Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01
Author(s): Bechardas Doshi, Amrutlal Bhojak
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001018/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAINA - AGAMA-SERIES PART 1 VIYAHAPANNATTISUTTAN Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मागम-ग्रन्थमाला ग्रन्थाङ्क ४ भाग १ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जैन-आगम-ग्रन्थमाला : ग्रन्थाङ्क ४ (भाग १) पंचमगणहरअजसुहम्मथेरभगवंपरंपरासंकलिअवायणाणुगयं 'भगवतीसुत्तं' ति पसिद्धनामगं पंचमं अंगं AR वियाहपण्णत्तिसुत्तं प्रथमो भागः सम्पादकः पण्डित बेचरदास जीवराज दोशी मामा श्री महावीर जैन विद्यालय बम्बई-४०००३६ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रथम संस्करण: वीर सं० २५००/ विक्रम सं० २०३०/ई० स० १९७४ मूल्य ४० रुपया प्रकाशक जयन्तीलाल रतनचन्द शाह बालचन्द गांडालाल दोशी रतिलाल चीमनलाल कोठारी मानद मंत्रीओ श्री महावीर जैन विद्यालय ऑगस्ट क्रान्तिमार्ग, बम्बई-४०००३६ मुद्रक वि. पु. भागवत मौज प्रिन्टिंग ब्यूरो खटाववाडी, बम्बई-४००००४ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jaina-Agama-Series No. 4 (Part I) VIYĀHAPANNATTISUTTAŃ Editor Pt. BECHARDAS J. DOSHI Research Professor L. D. Institute of Indology, Ahmedabad - 9 2 March Festnetu Now TONU 90.9 SHRI MAHĀVĪRA JAINA VIDYĀLAYA BOMBAY - 400036 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ First Published: 1974 1974, by the Publishers Price: Rs. 40/ Printed in India By V. P. Bhagwat Mouj Printing Bureau Khatau Wadi, Bombay 400 004 Published by Jayantilal Ratanchand Shah Balchand Gandalal Doshi Ratilal Chimanlal Kothari Hon. Secretaries Shri Mahavir Jaina Vidyalaya August Kranti Marg, Bombay 400 036 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ સીમા ધરસ વદે પ્રકાશકીય નિવેદન જ્ઞાનભક્તિની અનુમોદના ઋણસ્વીકાર સંપાદકીય શુદ્ધિપત્રકવિશેષ Editor's Note सङ्कतसूचिः विसयाणुकमो वियाहपण्णत्तिसुतं सुद्धिपत्त (शुद्धिपत्रकम् ) Pain Education International ग्रन्थानुक्रम પૃષ્ઠોંક ८ अ-८ क ८ ड - १२ १३ ૧૪ ૧૫–૧૭ ૧૯ 19-22 २३-२५ २७-५६ १-४८४ १-३ Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ॥ श्री शंखेश्वरपार्श्वनाथाय नमः ॥ ॥ श्री सद्गुरुदेवेभ्यो नमः॥ सीमाधरस्स वंदे દેવાધિદેવ ભગવાન શ્રી અરિહંત પરમાત્મા કેવલજ્ઞાન પ્રગટ થયા પછી સર્વ જગતને માટે પરમ કલ્યાણકારી તીર્થની સ્થાપના કરે છે તેથી તેઓશ્રી તીર્થકર કહેવાય છે. આ તીર્થ શબ્દની વ્યાખ્યા કરતાં ભગવાન ઉમાસ્વાતિ મહારાજ આદિ પૂર્વાચાર્યો દ્વાદશાંગીરૂપ પ્રવચનને પણ તીર્થરૂપે જણાવે છે. તીર્થંકર ભગવાન જ્યારે દેશના દે છે ત્યારે પણ નમો તિરથ એમ કહીને પ્રવચનરૂપ શ્રુતજ્ઞાનરૂપ તીર્થને પ્રણામ કરીને દેશના દેવાનો પ્રારંભ કરે છે. ભગવાન જિનેશ્વરી પણ જેને પ્રણામ કરે છે તે શ્રુતજ્ઞાનનું–પ્રવચનનું કેવું અપાર મહત્ત્વ છે તે આ ઉપરથી સમજી શકાય છે. જૈન શાસન એટલે જૈન પ્રવચન. જૈન પ્રવચન એટલે દ્વાદશાંગી, એમ પણ કહી શકાય. આ દ્વાદશાંગીમાં બારમું અંગ દષ્ટિવાદ ઘણાં જ વર્ષો પૂર્વે વિચ્છિન્ન થયેલું છે. જ્યારે એ હતું ત્યારે પણ એને ધારણ કરનારા મહાપુરૂષોની સંખ્યા ઘણું અલ્પ હતી. એટલે એકાદશાંગીનો જ પ્રચાર મોટા ભાગે પહેલેથી રહ્યો છે. केवलमधिगम्य विभुः स्वयमेव ज्ञानदर्शनमनन्तम् । लोकहिताय कृतार्थोऽपि देशयामास तीर्थमिदम् ॥ १८ ॥ द्विविधमनेकद्वादशविधं महाविषयममितगमयुक्तम् । संसारार्णवपारगमनाय दुःखक्षयायालम् ॥ १९ ॥ -तत्त्वार्थकारिका। "यद् भगवद्भिः ........ अर्हद्भिस्तत्स्वाभाव्यात् परमशुभस्य च प्रवचनप्रतिष्ठापनफलस्य तीर्थकरनामकर्मणोऽनुभावादुक्तं भगवच्छिष्यैः ........."गणधरैर्टब्धं तदङ्गप्रविष्टम्" ।-तत्त्वार्थभाष्य १।२०। "प्रवचन द्वादशाङ्गम् , ततोऽनन्यवृत्तिर्वा संघः । तस्य प्रवचनस्य प्रतिष्ठापनं निर्वर्तनं प्रयोजनमस्य तत् प्रवचनप्रतिष्ठापनफलम् , तस्य । तीर्थ तदेव गणिपिटकं संघः सम्यग्दर्शनादित्रयं वा, तत् कुर्वन्ति उपदेशयन्ति ये ते तीर्थकराः, तान् नामयति करोति यत् तत् तीर्थकरनाम"-तत्त्वार्थसिद्धसेनीया वृत्ति १।२०। पृ० ९२ । “तरंति अनेनेति तीर्थ,......''भावतित्थं जिणवयणं,...''इणमेव निग्गंथं पावयणं, अहवा........"दसणणाणादिसं जुत्तं तित्थं.......अहवा तित्थं गणहरा......... अहवा तित्यं चाउव्वन्नो संघो, तं जेहिं कयं ते तित्थयरा”—आवश्यकचूर्णि पृ० ८४-८५॥ २. " किं भगवं कतकिच्चे तित्थपणामं करेति ? उच्यते--तप्पुन्विया० ॥५४६ ॥ तत्थ सुयणाणेण भगवतो तित्थकरत्तं जातं, तित्थगरो य सुतवतिरित्तो होंततो सुयणाणेणं वायजोगी होऊणं धम्मं कहेति" -आवश्यकचूर्णि पृ० ३२९ । “नमस्तीर्थाय' इत्यभिधाय प्रणामं च कृत्वा कथयति।......आहकृतकृत्यो भगवान् किमिति तीर्थप्रणामं करोतीति ? उच्यते-तप्पुव्विया अरहया......॥५६७ ॥ तीर्थ श्रुतज्ञानम्, तत्पूर्वि का अर्हत्ता तीर्थकरता तदभ्यासप्राप्तेः"-आवश्यकहारिभद्री वृत्ति पृ० २३४-२३५ । "नमस्तीर्थाय प्रवचनरूपायेत्यभिधाय प्रणामं च कृत्वा कथयति ।......ननु कृतकृत्यो भगवान् , ततः किमिति तीर्थप्रणामं करोतीति? उच्यते-तप्पुन्विआ अरिहया......॥५६॥ तत्पूर्विका प्रवचनरूप Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सीमाधरस्स वंदे ९ ब तीर्थपूर्विका अर्हता, प्रवचनविषयाभ्यासवशतस्तीर्थ करत्व प्राप्तेः । यश्च यत उपजायते स तं प्रणमतीति भगवान् तीर्थे प्रणमति । " -- आवश्यक मलयगिरीया वृत्ति. पृ० ३०६ ॥ ', વર્તમાન કાળે ઉપલબ્ધ એકાદશાંગીમાં અને એકંદરે સમગ્ર જૈન આગમોમાં સૌથી મોટું પ્રમાણ શ્રી ભગવતીસૂત્રનું છે. ઉપરાંત, મુખ્યતયા અનંત લબ્ધિનિધાન ગુરુશ્રી ગૌતમસ્વાસીએ અને પ્રાસંગિક રીતે અન્ય શ્રમણ ભગવંત આદિએ પૂછેલા ૩૬૦૦૦ પ્રશ્નોના ભગવાન શ્રી મહાવીર પરમાત્માએ શ્રીમુખે આપેલા ૩૬૦૦૦ ઉત્તરોનો સંગ્રહ આ ભગવતીસૂત્રમાં થયેલો છે. તેથી પંચમ અંગ ભગવતીસૂત્રનો અપાર મહિમા શ્રી સંધમાં વર્ષોથી ચાલ્યો આવે છે. પ્રભુની વાણીમાં સમગ્ર જીવનને પરિવર્તિત કરવાનું અને પાવન કરવાનું અદ્ભુત સામર્થ્ય ભરેલું છે. તેથી ગણધરભગવાન શ્રી ગૌતમસ્વામીને સંબોધીને જિનેશ્વર ભગવાન શ્રી મહાવીર પરમાત્માએ જે શબ્દો ઉચ્ચારેલા તે શબ્દોને તે જ રૂપે સાંભળતાં ભાવિક ભક્તોનું હૃદય આનંદથી નાચી ઊઠે છે અને હર્ષથી તેમનાં રોમાંચ ખડાં થઈ જાય છે. માટે જ ભૂતકાળમાં ૩૯૦૦૦ સોના મહોરો આદિથી પૂજન કરવા પૂર્વક ભગવતીસૂત્રનું ગુરુમુખે શ્રવણુ કરવાના પ્રસંગો પણ ઇતિહાસમાં નોંધાયેલા છે. ભગવતીસૂત્રનું ગુરુમુખે શ્રવણુ કરવું એ પણ જીવનનો અમૂલ્ય લ્હાવો શ્રીસંધમાં ગણાય છે. ભગવતીસૂત્રનું મૂળ નામ તો વિયાવળત્તિ (વ્યવ્યાપ્રાંત) છે. પરંતુ તેનો અતિશય મહિમા હોવાને લીધે મળવતી વિયાાત્તી એમ વિશેષણરૂપે ‘ભગવતી’શબ્દનો મૂળમાં પ્રયોગ શરૂ થયેલો. આગળ જતાં એ વિશેષણ જ ‘ ભગવતીસૂત્ર’ એવા નામરૂપે શ્રીસંધમાં વર્ષોથી ઢ થયેલું છે. આગમપ્રભાકર સ્વ॰ મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે સર્વ આગમોના પ્રકાશનની યોજના વિચારેલી હતી, અને તે માટે જીવનમાં અનેકાનેક વર્ષો સુધી એ અંગે અનેકાનેક દુર્લભ ગ્રંથોની સામગ્રી અદ્ભુત પરિશ્રમ પૂર્વક તેમણે સંચિત કરી હતી. શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય તરફથી થઈ રહેલી આ આગમગ્રંથમાલાના મુખ્ય અને મૂલ સૂત્રધાર તેઓ છે. . જૈન દર્શનમાં, ‘ શબ્દાર્થ જાણવો ' કે ‘ ભાવાર્થ જાણવો' એટલો જ સંકુચિત અર્થ જ્ઞાન’ શબ્દનો કરવામાં આવ્યો નથી. જૈનશાસનમાં ‘જ્ઞાન' શબ્દ વિશાળ અર્થમાં પ્રયોજવામાં આવેલો છે. વિધિપૂર્વક સમ્યગ્નાનથી (નરેનાથી) જાણવું અને (પ્રત્યાખ્યાનપરિસાથી) જાણેલાને જીવનમાં ઉતારવું એ ‘જ્ઞાન ’ શબ્દનો પરિપૂર્ણ—સફળ અર્થ છે. માટે જ શાસ્ત્રોના અધ્યયનનો શો ઉદ્દેશ છે અને તે તે શાસ્ત્રોના પઠન-પાઠનના શ્રવણુ–શ્રાવણના અધિકારી કોણ હોઈ શકે, એનું વિસ્તૃતરીતે વિવેચન અને વર્ણન શાસ્ત્રોમાં જોવામાં આવે છે. પોતપોતાના અધિકાર પ્રમાણે ભાવિક આત્માઓ પરમપૂજ્યશ્રી ભગવતીસૂત્રનું આવું પરિપૂર્ણ—સફળ નાન સંપાદન કરીને સ્વ-પર-કલ્યાણને સાથે એ જ શુભેચ્છા. ટ્રુથળી (જિ૰ મહેસાણા) વિક્રમસંવત ૨૦૩૦ વીરનિર્વાણસઁવત્ ૨૫૦૦ જેવિદે ૧૨. પૂજ્યગુરુદેવમુનિરાજશ્રી ભુવનવિજયાતેવાસી મુનિ મૂવિ જ ય Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રકાશકીય નિવેદન જૈન આગમસૂત્રો અને આગમ-પંચાંગીન પાયો અથવા મૂળ સ્ત્રોત અંગસૂત્રો ગણાય છે. આ અંગસૂત્રો મૂળે બાર હતાં. અને તેથી જૈન સાહિત્યમાં “દ્વાદશાંગી” શબ્દ ખૂબ પ્રચલિત છે. આ બાર અંગસૂત્રોમાંનું દષ્ટિવાદ નામનું છેલ્લું–બારમું અંગ વિચ્છિન્ન થતાં હવે જૈન સાહિત્યના ભંડારમાંથી અગિયાર અંગસૂત્રો જ ઉપલબ્ધ થાય છે. જે “એકાદશાંગી” નામથી પ્રચલિત છે. આમ તો શ્રમણ ભગવાન મહાવીરની દેશના અને વાણીના સંગ્રહરૂપે શ્રી શ્વેતાંબર જૈન સંઘમાં શ્રી આચારાંગસૂત્ર, શ્રી સૂત્રકૃદંગસૂત્ર વગેરે અગિયારે અંગસૂત્રોની ખૂબ નામના અને પ્રતિષ્ઠા છે, અને એમના તરફ ઘણું આદર-ભક્તિ-શ્રદ્ધાની લાગણું દર્શાવવામાં આવે છે. આમ છતાં પાંચમાં અંગસૂત્ર શ્રી ભગવતીસૂત્ર અપરનામ શ્રી વ્યાખ્યાપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર તરફની શ્રી સંઘની શ્રદ્ધાભક્તિ અનોખી કહી શકાય એવી છે, એ સુવિદિત છે. પંચમ-અંગ શ્રી ભગવતીસૂત્રનું નામ પડે છે, અને જાણે આપણું અંતર શ્રમણ ભગવાન શ્રી મહાવીર સ્વામી અને ગણધર ભગવંત શ્રી ગૌતમસ્વામીની પુનિત સ્મૃતિથી તેમ જ એ ગ્રંથમાં સચવાયેલ, એ બે મહાન ધર્મપુરુષોના અનેકાનેક વિષયોને સ્પર્શતા પ્રશ્નોત્તરીના