________________
अनेकान्तजयपताका
(પ્રથમ: जनमनोहर एवेत्यपकर्णयितव्यः ॥
(४१) न चास्मिन् सत्यपि मोक्षसौविहित्यम्, अनेकान्तोपद्रवानिवृत्तेः । तथाहिमुक्तोऽपि न मुक्त एव, अनेकान्तवादहानेः, अपि त्वमुक्तोऽपि, इति नेदमपुष्कलमुपादेय
...................... ... રહ્યા છે...................... तत्क्षयाङ्गीकरणात्-कर्मशक्तिसाङ्कर्यभावेनैव कर्मक्षयाङ्गीकरणात् । तदक्षये तस्य-कर्मणः अशेषस्याक्षये साङ्कर्याद्यसिद्धिः । 'आदि'शब्दात् विवक्षितकर्मक्षयग्रहः । इति-एवं तपःकर्मक्षयवादोऽपि पूर्वोदितः अबुधजनमनोहर एवेति कृत्वा । किमित्याह-अपकर्णयितव्यः ॥
इहैवाभ्युच्चयमभिधातुमाह-न चास्मिन्नित्यादि । न चास्मिन्-तपःकर्मक्षयवादे सत्यपि मोक्षसौविहित्यं-मोक्षस्य सुविहितभावः । कुत इत्याह-अनेकान्तोपद्रवानिवृत्तेः अनेकान्तःस्याद्वादः स एवोपद्रवः, तदितररूपापादनेन तदनिवृत्तेरिति । एतदेव स्पष्टयति तथाहीत्यादिना । तथाहि मुक्तोऽपि न मुक्त एव एकान्तेन । कुत इत्याह-अनेकान्तवादहानेः, अपि त्वमुक्तोऽपि, अनेकान्ताङ्गीकरणात् । इति-एवं नेदं-मुक्तत्वम् अपुष्कलम्-असम्पूर्णं सर्वथा मुक्तताऽभावेन, उपादेयफलप्रकर्षः । उपादेयं च तत् फलं चेति विग्रहः, तस्य प्रकर्षः-पर्यन्तो न । कुत इत्याह
અનેકાંતરશ્મિ .... જો એક કર્મશક્તિનો ક્ષય થવા સાથે, બધી કર્મશક્તિનો ક્ષય નહીં થાય, તો કર્મશક્તિની મિશ્રિતતા જ નહીં ઘટે અને જો મિશ્રિતતા નહીં ઘટે તો – બધી કર્મશક્તિઓ જુદી જુદી રહેવાથી - માત્ર એક તપથી બધા કર્મોનો ક્ષય અસંગત થઈ જશે.
તેથી, તપથી કર્મોનો ક્ષય થાય - એ વાત માત્ર અબુધ જનોને જ મનોહર છે, વિદ્વાન જનોને નહીં, માટે આવી વાત સાંભળવી જોઈએ જ નહીં.
- તપ-કર્મક્ષયવાદમાં પણ મોક્ષની વ્યવસ્થા તો અસંગત જ રહે (૪૧) તપથી કર્મનો ક્ષય માની લઈએ, તો પણ મોક્ષ તો નહીં જ ઘટે, કારણ કે અહીં પણ અનેકાંતરૂપ ઉપદ્રવ નિવૃત્ત થાય નહીં, ઊભો જ રહે. તે આ રીતે -
અનેકાંતવાદીમતે કોઈ એકાંત ન હોવાથી બધી જ વસ્તુમાં ઇતરરૂપનું આપાદન થવાથી મુક્ત જીવ માત્ર મુક્ત જ નહીં રહે, અમુક્ત પણ થઈ જશે. અર્થાત્ સંસારી પણ થઈ જશે. જો એને સર્વથા મુક્ત માનશો તો - એકાંત આવી જવાથી – અનેકાંતવાદની હાનિ થશે...
આ રીતે તો - સર્વથા મુક્તપણું ન આવવાથી - જીવમાં રહેલું મુક્તત્વ અસંપૂર્ણ જ રહેશે, તેથી એ મુક્તત્વને ઉપાદેયફળના પ્રકર્ષરૂપે માની શકાશે નહીં.
પ્રશ્ન : કેમ નહીં મનાય ?
ઉત્તર : કારણ કે આવું મુક્તત્વ તો મુક્ત જીવો સિવાય સંસારી જીવોમાં પણ રહેલું છે, (અર્થાત આ રીતે અપવાદ સહિતનું મુક્તત્વ=અસંપૂર્ણ મુક્તત્વ તો સંસારીમાં પણ રહેલું છે, જે પૂર્ણ અને અન્યમાં અસાધારણ હોય તે જ પ્રકર્ષરૂપ હોઈ શકે, પ્રકૃતમુક્તત્વ તો અસંપૂર્ણ અને અન્યસાધારણ
૨. “પર્યન્તન' તિ ટુ-પાઠ:
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
