________________
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता फलप्रकर्षः, तदन्यसाधारणत्वात्, इत्थं सापवादस्य संसारिष्वपि भावात् । तथाहि-न वः संसार्यपि सर्वथा संसार्येव, एकान्तवादापत्तेः, अपि त्वसंसार्यपीति नेदमकृत्स्नं हेयानर्थोत्कर्ष इति यत्किञ्चिदेतत् ॥ (४२) किञ्च अनेकान्तवादिनो मानमपि न मानमेव, स्यान्मानमिति तत्त्वनीतेः,
......... व्याख्या * तदन्यसाधारणत्वात् । तस्मात्-मुक्तादन्योऽमुक्तः तत्साधारणत्वात् अधिकृतमुक्तत्वस्य । कथमेतदेवमित्याह-इत्थम्-एवमुक्तवदमुक्तत्वयोगेन सापवादस्य-अपुष्कलस्य, मुक्तत्वस्येति प्रक्रमः । संसारिष्वपि प्राणिषु भावात् । एतदेव भावयति तथाहीत्यादिना । तथाहि न वःन युष्माकं संसार्यपि प्राणी सर्वथा संसार्येव, असंसारिव्यवच्छेदेन । कुत इत्याह-एकान्तवादापत्तेः कारणात्, अपि त्वसंसार्यपि, स्याद्वादनीतेः । इति-एवं नेदं-संसारित्वम् अकृत्स्नम्असम्पूर्णम् एकान्तेन संसारित्वाभावेन हेयानर्थोत्कर्षः । हेयश्चासौ अनर्थश्चेति विग्रहः, तदुत्कर्षःनिष्ठा न । इति-एवं यत्किञ्चिदेतत्-असारमधिकृतमनेकान्तदर्शनमिति ।।
किञ्चेत्यादि । किञ्चायमपरो दोषः-अनेकान्तवादिनो वादिनः मानमपि-प्रत्यक्षादि न मानमेव एकान्तेन, अपि त्वमानमपि । कुत इत्याह-स्यान्मानमिति तत्त्वनीतेः-कथञ्चिन्मानमिति
.... मनेतिरश्मि ... डोवाथी प्र३५ न लोड श...
પ્રશ્ન : અમુક્તત્વસહિતનું મુક્તત્વ સંસારી જીવોમાં શી રીતે ?
ઉત્તર : કારણ કે અનેકાંતવાદીમતે, સંસારી જીવ પણ માત્ર સંસારી જ નહીં રહે, અસંસારી પણ થશે, અર્થાત મુક્ત પણ થશે. જો એને સર્વથા સંસારી જ માનવામાં આવે તો તો એકાંતવાદ આવી જાય, તેથી સંસારી જીવમાં પણ – મુક્તસહિતનું જ સંસારીપણું હોવાથી – અમુક્તત્વસહિતનું મુક્તત્વ સંગત જ છે.
તથા, સંસારી જીવોમાં - સર્વથા સંસારીપણું ન હોવાથી - તેઓમાં રહેલું સંસારીપણું અસંપૂર્ણ જ રહેશે અને તેથી તો તે સંસારીપણાને હેય એવા અનર્થના પ્રકર્ષરૂપ પણ નહીં માની શકાય, કારણ કે હેયનો પ્રકર્ષ તો સર્વથા હેયમાં જ આવે, જ્યારે અસંપૂર્ણ એવું સંસારીપણું તો - મુક્તત્વથી અનુવિદ્ધ डोवाथी [५५ डेय नथी...
- એમ, અનેકાંતવાદીમતે “મુક્તપણું ઉપાદેયફળના પ્રકરૂપ હોય અને સંસારીપણું હેય એવા અનર્થના પ્રકર્ષરૂપ હોય” – એવી વ્યવસ્થા અસંગત થવાથી, અનેકાંતવાદ અસાર જ સિદ્ધ થાય છે.
- અનેકાંતવાદીમતે પ્રમાણાદિની વ્યવસ્થા પણ અસંગત છે : (૪૨) અનેકાંતવાદીમતે – કોઈ પણ એકાંત ન રહેવાથી - પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણો પણ, કથંચિદ્ર જ પ્રમાણરૂપ હોવાથી, માત્ર પ્રમાણ જ નહીં રહે, પ્રમાણાભાસ પણ બની જશે... તેમ, પ્રમાણાભાસો
१. 'एवं मुक्त०' इति ङ-पाठः।
२. 'निष्टानं' इति क-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