સંગ્રહથી ભક્તિભીનું બની જાય છે. તેથી જ ચાતુર્માસમાં કે બીજા કોઈ સમુચિત સમયે, જ્યારે પણ શ્રી ભગવતીસૂત્રનું વાચન-વિવેચન કરવામાં આવે છે ત્યારે, એ પ્રસંગને એક પવિત્ર અને અનોખા અવસર તરીકે વધાવી લેવામાં આવે છે. શ્રી ભગવતીસૂત્ર પ્રત્યેની શ્રી સંઘની ભક્તિ આવી ઊંડી અને અવિહડ છે. અમારી સંસ્થા શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયે પરમપૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકર, શ્રુતશીલવારિધિ મુનિવર્ય શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજશ્રીની પ્રેરણાથી અને તેઓશ્રીના તથા અમારા મિત્ર પંડિતવર્ય શ્રી દલસુખભાઈ માલવણિયાના મુખ્યસંપાદપણું નીચે, આપણે બધાં પવિત્ર મૂળ આગમસૂત્રોને સંશોધિત-સંપાદિત કરીને પ્રકાશિત કરવા માટે “નૈન-માન-ગ્રન્થમા” નામે ગ્રન્થમાળા શરૂ કરી છે, તે સુવિદિત છે. આ ગ્રન્થમાલાની યોજના પ્રમાણે, એના ચોથા ગ્રંથાંકના પ્રથમ ભાગ રૂપે વિયાપurઉત્તમુત્તે પ્રથમ માપ:” નામે ગ્રંથને, શ્રી સંધ અને જિજ્ઞાસુઓ તથા વિદ્વાનો સમક્ષ ભેટ ધરતાં અમે હર્ષ, ગૌરવ અને કૃતકૃત્યતાની ઊંડી લાગણી અનુભવીએ છીએ. આ પંથમાળામાં અત્યાર સુધીમાં આ પ્રમાણે ત્રણ આગમસૂત્રો પ્રગટ થયાં છે; (૧) નહિકુત્ત, (૨) મજુમોદારવું (બન્ને એક જ ગ્રંથમાં), અને (૩) gupવાયુરં (બે ભાગમાં). એમાં છેલો ગ્રંથ વUવાતુરંના બીજા ભાગનું પ્રકાશન, ત્રણ વર્ષ પહેલાં, તા. ૧૪-૩-૧૯૭૧ને રવિવારના રોજ, મુંબઈમાં ભાયખલાના સુપ્રસિદ્ધ જિનમંદિરના સભામંડપમાં, પૂજ્યપાદ શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજની હાજરીમાં, દિગંબર જૈન સંધના જાણીતા વિદ્વાન સ્વર્ગસ્થ ડૉ. હીરાલાલજી જૈનના શુભ હસ્તે કરવામાં આવ્યું હતું. આ પછી બરાબર ત્રણ મહિને, તા. ૧૪-૬-૧૯૭૧ ને સોમવારના રોજ, પૂજ્યપાદ મુનિપ્રવર શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ સ્વર્ગવાસી થતાં આ ગ્રંથમાળાનું કામ હવે આગળ કેવી રીતે ચાલુ રાખવું એની મોટી વિમાસણુ અને મુશ્કેલી અમારા માટે ઊભી થઈ હતી. આ પછી કેટલીક વાતો અને વિચારણાઓને અંતે આ ગ્રંથમાળાના પ્રકાશનનું કાર્ય ચાલુ રાખવા માટે નીચે મુજબ ગોઠવણ નક્કી કરવામાં આવી – (૧) પરમપૂજ્ય વિદર્ય મુનિરાજ શ્રી અંબૂવિજયજી મહારાજે આ કાર્યમાં પૂરો સાથ અને સહાકર આપવાની અમારી વિનતિનો સ્વીકાર કર્યો એટલે અત્યારે આ કાર્ય મુખ્યત્વે તેઓના Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રકાશકીય નિવેદન સલાહસૂચન અને માર્ગદર્શન પ્રમાણે આગળ વધી રહ્યું છે અને તેઓ પોતે અત્યારે પ્રથમ અંગસૂત્ર શ્રી આચારાંગસૂત્રનું સંશોધન—સંપાદન કરી રહ્યા છે. આ બાબતની સંસ્થાની મૂંઝવણુને દૂર કરવા માટે પોતાનો સક્રિય સહકાર આપવા માટે અમે પરમપૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી જંબૂ વિજયજી મહારાજનો અંતઃકરણથી ખૂબ ઉપકાર માનીએ છીએ. ૧૦ (ર) પૂજ્યપાદ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજનો સ્વર્ગવાસ થવાથી અને આ ગ્રંથમાળા માટે મુખ્યસંપાદકની જરૂર ન લાગવાથી મુખ્યસંપાદકનું સ્થાન કાઢી નાખવામાં આવ્યું છે, અને સાથે સાથે પંડિત શ્રી દલસુખભાઈ માલવણિયા, જેઓ આ યોજનામાં શરૂઆતથી જ સક્રિય ભાગ લેતા હતા અને નિઃસ્વાર્થભાવે તેમ જ પૂરી નિષ્ઠાથી સેવા આપતા હતા તેઓ, આ યોજનામાંથી છૂટા થયા છે. અને પોતે આ રીતે છૂટા થયા હોવા છતાં, આ યોજના મુજબ કામ કરનાર સૌ કોઈને, જરાય સંકોચ રાખ્યા વગર, પૂરી ઉદારતાથી, હંમેશાં જરૂરી સહાય આપતા જ રહે છે. શ્રી દલસુખભાઈના આવા ખેલદિલી અને ઉદારતાભર્યા સહકાર બદલ સંસ્થા તેઓ પ્રત્યે ઊંડી આભારની લાગણી વ્યક્ત કરે છે. (૩) પૂજ્યપાદ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે પોતે જ જે વિદ્વાનોને જે આગમસૂત્રના સંશોધનસંપાદનનું કામ સોંપ્યું હતું, તેઓ તે કામ આગળ વધારી રહ્યા છે. એની વિગતો આ પ્રમાણે છે : (અ) પંચમ-અંગ શ્રી ભગવતીસૂત્ર : પંડિતવર્ય શ્રી ખેચરદાસભાઈ જીવરાજ દોશી. (આ) શ્રી દશવૈકાલિકસૂત્રનું સંશોધન-સંપાદન પૂજ્યપાદ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે પોતે જ કરીને એની પ્રેસકૉપી તૈયાર કરી રાખી હતી. (૪) પૂજ્યપાદ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે સૂચવેલી પ્રાચીનપ્રાચીનતમપ્રતિઓ તથા તેઓશ્રીએ શોધેલી ચૂર્ણિ અને પાયટીકાના આધારે શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રનું સંશોધન-સંપાદન પંડિત શ્રી અમૃતલાલ મોહનલાલ ભોજકે કર્યું છે. (ઈ ) શ્રી ઉપાસકદશાંગસૂત્રનું સંશોધન-સંપાદન પંડિતવર્ષે શ્રી ખેચરદાસભાઈ દોશીએ કરીને સંસ્થાને ધણા વખત પહેલાં સોંપ્યું છે; પણ એની સાથે એક જ ગ્રંથમાં આપવાનાં ખીજાં ચાર સૂત્રોનું સંશોધન-સંપાદન પૂજ્યપાદ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે તૈયાર કરી રાખેલી સામગ્રીના આધારે ૫૦ શ્રી અમૃતલાલ ભોજક કરશે. આગમપ્રકાશન ગ્રંથમાળાના છઠ્ઠા ગ્રંથાંકમાં આ પાંચ આગમસૂત્રો આ પ્રમાણે છે—૧. ઉવાસગદ્યસંગસુત્ત (ઉપાસકદશાંગસૂત્ર), ૨. અંતગઽસંગસુત્ત (અન્તકૃદ્દશાંગસૂત્ર), ૩. અણુત્તરોવવાયસંગસુત્ત (અનુત્તરોપપાતિકદશાંગસૂત્ર), ૪. પણ્ડાવાગરણુદસંગસુત્ત (પ્રશ્નવ્યાકરણદશાંગસૂત્ર), અને ૫. વિવાગદસંગસુત્ત (વિપાકદશાંગસૂત્ર). (૩) ખધાં પ્રકીર્ણકોનું સંશોધન-સંપાદન પૂજ્યપાદ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે પોતે જ, તેઓની મુંબઇની સ્થિરતા દરમ્યાન કરેલ છે. એને પ્રેસમાં આપતાં પહેલાં એની પ્રેસકૉપી વગેરે કરવું જરૂરી હોઈ એને મુદ્રણ માટે આપતાં વખત લાગશે. સંશોધિત થએલ શ્રી દશવૈકાલિકસૂત્ર, શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર અને શ્રી આવશ્યકસૂત્રનું મુદ્રણ શરૂ થયું છે. શ્રી ભગવતીસૂત્રના ખીજા ભાગનું મુદ્રણ થોડા વખત પછી થશે. શ્રી ભગવતીસૂત્ર ભાગ ૨ અને ૩નો પ્રકાશન ખર્ચ ૩૦ ૬૫,૮૩૦] શેઠ અમીચંદ પનાલાલ આદીશ્વર ટેમ્પલ ચૅરિટેબલ ટ્રસ્ટ (મુંબઈ ) તરફથી મળેલ છે. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રકાશકીય નિવેદન શ્રી ભગવતીસૂત્રના સંશોધક-સંપાદક પંડિતવર્ય શ્રી બેચરદાસભાઈ દોશી આગમસૂત્રો તેમ જ જૈન સાહિત્યના ઊંડા અભ્યાસી છે, અને પૂજ્યપાદ શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજ સાથે તેઓ ઘણું દાયકાઓથી ગાઢ અને ભક્તિભર્યો પરિચય ધરાવતા હતા તેથી જ, તેઓની આગમસૂત્રો સંબંધી વિદ્વત્તાથી પ્રેરાઈને, પૂજ્યપાદ શ્રી પુણ્યવિજ્યજી મહારાજે શ્રી ભગવતીસૂત્રના સંશોધનસંપાદનનું કાર્ય એમને સોંપ્યું હતું. વળી પંડિતજીએ આ પહેલાં પણ ભગવતીસૂત્રના સંશોધન અને ભાષાંતરનું કાર્ય કરેલ જ છે. એટલે તેઓ આ કાર્ય માટે અધિકારી વિદ્વાન છે. અમારી ગ્રંથમાળાના પ્રકાશનમાં આવો સાથ આપવા માટે અમે પંડિતવર્ય શ્રી બેચરદાસભાઈનો ખૂબ ખૂબ આભાર માનીએ છીએ. આ ગ્રંથના પ્રથમ ભાગ માટે મળેલી સહાયતાને પુનિત પ્રસંગ, એ પૂજ્યપાદ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજની આગમસૂત્રોના સંશોધન-પ્રકાશન માટેની તીવ્ર ઝંખના અને ઉત્કટ ભક્તિની તેમ જ આ મહાન અને મોટી આર્થિક જવાબદારી માગી લેતા કાર્ય માટે વિદ્યાલયને પૂરતી આર્થિક સહાય મળી રહે એ માટેની સક્રિય ચિંતાની તથા પાંત્રીસ હજાર જેવી મોટી સહાય ઉદારતાપૂર્વક આપનાર મહાનુભાવોની પ્રભુશાસન, જિનવાણી તેમ જ પરમપૂજ્ય મહારાજશ્રી પ્રત્યેની ઊંડી ભક્તિની એક પ્રેરક કથા બની રહે એવો છે. આ વિગતવાર આભાર-નિવેદન આ ગ્રંથમાં અન્યત્ર આપેલ હોવાથી અહીં તો એનો આટલો સામાન્ય ઉલ્લેખ જ બસ છે. આ ગ્રંથને તૈયાર કરવા માટે પંડિત શ્રી અમૃતલાલ મોહનલાલ તથા પંડિત શ્રી દલસુખભાઈ માલવણિયાએ ઘણી જહેમત ઉઠાવી છે. સંપાદકીય નિવેદનનું અંગ્રેજી ભાષાંતર ડૉ. નગીનદાસ જે. શાહે કરી આપ્યું છે. પ્રફો તથા મેટરની મેળવણુ કરવામાં પંડિત શ્રી હરિશંકરભાઈ અંબારામ પંડ્યા તથા શ્રી નગીનદાસ કેવલદાસ શાહે ભાગી સહાય આપી છે. આ ગ્રંથનું સ્વચ્છ, સુઘડ અને સુંદર મુદ્રણ મુંબઈના સુપ્રસિદ્ધ મૌજ પ્રિન્ટિંગ બ્યુરોએ કરી આપ્યું છે. આ સૌ પ્રત્યે અમે અમારી કૃતજ્ઞતાની લાગણી દર્શાવીએ છીએ. આજ સુધીમાં અમે જણાવેલી સહાય ઉપરાંત, શ્રુત-શીલવારિધિ આગમપ્રભાકર પૂજ્યપાદ મુનિવર્ય શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ સાહેબની સત્રેરણાથી અમારી જૈન-આગમ ગ્રંથમાળાના સંશોધન-સંપાદન-પ્રકાશન કાર્ય માટે જે જે સહાય મળી છે તે નીચે મુજબ છે – ૧. શેઠ શ્રી અમીચંદ પન્નાલાલ આદીશ્વર ટેમ્પલ ચેરિટેબલ ટ્રસ્ટ તરફથી શ્રી ભગવતીસૂત્રના બીજા અને ત્રીજા ભાગના પ્રકાશન માટે રૂ. ૬૫,૮૩૦] અંકે પાંસઠહજાર આઠસોત્રીસ રૂપીયા તા. ૨૪-૮-૧૯૭૩ના રોજ મળેલ છે. ૨. શેઠ શ્રી શાંતિલાલ વર્ધમાન પેઢી (પાલેજ) તરફથી રૂ૦ ૧૫૦૧ અંકે એક હજાર પાંચસો એક રૂપીયા તા. ૨૭–૮–૧૯૭૩ના રોજ મળેલ છે. ૩. પૂજ્યપાદ યુગવીર આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજના પ્રધાન પટ્ટધર શિષ્ય આચાર્યદેવ શ્રી વિજયસમુદ્રસૂરિજી મહારાજ સાહેબના દીર્ધતપસ્વી શિષ્યરત્ન મુનિવર શ્રી અનેકાન્તવિજયજી મહારાજ સાહેબે વિ. સં. ૨૦૨૬માં મુંબઈમાં ૭૧ દિવસના ઉપવાસ કરેલા અને તે તપના અંતે તેમનો દેહવિલય થયો. આ નિમિત્તે મુંબઈમાં ફંડ એકત્ર થયું હતું. તે સમયે એકત્ર થયેલ રકમનો આગમ પ્રકાશન કાર્યમાં ઉપયોગ કરવા માટે પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકરજી મહારાજે પ્રેરણા આપી હતી. તદનુસાર રૂ. ૪૦,૦૦૦ અંકે ચાલીસ હજાર રૂપીયા શ્રી ગોડીજી મહારાજ જૈન દેરાસર અને ધર્માદા ખાતાઓ તરફથી તા. ૧-૩-૧૯૭૪ના રોજ મળેલ છે. