Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 16 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 245

प्रमेयचन्द्रिका टीका २०२५ उ.६ सू०१२ २९ कालद्वारनिरूपणम् २३१ मुहूर्तसमय स्तस्यान्त्यसमये अन्यः पुलाकत्वं प्रतिपन्न इत्येवं जघन्यत्वविवक्षायां द्वयोः पुलाकयो रेकस्मिन् समये सद्भावो भवत्यतो द्वयोः पुलाकयोरेकएव समयो भवति, द्विस्वेच जघन्यं पृथक्त्वं भवतीति 'उक्कोसेणं अतोमुहुत्तं' उत्कर्षेणान्तमुहूर्तम् पुलाकाय कालः यद्यपि पुलाका उत्कर्षेण एकदा सहस्रपृथक्त्वपरिमाणाः पाप्यन्ते तथापि अन्तर्मुहूर्तमात्र प्रमाणत्वात्तदद्धाया बहुत्वेऽपि तेषामन्तर्मुहूर्त मेव तत्कालः केवलं बहूनां स्थितौ यदन्तर्मुहूतं तदेकपुलाकस्थित्यन्तर्मुहूर्ता महत्तरमिति ज्ञातव्यमिति । 'बउसेणं पुच्छा' बकुशः खलु भदन्त ! कालतः कियचिरं भवतीति पृच्छा प्रश्नः, भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'सव्वद्धं' सद्धिाम् सर्वकालमित्यर्थः बकुशादीनां तु स्थितिकाळ सर्वाद्धा अंतोमुत्त' उत्कृष्ट से एक अन्तर्मुहूर्त तक रहते है । इसका तात्पर्य ऐसा है-एक पुलाक का जो अन्तर्मुहूर्त समय होता है उसके अन्त्य समय में दूसरा पुलाक हो जाता है, इस प्रकार दो पुलाकों का एक समय में सद्भाव पाया जाता है । इस सद्भाव से अनेक पुलाकों का जघन्य काल एक ही समय आजाता है। तथा अनेक पुलाकों का जो उत्कृष्ट समय अन्तर्मुहूर्त कहा गया है सो उसका कारण ऐसा है कि अनेक पुलाक एक समय में उत्कृष्ट से सहस्रपृथक्त्व तक होते है । यद्यपि इस प्रकार से ये बहुत होते है परन्तु फिर भी इनका काल अन्तर्मुहर्त ही होता है। यह अनेक पुलाकी की स्थिति का अन्तर्मुहूर्त एक पुलाक की स्थिति के अन्तर्मुहूर्त से बड़ा होता है । 'बउसेणं पुच्छा' हे भदन्त ! अनेक यकुश कितने काल तक रहते हैं ? उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'गोयमा ! सम्वद्धं' हे गौतम ! अनेक बकुश सब
स समय सुधा र छे. अने 'उक्कोसेणं अंतोमुहुत्त' ४८थी मे मतમુહૂર્ત સુધી રહે છે. આ કથનનું તાત્પર્ય એવું છે કે-એક પુલાકને જે અન્તર્મુહૂર્ત સમય હોય છે. તેના અન્ય સમયમાં બીજો પુલાક થઈ જાય છે. આ રીતે બે પુલાકેને સદ્ભાવ એક સમયમાં થઈ જાય છે. આ સદૂભાવથી અનેક પુલાકને જઘન્ય કાળ એક થઈ જાય છે તથા અનેક પુલાકે ઉત્કૃષ્ટ સમય જે અંતર્મુહૂર્તને કહ્યું છે, તેનું કારણ એ છે કે-અનેક પુલાકે એક સમયમાં ઉત્કૃષ્ટથી સહસ્ત્ર પૃથકૃત્વ સુધી થઈ જાય છે. જો કે આ રીતે આ ઘણું હોય છે, તે પણ આને કાળ અન્તર્મુહૂર્તાને જ હોય છે. આ અનેક પુલાકની સ્થિતિનું અંતમુહૂર્ત એક પુલાકની સ્થિતિના અંતર્મુહૂર્તથી મેટું હોય છે.
'बउसेणं पुच्छा' भगवन् भने म tean . सुधी २३ छ? । प्रश्न उत्तरमा प्रभुश्री ४ छ-'गोयमा ! सव्वद्ध" गीतमा भने।
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૬