________________
१०८ अनेकान्तजयपताका
(प्रथमः तत्सदेशतापत्तिः, तदन्येषामेव तत्त्वतस्तदात्मकत्वात्, (७९) न चात एव तत्सद्रूपतैव, असबुद्ध्याऽवगमात् । न चातदनुवेधतः तथा तदसत्त्वप्रतीतिहेतुता, अन्यगतनिजा
.............. व्याख्या ....... चेत्यादि । न च इत्थम्-एवं तत्सदेशतापत्तिः-अबाद्यसत्त्वसदेशतापत्तिः । कुत इत्याह-तदन्येषामेव वस्तुसत्त्वानां तत्त्वतः-परमार्थेन तदात्मकत्वात्-अबाद्यसत्त्वात्मकत्वात् । न पुनरबाद्यसत्त्वं केवलं नाम यस्य सदेशतापत्तिरित्यर्थः । न चेत्यादि । न च अत एव कारणात् तत्सद्रूपतैव तदन्येषां-वस्तुसत्त्वानां सद्रूपतैव । कुत इत्याह-असद्बुद्ध्या, प्रक्रमादबाद्यसत्त्वविषयया अवगमात्-परिच्छेदात्; न ह्यतत्स्वभावानां तया तथाऽवगमः, शुक्लानामिव नीलतयेति भावनीयम् । न चेत्यादि । न च अतदनुवेधतः-अबाद्यसत्त्वाननुवेधतः, तथाइतरेतररूपापत्त्या तदसत्त्वप्रतीतिहेतुता तेषाम्-अन्यवस्तुसत्त्वानाम् अबाद्यसत्त्वप्रतीतिकारण
... मनेतिरश्मि ..... આ રીતે તો જળાદિઅસત્ત્વ સદેશ (તેના જુદા જુદા વિભાગો) માનવાની આપત્તિ આવશે...
ઉત્તર : ના, એવી આપત્તિ નહીં આવે, કારણ કે પટ વગેરેનું જે સત્ત્વ છે, તે જ જળાદિઅસત્ત્વરૂપ છે... એટલે, જળાદિઅસત્ત્વ જેવું કોઈ સ્વતંત્ર તત્ત્વ છે જ નહીં, કે જેની સદેશતાનું तभे अपान री शो...
(૭૯) પૂર્વપક્ષ: અરે ! આ રીતે તો તમે, જળાદિઅસત્ત્વને પણ, પટ વગેરેના સત્ત્વરૂપ માની બેઠા અને તેથી તો - સત્ત્વ ધર્મ જ શેષ રહેવાથી - વસ્તુની સદ્દરૂપતાં-એકરૂપતા જ સિદ્ધ થશે, भने ३५ता नही... - उत्त२५६ : नथी, ॥२५॥ ॐ असत्वनो लोप तो त्यां थाय ४ छे.
જો વસ્તુમાં અસત્ત્વ જેવો કોઈ ધર્મ જ ન હોય, તો જળાદિઅસત્ત્વરૂપે જે ઘટનો બોધ થાય છે, તે નહીં થઈ શકે, કારણ કે જેમ શુક્લનો નીલરૂપે બોધ નથી થતો, તેમ માત્ર સરૂપનો અસરૂપે जोध न थ शडे, ५९ थाय तो छ ४...
પાર્થિવસત્ત્વ જો જળાદિઅસત્ત્વથી અનુવિદ્ધ ન હોય અને માત્ર સત્ત્વરૂપ જ હોય, તો પછી તે (માત્ર સત્ત્વ) જળાસત્ત્વની પ્રતીતિનું કારણ ન બની શકે... જો જળાસત્ત્વ અનુવિદ્ધ ન હોવા છતાં તેની પ્રતીતિ થાય, તો જળમાં રહેલું પાર્થિવાસત્ત્વ ઘટમાં અનુવિદ્ધ ન હોવા છતાં પણ ત્યાં તેની પ્રતીતિની આપત્તિ આવે... (ઘટ પાર્થિવ છે, એટલે ત્યાં પાર્થિવાસત્ત્વની પ્રતીતિ ન થાય, પણ તમારી માન્યતા પ્રમાણે તો તેની પણ પ્રતીતિ થવાની આપત્તિ આવે..). *........................................................... विवरणम् ...........................................................
72. इतरेतररूपापत्त्येति । सत्त्वासत्त्वयोरेकवस्तुस्वभावतया इतरेतररुपापत्तिः प्रागत्र प्रतिपादिता तयाऽननुवेधे अनुवेधाभावे इति योजना कार्या, सत्त्वासत्त्वयो: परस्परमनुवेधाभावे इत्यर्थः ।
१. 'तत्त्वनो(?तो)ऽतदा०' इति ग-पाठः। २. 'तथा न सदसत्त्व०' इति क-पाठः। ३. समीक्ष्यतां ७१तम पृष्ठं ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