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૨ પ્રકાશકીય નિવેદન ઉપર જણાવેલી દ્રવ્ય સહાય માટે શુભ નિર્ણય લેનાર તે તે સંસ્થાના સુજ્ઞ અધિકારીવહિવટકર્તા મહોદયોનો અમે અનુમોદનાપૂર્વક અંત:કરણથી આભાર માનીએ છીયે. શ્રી જિનાગમ ટ્રસ્ટના નીચે મુજબ ટ્રસ્ટી મહાનુભાવો તથા શ્રી આગમ પ્રકાશન સમિતિના સભ્યમિત્રોનો, એમણે આપેલ સહકાર બદલ, અમે આભાર માનીએ છીએ – શ્રી જિનાગમ ટ્રસ્ટના ટ્રસ્ટીઓ ૧ શ્રી ભોગીલાલ લહેરચંદ ૨ શ્રી પ્રવીણચંદ હેમચંદ કાપડિયા ૩ શ્રી વાડીલાલ ચત્રભુજ ગાંધી ૪ શ્રી જયંતિલાલ રતનચંદ શાહ ૫ શ્રી વ્રજલાલ કપુરચંદ મહેતા શ્રી આગમ પ્રકાશન સમિતિના સભ્યો ૧. શ્રી કેશવલાલ કલાચંદ શાહ) (પાટણ જૈન ૨. શ્રી પોપટલાલ ભીખાચંદ 5 મંડળના ૩. શ્રી સેવંતીલાલ ખેમચંદ ! પ્રતિનિધિઓ) ૪. શ્રી અમૃતલાલ કાળીદાસ દોશી ૫. શ્રી જેસિંગલાલ લલ્લુભાઈ ૬. ડૉ. જયંતીલાલ સુરચંદ બદામી ૭. ડૉ. રમણલાલ ચીમનલાલ શાહ ૮. શ્રી રાયચંદ કેસુરચંદ ૯. શ્રી પ્રાણલાલ કાનજીભાઈ દોશી શ્રી સેવંતીલાલ ચીમનલાલ શાહ શ્રી જયંતીલાલ રતનચંદ શાહ ૧૨. શ્રી બાલચંદ ગાંડાલાલ દોશી કે મંત્રીઓ ૧૩. શ્રી રતિલાલ ચીમનલાલ કોઠારી ). ૧૪. શ્રી રમણલાલ નગીનદાસ શાહે કોષાધ્યક્ષ ૧૫. શ્રી મનુભાઈ ગુલાબચંદ કાપડિયા નૈન-માન-મન્યમાળાનું કાર્ય વધારે ઝડપથી આગળ વધે એવી પ્રાર્થના સાથે અમે આ ગ્રંથ શ્રી સંધના કરકમળમાં ભેટ ધરતાં ફરી ધન્યતા અનુભવીએ છીએ. ઑગસ્ટ ક્રાંતિ માર્ગ, મુંબઈ-૪૦૦૦૩૬ જયંતીલાલ રતનચંદ શાહ શ્રી મહાવીર જન્મ કલ્યાણક પર્વ બાલચંદ ગાંડાલાલ દોશી વિ. સં. ૨૦૩૦, તા. ૪-૪-૧૯૭૪ રતિલાલ ચીમનલાલ કોઠારી માનદ મંત્રીઓ Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ જ્ઞાનભક્તિની અનુમોદના પ્રસ્તુત પંચમ અંગ શ્રી વિયાહપણુત્તિસુત્ત–શ્રી ભગવતીસૂત્રમાં મુખ્યતયા પરમ તારક ચરમતીર્થાધિપતિ શ્રમણ ભગવાન શ્રી વીરવદ્ધમાનસ્વામીને તેમના પ્રથમ ગણધર ભગવંત શ્રી ગૌતમસ્વામીએ પૂછેલા અનેકાનેક હકીકતોને આવરી લેતા પ્રશ્નો અને તેના ભગવાને આપેલા ઉત્તરો છે. સાથે સાથે શ્રી અગ્નિભૂતિ આદિ અન્ય ગણધર ભગવંતોના તથા પુરુષાદાનીય પ્રકટપ્રભાવી ભગવાન શ્રી પાર્શ્વનાથસ્વામીની પરંપરામાં થયેલા (પાર્થાપત્યય) કેટલાક શ્રમણ ભગવંતોના તેમ જ કેટલાક અન્ય યુથિક ત્યાગી મહાત્માઓના પ્રશ્નોના ભગવાન શ્રી વિરવર્લ્ડમાનસ્વામીએ આપેલા ઉત્તરો પણ પ્રસ્તુત ભગવતીસૂત્રમાં છે. આ દષ્ટિએ સમગ્ર વિશ્વ અને વિશેષ કરીને શ્રી જૈન સંઘને માટે આ આગમ ગ્રંથ બહુમાનનીય છે. આવા ઉપકારક ગ્રંથના આ પ્રથમ ભાગના પ્રકાશન ખર્ચ માટે પાટણનિવાસી સ્વ. શ્રી મફતલાલ જવાચંદ શાહ, સ્વ. શ્રી ચીમનલાલ લહેરચંદ શાહ અને સ્વ. શ્રી નેમચંદ જેસિંગલાલ શાહના શ્રેયોથે પૂજ્યપાદ આગમપ્રભાકર મુનિવર્ય શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજની પ્રેરણાથી તેઓના સુપુત્રો તરફથી રૂ. ૩૫૦૦૦/– અંકે પાંત્રીસ હજાર રૂપિયા મળેલ છે. આ ભાઈઓને તેમની જ્ઞાનભક્તિની આંતરિક અનુમોદનાપૂર્વક, અમે અંતઃકરણથી આભાર માનીએ છીએ. જયંતીલાલ રતનચંદ શાહ બાલચંદ ગાંડાલાલ દોશી રતિલાલ ચીમનલાલ કોઠારી માનદ મંત્રીઓ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ઋણસ્વીકાર જૈન આગમગ્રંથોના સંશોધન-સંપાદન અને પ્રકાશનના કાર્યમાં વેગ આપવાના ઉદ્દેશથી, વિ. સં. ૨૦૦૧ ની સાલમાં, પાટણ (ઉ. ગુ.) માં પૂજ્યપાદ મુનિ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજની પ્રેરણાથી અને મુ. શ્રી કેશવલાલ કિલાચંદના પ્રયાસોથી સ્થપાયેલ શ્રી જિનાગમ પ્રકાશિની સંસદ (ઠે. શ્રી પાટણ જૈન મંડળ, ૭૭, મરીન ડ્રાઈવ, મુંબઈ-૨૦) તરફથી શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય (મુંબઈ) ની મૂળ જૈન આગમો પ્રકાશિત કરવાની યોજના માટે રૂ. ૧,૩૫,૫૬૬–૦૦ અંકે એક લાખ, પાંત્રીસ હજાર, પાંચસો છાસઠ રૂપિયા પૂરા મળ્યા છે; આ ભવ્ય સહકાર માટે અમે શ્રી જિનાગમ પ્રકાશિની સંસદનો, શ્રી પાટણ જૈન મંડળનો તથા એ બન્ને સંસ્થાના કાર્યકરોનો અંત:કરણપૂર્વક આભાર માનીએ છીએ. જયંતીલાલ રતનચંદ શાહ બાલચંદ ગાંડાલાલ દોશી રતિલાલ ચીમનલાલ કોઠારી માનદ મંત્રીઓ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ સંપાદકીય પ્રસ્તુત શ્રી વિવાહપણુત્તિસુત્ત–શ્રી ભગવતીસૂત્ર–ના સંશોધનમાં કાગળ ઉપર લખાયેલી ચાર પ્રાચીન પ્રતિઓનો ઉપયોગ ક્યાં છે. આ ગ્રન્થના પ્રાયઃ અર્ધા ભાગ સુધી મેળવતાં આ ચાર પ્રતિઓના પાઠભેદોમાં ઉપયોગિતાની દૃષ્ટિએ ફરક ન આવવાથી શેષ અર્ધો ભાગ કેવળ એક જ ૧ સંસક પ્રતિની સાથે અક્ષરશઃ મેળવેલ છે. અને જ્યાં જ્યાં પાઠભેદ આવ્યા છે ત્યાં ત્યાં સંદિગ્ધ સ્થાનો અન્ય પ્રતિઓમાં તપાસેલ છે. આ ચાર પ્રતિઓ ઉપરાંત એક મુદ્રિત પ્રતિનો પણ ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. ઉક્ત ચાર પ્રતિઓ ઉપરાંત પરમ પૂજ્ય સ્વ. આગમપ્રભાકર મુનિવર્ય શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે લખાવેલ, જેસલમેરના લોંકાગચ્છ જૈન જ્ઞાનભંડારની તાડપત્રીય પ્રતિની, પાંચમા શતકના ત્રીજા ઉદ્દેશક પર્યન્તની અપૂર્ણ નકલનો પ્રસ્તુત સંપાદનમાં ઉપયોગ કર્યો છે અને તેની છ સંજ્ઞા આપી છે. તથા આર્ય શ્રી જંબૂસ્વામી જૈન મુક્તાબાઈ આગમમંદિરસત્ક આચાર્ય શ્રી વિજયરૈવતસૂરિસંગૃહીત પૂ આચાર્ય શ્રી વિજયજંબુસૂરિસંગૃહીત હસ્તલિખિતચિટૂંજનકોશ-ડભોઈમાં સુરક્ષિત શ્રી ભગવતીસૂત્રની પ્રાચીનતમ ત્રુટક તાડપત્રીય પ્રતિ ઉપરથી પૂજ્ય આગમપ્રભાકરજીએ કરાવેલી નકલનો પણ અહીં પ્રારંભના ભાગમાં ઉપયોગ કર્યો છે, જેથી શ્રી ભગવતીસૂત્રની ટીકા રચાયા પહેલાંની આ પ્રતિની વાચના અને પ્રાચીન પ્રયોગોનો વાચકોને સામાન્ય ખ્યાલ આવશે. આની સંજ્ઞા નં રાખી છે. અહીં પ્રારંભમાં જણાવેલી કાગળ ઉપર લખાયેલી ચાર પ્રતિઓ, શ્રી લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર–અમદાવાદમાં સુરક્ષિત વિવિધ જૈન ભંડારોની છે. અહીં તે તે પ્રતિનો ક્રમાંક અને અંતમાં લેખકે લખેલી પુપિકા આપવામાં આવે છે – ૨ પ્રતિ– શેઠ શ્રી આણંદજી કલ્યાણજી જૈન જ્ઞાનભંડાર નં. ૨ ની આ પ્રતિ છે. તેનાં પત્ર ૩૦૮ છે. શ્રી લા ૬૦ ભા૦ સં૦ વિદ્યામંદિરની સૂચિમાં આનો જુનો ક્રમાંક ૬ છે. પ્રતિન અંતમાં લેખકલિખિત પુપિકા આ પ્રમાણે છે–વં. ૨૬૦૦૦ ૪ શ્રીમવતી સહિત सुप्रीता शांतिदा वरदास्तु मे ॥छ॥ छ । श्रीः॥छ॥ संवत् १५५२ वर्षे ज्येष्ठवदि ४ सोमे भगवत्या सह #વિરાજ સમર્થિતા છ શ્રીસંઘસ્થ મ છ મંછું મહાશ્રી || શ્રી || R. ઝાઝા છો. આ પુપિકા ઉપરથી જાણી શકાય છે કે આ પ્રતિ લખાવનારે અગિયાર અંગસૂત્ર લખાવ્યાં હતાં. શા ૨ પ્રતિ–આચાર્ય શ્રી કીર્તિસૂરિ જૈન જ્ઞાનભંડારની આ પ્રતિ છે. તેનાં પત્ર ૩૧૩ છે. શ્રી લાદ. ભા. સં. વિદ્યામંદિરની સૂચિમાં આનો ક્રમાંક ૧૦૦ ૮૦ છે. પ્રતિના અંતમાં લેખકલિખિત પુપિકા આ પ્રમાણે છે–તિ શ્રીમકાવતીસૂત્રરંવમાન સમાપ્તાનિ ગ્રંથા ગ્રંથ ૨૭q સંથાનિ | ગુમ મૂયાત છ | (૪)Hઠો [] || ચામડુ | શ્રી છ | પ્રતિના અંતમાં લેખનસંવત લખ્યો નથી. આમ છતાં લિપિ અને આકાર-પ્રકારથી અનુમાન કરી શકાય છે કે આ પ્રતિ વિક્રમના ૧૭મા શતકમાં લખાયેલી હોવી જોઈએ. હા પ્રતિ–આગમપ્રભાકર પૂજ્ય મુનિવર્ય શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજના હસ્તલિખિતગ્રંથસંગ્રહની આ પ્રતિ છે. તેનાં પત્ર ૩૭૮ છે. શ્રી લા દ૦ ભાસં. વિદ્યામંદિરની પ્રકાશિત સૂચિમાં આનો ક્રમાંક ૩૬૦૪ છે. અંતમાં લેખકલિખિત પુલ્પિકા અને પ્રતિ લખાયા પછી ૧૩૮ વર્ષ બાદ Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૬ સંપાદકીય લખાયેલી પુપિકા, એમ બે પુપિકાઓ અનુક્રમે આ પ્રમાણે છે–તિ શ્રીયંત્રમાં સૂત્ર સત્ત(H) // संवत् १५८०वर्ष । फागुणवदि १० दशम्यां शनिवारे मूलनक्षत्रे । श्रीसोझितनगर्यो । रायश्रीवीरमदेविजयराज्ये। श्रीखरतरगच्छे श्रीश्रीश्री ४ जिनचंद्रसरिविजयराज्ये। तत्सि(च्छिष्य श्रीरत्नसागरोपाध्याय । तत्सि(च्छि)ष्य वा० चारित्रमेरुगणि। तत्सि(च्छि)ष्य पं० चारुरंगेन लिषावि(खापि)तं ॥ श्री शुभं મવતુ | ચામg || છ || બીજી પુપિકા–સંવત્ ૨૭૨૮ નેટવવિ ૩૪ કિને શ્રીમવતીસૂવું श्रीजिनरंगसूरीणां ज्ञानवृद्धयर्थ विहारितं श्रीआगरामध्ये पा० श्रीलक्ष्मीदासपुत्र श्रीरामचंद्रजी भ्रातृ સાદ શ્રીમુદ્દેવનીવેન નિરંછાયુસેન [1] વીર્થમાના વિર નંદુ પ્રતિનિયમ્ આ પુપિકાની પછી અવાચ્ય બોડિયા અક્ષરોમાં પ્રતિ વહોરાવ્યાની-અપિત કર્યાની હકીકત હોય એમ જણાય છે. હ્યા છે પ્રતિ–ઉજમફોઈ ઉપાશ્રય જૈન જ્ઞાનભંડારની આ પ્રતિ છે. આનાં પત્ર ૩૦૭ છે. શ્રી લા. દ. ભા. સં. વિદ્યામંદિરની સૂચિમાં આનો ક્રમાંક ૧૭૦ ૬૪ છે. અંતમાં લેખકલિખિત પુષ્પિકા આ પ્રમાણે છે–તિ શ્રીમ વત્યાં સમાપ્તિ સંપૂoī | છ || શ્રીઃ || છો સંપૂo સર્વગ્રંથાબં ૨૭૫૦શ્રી | છ || ગુમ મવતુ: (તુ) છ || ચામડુ | છ | સંવત્ ૧૫૭૬ વર્ષે વૈરાષ(4) शुदि १४ भौमे लिखितं । छ । कल्याणमस्तु । छ । श्रीरस्तु । छ । મુ અથવા દિન પ્રતિ–શ્રી આગમોદયસમિતિ તરફથી પ્રકાશિત આચાર્ય શ્રી અભયદેવસૂરિકૃતવૃત્તિસહિત ભગવતીસૂત્રની મૂળવાચનાનો પણ અહીં સંપૂર્ણ ઉપયોગ કર્યો છે. આની મુ૦ અથવા મુદ્રિત સંજ્ઞા આપી છે. આ સિવાય પૂજ્ય આગમપ્રભાકરજીએ શોધેલી મુદ્રિત પ્રતિનો પણ અહીં ઉપયોગ કર્યો છે. આ પ્રતિ છ શતક સુધી જ શોધેલી મળી છે. બાકીનો શોધેલો ભાગ તેઓશ્રીએ તેમની હયાતીમાં જ કોઈને મંગાવવાથી મોકલેલ તે આજ દિન સુધી પાછો નથી આવ્યો. જે કોઈ વિદ્વાન પાસે આ શોધેલી પ્રતિ હોય તેમને મારી નમ્ર પ્રાર્થના છે કે તે પ્રતિ શ્રી લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર–અમદાવાદ. ૯-ને મોકલી આપે. વિંદ વહુના ? ઉપર જણાવેલી પ્રતિઓથી અતિરિક્ત એક હસ્તલિખિત પ્રતિને પણ અહીં ઉપયોગમાં લીધી છે. આની ચ૦ સંજ્ઞા આપી છે. આ પ્રતિનું અવધાન રહ્યું નથી તેથી સંભવ છે કે કોઈ વૃત્તિયુક્ત ત્રિપાઠ પ્રતિની મૂળવાચના ઉપયોગમાં લીધી હોય. ટિપ્પણીઓમાં જ્યાં મુદ્રિતવૃત્તિના પાઠ જણાવ્યા છે ત્યાં કોઈ સ્થાનમાં મુકિતવૃત્તિથી કંઈક ભિન્નતા જણાય તો તે પાઠ પ્રાચીન હસ્તલિખિતવૃત્તિની પ્રતિમાંથી નોંધ્યો છે એમ જાણવું. ચાલુ મુદ્રણમાં પણ કોઈક વાર કોઈક પાઠ જેવા માટે લા. દ. ભા. સં. વિદ્યામંદિરની પ્રતિઓ જેવામાં આવી છે. આ પ્રતિઓ પૈકીની કોઈક પ્રતિનો પાઠ પણ ટિપ્પણમાં કવચિત જણાવ્યો છે. ત્યાં “ર્જિવિત ત્યરે” એમ સૂચન કર્યું છે. ચાલુ મુદ્રણમાં મૂળવાચના અને વૃત્તિનાં કેટલાંક સ્થાન જોવા માટે લા. દ. ભા. સં. વિદ્યામંદિર સ્થિત મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજીના સંગ્રહની ૨૬૩-૬૪ ક્રમાંકવાળી ત્રિપાઠ પ્રતિનો અને વૃત્તિનાં કેટલાંક સ્થાન જેવા માટે ૨૬૭ ક્રમાંકવાળી પ્રતિનો લગાતાર ઉપયોગ કર્યો છે. પાઠભેદોમાં ઉપયોગી પાઠોન આવવાના કારણે પ્રસ્તુત ગ્રન્થના પાછળના ભાગમાં ? સિવાયની પ્રતિઓના પાઠભેદો નોંધ્યા નથી. