________________
अधिकार: )
व्याख्या - विवरण - विवेचनसमन्विता
२०३
तथाहि-मृत्पिण्ड-शिवक-स्थासक - घट - कपालादिष्वविशेषेण सर्वत्रानुवृत्तो मृदन्वयः संवेद्यते, प्रतिभेदं च पर्यायव्यावृत्तिः । तथा च न यथाप्रतिभासं मृत्पिण्डादिसंवेदनं तथाप्रतिभासमेव शिवकादिषु, आकारभेदानुभवात् । न च यथाप्रतिभासभेदं तद्विजातीयेषु उदक- दहन - पवनादिषु तथाप्रतिभासभेदमेव शिवकादिषु, मृदन्वयानुभवात् । न
જે બાબા *
तथाऽनुभवात् । प्रतिभेदं च भेदं भेदं प्रति च मृत्पिण्डादिपर्यायव्यावृत्ति:, संवेद्यते इति वर्तते । एतद्भावनायैवाह- तथा चेत्यादि । तथा च न यथाप्रतिभासं-न यथाऽऽकारं मृत्पिण्डादिसंवेदनं तथाप्रतिभासमेव शिवकादिषु, संवेदनमिति वर्तते । कुतो नेत्याह-आकारभेदानुभवात् कारणात् । न च यथाप्रतिभासभेदं तद्विजातीयेषु - मृत्पिण्डादिविजातीयेषु । केष्वित्याह-उदक-दहन-पवनादिषु भेदेषु तथाप्रतिभासभेदमेव शिवकादिषु । कुत इत्याहमृदन्वयानुभवात् कारणात् । न चास्य स्वसंवेद्यस्यापि संवेदनस्यापह्नवः-अपलापः कर्तुं અનેકાંતરશ્મિ .
સર્વત્ર વ્યાવૃત્તિરૂપે સંવેદિત જે ભેદાંશ છે, તે ‘પર્યાય’રૂપ છે.
પ્રશ્ન ઃ અનુવૃત્તિ-વ્યાવૃત્તિ બંનેનું સંવેદન આપણને શી રીતે થાય છે ?
ઉત્તર ઃ (૨) જેવો આકાર મૃપિંડનાં સંવેદનમાં જણાય છે, તેવો જ આકાર શિવકનાં સંવેદનમાં નથી જણાતો, કારણ કે દરેક સંવેદનમાં જુદા-જુદા આકારનો અનુભવ થાય છે. આમ, દરેક ભેદોનું વ્યાવૃત્તિરૂપે સંવેદન થાય છે, અને (૧) મૃતપિંડથી વિજાતીય એવા પાણી-અગ્નિ-પવન વગેરેમાં, જેમ સાવ જુદો જુદો જ પ્રતિભાસ થાય છે, તેમ શિવક-સ્થાસક વગેરેમાં પણ સાવ જુદો જ પ્રતિભાસ થાય છે એવું નથી, કારણ કે અહીં તો માટીરૂપે દરેકનું એક સરખું જ સંવેદન થાય છે. આમ, દરેક ભેદોનું અનુવૃત્તિરૂપે સંવેદન થાય છે.
આ રીતે, સંવેદન દ્વારા અનુવૃત્તિ-વ્યાવૃત્તિવિધયા દ્રવ્ય-પર્યાયની સિદ્ધિ થતી હોવાથી, વસ્તુને, દ્રવ્યાંશને લઈને નિત્યરૂપ અને પર્યાયાંશને લઈને અનિત્યરૂપ-એમ નિત્યાનિત્યરૂપ માનવામાં કોઈ વિરોધ નથી.
તથા, સંવેદન, સ્વસંવેદ્ય હોવાથી તેનો અપલાપ ન થઈ શકે...
આશય ઃ અનુવૃત્તિ-વ્યાવૃત્તિનું સંવેદન થાય છે, એમ કહ્યું... કોઈ કહે કે તેવું સંવેદન જ થતું નથી... તો તેનો જવાબ છે કે, એ સ્વસંવેદ્ય છે... સ્વ=દરેક વ્યક્તિ-પૂર્વપક્ષી પણ... તમને પોતાને જ એનો અનુભવ થાય છે પછી તેનો અપલાપ કરી ન શકાય, કારણ કે તેમાં પ્રતીતિવિરોધ છે. સામે પાણી દેખાતું હોય, તે વખતે કોઈ કહે કે, ‘અહીં પાણી નથી' તો તે શી રીતે મનાય ? કારણ કે પાણીની પ્રતીતિ તો સ્પષ્ટપણે થાય છે.
૬. ‘સંવેદ્રસ્થાપ૦’ કૃતિ ૩-પાન: ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
