________________
૭૦
अनेकान्तजयपताका
(પ્રથમ
पार्थिवद्रव्यसत्त्वमेव अबादिद्रव्यासत्त्वम् इहक्षेत्रसत्त्वमेव 'पाटलिपुत्रा'द्यसत्त्वम् घटकालसत्त्वमेव मृत्पिण्डकालाद्यसत्त्वम्; श्यामत्वसत्त्वमेव रक्तत्वाद्यसत्त्वम् इति
- વ્યારહ્યા છે
. अधिकृतस्य पार्थिवद्रव्यसत्त्वमेव अबादिद्रव्यासत्त्वमित्यादि यावत् श्यामत्वसत्त्वमेव रक्तत्वाद्यसत्त्वमिति यथोक्तदोषानुपपत्तिरेव यथोक्तदोषः-अधिकृतवस्त्वभावप्रसङ्गलक्षणः, तस्यानुपपत्तिरेव, अधिकृतसत्त्वस्यैवेतरासत्त्वेन तद्भावनिवृत्तिरित्यभिप्रायः । एतदाशङ्क्याह
... અનેકાંતરશ્મિ પર દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવને આશ્રયીને અસત્ત્વ છે. એટલે, અસદુરૂપતા તે સરૂપતાથી જુદી નથી, પણ સરૂપતા સ્વરૂપ જ છે, તેથી
(૧) ઘડાનું પાર્થિવદ્રવ્યરૂપે જે સત્ત્વ છે, તે જ જળાદિદ્રવ્યરૂપે અસત્ત્વ છે. (૨) ઘડાનું મથુરાત્વેન જે સત્ત્વ છે, તે જ પાટલિપુત્રત્વેન અસત્ત્વ છે. (૩) ઘડાનું ઘટકાલત્વેન જે સત્ત્વ છે, તે જ મૃતપિંડાદિકાલ—ન અસત્ત્વ છે. (૪) ઘડાનું કૃષ્ણત્વેન જે સત્ત્વ છે, તે જ રક્તત્વન અસત્ત્વ છે.
ટૂંકમાં, અસત્ત્વરૂપતા જુદી નથી, પણ સરૂપતારૂપ જ છે, તેથી વસ્તુ તો માત્ર સરૂપ જ સિદ્ધ થશે, સદસદ્ ઉભયરૂપ નહીં.
અહીં ઉપરોક્ત દોષ પણ નહીં આવે, જુઓ; યથોક્તદોષ=પાના નં. ૬૫ પર સ્યાદ્વાદીએ જે કહ્યું કે, વસ્તુ સદસતું ન હોય તો તેનો અભાવ થાય; તેની અહીં અનુપપત્તિ થશે, અર્થાત્ તે દોષ અમને નહીં આવે. કારણ કે અમે માત્ર સત્ રૂપ જ માની અને પારદ્રવ્યણ અસત્ત્વ તે સત્ત્વરૂપ જ માની લીધું.
તાત્પર્ય ઘટને પટાદિરૂપે અસત્ ન માનો, તો તે પટાદિરૂપ થવાથી ઘટાભાવ થવાની આપત્તિ આવે. પણ હવે ઘટરૂપે સત્ત્વ એ જ પટાદિરૂપે અસત્ત્વ હોવાથી તે પટાદિરૂપ નથી, એટલે ઘટાભાવ થવાની આપત્તિ નહીં આવે.
* માત્ર સદુરપ માનવામાં વસ્તુનો અભાવ : ઉત્તરપક્ષઃ પૂર્વપક્ષી, અસત્ત્વનું સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ માનતો જ નથી, પણ જો ન માને તો સત્ત્વઅસત્ત્વ બંને એક જ છે, એવું કહી જ નહીં શકે, કારણ કે “અસત્ત્વ એવો શબ્દપ્રયોગ જ નિરર્થક
વિવરમ્
. _32. अधिकृतसत्त्वस्यैवेतरासत्त्वेन तद्भावनिवृत्तिरिति । अधिकृतसत्त्वस्यैव-पार्थिवद्रव्यसत्त्वादिलक्षणस्य 'इतरासत्त्वेन' इतरेषाम्-अबादीनां तत्रासत्त्वेन-अविद्यमानतया किमित्याह-तद्भावनृिवत्ति:अबादिरूपनिवृत्तिः । इदमुक्तं भवति-न हि किञ्चित् पार्थिवद्रव्यसत्त्वादिव्यतिरिच्यमानमूर्तिरबाद्यसत्त्वं पार्थिवद्रव्यसत्त्वे समस्ति, किन्तु पार्थिवद्रव्यसत्त्वमेव अबाद्यसत्त्वमिति शब्दान्तरेणोच्यत इति ।।
૨. “વૃતર્ચવ' તિ -પઢિ: / ૨. ‘દ્રવ્યત્વવ્યિતિ' તિ વ-પd: I રૂ. ‘ffસ્ત (2)' ત્યધિક g
પાડુ: |
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
