________________
अनेकान्तजयपताका
(द्वितीय:
च तदुदयेऽपि तन्निवृत्तिः, तथास्वभावत्वात् । न च पुनस्तस्यैव करणम्, तथास्वभावत्वादेव । किमेतदेवम् ? अचिन्त्योऽपर्यनुयोगार्हः स्वभाव इति ॥
( १३१ ) अहो दुरन्त: स्वदर्शनानुरागः । एवमपि मिथो विरुद्धं भाषयति - तदुदयेऽपि
व्याख्या
१७८
o
५
ऽभावात्, पूर्वमस्य चानवस्थानात् तेन न कादाचित्कत्वविरोधः । न च तदुदयेऽपि-अधिकृतकार्योत्पादेऽपि तन्निवृत्तिः-अनन्तरोदितस्वभावनिवृत्तिः । कुत इत्याह- तथास्वभावत्वात्, तथातेन प्रकारेण कालभवनलक्षणेन आत्मसत्तायाः स्थितेरित्यर्थः । न च पुनः तस्यैव-कृतकार्यस्य करणं तथास्वभावत्वादेव एवंविध एवासाविति । किमेतत् - अनन्तरोदितम् एवं स्वतन्त्र - राजक्रीडाप्रख्यम् ? एतदाशङ्क्याह-अचिन्त्यः-अचिन्तनीयो योगिज्ञानवत् अपर्यनुयोगार्हःन पर्यनुयोगमर्हत्यग्न्यादेरौष्ण्यादिवत् स्वभाव इति किमत्र कुर्मः ? ॥
एतदाशङ्क्याह-अहो दुरन्तः स्वदर्शनानुराग इति पूर्ववत् । एवमपि यथोक्तं मिथः... अनेडांतरश्मि
ઉત્તર ઃ વસ્તુનો એવો સ્વભાવ જ છે કે, જેથી કાર્યોત્પત્તિ બાદ પણ તે સ્વભાવ યથાવસ્થિત જ
रहे.
પ્રશ્ન : ‘સહકારી સાથે મળીને કાર્ય કરવારૂપ' સ્વભાવ, જો સદા અવસ્થિત જ હોય, તો સદા તેનું તે જ કાર્ય કેમ ન કરે ?
ઉત્તર ઃ તેનો એવો સ્વભાવ જ છે.
પ્રશ્ન : અરે ! આ તે કેવો સ્વભાવ કે, કાર્યજનનસ્વભાવ અવસ્થિત રહેવા છતાં એકવાર કાર્ય થયા પછી પુનઃ ન કરે ? આ તો રાજાની ક્રીડા જેવું સ્વચ્છંદ છે... કરવાનો સ્વભાવ વિદ્યમાન છે, તો પણ કાર્ય ન કરે - એવું કેમ ?
ઉત્તર ઃ સ્વભાવનો પ્રભાવ યોગીના જ્ઞાનની જેમેં અચિત્ત્વ છે, તેથી તે વિશે કોઈ જ પ્રશ્ન ન કરવો અગ્નિનો સ્વભાવ ઉષ્ણ છે, તો તે દહન જ કરવાનો, પછી તમે કહો કે “પાણી તો ઠંડક કરે છે, તો પછી અગ્નિ પણ કેમ નહીં ?” - તે બરાબર નથી, કારણ કે સ્વભાવ અંગે કોઈ પ્રશ્નનો અવકાશ જ નથી.
* पूर्वपक्षीनुं सर्व इथन विरोधग्रस्त *
(૧૩૧) ઉત્તરપક્ષ ઃ અહો ! પોતાના દર્શનનો કેટલો ગાઢ અનુરાગ ! તમે એકાંતવાદને ટકાવવા * शेभ योगीनुं ज्ञान खतीत (विनष्ट) अनागत (अनुत्पन्न) वस्तुने पए। भये छे, ते जयिन्त्य प्रभाव ४ छे, ते स्वभावनो प्रभाव पए। समवो...
१. 'पूर्वं अस्य वाऽव०' इति ङ-पाठः । २. 'कार्योत्पातेऽपि तन्निवृत्तिः' इति ड-पाठ: । इति क- पाठः । ४. 'स्थितिरित्यर्थः ' इति क-पाठः । ५. 'तत्र पुनस्तस्यैव' इति ङ-पाठ: । पृष्ठम् ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
३. 'प्रकारेणाकाल० ' ६. 'प्रेक्ष्यतां १०१तमं
www.jainelibrary.org
