________________
१२४ अनेकान्तजयपताका
(प्रथमः (९१) "नाभेदो भेदरहितो भेदो वाऽभेदवर्जितः । केवलोऽस्ति यतस्तेन कुतस्तत्र विकल्पनम् ? ॥ येनाकारेण भेदः किं तेनासावेव किं द्वयम् ? असत्त्वात् केवलस्येह सतश्च कथितत्वतः ॥ यतश्च तत् प्रमाणेन गम्यते ह्युभयात्मकम् । अतोऽपि जातिमात्रं तदनवस्थादिदूषणम् ॥
................... व्याख्या ................... प्रकारान्तरेण-अन्योन्यानुवेधलक्षणेन भेदाभेदसिद्धेः । तथा चोक्तं वृद्धः-नाभेदो धर्मधर्मिणोर्भेदरहितः, भेदो वा तयोरेव अभेदवर्जितः केवलोऽस्ति, यतस्तेन-कारणेन कुतस्तत्रभेदेऽभेदे वा विकल्पनम् ? किम्भूतमित्याह-येनेत्यादि । येन आकारेण भेदः किं तेनासावेव-भेद एव ? किं द्वयं-भेदश्चाभेदश्च किम् ? इत्येवं विकल्पनमयुक्तमित्याह-असत्त्वात् केवलस्येह भेदस्याभेदस्य वा सतश्च-इतरानुविद्धतया शबलस्य कथितत्वतः कारणादिति ।
यतश्चेत्यादि । यतश्च-यस्माच्च कारणात् तत्-वस्तु प्रमाणेन-प्रत्यक्षेण गम्यत एव उभयात्मकं-धर्मिधर्मात्मकम्, तथाप्रतीतेः । अतोऽपि कारणात् जातिमात्रं तत् । किमित्याह
... मनांतरश्मि .... (भेडामे ३५ ४ शो छी.... पूवाया? 43 वायु छ ? -
(१) “(१) भेति व समेह भने अमेरित वण मे सभे मान्यो ४ न होवाथी, ભેદભેદઘટક ભેદ કે અભેદમાં, વિકલ્પોની ઉભાવના શી રીતે કરી શકાય? ન જ કરી શકાય) કારણ કે તે દોષો તો એકાંત ભેદભેદમાં જ લાગે છે.
(૨) “જે આકારે ભેદ હોય તે આકારે તો ભેદ છે કે ભેદ-અભેદ બંને?' એવો વિકલ્પ અહીં અયુક્ત છે, કારણ કે કેવળ ભેદ કે કેવળ અભેદ અમે સ્વીકાર્યો જ નથી, પણ ભેદાકાર અભેદાકારથી મિશ્રિત અને અમેદાકાર ભેદાકારથી મિશ્રિત - એમ શબલરૂપે જ ભેદભેદનો સ્વીકાર કર્યો છે, માટે પૂર્વોક્ત વિકલ્પ અહીં અસંભવિત છે.
(૩) પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી ધર્મ-ધર્મીરૂપે જ વસ્તુની પ્રતીતિ થાય છે, તેથી વસ્તુને ધર્મ-ધર્મરૂપ જ માનવી જોઈએ... માટે, અનવસ્થા વગેરે દૂષણો અપારમાર્થિક જતિરૂપ છે, કારણ કે જો ખરેખર અનવસ્થા હોત, તો વસ્તુની તેવી સિદ્ધિ જ ન થવાથી ધર્મ-ધર્મારૂપે વસ્તુનું પ્રત્યક્ષ જ ન થાત, પણ थाय तो छ ४...
પ્રશ્નઃ અનવસ્થા દોષનું અપાદાન શી રીતે થતું હતું?
तिमेनिस्थानछे...
१-२. अनुष्टप्। ३. असदुत्तरं जातिः, केवलमसदुत्तरमित्यर्थः । ४. अनुष्टप। ५. 'भेदाभेदविकल्पेनं' इति ङ
पाठः।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
