________________
अधिकार: )
व्याख्या - विवरण - विवेचनसमन्विता
अभावादिति । ( १५२ ) यत्किञ्चिदेतत्, अभिप्रायापरिज्ञानात्, संवेदनार्थग्रहणपरिणामस्यार्थाकारताऽभ्युपगमात्, तथा चोक्तदोषानुपपत्तेः, तस्यैव तथारूपत्वादिति । उक्तं च वादिमुख्येन–“न विषयग्रहणपरिणामादृतेऽपरः संवेदने विषयप्रतिभासो युज्यते युक्त्य
व्याख्या
सम्बन्धाभावेनेत्यर्थः । अभावात् कारणात् अर्थाकारतानुपपत्तिः इति क्रिया । एतदाशङ्क्याहयत्किञ्चिदेतत्-अनन्तरोदितम् । कुत इत्याह- अभिप्रायापरिज्ञानात् । एतदेवाह संवेदनेत्यादिना । संवेदनस्य अर्थग्रहणपरिणामस्तथाऽनुभवसिद्धौ बहिर्मुखावभासः संवेदनार्थग्रहणपरिणामः, तस्य अर्थाकारताऽभ्युपगमात् । तथा च एवं च उक्तदोषानुपपत्तेः । अनुपपत्तिश्च तस्यैव-संवेदनस्य तथारूपत्वात्-अर्थग्रहणपरिणामरूपत्वात् । न चैतत् स्वमनीषिकयोच्यत इति ज्ञापकमाह-उक्तं च वादिमुख्येन - श्रीमल्लवादिना सम्मतौ । किमित्याह-न अनेडांतरश्मि
२०७
-
પણ જ્ઞાન અમૂર્ત હોવાથી તેમાં કોઈ આકાર આવી શકે નહીં. ફલતઃ અર્થતુલ્યાકારતાનો પણ સંવેદનમાં અવકાશ નથી, તેથી સંવેદનને નિરાકાર જ માનવું જોઈએ.
* ज्ञाननी साारतानुं स्वइप *
(૧૫૨) સ્યાદ્વાદી : નિરાકારવાદીનું સર્વકથન અસાર છે, કારણ કે અમારો અભિપ્રાય તેઓ સમજ્યા નથી... અમે એવું માનતાં જ નથી કે, અર્થનો આકાર જ્ઞાનમાં આવે અને તેથી તે જ્ઞાન साडार जने.
પ્રશ્ન : તો તમે અર્થાકારતા કેવી માનો છો ?
उत्तर : संवेहननो, ४ 'अर्थने ग्रहण रवानो परिणाम' छे, तेने ४ अमे 'अर्थाअरता' કહીએ છીએ... આશય એ છે કે, જ્ઞાન સ્વ-પરનિશ્ચાયક છે અને તેથી તેના દ્વારા સ્વ-પર બંનેનું ગ્રહણ થાય છે, તેમાં પોતાનું ગ્રહણ અંતર્મુખતયા કરે છે અને પદાર્થનું ગ્રહણ બહિર્મુખતયા કરે છે - અહીં બહિર્મુખે ભાસતો, જે સંવેદનનો અર્થગ્રહણપરિણામ છે, તે જ ‘અર્થાકારતા’ માનીએ છીએ.
તેથી, ‘અર્થનો આકાર જ્ઞાનમાં આવશે' એ કથનને લઈને, તમે આપેલ દોષો સંગત થશે નહીં, કારણ કે અહીં તો સંવેદન જ અર્થગ્રહણના પરિણામરૂપ છે. પૂજ્ય મલ્લવાદીજીએ સન્મતિતર્કટીકામાં ऽधुं छे} -
“સંવેદનમાં, વિષયગ્રહણપરિણામ સિવાય બીજો કોઈ પદાર્થપ્રતિભાસ નથી, કારણ કે બીજો કોઈ હોવામાં યુક્તિઓ ઘટતી નથી.”
...विवरणम् ..
पदार्थेन च ज्ञानस्य संयोगो भवेत्, तदा युज्येताप्यर्थतुल्याकारता ज्ञानस्य, न चैवममूर्त्तत्वेन ज्ञानस्य, मूर्तविषयायास्तदाकारताया अभावादिति ।।
१. 'दृते पर:' इति क- पाठः । २. 'मूर्तिविषयाया०' इति क-पाठः ।
For Personal & Private Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
