________________
९४
.............
अनेकान्तजयपताका
(प्रथमः ततश्च कार्यनानात्वं सर्वथा कारणैकताम् । बाधतेऽनेकतायां च स्थितानेकस्वभावता ॥ एतेनैकस्वभावोऽपि तत्स्वभावत्वतः परैः । य इष्टोऽनेकफलकृद् भावः सोऽपि निराकृतः ॥
.......... व्याख्या ............ एवमनभ्युपगमे न व्यवस्था स्यात् नियमवती कार्य-कारणयोः क्वचिद् इदमस्य कारणमिदमस्य कार्यमित्येवम्, तदभावेऽपि तत्त्वतस्तदुत्पत्तेरिति ।
ततश्चेत्यादि । ततश्च कार्यनानात्वं-कार्यभेदलक्षणं सर्वथा कारणैकतां-तथाविधैकस्वभावरूपताम् । किमित्याह-बाधते-निराकरोति अनेकतायां च कारणस्य स्थितानेकस्वभावता, तत्स्वभावभेदतः कार्यभेदोपपत्तेः । एतेनेत्यादि । एतेन-अनन्तरोदितेन एकस्वभावोऽपि भावः तत्स्वभावत्वतः कारणात्
...... मनेतिरश्मि * છતાં જેમ હંમેશા ઉત્પત્તિ નથી થતી તેમ - નિયત સમયે પણ ઉત્પત્તિ નહીં થાય... માટે, પોતાના કારણથી જ કાર્યની ઉત્પત્તિ માનવી જોઈએ. જો આ બંને નિયમ ન માનવામાં આવે, તો કાર્ય-કારણની ક્યાંય વ્યવસ્થા જ નહીં થઈ શકે.
(૮) તેથી કાર્યની ભિન્નતા કારણની એકસ્વભાવતાનું નિરાકરણ કરે છે, એટલે, કાર્ય જો અનેક છે, તો કારણ પણ અનેક છે અને તો કારણરૂપ વસ્તુની (સદસરૂપ) અનેકસ્વભાવતા સિદ્ધ થશે, કારણ કે એક કારણ જુદા જુદા સ્વભાવથી જ જુદા જુદા (સદસત્ પ્રતીતિરૂપ) કાર્ય કરી શકે છે.
___(6) ॥२५ मे विना यमन यतो डोवाथी, बौद्धो व वायुंछ, “मे ४ स्वभावी પદાર્થ અનેક કાર્યને ઉત્પન્ન કરવાના સ્વભાવવાળો હોવાથી, તેના દ્વારા અનેક ફળની ઉત્પત્તિ થાય
.............. विवरणम् ............ इत्याह-अत एव हेतोरिति अत एव पूर्वोक्तात् सदाभावादिप्रसङ्गाद्धेतोः । तथाहि-यथा कारणविकलं सत् कार्यं नित्यं विद्यमानमविद्यमानं वा स्यात्, एवमन्यकारणकारणमपि कार्यं सदाभावभागभावभाग वा प्राप्नोति, अन्यकारणानां सदा जगति विद्यमानत्वादिति ।। .
63. तदभावे तत्त्वतस्तदुत्पत्तेरिति । विवक्षितनिजकारणाऽभावे परमार्थवृत्त्या विवक्षितघटादिकार्योत्पत्तेः ।।
१-२. अनुष्टुप् । ३. पूर्वमुद्रिते तु 'अन्यकारणमपि' इति पाठः । स च अशुद्धप्रायत्वात् N-प्रतानुसारेण संशोधितः । ४. 'सदाभागभावग् वा' इति च-पाठः । पूर्वमुद्रिते तु 'सदाभागभाग् वा' इति पाठः, तस्य चाशुद्धत्वेन N-प्रतानुसारेण शुद्धिः कृता। ५. 'तदुपपत्तेरिति' इति पूर्वमुद्रिते पाठः। ६. 'कारणभावे' इति पूर्वमुद्रितपाठः। ७. 'कार्योत्पत्तिः' इति क-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
