________________
१८८ अनेकान्तजयपताका
(द्वितीयः कथमस्य कादाचित्कत्वादि ? उच्यते-भवनकादाचित्कतया तत्पूर्वकत्वेन तद्धेतुत्वोपपत्तेः, अन्यथा भवनेऽप्युत्पत्त्याद्यभावः, तस्यापि अभवनक्रियाप्रतिषेधमात्रत्वात्
................ व्याख्या .................. स्यादेतदित्यादि । अथैवं मन्यसे न भवतीति भवनक्रियाप्रतिषेधमात्रमहेतुकमदःएतत्, तत् कथमस्य-अभवनस्य कादाचित्कत्वादि ?, हेतुभावाधीनत्वात् कादाचित्कत्वस्य 'आदि'शब्दात् तन्नाशभवनोन्मज्जनग्रहः ॥
___ उच्यतेऽत्र समाधिः-भवनकादाचित्कतया कारणेन तत्पूर्वकत्वेन-भवनपूर्वकत्वेन हेतुना तद्धेतुत्वोपपत्तेः-भवनहेतुत्वोपपत्तेः अभवनस्य, यद्भवनान्तरं तत् स एव तस्य हेतुरिति । अन्यथेत्यादि । अन्यथा-एवमनभ्युपगमे भवनेऽप्युत्पत्त्याद्यभावः-उत्पत्ति-नाशाभावः । कुत इत्याह-तस्यापि-भवनस्य अभवनक्रियाप्रतिषेधमात्रत्वात् कारणात् । काऽभवनस्य क्रियेत्या
....... मनेतिरश्मि ......... (टन वगैरे मते, ॥२९नो डायम यि समाव (अन्वय) डोय छे, ते बौद्ध मानतो नथी, કારણ કે તે માત્ર પર્યાયવાદી છે, નિરન્વય વસ્તુનો નાશ માને છે. એટલે તેમના મતે આનંતર્ય એ જ કાર્યકારણભાવનો નિયામક છે અને એવું આનંદર્ય તો ભવન-અભવન વચ્ચે પણ છે જ. એટલે અભવનને ભવનહેતુક માનવામાં કોઈ ક્ષતિ નથી...).
પ્રશ્ન : કારણ તો તેને કહેવાય, કે જેનું અનુસરણ કાર્યમાં થતું હોય, પણ ભવનનું અનુસરણ અભવનમાં ન થતું હોવાથી, ભવનને કારણ શી રીતે મનાય ?
ઉત્તર : પણ બૌદ્ધો, કારણનું અનુસરણ કાર્યમાં માંનતાં જ નથી, તેથી એ રીતે કાર્યકારણની વ્યવસ્થા જ ન હોવાથી, ભવનને કારણે માનવામાં કોઈ બાધ નથી. આ રીતે અભવનની પણ કાદાચિત્કતા-સહેતુકતા-ઉત્પત્તિ-નાશ માનવા જ જોઈએ, નહીંતર ભવનમાં પણ ઉત્પત્તિ-નાશ કશું ना घटे...
पौध : भ न घटे?
સ્યાદ્વાદીઃ અભવનની જેમ, ભવન પણ અભવનક્રિયાના પ્રતિષેધરૂપ જ છે અને આ પ્રતિષેધ તો નિર્દેતુક હોવાથી, તેની કદાચિત્કતા નથી. આમ, ભવન પણ અકાદાચિત્ક હોવાથી, તેના પણ
... विवरणम् .. 7. यद्भवनानन्तरं तत् स एव तस्य हेतुरिति । यस्य-घटादे: सम्बन्धिनो भवनादनन्तरं तत्-अभवनं स एव-घटादिभवनरूपस्तस्य-अभवनस्य हेतुः अन्वयाभावेन तस्यानन्तर्यमात्रनिबन्धनत्वाद् भवन्मते कार्यकारणभावस्य ।।
* ॥२५॥ 3 तेम माने तो द्वितीयक्ष ५९८ ॥२९॥र्नु अनुस२९ थतi sतानो विलो५ थाय छे...
१. 'यस्य घटादिर्भवनरूपस्तस्य' इति च-पाठः । २. पूर्वमुद्रिते 'पक्तौ भवनस्य हेतु' इत्यधिकपाठः । ३. 'कारणाभावस्य' इति ख-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
