Anekantjaipataka Part 01

Author(s): Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust

Page 289

अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
१७७ तदैव तदैव तस्यैव तस्यैवावस्था-संवेदनादेर्भावः । तथा च सति तदनिवृत्तावपि न पूर्ववत् तदभावः, तस्य सहकारिणस्तदैव भावात् । न च पूर्वमपि भावः, तस्यैवाभावात् । न
.................... व्याख्या *...... काले तस्यैव तस्यैव-विशिष्टस्य कार्यस्य अवस्था-संवेदनादेः-स्वारूपिकस्य निमित्तभावजन्यस्य च भाव इत्युत्पादः । तथा च सति किमित्याह-तदनिवृत्तावपि-अनन्तरोदितस्वभावानिवृत्तावपि न पूर्ववत् तदभावः-कार्याभावः । कुत इत्याह-तस्य सहकारिणो विशिष्टस्य तदैव भावात् कारणात् । न च पूर्वमपि भावः, प्रक्रमात् कार्यस्य, तस्यैव-सहकारिणो
.. मनेतिरश्मि ...... તે રૂપે પરિણમતો નંથી.
આ બંને પ્રકારના કાર્યો, વસ્તુથી ત્યારે જ ઉત્પન્ન થાય, કે જ્યારે તે તે સહકારીનું સંનિધાન થાય... ઘડો બનાવાની શક્તિ તો અરણ્યસ્થ માટીમાં પણ છે, પણ સહકારીનું સંવિધાન ન હોવાથી, તે કાર્ય કરતી નથી, હવે જો તે જ માટી કુંભશાળામાં લવાય, તો સહકારીનું સંનિધાન થતાં, તે અવશ્ય કાર્ય કરે છે.
આમ, ત્રણે કાળમાં એકસ્વભાવી પણ વસ્તુ, સહકારી સંનિધાન વખતે જ કાર્ય કરે, તે સિવાયના કાળમાં નહીં.
તેથી તમે જે દોષ આપ્યો હતો કે “સ્વભાવની નિવૃત્તિ ન થઈ હોવાથી, તે સ્વભાવ જેમ પહેલા કાર્ય નહોતો કરતો, તેમ હમણા પણ નહીં કરે તે દોષ પણ નહીં રહે, કારણકે પૂર્વે તો સહકારી નહોતો, જ્યારે હમણા તો સહકારી વિદ્યમાન હોવાથી, તે અવશ્ય કાર્ય કરશે. અને બીજો તમે જે होष साप्यो - अथवा उ नी ४ पडेल। ५९ आर्य ४२वा सागशे" - तेj ५९ नही बने, કારણ કે પૂર્વે સહકારી ન હોવાથી, તે વસ્તુ કાર્ય કરવા નહીં પ્રવર્તે.
પ્રશ્નઃ તો પણ અધિકૃત કાર્યોત્પત્તિ વખતે “સહકારી સાથે મળીને કાર્ય કરવારૂપ સ્વભાવ તો નિવૃત્ત થશે જ ને? કારણ કે કાર્ય તો ઉત્પન્ન થઈ ગયું છે, તો હવે કાર્ય કરવારૂપ સ્વભાવ શી રીતે
23 ?
..... .. विवरणम् ........ अथ 'नित्यानित्या’धिकारे किञ्चिल्लिख्यते- 1. स्वारूपिकस्य निमित्तभावजन्यस्य चेति । स्वारुपिकस्य-स्वरूपमात्रभावस्य नवपुराणत्वादेनिमित्तभावेन जन्यते यद् घटादि तन्निमित्तभावजन्यं तस्य घटादिगोचरसंवेदनस्यैव । नवपुराणत्वादिकाद्यवस्था घटस्य स्वाभाविक्य एव । यच्च स्वगोचरं संवेदनं तत्र निमित्तभावेनैव घटों व्याप्रियते, न च स्वयं तद्रूपतया परिणामेनेति ।।
જ આમ, એક જ ઘટવસ્તુને આશ્રયીને, અવસ્થા તે સ્વારૂપિક કાર્ય છે અને સંવેદન / નૈમિત્તિક કાર્ય છે.
१. "कारिणस्तदैवाभावाभावात्' इति ग-पाठः । २. 'इत्युत्पादेः' इति ङ-पाठः। ३. 'भावे जन्यते' इति कपाठः। ४. 'परिणामतेति' इति च-पाठः ।