________________
......*
२२४ अनेकान्तजयपताका
(द्वितीयः समानपरिणाम एवाभ्युपगत इति ने काचिन्नो बाधेति । अतो न चासौ कपालमृद् घटमृदः सर्वथाऽन्यैव, तदत्यन्तभेदे तस्या अमृत्त्वप्रसङ्गादिति स्थितम् ॥
(१६६) तत्तन्मृत्त्वेनान्वयः साधयितुमिष्टः, एतच्च मृत्त्वमधिकृतघटमृदोऽत्यन्तभिन्नायामपि घटान्तरकपालमृदि विद्यत एवेति व्यभिचारि तत् कथं न बाधेति ?
. ..... व्याख्या ................ पर्यायेण समानपरिणाम एवाभ्युपगतः प्रतिनियतशब्देन, इति-एवं न काचित् नः-अस्माकं बाधेति । अतो न चासौ कपालमृद् घटमृदः सर्वथाऽन्यैव, तदत्यन्तभेदे तस्या अमृत्त्वप्रसङ्गादिति स्थितं निगमनमेतत् पूर्ववत् ॥
पराभिप्रायमाह तत्तन्मृत्त्वेनेत्यादिना । तस्याः-विवक्षितकपालमृदः तन्मृत्वम्-अधिकृतघटमृत्त्वं तत्तन्मृत्त्वं तेन, तस्या एव तथाभावेनेत्यर्थः । अन्वयः साधयितुमिष्टो जैनस्य । मृत्त्वमत्र साधनम्, तन्मृत्त्वं तु साध्यम् । एतच्च मृत्त्वमधिकृतघटमृदः सकाशात् अत्यन्तभिन्नायामपि । कस्यामित्याह-घटान्तरकपालमृदि भिन्नसन्तानवतिन्यां विद्यत एवेति कृत्वा व्यभिचारि-अनैकान्तिकं तन्मृत्त्वेऽतन्मृत्त्वे च भावात् प्रमेयत्ववदनित्यत्वसिद्धौ । यस्मादेवं
..... मनेतिरश्मि ...... ઉત્તરપક્ષઃ તમે નામ બદલીને, ખરેખર તો બંને વચ્ચે સમાનપરિણામ જ માન્યો, તેમાં અમને વાંધો જ નથી... માટે કપાલમૃદ્નો જો ઘટમૃથી અત્યંતભેદ માનવામાં આવે, તો - તેની મૃદુરૂપતા જ ન રહેતાં – તેને અમૃતસ્વભાવી માનવાની આપત્તિ આવશે ! માટે બંનેને ભિન્ન ન મનાય, ફલતઃ बनेनो यि अमेह ५९छे.
(૧૬૬) પૂર્વપક્ષ ઘટમૃદ્દનું જ કપાલમૃરૂપે પરિણમન હોવાથી, તમે કપાલમૃદુ અને ઘટમૃદુનો सभ६ ४२वा माटे, भाj अनुमान ४२ छो - 'कपालमृद् विवक्षितघटमृदभिन्ना मृत्त्वात्' - पालना માટી ઘડાની માટીથી અભિન્ન છે, કારણ કે માટીરૂપ છે – પણ આ અનુમાનનો હેતુ વ્યભિચારી છે, અર્થાત્ સાધ્ય સિવાય પણ રહે છે, કારણ કે મૃત્વ તો, વિવક્ષિત (પાટલીપુત્રના) ઘડાની માટીથી અતિરિક્ત, મથુરાના ઘડાના કપાલમાં પણ રહે છે, જ્યાં વિવક્ષિતઘટમૃત્વનો અન્વય નથી.
ठेभ 'शब्दः, अनित्यः, प्रमेयत्वात्' से अनुमानमा अमेयत्वरेतु-अनित्यथामति नित्यमा પણ હોવાથી - વ્યભિચારીરૂપ હોઈ સ્વસાધ્યનો સાધક નથી બનતો, તેમ પ્રસ્તુત હેતુ પણ સ્વસાધ્યનો
........ .. विवरणम् ........ 21. मृत्त्वमत्र साधनम्, तन्मृत्त्वं तु साध्यमिति । अत्र हि परेण स्वमतिमोहान्मृत्त्वेन हेतुना किलाचार्येण कपालेषु विवक्षितघंटमृत्त्वं साधयितुमारब्धमास्त इत्युत्प्रेक्षितम् ।।
१. 'न कदाचिनो' इति क-पाठः। २. 'तदभ्यन्तरभेदे' इति क-पाठः। ३. 'भावप्रमेयत्व०' इति ड-पाठः । ४. 'स्वमितिमोहा०' इति क-पाठः। ५. 'घटे मृत्त्वं' इति क-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