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ સંપાદકીય જે ટિપ્પણીના અંતમાં કોઈ પણ સંકેત–સંજ્ઞા ન હોય તે ટિપ્પણી તથા જે ટિપ્પણીના અંતમાં ૪૦ અથવા સMા સંજ્ઞા હોય તે ટિપ્પણી સંપાદકની લખેલી છે, એમ જાણવું. જે ટિપ્પણીના અંતમાં સટ્ટુ અથવા વૃત્તી સંજ્ઞા આપી છે તે ટિપ્પણીનો પાઠ આચાર્ય શ્રી અભયદેવસૂરિત ભગવતીસૂત્રવૃત્તિનો છે, એમ સમજવું. અને જે કોઈક ટિપ્પણી આચાર્ય શ્રી અભયદેવસૂરિક્ત ભગવતીસૂત્રવૃત્તિના પાઠને અનુસરીને લખી છે તે ટિપ્પણીના અંતમાં “નૃત્યનુસાળ' લખીને સ્પષ્ટતા કરી છે. શ્રી વિયાહપણભુત્તિસુત્ત-શ્રી ભગવતીસૂત્ર–ના નવમા શતક સુધીનો આ પ્રથમ ભાગ અહીં જણાવેલી સામગ્રીના આધારે સંપાદિત કરવામાં આવ્યો છે. ગ્રન્થગત વિષયને વિષયાનુક્રમણિકાના આધારે અભ્યાસી વિદ્વાનોને જાણી લેવા ભલામણ છે. વિ. સં. ૧૯૭૪માં મેં શ્રી ભગવતીસૂત્ર અને તેની વૃત્તિના અનુવાદનું કાર્ય કરેલું તેને તથા મારા આજીવન અર્ધમાગધિ-પ્રાકૃત આદિ ભાષાઓના વિદ્યાવ્યાસંગને લક્ષમાં લઈને શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય સંચાલિત આગમપ્રકાશન ગ્રન્થમાળાના મુખ્ય સંપાદકો–રવ૦ આગમપ્રભાકર પૂજ્ય મુનિવર્ય શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ સાહેબ તથા ૫૦ શ્રી દલસુખભાઈ માલવણિયાજીએ તેમજ તેમને અનુસરીને શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના માનદ મંત્રીઓ–શ્રી જયંતીલાલ રતનચંદ શાહ, શ્રી બાલચંદ ગાંડાલાલ દોશી અને શ્રી રતિલાલ ચીમનલાલ કોઠારી તથા આગમપ્રકાશન ગ્રન્થમાળાની સમિતિના સગૃહસ્થોએ મને શ્રી ભગવતીસૂત્રના સંપાદનનું કાર્ય સોંપ્યું તે બદલ હું સર્વની પ્રત્યે તજ્ઞતાપૂર્વક આભારની લાગણી વ્યક્ત કરું છું. આ પ્રસંગે મારા સંપાદનકાર્યમાં સંપૂર્ણ રીતે સહકાર શ્રી પં૦ અમૃતલાલ મોહનલાલ ભોજકે આપ્યો છે. પ્રેસકોપીને અંતિમ રૂપ આપવામાં તેમણે જે પરિશ્રમ કર્યો છે તે માટે અને ગ્રન્થનાં પ્રફો તપાસવાની પૂરી જવાબદારી તેમણે ઉઠાવી છે તે માટે તેમનો આભાર હૃદયપૂર્વક માનું છું. આ કાર્યમાં તેમના તરફથી આ પ્રકારનો સહકાર ન મળ્યો હોત તો મારી નબળી આંખોને કારણે મારા સંપાદનમાં જે પ્રગતિ થઈ છે તે સંભવિત ન હતી. શ્રી લા. દ. ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિરના મુખ્ય નિયામક શ્રી દલસુખભાઈ માલવણિયાએ પ્રસ્તુત સંપાદનકાર્યમાં ઉપયોગ કરવા માટે અનેક હસ્તલિખિત પ્રતિઓ આપી છે તથા અનેક સ્થળે પરામર્શ કરીને જે સમય આપ્યો છે તે બદલ તેમના પ્રતિ કૃતજ્ઞતાની લાગણી વ્યક્ત કરું છું. શ્રી કાંતિલાલ ડાહ્યાભાઈ કોરા (મહામાત્ર, શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય)એ પોતાની જાત દેખરેખથી મુદ્રણ સંબંધિત સમગ્ર કાર્યમાં નિરંતર વ્યવસ્થા કરી આપી છે. તથા ડૉ. શ્રી નગીનદાસ જીવણલાલ શાહ (ઉપાધ્યક્ષ, શ્રી લા. દ. ભારતીય સંસ્કૃતિ વિદ્યામંદિર–અમદાવાદ) પ્રસ્તુત “સંપાદકીય”નો અંગ્રેજી ભાષામાં અનુવાદ કરી આપ્યો છે. આ બન્ને મહાનુભાવો પ્રત્યે મારી આભારની લાગણું વ્યક્ત કરું છું. ૫. શ્રી હરિશંકરભાઈ પંડ્યાએ પ્રસ્તુત ગ્રંથની મુદ્રણાહ નકલ તૈયાર કરી છે તથા પ્રફ-પત્રાદિ વાંચવામાં તેમણે તથા શ્રી નગીનદાસ કેવલદાસ શાહે પણ સહયોગ આપ્યો છે. આ બંને ભાઈઓના સહકાર બદલ ધન્યવાદ. અંતે મુંબઈના સુખ્યાત મૌજ પ્રિન્ટિગ ન્યૂરોના સંચાલક શ્રી વિપુ. ભાગવત આદિ સજ્જનોએ મુદ્રણકાર્યમાં સંપૂર્ણ સુવિધા આપી છે તે બદલ તેઓ મારે માટે ચિરસ્મરણીય બની રહ્યા છે. બેચરદાસ જીવરાજ દોશી Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શુદ્ધિપત્રકવિશેષ પત્ર અશુદ્ધ जीव जीवे ११६ नोधम्म नोअधम्म पुग्गलमप्पा सिज्झणा लम्बित गोयमा। नो धम्म नो अधम्म पुग्गलअप्पा सिज्झणापरूवणा 'लम्बितगोयमा! ३११ ४७३ ४८३ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EDITOR'S NOTE We have utilized four old paper mss. in preparing the critical edition of the Viyahapannattīsutta alias the Bhagavatīsūtra. Having compared the first half of the text printed in this part with these four mss. we found that there is no notable and useful difference among variants yielded by them. So, we have compared the second half of the text printed in this part with only one ms. which has been given the sign or 8. Wherever we have noted down variants we have scrutinized the doubtful places in other mss. In addition to these four mss. we have consulted the printed edition also. Over and above these four mss. we have utilized the copy based on the palm-leaf ms. belonging to the Lonkāgachha Jaina JñānaBhandāra at Jesalmer. The copy is incomplete and ends with 3rd Uddeśaka of 5th Śataka. This copy was prepared at the instance of late Agamaprabhākara Munivarya Śrī Punyavijayaji. We have given sign af to it. Again, we have utilized the copy of the oldest palmleaf ms. preserved in Sri Vijayajambūsūri-hastalikhita--cidranjanakosa-Dabhoi Collection built up by Sri Vijaya Raivatasuri and housed in the Arya Sri Jambūsvāmi Jaina Muktābāi Agama Mandir; many folios of the ms. are missing. This copy was also prepared at the instance of late Agamaprabhākara Munirāja Punyavijayaji. We have utilized this copy in order that readers may have general idea of the version and old usages contained in the concerned ms. belonging to the period of time prior to the commentary. We have given the sign 5. to it. The four paper mss. mentioned at the outset belong to the dif ollections preserved in the L. D. Institute of Indology, Ahmedabad. We give here the Serial Numbers and the copyists' colophons occurring at the end of the mss. -This ms. belongs to Sheth Shri Anandji Kalyanaji Jaina Jñāna-bhandāra, No. 2. It has 308 folios. In the Catalogue its old Serial Number is 6. The colophon of the copyist reads as follows: // gram 16000 || Sri Bhagavatīsahità ekādaśängi suprītā samtida varadāstu me // cha // śrīh / cha // Samvat 1552 varse jyeșthavadi 4 some Bhagavatyä saha ekādaśängī samarthitā // cha || śrīsanghasya samarthitā // śrīsanghasya bhadram || cha // mangalam mahāśrī 11 cha || Śrī sam o // cha // cha || cha || UTRThis ms, belongs to Acārya Sri Kirtisüri Jaina Jñana Bhandāra. It contains 313 folios. In the catalogue published by the L.D. Institute of Indology it is numbered 10080. At the end there is a colophon of the copyist. It is as follows: Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 EDITORS' NOTE iti Sri Bhagavatīsūtrapañcamāngena samāptāni li granthägrartha 15755 saṁkhyāni || śubham bhūyāt // cha || leșa(kha)kapāthakayo[:] || kalyāņam astu // Śrī // cha // The date of the ms. is not given at the end. But on the basis of the script, size, etc., we can infer that it should have been written in the 17th Cent. V.S. T3-This ms. belongs to Āgamaprabhākara Muni Shri Punyavijayaji's Collection. It has 378 folios. In the published catalogue it is listed under No. 3604. At the end of the ms. we have two colophons, one by the copyist and another written 138 years after the first. They are as follows: The first colophon-iti śrīpañcamängasūtram samättam(aptam) // Saṁvat 1580 varse/phāguņavadi 10 daśamyāṁ śaniväre mūlanaksatre/ śrī Sojhitanagaryam/rayaśrī Viramade-vijayarajye/sri Kharataragacche śrīśrīśrī 4 Jinacandrasūrivijayarajye/tatsi(tacchi)sya sri Ratnasagaropādhyāya / tatsi(tacchi)sya vã. Caritramerugani / tatsi(tacchi)sya pamo Cārurangena lişāvi(likhāpi)tań // śri śubham bhavatu // kalyanam astu // cha // The second colophon: Samvat 1718 Jethavadi 14 dine sri Bhagavatīsūtram śrī Jinarangasūrinām jñānavrddhyarthaí viharitam śrī Āgarāmadhye pă o śrī Laksmīdāsaputra śrī Rāmacandraji bhratr säha śrī Sukhadevajīkena Cīramlälayutena [/] vācyamānā cira nandatu pratiriyam // UTY-This ms. belongs to Ojamaphoi Upāśraya Jaina Jñānabhandāra. It contains 307 folios. In the catalogue it is listed under No. 17064. The colophon at the end of the ms. reads as follows: iti sri Bhagavatyangam samăptam sampurnam / cha ll srih //cha // sampurnam sarvagranthägram 15750 / śrī // cha // śubham bhavatuh(tu) / cha // kalyanam astu / chah // Samvat 1576 varse vaiśāsa(ākha) śudi 14 bhaume likhitam / cha // kalyanam astu / cha || śrīrastu / cha // म or -This is the printed edition published by Shri Agamodaya Samiti. This edition contains the Bhagavatīsūtra along with the commentary thereon by Ac. Shri Abhayadevasūri. We have fully