________________
१०६ अनेकान्तजयपताका
(प्रथमः तस्य च पार्थिवद्रव्यसत्त्वेनानुवेधाभ्युपगमात् तद्व्याप्तेर्घटस्य प्रायो विभुत्वप्रसङ्गः" इत्येतदपि कुशाग्रीयबुद्धिपरिचोदितं परिहृतमवगन्तव्यम्, 'वस्त्वेव तत् सदसदात्मकम्' इत्यादेर्ग्रन्थस्यान्यथा भावार्थायोगात् ॥ ____ (७८) अथवा विश्वजगदन्तर्गतानां सकलवस्तुसत्त्वानामेव तदसत्त्वानुवेधः,
........................ व्याख्या .................. अबाद्यसत्त्वस्य पार्थिवद्रव्यसत्त्वेनानुवेधाभ्युपगमात् कारणात् । कुत इत्याह-तद्व्याप्तेःपार्थिवद्रव्यसत्त्वव्याप्तेः । किमित्याह-घटस्य प्रायः-बाहुल्येन अबादेनियतदेशस्वरूपं विहाय विभुत्वप्रसङ्गः-सर्वगतत्वापत्तिः, यथोदितपार्थिवद्रव्यसत्त्वात्मकत्वाद् घटस्येति भावः इति एतदपि चोद्यं कुशाग्रीयबुद्धिपरिचोदितं-सूक्ष्मबुद्धिपरिचोदितं परिहृतमवगन्तव्यम् । कुत इत्याह-वस्त्वेव तत् सदसदात्मकमित्यादेर्ग्रन्थस्य-अनन्तरोदितस्य अन्यथा-प्रकारान्तरेण भावार्थायोगादिति भावनीयमेतत् ॥ परिहारान्तरमाह अथवेत्यादिना । अथवा विश्वजगदन्तर्गतानां सकलवस्तुसत्त्वानामेव ।
........... . मनेतिरश्मि * અસત્ત્વ, જળ સિવાયના દરેક પ્રદેશમાં વિદ્યમાન હોવાથી - તદભિન્ન પાર્થિવસત્ત્વ પણ દરેક ઠેકાણે વિદ્યમાન થઈ જવાથી – પાર્થિવદ્રવ્યસત્ત્વન ઘટનું સર્વત્ર અસ્તિત્વ સ્વીકારવું પડશે અને તેમ થતાં તો घटने विभु मानवानी आपत्ति सावशे...
ઉત્તરપક્ષ તીક્ષ્ણબુદ્ધિવાળાએ કરેલું આ કથન પણ અયુક્ત છે, તે આ રીતે - “વસ્તુ જ સદસદ્ सामछ..." वगेरे अंथनी साशते अर्थ न यश... ॥२५॥ ४ाहिमसत्त्व मिले सर्वत्र होय, પણ પાર્થિવસત્ત્વ તો અમુક નિયત દેશમાં જ હોવાથી, તે નિયતદેશની બહાર પાર્થિવસત્ત્વ, જળાદિઅસત્ત્વરૂપ બનતું નથી. એટલે પાર્થિવસત્ત્વથી અભિન્ન એવું જળાદિઅસત્ત્વ, ઘટાદિમાં જ છે, અન્યત્ર नही... तेथी, नियत देशमा ४ घटनु मस्तित्व सिद्ध थशे, सर्वत्र नही, माटे घट विभु नही बने.
- ઘટની વિભુતાના વારણ માટે બીજી રીતે પરિહાર - (૭૮) અથવા, વિશ્વમાં રહેલ જેટલી વસ્તુ છે, તે બધી જ વસ્તુના સત્ત્વ સાથે જળાદિઅસત્ત્વનો
...* विवरणम् ... 70. भावार्थायोगादिति । यथाहि-पार्थिवद्रव्यसत्त्वं स्वरुपनियततया नान्यत्र वृत्तिमवलम्बते तदा कथं तदन्यत्रापि विद्यमानमबाद्यसत्त्वभावं सम्पद्यते ? इति ।
कथमबाद्यसत्त्वाक्षिप्तं पार्थिवद्रव्यसत्त्वस्य विभुत्वं प्रसज्यते ?, नियतरुपपार्थिवद्रव्यसत्त्वाक्रोडितस्य अबाद्यसत्त्वस्य अन्यत्र वृत्तेरभावात् । एतावताऽभिप्रायेण प्रथमः परिहार: ।।
अथवेत्यादि ग्रन्थोक्तं तु परिहारान्तम् अबाद्यसत्त्वस्यैव प्रति पृथिव्यादिसत्त्वमन्यान्यरुपेण वर्तनान्न तदाक्षिप्तं कस्यचिद् घटादेविभुत्वमापद्यते इत्यपेक्षयति ।।
१. समीक्ष्यतां १०४तमं पृष्ठम् । २. 'यदा हि' इति ख-च-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
