________________
अनेकान्तजयपताका
(પ્રથમ:
.
यथा चाबादिद्रव्यत्वेनासत् तथा पार्थिवद्रव्यत्वेनापि स्यात्, तदसत्त्वाव्यतिरिक्तत्वात् तत्सत्त्वस्य; एवं क्षेत्रादिष्वपि वाच्यम्। ततश्च तदितररूपापत्त्यादिनाऽवस्तुत्वप्रसङ्गः ॥
આ વ્યારથી ... इत्याह-तत्सत्त्वाव्यतिरिक्तत्वात्-पार्थिवद्रव्यसत्त्वाव्यतिरिक्तत्वात्, इतरासत्त्वस्य-अबादिद्रव्यासत्त्वस्य । यथा चाबादिद्रव्यत्वेनासत् तथा पार्थिवद्रव्यत्वेनापि स्यात् असदेव । कुत इत्याह-तदसत्त्वाव्यतिरिक्तत्वात्-अबादिद्रव्यासत्त्वाव्यतिरिक्तत्वात् तत्सत्त्वस्य-पार्थिवद्रव्यसत्त्वस्य । एवं क्षेत्रादिष्वपि वाच्यम् इहत्यत्व'पाटलिपुत्रका'दित्वाद्यपेक्षया । यदि
.......... અનેકાંતરશ્મિ ... તેમ જલાદિરૂપે પણ સત્ થશે, અને (B) ઘડો, જેમ જલાદિરૂપે અસત્ છે, તેમ પાર્થિવદ્રવ્યરૂપે અસતુ થશે.
(૨) ઘડાનું મથુરાત્વેન જે સત્ત્વ છે, તે જ જો પાટલિપુત્રત્વેન અસત્ત્વ માનવામાં આવે, તો - (A) અસત્ત્વ સત્ત્વરૂપ, અને (B) સત્ત્વ અસત્વરૂપ બની જવાથી (A) ઘડો, જેમ મથુરારૂપે સત્ છે તેમ પાટલિપુત્રરૂપે પણ સત્ થશે, અને (B) ઘડો, જેમ પાટલિપુત્રરૂપે અસત્ છે, તેમ મથુરારૂપે પણ અસત્ થશે...
(૩) તે જ રીતે, ઘડો (A) જેમ ઘટકાલ—ન સત્ છે, તેમ મૃપિંડકાવ્યત્વેન પણ સત્ થશે, અને (B) મૃપિંડકાલત્વેન જેમ અસત્ છે તેમ ઘટકાયત્વેન પણ અસત્ થશે.
(૪) તે જ રીતે, ઘડો (A) જેમ શ્યામરૂપે સત્ છે, તેમ રક્તરૂપે પણ સત્ થશે, અને (B) રક્તરૂપે જેમ અસત્ છે, તેમ શ્યામરૂપે પણ અસત્ થશે.
આ રીતે, પાર્થિવ વગેરે રૂપ ઘડો, જળાદિ રૂપ પણ બની જવાથી – પોતાનું દ્રવ્યાદિ સ્વરૂપ શ્રુત થવાથી – ઘટાદિ વસ્તુનો અભાવ થશે જ...
બીજી વાત, જળાદિનું અસત્ત્વ અને પાર્થિવાદિનું સત્ત્વ બંને એકરૂપ માનવામાં આવે, તો બે દોષ આવશે -
(૧) પ્રથમ દોષ : “જે જેનાથી અભિન્ન હોય તે તેના રૂપ જ બને છે” - એ નિયમ પ્રમાણે જલાદિઅસત્ત્વ, પાર્થિવસત્ત્વથી અભિન્ન હોવાથી, પાર્થિવસત્ત્વરૂપ જ બની જશે અને સત્ત્વરૂપ બનવાથી તેની અસત્ત્વરૂપતા જ નહીં રહે. એટલે જલાદિઅસત્ત્વની નિવૃત્તિ થશે.. અને જલાદિના અસત્ત્વની નિવૃત્તિ થવાથી જળાદિનું સત્ત્વ થઈ જશે, કારણ કે જળાદિના અસત્ત્વની નિવૃત્તિ-જળાદિસત્ત્વ... તેથી પાર્થિવસત્ત્વ - જળાદિઅસત્ત્વનિવૃત્તિ - જળસત્ત્વ, એમ પાર્થિવસત્ત્વ અને જળસત્ત્વ બંને એક થઈ જવાથી, જે ઠેકાણે પાર્થિવની સત્તા હોય તે જ ઠેકાણે જળની પણ સત્તા માનવાનો પ્રસંગ આવશે...
આમ, પાર્થિવ જળરૂપ બનશે અને જળ પાર્થિવરૂપ બનશે, પણ એવું તો જોવાતું નથી, તેથી સત્ત્વને અસત્ત્વરૂપ માનવામાં પાર્થિવ-જળ બંનેનો અભાવ થઈ જવા રૂપ પહેલો દોષ આવશે.
રૂ. “યથા વાડાઃ ' તિ ઈ
૨. ‘થા વાડવાદ્રિ.' રૂતિ ઈ-પ: ૨. ‘ડુત્વરી સર્વણ્ય' ત -પઢિ: પJ:૪. પૂર્વમુકિત વત્ર “સક્રેવ' રૂત પઠ:, સ વાશુદ્ધત્વાકુક્ષિતઃ |
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