utilised this edition. Again, we have utilized the said printed text corrected by Āgamaprabhākara Muni Shri Punyavijayaji. We could get the corrected pages upto 6th Sataka. The corrected portion of the remaining printed text Late Muni Shri Punyavijayaji had given to somebody, on request, for use, which has not been returned by that Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EDITORS' NOTE person till this day. So, we request the person whoever he is to return it to the L.D. Institute of Indology, Ahmedabad-9. In addition to the abovementioned mss., we have utilizsed one more ms. We have given sign to to it. But now we have forgotten as to which this ms. was. Possibly it was a ms. containing the Bhagavatīsūtra along with the vrtti thereon and it was written in tripātha style. In the variants noted by us from the printed text of the vștti if there is a variant different from the one found in the printed text of the vrtti, then that variant should be regarded as noted from the old ms. of the vrtti. Even when the work was under print we have consulted other mss. preserved in the L.D. Institute of Indology to check a particular reading. The readings from such mss. are noted by us with the remark likhitapratyantare'. While the work was under print we have constantly consulted the ms. belonging to the L.D. Institute of Indology (Munirāja Śrī Punyavijayaji's Collection, Nos. 263, 264 and 267) for the text and the Vrtti. We have not noted, in the latter part of this work, the readings yielded by the mss. except the gr because the readings found in them were not useful and important. Explanatory notes having no sign at all or having the sign oor Asato are written by the editor himself; those having the sign 3TTO orqat are from the Bhagavatīsūtravịtti of Ac. Abhayadevasūri ; and those that are written after the Vrtti by Ac. Abhayadevasūri contain at the end the remark 'vșttyanuśärena'. On the basis of the abovementioned material we have critically edited in this first part the text of the Viyahapannattisutta alias the Bhagavatīsūtra upto Sataka IX. We request readers to read the contents for having the idea of the subject-matter of the text printed in this part. Taking into consideration the fact that I had translated some portion of Bhagavatīsūtra and its Vștti in 1974 V.S. as also the fact that I have devoted my whole life to the study and teaching of Prāksta, Ardhamāgadhi, etc., the general editors of Jaina-Agama-Series of Shri Mahavira Jaina Vidyalaya-Late Agamaprabhākara Munivara Shri Punyavijayaji and Pt. Shri Dalsukhbhai Malvania-, and following their suggestion the Hon. Secretaries of the said Vidyalaya-Shri Jayantilal Ratanchand Shah, Shri Balchand Gandalal Doshi and Shri Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EDITORS' NOTE Ratilal Chimanlal Kothari-and members of the Agama Publication Committee entrusted to me the work of critically editing the text of the Bhagavatīsūtra. For this I am extremely grateful to them all. Pt. Amrutlal Mohanlal Bhojak has extended his full cooperation to me in this task of mine. He has taken great pains in finalising the press-copy. Again, it is he who shouldered the responsibility of correcting proofs. But for his cooperation it would not have been possible for me to progress at such a speed in the work. I am very grateful to Pt. Shri Dalsukhbhai Malvania, for supplying me the necessary mss. as also for sparing his valuable time for the consultation and discussion. Shri Kantilal Dahyabhai Kora, Registrar, Shri Mahavira Jaina Vidyalaya, has taken personal interest in matters related to the Press. He has greatly facilitated my work by making all the necessary arrangements with the Press. He rightly deserves my heartfelt thanks. My thanks are also due to Dr. Nagin J. Shah, the Dy. Director of L.D. Institute of Indology, who has been kind enough to prepare this 'Editor's Note'-an English translation of 'Sampādakiya' of this part. I cannot forget Shastri Shri Harishankarabhai Ambaram Pandya who prepared the press-copy and helped me in correcting proofs. I am thankful to Pt. Shri Nagindas Kevaldas Shah who helped me in correcting proofs and noting variants. Shri V. P. Bhagwat of the famous Mouj Printing Bureau, Bombay, has left upon me an everlasting impression by providing me with various printing facilities. I am very thankful to him for his kind cooperation. -BECHARDAS JIVARAJ DOSHT Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अ० अध्यायः अभिधानप्प० - अभिधानप्पदीपिका - पालीशब्दकोश, गुजरातविद्यापीठ गुजरात पुरातत्त्वमन्दिरद्वारा प्रकाशित अमर० क्षीर०. - अमरकोशस्य क्षीरस्वामिकृता वृत्तिः - अवृ० अवृत्ति अ० वृत्ति आचार्यश्री अभयदेवसूरिकृता भगवतीसूत्रवृत्तिः अवृपा० - आचार्यश्रीअभयदेवसूरिकृत भगवतीसूत्रवृत्तौ सूचितं पाठान्तरम् अवृप्र० -आचार्यश्रीअभयदेवसूरिकृत भगवती सूत्रवृत्तेर्हस्तलिखितप्रत्यन्तरम् अवृमु० मुद्रित अवृ० मुद्रितटीका मुद्रितवृत्ति आगमो० आगमोदय० आगमोदय० प्र० आगमोदयप्रका ――――――――― - - औपपा० वृ० – औपपातिकसूत्रवृत्तिः गा० - गाथा गूर्जर ग्रन्थ० -- गूर्जरप्रन्थरत्न कार्यालयप्रकाशित जं० - .' जं० 'संज्ञकप्रतिः जीवा० - जीवाभिगमसूत्रम् जे० सङ्केतसूचिः -आगमप्रभाकरमुनिवर्यश्रीपुण्यविजयशोधितमुद्रितप्रतौ जेसलमेर भाण्डागारप्रतेः संज्ञा -' जे० 'संज्ञकप्रतौ संशोधितः पाठः - आचार्यश्रीअभयदेवसूरिकृत भगवतीसूत्रवृत्तेर्मुद्रितप्रति ः— आगमो - दयसमितिप्रकाशिता जेसं ० - तंदुल० – तंदुलवेयालियपइन्नयं तृ० प्र० - तृतीयप्रतिपत्तिः दुर्गप० वि० दुर्ग० वि० देवका ० ――― - प० - पत्र -आगमोदयसमितिप्रकाशित - देवकाण्डम् } — भगवतीसूत्रदुर्गपदत्रिवरणम् Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सङ्केतसूचिः पञ्च० पा०-पञ्चमाध्यायस्य पादम् पं०, पं.–पङ्क्ति पृ०, पृ.- पृष्ठम् प्रत्य०-तत्तत्स्थाननिर्दिष्टप्रन्थस्य हस्तलिखितप्रत्यन्तरम् प्रज्ञा-प्रज्ञापनासूत्रम्-पण्णवणासुत्तं म० वि० महा० प्र० महावीर० ..—महावीरजैन विद्यालयप्रकाशित महावीरवि० महावीरविद्या० प्र० महावीरवि० प्र० । महावीर० प० ।-महावीरजैन विद्यालयप्रकाशिते ‘पण्णवणासुत्तं महावीर० प्रज्ञा० भाग १' ग्रन्थे मु०- 'मु०' संज्ञकप्रतिः लघुवृ०- आचार्यश्रीदानशेखरसूरिकृता भगवतीसूत्रलघुवृत्तिः ला०—'ला०' संज्ञकप्रतिः ला१-'ला१' संज्ञकप्रतिः ला१ टि--- 'ला१' संज्ञकप्रतिगता टिप्पणी ला२-'ला२' संज्ञकप्रतिः ला३- 'ला३' संज्ञकप्रतिः ला४- 'ला४' संज्ञकप्रतिः ला१-२-'ला१- ला२' संज्ञकप्रती ला१-२-३–'ला१-ला२-ला३' संज्ञकप्रतयः ला१-२-३-४–'ला१-ला२- ला३-ला४' संज्ञकातयः ला१-२-४-'ला१- ला२-ला४' संज्ञकप्रतयः ला१-३-'ला१-ला३' संज्ञकप्रती ला१-३-४ -- 'ला१-ला३-ला४' संज्ञकातयः ला१-४-'ला१-ला४' संज्ञकप्रती ला२-३ - 'ला२-ला३' संज्ञकप्रती ला२-३-४ --- 'ला२-ला३-ला४' संज्ञकप्रतयः ला२-४-'ला२-ला४' संज्ञकप्रती ला३-४ -'ला३-ला४' संज्ञकप्रती लो०-'लों०' संज्ञकप्रति Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सङ्केतसूचिः लों०सं०-'लों०' संज्ञकातौ संशोधितः पाठः वृत्तिकाराः- भगवतीसूत्रवृत्तिकारा आचार्यश्रीअभयदेवसूरयः वृत्तिकारैः-भगवतीसूत्रवृत्तिकृद्भिराचार्यश्रीअभयदेवसूरिभिः वृत्तिः–आचार्यश्रीअभयदेवसूरिकृतभगवतीसूत्रवृत्तिः वृत्ती-आचार्यश्रीअभयदेवसूरिकृतभगवतीसूत्रवृत्ती शब्दा०-- शब्दानुशासनस्य श्लो०- श्लोक सम्पा० ।