________________
१९०
(द्वितीय:
( १३८ ) न चायं भवनक्रियाप्रतिषेधो ज्यायान्, विकल्पानुपपत्तेः । स हि भवनस्वभावस्याभवनस्वभावस्य वा क्रियेत । न तावद् भवनस्वभावस्य, अशक्यत्वात्; अन्यथा भवनस्वभावत्वविरोधात् । अभवनस्वभावभवनक्रियाप्रतिषेधे तु प्रयासवैयर्थ्यं
* व्याख्या
दोषान्तरमाह-न चायमित्यादि । न चायं भवनक्रियाप्रतिषेधो ज्यायान् - शोभनः । कुत इत्याह-विकल्पानुपपत्तेः कारणात् । एनामेवाह स हीत्यादिना । स यस्माद् भवनक्रियाप्रतिषेधो भवनस्वभावस्य सतोऽ ऽभवनस्वभावस्य वा क्रियेत । किञ्चात: ? उभयथाऽपि दोष इत्याहन तावद् भवनस्वभावस्य भवनक्रियाप्रतिषेधः । कुत इत्याह अशक्यत्वात्, भवनस्वभावस्य तत्त्वं निषेद्धुमशक्यमिति । अत एवाह - अन्यथा भवनस्वभावत्वविरोधात्, न तत्क्रियानिषेध इति । अभवनस्वभावभवनक्रियाप्रतिषेधे तु अभ्युपगम्यमाने प्रयासवैयर्थ्यम्, यतो नभवन
अनेकान्तजयपताका
अनेडांतरश्मि
છે, અને (૪) કાર્ય અનુભયસ્વભાવી પણ ન માની શકાય, કારણ કે જો તે સત્ પણ નહીં હોય અને અસત્ પણ નહીં હોય, તે તેની વસ્તુરૂપતા જ નહીં ઘટે...
આ પ્રમાણે, કારણ દ્વારા એકે પ્રકારના કાર્યની ઉત્પત્તિ ન થતી હોવાથી, કારણ જેવું કશું છે જ नहीं. - आम, हेतुनुं ४ अस्तित्व न होवाथी, भवन पए। निर्हेतु ४ जूने.
* भवनडियानो प्रतिषेध अयुक्त *
(१३८) क्षशिमते तमे, जीक क्षो भवननी डियानो प्रतिषेध मानो छो, पए। भवनडियाપ્રતિષેધ જ શોભન નથી, કારણ કે વિકલ્પો ઘટતા નથી. તે આ પ્રમાણે - તે ભવનક્રિયાપ્રતિષેધ, देवा भवननी डियानो प्रतिषेध अरे छे, (१) लवनस्वभावी, } (२) अभवनस्वभावी ?
(૧) ભવનસ્વભાવી પદાર્થની ભવનક્રિયાનો પ્રતિષેધ તો શક્ય જ નથી, કારણ કે તેનો તો होवानो स्वभाव होवाथी, तेनो प्रतिषेध न ४ थ श... भे प्रतिषेध मानशो, तो ते (लवन स्वभाव) તેનો સ્વભાવ જ નહીં બને, કારણ કે જે તત્ત્વનો નિષેધ થવાનો હોય, તેને હાજરરૂપે શી રીતે મનાય ? (૨) અભવનસ્વભાવી પદાર્થની ભવનક્રિયાનો પ્રતિષેધ પણ વ્યર્થ જ છે, કારણ કે જેનો સ્વભાવ જ ન હોવાનો છે, તે ‘નથી’ એમ કહેવાનો શો અર્થ ? તેના નિષેધનો પ્રયાસ તો ફોતરા ખાંડવાની प्रेम निरर्थ छे. (अना जांडवु सार्थ छे, आरए के लोट थाय. शेतरा जांडवा निरर्थऽ...)
विवरणम् ..
8. नाभवनस्वभावं भवनमिति । भवनमिति हि शब्दः सत्त्वमाह, अभवनमिति तु तद्विपर्ययम्, ततो न-नैवाभवनं स्वभावं - तुच्छरूपं भवनं सत्त्वं भवति, किन्त्वभवनस्वभावमभवनमेव भवति । एवं चैकान्ततुच्छाभवनस्य प्रतिषेधे केवलतुषखण्डनवत् प्रयासवैयर्थ्यमेव, स्वयमेव तत्र प्रतिषेधस्य सिद्धत्वात् ।।
पाठ: ।
१. 'प्रतिषेधाभवन०' इति क-पाठः ।
Jain Education International
२. 'नाभावनस्वभावं भवनमिति' इति ख- पाठ: । ३. 'कण्डनवत्' च
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
