________________
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
(८१) स्यादाशङ्का-स्वरूपाव्यावृत्तिरेव पररूपव्यावृत्तिरिति । एषाऽपि अयुक्ता, ..........
............ व्याख्या ........ सद्बोधाद्यनेकरूपतायामिव को विरोधः ? ।।
स्यादाशङ्केत्यादि । स्यादाशङ्का स्वरूपाव्यावृत्तिरेव एकरूपा पररूपव्यावृत्तिरिति । आह च
"सर्वे भावाः स्वभावेन स्वस्वभावव्यवस्थितेः । स्वभाव-परभावाभ्यां यस्माद् व्यावृत्तिभागिनः ।। तस्माद् यतो यतोऽर्थानां व्यावृत्तिस्तन्निबन्धनाः । जातिभेदाः प्रकल्प्यन्ते तद्विशेषावगाहिनाः ॥” इत्यादि । एषाऽप्ययुक्ता आशङ्का । कुत इत्याह-विहितोत्तरत्वात्, न स्वरूपसत्त्वमेव पररूपासत्त्व
....... मनेतिरश्मि ....... અસત્નો અનુભવ થતો હોય તો તેમાં પણ વિરોધ શી રીતે કરી શકાય?
વસ્તુની એકરૂપતાની આશંકા અયુક્ત : (८१) पूर्वपक्ष : सर्व मावो, स%ातीय 020 पर्थो (40204) वितीय (५)थी; પોતાના સ્વભાવથી જ જુદા પડે છે. (તે માટે તેમાં તે પરપદાર્થોથી વ્યાવૃત્તિરૂપ સ્વતંત્ર અસત્ત્વ માનવાની જરૂર નથી) કારણ કે, પદાર્થો, સ્વભાવમાં જ રહેલા છે અને તે સ્વભાવ જ અન્ય પદાર્થો કરતાં અસાધારણ છે... એટલે, જે જે પદાર્થોથી, ઘટાદિની વ્યાવૃત્તિ થાય છે, તે વ્યાવૃત્તિનાં કારણરૂપ વિશેષધર્મોનું અવગાહન કરનારી જાતિઓની કલ્પના, અતત્ત્વજ્ઞાનીઓ કરે છે. પણ વાસ્તવમાં તેવા વિશેષો હોતા નથી.
ઉદાહરણઃ રક્ત ઘટ, પીતઘટ કે પટથી જુદો પડે છે, તેમાં તેનો પોતાનો સ્વભાવ જ કારણ છે, પણ તેને પીતઘટાદિથી કે પટાદિથી જુદો પાડવાના હેતુભૂત, રક્તત્વ-ઘટવાદિ જાતિઓની કલ્પના तेमा राय छे... अने पछी तेवो व्यवहार राय छ २७ मेटसे पाताह नहीं... घट मेटले पाहि नही... भेटले. 38ीतमा ते ५२-असत्त्व ५९। स्वभावसत्व३५ ४ छे... ઉત્તરપક્ષઃ આ કલ્પના પણ અયુક્ત છે, કારણ કે આનો ઉત્તર તો “સ્વરૂપસત્ત્વ જ પરરૂપઅસત્ત્વ
......... विवरणम् ............. - 74. सर्वे भावाः स्वभावेनेत्यादि कारिकाद्वयम् । अथास्य व्याख्या-सर्वे भावा:-बाह्याभ्यन्तररुपाः पदार्थाः स्वभावेन-निजसत्तालक्षणेन 'व्यावृत्तिभागिनः' इत्युत्तरेण योग: । कुत इत्याह-स्वस्वभावव्यवस्थिते: स्वस्मिन् स्वस्मिन् भावे सत्त्वरूपे व्यवस्थिते:-व्यवस्थानात् । काभ्यां सकाशाद् व्यावृत्तिभागिन इत्याहस्वभाव-परभावाभ्यां स्व:-स्वकीयो भाव: स्वभावो घटस्य घटान्तरलक्षण:, पर:-परकीयो भाव: परभावो घटस्यैव पटादिः, ताभ्यां व्यावृत्तिभागिन:-पार्थक्यभाजः । सर्वे हि भावा: सर्वासाधारणरूपभाजो वर्तन्ते ।
१-२. अनुष्टुप् । ३. 'रूपाः स्वभावेन पदार्थाः निज०' इति च-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