-प्रस्तुतग्रन्थसम्पादकः सं० । सु०, सु. सुत्तं सू०-सूत्रम् हैम०-हैमकोशः- अभिधानचिन्तामणिः III Bain Education International Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विसयाणुक्कमो सुत्तंको विसओ पिढेको समग्गसुत्तमंगलं पढमं सयं पढमसयस्ल विसयसूची मंगलं च । पढमसयस्स पढमुद्देसो 'चलणं' १-१५ पढमसयस्स पढमुद्देसस्स उवुग्घाओ १-३ 'चलमाणे चलिए' इच्चाईगं पदाणं एगट्ठ-नाणटाइपरूवणा चउवीसदंडगे ठिइपभुइवियारो ३-११ जीवेसु आरंभपरूवणा ११-१२ चउवीसदंडकेसु भारंभपरूवणा सलेसेसु जीवेसु आरंभपरूवणा भवं पडुच्च णाणाइपरूवणा १२-१३ असंवुड-संवुडसिझणावियारो १३-१४ असंजतजीवदेवगइवियारो वाणमंतरदेवलोगसरूवं च ... १४-१५ १- २२. पढमसयस्स बितिओ उद्देसो 'दुक्खे' १५-२४ १. पढमसतगस्स बितिउद्देसस्स उवक्कमो २-३. जीवं पडुच्च एगत्त-पुहत्तेणं दुक्खवेदणपरूवणं १५-१६ जीवं पडुच्च एगत्त-पुहत्तेणं भाउयवेदणपरूवणं ५-११. चउवीसदंडएसु समाहाराइसत्तदारपरूवणं १६-२१ १२. चउवीसदंडएसु लेसं पडुच्च समाहाराइसत्तदारपरूवणं १३. लेसामेयपरूवणं १४-१७. जीवाईणं संसारसंचिट्ठणकालस्स भेय-पभेया अप्पाबहुयं च । अंतकिरियाकारगाइनिरूवणं असंजयभवियदेवपभिह-दसणवावन्नगपजंताणं पिहप्पिहदेवलोगपरूवणं २३ - २४ २०- २२. असण्णिआउयस्स भेया, असण्णिजीवस्साउयबंधवियारो, असण्णिाउयस्स अप्पाबहुयं च १-१५. पढमसयस्स तइओ उद्देसो ‘कंखपओसे' २५-३० १-२. जीव-चउवीसदंडएसु कंखामोहणिज्जकम्मस्स किरि यानिफन्नत्तपरूवणं कंखामोहणिज्जकम्मस्स करण-चयणाइरूबो तिकालविसयो वियारो २५-२६ ما لم २२-२३ سر سر १८. १९. به Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विसयाणुक्कमो सुत्तंको विसओ पिटुको S २६-२७ २९-३० ३०-३४ ३०-३१ ३५-३२ ३२ ३२-३३ 0 कंखामोहणिजकम्मवेदणकारणाणि भाराहगसरूवं अस्थित्त-नस्थित्तपरिणामो ८-९. कंखामोहणिजकम्मबंधपरूवणं १०-११. कंखामोहणिजस्ल उदीरणा-उवसामणाइ १२-१३. कंखामोहणिजस्स वेयण-णिजरणाई। १४. चउवीसदंडएसु कंखामोहणिजकम्मवेदण-निजरणाई १५. निग्गंथे पडुच्च कंखामोहणिजवेदणवियारो १-१८. पढमसयस्स चउत्थो उद्देसओ 'पगई' 'कति पगडी' आइपंचदारपरूवण २-५. उदिण्ण-उवसंतमोहणिजस्स जीवस्स उवट्रावण-अव कमणाइपरूवणं कम्मवेदणं पडुच्च मोक्खपरूवणं ७-११. पोग्गल-जीवाणं तिकालसासयत्तपरूवणं १२-१५. छउमत्थ-केवलीणं कमसो असिज्झणाइ-सिज्झ णाइपरूवणं १६- १८. केवलिस्स मोक्खो संपुण्णणाणित्तं च १-३६. पढमसयस्स पंचमो उद्देसो 'पुढवी' १-५. चउवीसदंडयाणं आवाससंखापरूवणा पंचमुद्देसगस्सऽस्थाहिगारदारगाहा ७-९. नेरइयाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्वयापुवं पढम ठितिढाणपरूषणदारं १०-११. नेरइयाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्वयापुव्वं बीयं ओगाहणठाणदारं १२-१३. नेरइयाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्वयापुव्वं तइयं सरीरदारं १५. नेरइयाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्वयापुच्वं चउत्थं संघयणदारं १६-१७. नेरइयागं कोहोवउत्ताइवत्तव्वयापुव्वं पंचमं संठाणदारं १८-१९. नेरइयाणं कोहोवउत्ताइवत्तन्वयापुच्वं छटुं लेसादारं २०-२१. नेरइयाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्वयापुच्वं सत्तमं दिट्ठिदारं २२-२३. नेरइयाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्वयापुच्वं अट्टमं नाणदारं २४ - २५. नेरइयाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्वयापुच्वं नवमं जोगदारं २६ - २७. नेरइयाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्वयापुव्वं दसमं उवओगदारं २८.. सत्तविहनेरइयाणं छटे लेसादारे णाणत्तं भवणवासीणं कोहोवउत्ताइवत्तव्वयापुवं ठिति-ओ गाहणाइदसदारपरूवणं ३०-३२. एगिंदियाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्वयापुव्वं ठिति-ओगा हणाइदसदारपरूवणं ३४-४२ ३४-३५ ३५-३७ ന ന ന ന 0 ന ന ന ४०० ० ० ന ന ജ ജ 0 0 ४०-४१ Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सुत्तको ३३. ३४. ३५. ३६. १- २७. १- ४. ५-६. ७-११. २५. २६. २७. १- २२. १ - २. ३-४. १२. १३ – २४. रोहाणगारपण्डुत्तरे लोयालोय-जीवाजीवाइभणेगभावाणं सासयत्त- अणाणुपुण्वीपरूवणं गोथमपण्डुत्तरे वत्थिउदाहरणजुयं लोगट्टिइभेय परूवणं हरदगयनावादिट्टंतजुयं जीव- पोग्गलाणमन्नोन्नबद्ध त्ताइपरूवणं सुहुमाउकायस्स पवडणपरूवणं कालट्ठिई य पढमसतगस्स सत्तमो उद्देसो 'नेरइए ' raatमाणे चवीसदंडएस देस-सव्वेहिं उचaaणा-आहाराहियारो ५. ६. ७-८. ९. १० -१२. १३ - १५. १६ - १८. १९ - २०. २१. २२. विसयाणुकमो विसओ विगालंदियाणं को होवउत्ताइवत्तन्वयापुब्वं ठिति-ओ गाहणाइदसदारपरूवणं पांचदियतिरिक्खाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्वयापुव्वं ठिति-ओगाहणाइदसदारपरूवणं मस्साणं कोहोवउत्ताइवक्तव्वयापुव्वं ठिति-भोगाहणाइदसदारपवणं वाणमंतराई कोहो उत्ताइवत्तब्वयापुण्वं ठिति-ओगाहणाइदसदारपरूवणं पढमसयस्स छट्टो उद्देसो 'जावंते' सूरियस्स उदयऽत्थमणाई पडुच्च अंतर- पगासखेत्ताइपरूवणं लोयंत- अलोयंताईणं फुसणापरूवणं उच्चमाणेसु चउवीसदंडएसु देस-सव्वेहिं उच्चट्टणामहाराहियारो उचवन्न-उव्वट्टेषु चउवीसदंड एस देस-सव्वेहिं उववन्न उब्वट्ट-तत्तयाहाराहियारो उववज्जमाणाईसु चउवीसदंडएस भद्व सव्वेहिं उववज्जणाइतत्तयाहाराहियारो जीव- चउवीसदंडएस एगत्त-पुहत्तेणं विग्गहगइपरूवणं देवरस चवणानंतर भवाउयपडिसंवेदणा हियारो गर्भं वक्कममाणस्स जीवस्स सइंदियत्त ससरीरत्त आहारा हियारो गब्भगयजीवस्स आहार-उच्चार-कवलाहाराहियारो गब्भयसरीरस्स माइ-पिइअंगविभागा माइ- पिइसरीरकालट्ठिई य गब्भम्मि मियस्स जीवस्स नरय-देवलो गुववायाहियारो भट्ठियस जीवस्स भागार - किरियापरूवणं पसवणसमए तयणंतरं च जीवावत्थानिरूवणाइ पिट्ठको ४१ ४२-४९ ४२-४३ ४३ - ४४ जीव- चउवीसदंडगेसु पाणाइवायाइपावट्ठाणपभव कम्मफुसणापरूवणं ४४-४५ रोगस्स अणगारस्स वण्णओ ४५ ४१ ४२ ४२ ४६-४७ ४७-४८ ४८-४९ ४९ ४९-५५ ४९-५० ५० ५० -५१ ५१ ५१ ५२ ५२ ५३ ५३-५४ ५४-५५ ५५ ५५ २९ Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३० सुसंको १-११. १ - ३. ४ -८. ९. १०- ११. १-२८. १ - ३. ४-५. २५. २६. २७. २८. ६. ७- १६. १७ - १८. लाघवियाइजुएसु अकसाईसु य पसत्यत्तपरूवणं सिज्झणाए कंखा-पदोसखयस्स पाहण्णपरूवणं १९. १-३. २०. एवं जीवं पहुच इह-परभवियाउयाणं एगसमयबंधणिसेहो २१ - २४. पासावच्चिज्जस्स कालासवेसियपुत्तस्स सामाइयाइविसया पुच्छा, थेरकयसमाहाणं पंचजामधम्मपडिवज्जणं निव्वाणं च गोयमपुच्छार सेट्ठिपभिडं पडुच्च अपच्चक्खाणकिरियापरूवणं महाकम्मभोण गुरुकम्मयापरूवणं 9. २. 9. २-५४. २. वियाणुकमो ४७. ८-९. विसभो पढमसयस्स अट्ठमो उद्देसो 'बाले ' एगंतबाल - पंडित - बालपंडितमणुस्साणं भाउय बंधपरूवणाइ मियकूडपासकारग-तिणदाहगाइपुरिसाणं काइयाइ किरियापरूवणं जुज्झमाणानं जय-पराजय हेउनिरूवणं जीव- चउवीसदंडएसु सवीरियत्त-अवीरियत्तपरूवणं पढमसयस्स नवमो उद्देसो 'गरुए' जी गरुयत्त-लहुयाईणं हे उपरूवणं सत्तमभवासंतर-तणुवायाईसु गरुयत्त-लहुयत्तपरूवणं चवीसदंड गरुयत्त-लहुयत्तपरूवणं अत्धिकाय-समय-कम्म- लेसा - दिट्टिआईसु गरुयत्त-ल हुयत्तपरूवणं फासुएसणिजभोइणो लहुकम्मयापरूवणं अथिर-थर-बालाईणं परिवट्टणा- अपरिवट्टणा-सासयाइपरूवणं पढमसयस्स दलमो उद्देसो 'चलणाओ' चलमाणचलिताचलित- परमाणुपोग्गलसंहनना संहनन -भासाऽभासाकिरिया दुक्खाsदुक्खाईसु भन्नउत्थियपरूवणा तप्पडिसेहो य एगं जीवं पच अण्णउत्थियाणं एगसमयकिरियादुयपरूवणाए पडिसेहो निरयगईए उववातस्स विरहकालो बअिं सयं बीयसय दसु सनामपरूवणं बितिय यस्स पढमो उद्देसो 'आणमति' बितियसयस्स पढमुद्देसस्सुवुग्धाओ एगिदिए ऊसासाइपरूवणं जीव-चउवीसदंड एसु ऊसासाइदग्वसरूवपरूवणाइ उवसंत- खीणकसाईणं निग्गंथाणं संसारभमण- सिद्विगमणपरूवणं पिटुको ५६-६१ ५६ - ५७ ५७-५९ ५९ ६०-६१ ६१-६९ ६१ ६१-६२ ६२-६३ ६३ - ६४ ६४ ६४ ६४-६५ ६५ - ६७ ६७ ६८ ६८ ६९ ६९-७२ ६९-७१ ७१ ७२ ७३ - ११८ ७३ ७३ - ९५ ७३ ७३-७४ ७४-७५ ७५-७६ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पिढेको ७६-९५ ७६-७७ ७७-७८ ७८-८० ८०-८२ ८२-८४ ८४-८५ विसयाणुक्कमो सुत्तको विसओ १०.. भगवओ महावीरस्स रायगिहामओ विहारो ११-५४. खंदगपरिव्वायगवुत्तंतो ११. भगवओ महावीरस्स कयंगलानयरीए समोसरणं १२. . सावत्थीवत्थव्वखंदयपरिव्वायगपरिचओ १३-१६. खंदयपरिव्वाययं पइ पिंगलयनियंठस्स सअंत-अणंतलोगाइविसए पुच्छा खंदयस्स तुसिणीयत्तं च १७ - १९. कयंगलानयरीसमोसरियस्स भगवतो महावीरस्संतिए सावत्थी नयरीओ खंदयस्स आगमणं २० - २२. खंदय-गोयमपण्हुत्तरे भगवभो महावीरस्स परिचओ, खंदयकयं महावीरस्स वंदणाइ लोग-जीव-सिद्धि-सिद्धे पडुच्च सअंत-अणंतविसयाए खंदयपुच्छाए समाहाणं २५-३१. मरणं पडुच्च संसारव ड्ढि-हाणिविसयाए खंदयपुच्छाए बाल-पंडि ___ यमरणपरूवणापुव्वयं समाहाणं ३२-३८. खंदयस्स पडिबोहो पब्वज्जागहणं विहरणं च, भगवमो वि विहरणं ३९-४६. खंदयस्स एक्कारसंगऽज्झयणं भिक्खुपडिमाराहणा गुणरयणतवो ___ कम्माणुट्ठाणं च ४७-५१. खंदयस्स संलेहणाभावणा संलेहणा कालगमणं च ५२. भगवओ पुरओ थेरकयं खंदयपत्त-चीवरसमाणयणं ५३ -५४. खंदयभवंतरविसयगोयमपुच्छासमाहाणे भगवओ - अच्चुयकप्पोववाय-तयणंतरसिज्झणापरूवणा बितियसयस्स बीओ उद्देसो 'समुग्घाया' सत्तसमुग्घायनामाइजाणणत्थं पण्णवणासुत्तसमुग्घाय पदावलोयणनिहेसो बितियसयस्स तइओ उद्देसो 'पुढवी' सत्तनिरयनामाइजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तावलोयणनिदेसो . १. बितियसयस्स चउत्थो उद्देसो 'इंदिय' इंदियवत्तव्वयाए पण्णवणासुत्तावलोयणनिहेसो १-२७. बितियसयस्स पंचमो उद्देसो 'नियंठ' नियंठदेवपरियारणाए अन्नउत्थियमतपरिहारपुच्वयं भगवओ .... परूषणं २-६. उदगगब्भ-तिरिक्खजोणियगब्भ-मणुस्सीगन्भ-कायभवत्थ-... जोणिब्भूयबीयाणं कालट्ठितिपरूवणं ८८-९१ ९१-९३ ९४-९५ ९६-१०९ Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२ सुत्तको ७-८. . ९. १०. ११. १२. १३ - १५. तुंगियानगरीसमणोवासयकथं पासावच्चिज्जथेराणं अभिगम-वंदणपज्जुवासणाइयं, थेरकया धम्मदेसणा य १६ - १९. पासावच्चिज्जथेराणं देसणाए तव संजम फलपरूवणापुग्वयं देवलोभोववाहे उपरूवणा, थेराणं जणवयविहारो य २६. २७. २० - २५. रायगिहे भिक्खायरियागयस्स गोयमस्स तुंगियानगरित्थ . १. १ - २. १. २. १. १. १. विसयाणुकमो विसभो एगभवग्गणं पडुच्च एगजीवस्स जणय- पुत्तसंखापरूवणं मेहुण सेवणाभसंजमस्सोदाहरणं भगवभो जणवयविहारो तुंगियानगरीसमणोवासयाणं वण्णओ पासावचिचज्जथेराणं वण्णओ १- २२. १-६. ७८. पासावच्चिज्जथेरपरूवणानिसमणं, भगवतो पुरको पुच्छा, पासावचिचज्जथेरपरूवणाए भगवो अविरोहनिद्देसो य समण- माहणपज्जुवासणाए अणंतर परंपरफलपरूवणा भारफवाहो भागगय' महातवोवतीर 'नामगहरयविसए अण्णउत्थियपरूवणापडिसेहपुव्वयं भगवभो परूवणा बतियलयस्स छट्ठो उद्देसो 'भाला ' भासासरुवाइ जाणणत्थं पण्णवणासुत्तस्स भासापदावलोयणनिसो बितियसयस्स सत्तमो उद्देसो 'देव' देवाणं भेयपरूवणा चव्विदेवठाण - कप्पपट्ठाणाइजाणणत्थं पण्णवणासुतजीवाभिगमसुत्तावलोयणनिद्देसो बितिय यस्स अट्टमो उद्देसो 'सभा' चमरस्स असुरिंदरस सभाए परूवणा बितियसयस