________________
-
-
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
१५९ तच्च स्वरूपेण सत् पररूपेण चासदित्यभ्युपगमाद् धर्माणां च परत्वात् तद्रूपेणासत्त्वादवस्तुत्वप्रसङ्गः॥
(११६) न च तन्न प्रक्रान्तधर्मव्यतिरिक्तमपि स्वरूपेण सत् पररूपेण चासत्, अत्यन्ताभावप्रसङ्गादित्युक्तदोषापत्तिरेव । नापत्तिः, तस्य यथोदितत्वानुपपत्तेः । अथ *............................................... व्याख्या ................... मनन्यत्वमन्यानन्यत्वं चेति विकल्पाः । किञ्चातः ? यद्यन्यत्वं धर्मधर्मिणोः अवस्तुत्वादिप्रसङ्गः तयोरेव । 'आदि'शब्दाद् धर्मधर्मप्राप्तिपरिग्रहः । कथमित्याह-इह च वस्तु धर्मव्यतिरिक्तं तच्च स्वरूपेण सत् पररूपेण च असदित्यभ्युपगमात् कारणात् तथा धर्माणां च परत्वात् तद्रूपेण-सदादिना धर्मरूपेण असत्त्वात् हेतोः अवस्तुत्वप्रसङ्गः ॥
अत्रैव भावनां कुर्वन्नाह-न चेत्यादि । न च तत्-बस्तु न प्रक्रान्तधर्मव्यतिरिक्तमपिमौलधर्मव्यतिरिक्तमपि स्वरूपेण सत पररूपेण चासत् । न च न कस्मात ? अत्यन्ताभावप्रसङ्गात् । यदि नैवंरूपम्, खरविषाणं तर्हि तदिति भावना । इति-एवं उक्तदोषापत्तिरेव स्वरूपेणाप्यसत्त्वात्, अवस्तुत्वादित्यभिप्रायः । अत्राह-नापत्तिः अनन्तरोदिता । कुत इत्याहतस्य-मूलधर्मव्यतिरिक्तस्य वस्तुनो यथोदितत्वानुपपत्तेः । स्वरूपेण सत् पररूपेण चासदिति
................ मनेतिरश्मि ...
પ્રથમ વિકલ્પની અઘટિતતા : (૧) ધર્મ-ધર્માનો જો ભેદ માનવામાં આવે, તો ધર્મ-ધર્મીની વસ્તુરૂપતા જ નહીં ઘટે, કારણ કે વસ્તુ તે ધર્મથી જુદી હોવાથી, વસ્તુ માટે ધર્મ પણ “પર” બનશે અને “દરેક વસ્તુ સ્વરૂપે સત્ અને ५२३पे असत् छे" - मे नियम प्रभारी, ५२ मेवा ५३पे (=सत्यासत्प३५) ५९। वस्तु असत् थशे. - આ રીતે સત્વરૂપે પણ ન રહેવાથી – વસ્તુ અસત્ બની જતાં – વસ્તુની વસ્તુરૂપતા જ નહીં રહે, अर्थात् वस्तु 'अवस्तु' बनी ४शे...
(૧૧૬) પૂર્વપક્ષઃ વસ્તુ સ્વરૂપે સત્ ને પરરૂપે અસત્ છે, પણ તે ધર્મોથી ભિન્ન એવી વસ્તુ तेवी नथी...
ઉત્તરપક્ષ ઃ તો, તે ધર્મથી ભિન્ન વસ્તુ સ્વરૂપે સત્ ન હોવાથી ખરવિષાણની જેમ તેનો અત્યંતભાવ થશે. એટલે તેને પણ સ્વરૂપે સત્ અને પરરૂપે અસત્ માનવી જ પડશે અને તો તે પરરૂપે (धर्म३५) असत् जनवाथी अवस्तु ४ थशे...
પૂર્વપક્ષ એ આપત્તિ નથી, કારણ કે ધર્મથી ભિન્ન વસ્તુ; સ્વરૂપે સત્ અને પરરૂપે અસત્ છે જ નહીં કે જેથી તમે ધર્મરૂપે અસત્ બનવાથી અવસ્તુત્વની આપત્તિ આપી શકો.
..................* विवरणम् ......... 96. धर्मधर्मिप्राप्तिपरिग्रह इति । धर्माणां धर्मिरूपेण प्राप्ति: धर्मधर्मिप्राप्तिः ।। १. प्रेक्ष्यतां तृतीया पङ्क्तिः ।
..................
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