दसमो उद्देसो 'अत्थिकाय ' अथिकायाणं भेय पभेयाइपरूवणं पंचमत्थिकायाणं संख्वं ९. भमुत्तजीवलक्खणवत्तव्वया १०- १२. भागासत्थिकायस्स भेया सरूवं च १३. पंचहमत्थिकायाणं पमाणं १४ - २२. अहोलोयाईणं ओघ-विभागेहिं धम्मस्थिकायाइफुसणावत्तव्वया बितियसयस्स नवमो उद्देसो 'दीव' समयखेत्तपरूवणाजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तावलोयणनिसो पिट्ठको ९८-९९ ९९ ९९ ९९-१०१ १०१ १०१-३ १०४-५ १०५-८ १०८ १०८ - ९ १०९ १०९ १०९-१० १०९ ११० ११०-१२ ११० - १२ ११२ - १३ ११२ - १३ ११३-१८ ११३-१४ ११४ – १५ ११५ ११६ ११६ ११७-१८ Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विसयाणुक्कमो ३३ सुत्तंको विसमो पिढेको ११९ ७-१०. ११-१२. तइयं सयं ११९-७८ तइयसयदसुद्देसऽत्थाहिगारगाहा ११९ २-६५. तइयसयस्स पढमो उद्देसो 'मोया-केरिसविउव्वणा' ११९-४० तइयसयस्स पढमुद्देसस्सुवुग्घाओ ३ - ६. अग्गिभूइपुच्छाए भगवो चमर-तस्सामाणिय-तायत्तीसग-लोग पाल अग्गमहिसीणं इड्ढि-जुति-बल-जस-सोक्ख-अणुभागविउव्वणापरूवणा ११९-२२ अग्गिभूइपरूवियचमराइवत्तव्वयं असहतस्स वाउभूइस्स संकाए भगवओ समाहाणं, अग्गिभूइं पइ वाउभूइकयं खामणाइ य १२२ - २३ वाउभूइपुच्छाए भगवओ बलि-तस्सामाणियादीणं इड्ढि-विउव्वणाइपरूवणा १२३-२४ अग्गिभूइपुच्छाए भगवओ धरणिंद-तस्सामाणियाईणं इढि-विउव्वणाइपरूवणा १२४-२५ दाहिणिल्ल-उत्तरिल्लाणं सुवण्णकुमाराइथणियकुमार-वाणमंतर-जो इसियाणं तस्सामाणियाईणं च इड्ढि-विउव्वणाइविसयाए कमसो अग्गिभूइ-वाउभूइपुच्छाए भगवओ परूवणा १२५ - १८. सक्कदेविंद-तीसयदेव-सक्कसामाणियाईणं इड्ढि-विउवणाइविसयाए अग्गिभूइपुच्छाए भगवओ परूवणा १२५-२७ १९- २१. ईसाणदेविंद-ईसाणोववन्नकुरुदत्तपुत्त-ईसाणसामाणियाईणं इड्ढि विउवणाइविसयाए वाउभूइपुच्छाए भगवओ परूवणा १२७ - २८ -३०. सणंकुमाराइभच्चुयपजताणं ससामाणियाईणं इड्ढि-विउवणाइपरूवणा १२८ ३१. भगवओ मोयानगरीओ जणवयविहारो ३२ - ३३. ईसाणदेविंदस्स भगवतो वंदणत्थं रायगिहे आगमणं तो पडिगमणं च १२९ ३४. कूडागारसालादिटुंतपुच्वयं ईसाणिंददेविड्ढीए ईसाणिंदसरीराणुप्पवेसपरूवणा १२९-३० ३५ - ५२. ईसाणदेविंदस्स पुष्वभववुत्तंतो १३०-३७ ३५-३७. तामलिगाहावतिस्स धम्मजागरियाए पाणामापच्चजागहणअभिग्गह- . गहणसंकप्पो पव्वज्जाइगहणं च १३०-३२ गोतमपुच्छियस्स भगवओ पाणामापव्वज्जासरूवपण्णवणा .. १३२ ३९-४०. तामलिस्स बालतवाणुट्टाणाणंतरं अणसणपडिवजणं १३३ ४१-४४. तामलितवस्सि पइ बलिचंचारायहाणीवत्थव्वदेव-देवीकया निप्फला बलिचंचारायहाणीइंदत्तभनियाणकरणविन्नती १३३ -३५ तामलितवस्सिस्स ईसाणदेविदत्तेण उववाओ १२९ Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विसयाणुक्कमो सुत्तंको विसओ पिढेंको ४६-४९. बलिचंचावत्थव्वासुरकयतामलितावसमडयावहीलणवुत्तंतसवणाणं___ तरं ईसाणिंदकओ बलिचंचादेवपरितावो १३५-३७ ५०-५१. ईसाणिंदं पइ बलिचंचादेवाणं अवराहखामणं आणावसवट्टित्त च १३७ ५२. ईसाणदेविंददेविड्ढिवत्तव्वयाए उवसंहारो ५३ -५४. ईसाणिंदस्स ठिति-अणंतरभवपरूवणा १३८ ५५-६१. सकीसाणाणं परोप्परं विमाणउच्चत्ताइ-पाउब्भव-पेच्छणा-संलावकिच्चकरण-विवादनिवारणपरूवणा १३८-३९ ६२-६४. सणंकुमारदेविंदस्स भवसिद्धियत्ताइ-ठिति-अणंतरभवपरूवणा १३९-४० ६५. .. तइयसयपढमुद्देसस्स १६-६४ सुत्ताणं संगहणिगाहाओ १४० १-४५. तइयसयस्स बिइओ उद्दसओ 'चमरो' १४०-५४ १-२. तइयसयबिइउद्दसस्सुवुग्घाओ १४० ३-४.. असुरकुमारठाणपरूवणा १४१ असुरकुमाराणं अहोगइविसयपरूवणा १४१ ८-१०. असुरकुमाराणं तिरियगइविसयपरूवणा १४१-४२ ११-१३. असुरकुमाराणं उड्ढगइविसयपरूवणा १४२-४३ १४-१६. असुरकुमाराणं सोहम्मकप्पगमणकालंतर निस्साइपरूवणा १७-१८. चमरस्स उड्ढाहोगमणपरूवणा १४३ - ४४ १९- ४३. चमरिंदस्स वुत्तंतो १४४-५३ १९-२१. पूरणस्स तवस्सिस्स दाणामापव्वजागहणं अणसणं च १४४-४५ २२. भगवो महावीरस्स सुंसुमारपुरावत्थाणं १४५ २३ - २७. पूरणस्स तवस्सिस्स चमरिंदत्तेण उववायाणंतरं सोहम्मिदं पइ कोवो १४५भगवओ निस्साए चमरकयं सोहम्मिदावमाणणं १४७-४८ २९-३०. सोहम्मिदनिसट्रवजभीयस्स चमरस्स भगवओ पायावलंबणं १४८-४९ ३१-३२. भगवओ पसायाओ सक्ककोवोवसमो चमरनिब्भयत्तं च १४९-५० ३३. महिड्ढियदेवखित्तपुग्गलगहणपरूवणा १५०-५१ सक-वज-असुरकुमारदेवाणं उड्ढाहोगइवेगपरूवणा ३५-३७. सक्क-चमर-वजदेवाणं गइखेत्तऽप्पाबहुयं १५१-५२ ३८-४०. सक्क-चमर-वजदेवाणं गइकालऽप्पाबहुयं ४१. . सक्क-चमर-वजदेवाणं परोप्परं गइकालऽप्पाबहुयं १५२ ४२-४३. सक्ककयावमाणणापश्चइयखेयकहणाणंतरं णियसामाणियदेवेहिं सद्धिं ..... चमरकयं भगवओ बंदण-पज्जुवासणाइ १५३ चमरस्स ठिति-भवंतरसिद्धिपरूवणं १५४ असुराणं सोहम्मदेवलोयगमणविसए कारणंतरपरूवणं १५४ १-१७. तइयसयस्स तइओ उद्देसओ 'किरिया' १५४-५८ १-७. मंडियपुत्तपण्हुत्तरे काइयाइपंचविहकिरियाभेय-पभेयपरूवणं १५४ - ५५ -rrrr mm Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ८. १७. विसयाणुक्कमो विसओ पिढेको कम्म-वेयणाणं. पुव्व-पच्छाभावित्तपरूवणा ९-१०. समणं पडुच्च किरियासामित्तपरूवणं ११-१४. सकिरिय-अकिरियजीवाणं अंतकिरियानत्थित्त-अत्थित्तपरूवणं भकि रियजीवंतकिरियासमत्थगा तणहत्थय-उदगबिंदु-नावादिटुंता . १५६-५८ १५. पमत्तसंजयपमत्तसंजमकालपरूवणं १५८ अप्पमत्तसंजयअप्पमत्तसंजमकालपरूवणं गोयमपण्हुत्तरे सम्वद्वाभाविभावंतरपरूवणाए लवणसमुद्दवत्तव्वयानिदेसो १५८ १-१९. तइयसयस्स चउत्थो उद्देसओ 'जाणं' १५९-६२ भावियप्पमणगारं पडुच्च कयउत्तरवेउब्वियसरीरदेव-देवी-जाणाइ जाणण-पासणपरूवणं, रुक्ख-मूलाइअंतो-बाहिपासणपरूवणं च १५९ ६ -७. वाउकायस्स इथि-पुरिसाइरूवविउवणापडिसेहपुव्वयं . पडागासंठियख्वविउव्वणापरूवणाइ १५९-६० ८-११. बलाहगस्स इथिपभिइपरिणामणाइपण्णवणं १६०-६१ १२-१४. चउवीसदंडयउववज्जमाणजीवलेसापरूवणा १५- १९. भावियप्पमणगारं पडुच्च वेभारपव्वयाणुल्लंघण-उल्लंघणपरूवणा रूवविउव्वणपरूवणाइ य १६१-६२ १-१६. तइयसयस्स पंचमो उद्देसओ 'इत्थी' अहवा _ 'अणगारविकुव्वणा' १६३-६५ भावियप्पमणगारं पडुच्च इस्थिरूव-असि-पडागा-जण्णोवइतपल्हस्थिय-पलियंक-आसाइरूवविउव्वणापण्णवणादि १६३-६५ तइयसयपंचमुद्देसऽस्थाहिगारसंगहणीगाहा . -१५. तइयसयस्त छट्ठो उद्देसओ 'नगर' अहवा 'अणगारवीरियलद्धी' १६६-६९ १-५. भावियप्पणो मिच्छद्दिटिस्सऽणगारस्स वीरियाइलद्धिप्पभावो नगरंतररूवजाणणा-पासणापरूवणा , ... ... . १६६-६७ ६- १०. भावियप्पणो सम्महिटिस्सऽणगारस्स वीरियाइलद्धिप्पभावओ नगरंतररूवजाणणा-पासणापरूवणा ११- १३. भावियप्पमणगारं पडुच्च नगराइस्वविउवणापरूवणा १६८ १४ - १५. चमराईणं इंदाणं भायरक्खदेवसंखापरूवणा १६८-६९ १-७. तइयसयस्स सत्तमो उद्देसओ 'लोगपाला' ... १६९-७६ तइयसयसत्तमुद्देसुवुग्धाओ १६९ २-३. सक्कस्स लोगपाल-तविमाणनामाई १६९ Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सुतंको ܘ̄ ܗ 6 ܚ ܚ १-३. ܣ ܣ ܩ ܣ ܩ विसयाणुक्कमो विसओ पिट्टको सोमलोगपालसंबंधितविमाणठाण-पमाण-रायहाणी-आणावत्तिदेवतदायत्तकज्ज-अवच्चीभूयदेव-ठिइपरूवणा १६९-७१ जमलोगपालसंबंधितषिमाणठाण-पमाण-रायहाणीमाईणं परूवणा १७२-७३ वरुणलोगपालसंबंधितविमाणठाण-पमाण-रायहाणीमाईणं परूवणा १७३-७४ वेसमणलोगपालसंबंधितविमाणठाण पमाण-रायहाणीमाईणं परूवणा १७४-७६ तइयसयस्स अट्ठमो उद्देसओ 'अहिवई' १७६-७८ भवणवासिदेवाहिवइपरूवणं १७६-७७ वाणमंतर-जोतिस-वेमाणियदेवाहिवइपरूवणा १७७-७८ तइयसयस्स नवमो उद्देसओ 'इंदिय' १७८ इंदियविसयभेयजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तावलोयणनिहेसो १७८ तइयसयस्स दसमो उद्देसओ 'परिसा' भवणवइआइअच्चुयकप्पपजंतदेवपरिसापरूवणा चउत्थं सयं १७९-८१ चउत्थसयस्स उद्देसाहिगारसंगहणीगाहा चउत्थसयस्स पढम-बिइय-तइय-चउत्था उद्देसा ईसाणलोगपालविमाणाणं १७९-८० २-५. चउण्हं ईसाणलोगपालाणं विमाणट्ठाणाइपरूवणा १७९-८० चउत्थसयस्स पंचम-छट्ठ-सत्तम-अट्ठमा उद्देसा ईसाण लोगपालरायहाणीणं चउत्थसयस्स नवमो उद्देसो 'नेरइअ' नेरइयाणं उववायाइपरूवणाजाणणत्थं पण्णवणासुत्तावलोयणनिदेसो चउत्थसयस्स दसमो उद्देसो 'लेस्सा' लेसाणं परिणामाइपंचइसाहिगारपरूवणाजाणणत्थं पण्णवणासुत्तावलोयणनिहसो १८१ पंचमं सयं ... १८२-२२९ पंचमसतस्स उद्देसगाणमत्थाहिगारा १८२ २-२७. पंचमसयस्स पढमो उद्देसो 'रवि' १८२-८७ २-३. पढमुद्देसस्स उवुग्धाओ १८२ ܕ ܙ Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७ विसयाणुक्कमो सुत्तंको विसो .. पिट्टको ४-६ जंबुद्दीवे सूरियउदयऽत्थमण-दिवस-राइपरूवणा १८२-८३ ७-१३. जंबुद्दीवे दिवस-राइकालमाणपरूवणा १८३-८४ १४- २१. जंबुद्दीवदाहिणड्ढ-उत्तरड्ढ-पुरथिम-पञ्चत्थिमाईसु वासा-हेमंतगिम्ह-अयणाइ-ओसप्पिणी-उस्सप्पिणीपरूवणा १८५-८६ २२-२७. लवणसमुद्द-धायइसंड-कालोयसमुद्द-पुक्खर सु सूरिय-उदयत्थमणपभिइउस्सप्पिणीपजवसाणा परूवणा १८६-८७ १-१८. पंचमसयस्स बितिओ उद्देसओ 'अणिल' १८८-९१ पंचमसयस्स बितिउद्देसस्सुवुग्धामो १८८ दिसा-विदिसासु पुरेवातादिचउविहवाउपरूवणा १८८ ५-६. दिसाणं परोप्परोवनिबंधेण वाउपरूवणा १८८ दीविञ्चय-सामुद्दयवाताणं ईसिंवातादिपरूवणा १८९ पयारंतरेण वातसरूवतिगपरूवणा १८९-९० १३. वाउकायस्स सासुच्छासादिपरूवणा १९० भोदण-कुम्मास-सुराणं वणफति-अगणिजीवसरीरत्तपरूवणा १९० अय-तंब-तउयाइदव्वाणं पुढवि-अगणिजीवसरीरत्तपरूवणा १९०-९१ भट्ठि-चम्म-रोम-नहाइदव्वाणं तसजीवसरीरत्तपरूवणा, अट्टिज्झाम-चम्मज्झाम-रोमझाम-नहज्झामाइदव्वाणं तस-अगणिजीव सरीरत्तपरूवणा य इंगाल-छार-भुस-गोमयाणं एगिदियाइपंचिंदियजीव-अगणिजीवसरीरत्तपरूवणा १९१ लवणोदहिसरूवपरूवणा १९१ १-५. पंचमसयस तइओ उद्देसओ 'गंठिय' १९२-९३ एगं जीवं पडुच्च एगंसि समए इह-परभवियाउयवेदणविसए अण्णउत्थियमयनिरासपुव्वयं भगवमओ समाधाणं १९२ जीव-चउवीसदंडगेसु आउवियारो चउव्विहं जोणिं पडुच्च माउबंधवियारो १९३ १-३६. पंचमसयस्स चउत्थो उद्देसओ 'सह' १९३-२०३ १ - ४. छउमत्थ-केवलीणं संख-सिंगाइसहसवणवियारो १९३ - ९५ ५-६. छउमत्थ-केवलीणं हास-उस्सुआवणवियारो १९५ ७ - ९. हसमाण-उस्सुयमाणेसु जीव-चउवीसदंडएसु एगत्त-पुहत्तेणं सत्तऽटकम्मबंधपरूवणा १९५ १०- ११. छउमथ-केवलीणं निहावियारो १९५-९६ १२-१४. निहायमाण-पयलायमाणेसु जीव-चउवीसदंडएसु एगत्त-पुहत्तेणं सत्तऽटकम्मबंधपरूवणा १९६ १९३ Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B८ विसयाणुक्कमो सुत्तंको विसओ पिटुको १५-१६. गम्भावहारविसए हरिणेगमेसिदेववत्तव्वया १९६ १७. , . पडिग्गहरूवनावाए उदगंसि अभिरममाणं अइमुत्तयमुणिं पेच्छिय संजायसंसयाणं थेराणं अणुसट्टिपुष्वयं भगवया परूविया अइमुत्तयमुणिसिज्मणावत्तव्वया १९७ १८. महासुक्कदेवजुयलपुच्छाए भगवओ सत्तसयाणं सिस्साणं सिझणावत्तव्वया १९८ सिस्ससिज्मणापुच्छयदेवसंबंधियाए गोयमपुच्छाए भगवओ ___निदेसाणुसारेण गोयमस्स देवेहितो सब्भावावगमो १९८-९९ २०-२३. गोयमस्स देवपञ्चइयाए संजय-असंजय-संजयासंजयत्तपुच्छाए ___ भगवओ समाहाणं. २०० २४. देवाणं अद्धमागहभासाभासित्तं २०० २५- २८. केवलि-छउमत्थे पडुच्च अंतकरजाणणा-चरमकम्म-चरमनिज्जरजाणणावत्तव्वया २००-१ २९-३०. केवलि-वेमाणियदेवे पडुच्च पणीयमण-वधारणवत्तवया ३१-३२. सट्राणट्रियअणुत्तरदेवाणं केवलिणा सह आलावाइवत्तन्वया ३३. .. अणुत्तरदेवाणमुवसंतमोहणीयत्तं केवलिस्स इंदियपञ्चइयजाणणा-पासणाणं पडिसेहो २०२ केवलिस्स हत्थ-पायाईणं मागासपएसावगाहणं पडुच्च वट्टमाणकाल. एस्सकालवत्तव्वया २०३ चोइसपुचि पडुच्च घड-कड-रहाइदब्वाणं सहस्सगुणकरणसामथपरूवणं २०३ ००० पंचमसयस्ल पंचमो उद्देसओ 'छउम' २०४ छउमत्थं पडुच्च केवलेणं संजमेणं असिज्झणावत्तव्वया २-४. जीव-चउवीसदंडएसु एवंभूय-अणेवंभूयवेयणावत्तव्वया २०४ १-२०. पंचमसयस्ल छट्ठो उद्देसओ 'आउ' २०५-१० १-४. अप्पाउय-दीहाउय-असुभदीहाउय-सुभदीहाउयकम्मबंधहेउपरूवणा २०५ ५-८. भंडविक्किणमाणगाहावइ-काययागं भंडावहारं पडुञ्च आरंभियाइपंचकिरियावत्तवया २०६-७ पलित्त-वोकसिजमाणे अगणिकाए अप्पकम्म-किरियासव-वेदणतरत्तपरूवणा २०७ १०-११. धणुपक्खेवगपुरिस-धणुनिव्वत्तणनिमित्तजीव-धणुअवयवाणं काइयादियाओ पंच किरियाओ २०७-८ १२. धणुपक्खेवगपुरिस-धणुनिव्वत्तणनिमित्तजीवाण कहं चिनिमित्ताभावपसंगे काहयादियाओ चउरो किरियाओ. धणुअवयव-धणूवग्गहचिट्ठमाणजीवाणं च पंच किरियाओ २०८ Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सुत्तको १३. १४. १५- १८. १९. २०. १-४४. १-२. ३ - ८. ९-१०. ११ - १३. १४ - २८. २९. ३० - ३६. ३७ - ४४. १ - २८. १- २. ३ - ४. ५-९. वियाणुकमो विसओ भन्नउत्थियाणं चउ-पंचजोयणसयमणुस्त बहुसमाइo मणुसलोयपरूवणाए परिहारपुव्वयं चउ-पंचजोयणसयनेरइयब हुसमा इण्णनिरयलोयपरूवणा नेरइयविकुब्वणाव त्तव्वथा आहाकम्मादिराय पिंड ताण अणवजत्तं पहारगाणं बहुजणमज्झभासगपन्नगाणं, आहाकम्माइपिंडे अणवज्जरूवेण भुंजंताणं अन्नसाहूणं समयाणं अणालोयगाणं भाराहणाऽभाववत्तव्व या; आलोयगाणं च आराहणासम्भाववत्तन्वया गणसारख भगिलायमाणाणं भायरिय उवज्झायाणं तन्भवाइतिभवग्गणेहिं सिज्झणा अभक्खाणपच्चइयकम्मबंधवक्त्तव्वया पंचमसयस्स सत्तमो उद्देसो 'एयण' परमाणुपुग्गल - दुपदे सियाइखंधाणं एयणादिवत्तन्वया परमाणुपोग्गल - दुपए सियाइखधाणं असिधाराओोगाहण-अगणिकायमज्झझाडण- पुक्खल संवट्टगमे होल्लीभवण- गंगापडिसोयागमणवत्त व्वया परमाणु पोग्गल - दुपए सियाइखंधाणं सभद्ध-समझ-सप देखियाइवत्त व्वया परमाणुपोग्गल - दुपएसियाइखंधाणं परोप्परं फुसणाव त्तब्वया परमाणुपोग्गल-दुपएसियाइखंधसंबंधिदव्व-खेत्त-काल-भावाणं पंचमसस्स अट्टमो उद्देसो 'नियंठ' भगवओो सिस्साणं नारयपुत्त-नियंठिपुत्ताणं एत्थविहरणं पुग्गल पच्चइयसभद्ध - समज्झ सपदे सादिविसयाए नियंठिपुत्तपुच्छाए नारयपुत्तस्स पच्चत्तरं दग्वादिभदेसेहिं सव्वपोग्गलाणं नारयपुत्तपरूवणाए नियंठिपुत्तकयनिसेहाणंतरं नारयपुत्तस्स नियंठिपुत्तं पइ सब्भावपरूवणत्थं विन्नत्ती, नियंठिपुत्तकयं दव्वादिभादेसेहिं पुग्गलभप्पाबहुयपुव्वयं समाहाणं च १० - १३. जीव - चउवीस दंडग- सिद्धेसु चड्ढी हाणी - अवद्वितत्तवत्तव्वया १४. जीवेसु सव्वद्धाभवतित्तपरूवणा कालओ वक्तव्वया दव्वाणाउय - खेत्तद्वाणाउय - ओगाहणट्ठाणाउय भावट्ठाणाउयाणं अप्पा बहु चउवीसदंडगेसु सारंभाइवत्तव्वया पंचप्पयारहेउ अहेऊणं वक्तव्वया पिटुंको २०८-९ २०९ २०९-१० २१० २१० २१० - १९ २१०-११ २११ - १२ २१२ २१२-१३ २१४-१५ २१५-१६ २१६ - १८ २१८-१९ २१९-२५ २१९ २१९-२० २२०-२१ २२२ २२२ ३९ Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४० सुत्तको विसभ १५ - १९. चउवीसदंडगेसु वड्ढी-हाणी - अवट्ठितकालमाणपरूवणा सिद्धे वड्ढी अवतिकाल माणपरूवणा २०. २१ - २८. जीव- चउवीसदंडग- सिद्धेसु सोवचयादिचउभंगीवत्तव्वया १-१८. 9. २. ३. ४ - ९. १० - १३. १४ - १६. १७. १८. १. १. 1. २-१४. २ - ४. ५. ६. ७-१२. १३. १४. १. १. १- २९. 9. २ - ३. 'वियाणुकमो पंचमस्यस्स नवमो उद्देसो 'रायगिह' पंचमसयस्स नवमुद्देसगस्स उवुग्धाओ अंगभूय-अंतट्ठियवस्थुसमा एण रायगिहनगरपच्चभिण्णाव त्तव्वया उज्जोय - अंधयारवत्तव्वया चवीसदंडर उज्जोय - अंधयारवत्तच्वया चउवीसदंडगेसु समयादिकालना णव त्तव्वया असंखेज लोयाइपुच्छाए समाहाणानंतरं पासावच्चिज्जथेराणं पंचामधम्म डिपालणापुव्वं सिद्धि-देवलो गगमणवक्तव्वया देवलोगचउभेदपरूवणा नवमुद्देसऽस्थाहिगारगाहा पंचमसयस्स दसमो उद्देसो 'चंपाचंदिमा ' जंबुडीवे चंदउदय- अत्थमणाइव त्तव्वया छ सयं छट्ठस्स सस्स दसुद्देसऽत्याहिगार संगहणीगाहा छट्ठसयस्स पढमो उद्दसओ 'वेयण' त्वथदुय-अहिगरणी-सुक्कतणहत्थय- उद्गबिंदुउदाहरणेहिं महावेयणाणं जीवाणं महानिज्जराव त्तव्वया करणभेयपरूवणा चवीस दंड करणभेयपरूवणा चवीसदंड करणं पडुच्च वेयणावेयणव त्तव्वया जीवेसु महावेयणा- महानिज्जरावत्तव्वया छट्ठसयस्स पढमुद्दे सस्सऽत्था हिगार संगहगाहा छट्टयस्स बीओ उद्देसओ ' आहार' आहारवत्तन्वया पण्णवणासुत्तावलोयणनि सो छट्ठसयस्स तइओ उद्देसओ 'महस्सव ' छट्ठसयस इउ सस्सऽत्याहिगारदारगाहाभो पढमं दारं - अहयाइ - जलियाइवत्थुदाहरणपुण्वं महासव- अप्पासवाणं पुग्गलबंध-भेयवत्तव्वया पिट्ठको २२२-२३ २२३ २२४-२५ २२५-२९ २२५ २२५ २२५-२६ २२६ २२६-२७ २२७-२८ २२९ २२९ २२९ २२९ २३० - ७२ २३० २३०-३३ २३०-३१ २३२ २३२ २३२-३३ २३३ २३३ २३३ २३३ २३४-४२ २३४ २३४-३५ Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सुत्को ४. ५. ६-७. ८-९. १० - ११. १२ - १३. १४. १५. १६. १७. १८. १९. २०. दुवालसमं दारं-भासयाभासए पहुच्चा अट्टहं कम्मपगडीणं बंधपरूवणा तेरसमं दारं परित्तापरित्ताइ पडुच्चा अट्टहं कम्मपगडीणं बंध परूवणा २२-२३. चोहसमं दारं-पाणि-अण्णाणिणो पडुच्च भट्ठण्हं कम्मपगडीणं बंधपरूवणा पनरसमं दारं-मणजोगिभाइ पहुच भट्टण्हं कम्मपगडीणं बंध परूवणा सोलसमं दारं- सागार-अणागारोवउत्ते पडुच्च अहं कम्म पगडी बंधपरूवणा सत्तरसमं दारं- आहारय- अणाहारए पडुच्च अहं कम्मपगडीणं बंधवा अट्ठारसमं दारं- सुहुम-बायराइ पडुच्च भट्ठण्हं कम्मपगडीणं बंध परूवणा एगूणवीसइमं दारं- चरिमाचरिमे पहुच भट्ठं कम्मपगडीणं बंधपरूवणा वीसइमं दारं - छट्टाइ - एगूणवीसइमपज्जंतदारंतग्गयपदाणमप्पाबहुयं छट्ठसयस्स चउत्थो उद्देसो 'सपएस' कालादेसेणं जीव-चउवीसदंडगेसु एगत्त-पुहत्तेणं सपदेसअपदेसवत्तन्वया २१. २४. २५. २६. २७. २८. २९. १ - २५. १- ६. IV वाणुको विसओ बिइयदारे वत्थं पहुच पुरिसवावार सभावेहिं पुग्गलोवचयवत्तब्वया बिइयदारे जीव- चउवीसदंडएस पुरिसवावार-सभावेहिं कम्मोवचयवत्तव्वया तयदारे वत्थपोग्गलोवचयस्स जीवकम्मोवचयस्स य सादि-सपज्जवसियाइवत्तव्वया २३६ २३६-३७ तइदारे वत्थस्स जीवाण य सादि-सपज्जव सियाइवत्तव्वया चउत्थं दारं-कम्मपगडिभेय- ठिइबंधपरूवणा २३७ २३८ पंचमं दारं- इस्थि- पुं- नपुंसए पडुच्च भट्ठण्हं कम्मपगडीणं बंधपरूवणा २३७ - ३८ छटुं दारं- संजय- असंजयाइ पडुच्च भटुण्डं कम्मपगडीणं बंधपरूवणा सत्तमं दारं- सम्म हिट्टिभाइ पडुच अट्ठण्हं कम्मपगडीणं बंधपरूवणा अट्टमं दारं-सण्णि-असणिभाइ पडुच्च भट्ठण्हं कम्मपगडीणं बंधपरूवणा २३८ नवमं दारं-भव सिद्धियाइ पडुच अट्टहं कम्मपगडीणं बंधपरूवणा दसमं दारं- चक्खुदंस णिभाइ पडुच्च भट्ठण्हं कम्मपगडीणं बंधपरूवणा एक्कारसमं दारं- पज्जत्तापज्जत्ताइ पडुच्च भटूहं कम्मपगडीणं बंधपरूवणा पिट्ठको २३५ २३५ २३८-३९ २३९ २३९ २३९-४० २४० २४० २४० २४१ २४१ २४१ २४१ २४२ २४२ २४२-४७ २४२-४३ ४१ Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १-४३ विसयाणुक्कमो सुत्तको विसओ पिढेंको आहारगाइ-भवसिद्धियाइ-सण्णिआइ-सलेसाइ-सम्मबिटिआइ संजताइ-सकसायाइ-णाणाइ-सजोगिआइ-सागारोवउत्ताइ सवेयगाइ-ससरीरिआइ-पज्जत्तयाईसु सपदेस-अपदेसवत्तच्चया २४३ - ४५ २०. पढमाइएगूणवीसइमपजंतसुत्तविसयसंगहणीगाहा जीव-चउवीसदंडगेसु पञ्चक्खाण-अपञ्चक्खाणाइवत्तव्वया २४६ २२-२३. जीवाईसु पञ्चक्खाणजाणणा-कुवणावत्तवया २४६ २४. जीवाईसु पञ्चक्खाणनिव्वत्तियाउयाइवत्तव्वया २४६ २५. एगवीसइमाइचउवीसइमपज्जंतसुत्तविसयसंगहणीगाहा २४७ छट्टसयस्स पंचमो उद्देसो 'तमुए' २४७-५६ तमुक्कायसरूवं २४७ २-५. तमुक्कायस्स समुट्ठाण-संठाण-विक्खंभ-परिक्खेव-पमाणवत्तव्वया २४७-४८ तमुक्काए गिह-गामाइअभावपरूवणा २४९ ८-९. बलाहय-थणियसद्द-बादरविज्जूणं तमुक्काए अत्थित्तं देवाइकडत्तं च २४९ १०-११. तमुक्काए बादरपुढविकाय-अगणिकायाणं चंद-सूरियाईणं च अभावपरूवणा २४९ तमुक्काए चंदाभा-सूराभाणं णस्थित्तपरूवणा २५० तमुक्कायस्स वण्णपरूवणा २५० १४. तमुक्कायस्स नामधेज्जाणि २५० १५. तमुक्कायस्स आउ-जीव-पुग्गलपरिणामत्तपरूवणा २५० १६. सव्वेसि पाणाईणं तमुक्काए अणंतसो उववन्नपुवत्तवत्तव्वया २५०-५१ १७-१८. कण्हराईणं संखा-ठाणाइपरूवणा २५१ कण्हराईणं आयाम-विक्खंभपरूवणा २५१-५२ २०. कण्हराईणं पमाणपरूवणा २५२ २१-२२. कण्हराईसु गेह-गेहावण-गामाइअभावपरूवणा २५२ २३-२४. ओरालबलाहय-बादरथणियसहाणं कण्हराईसु अस्थित्तं देवकडत्तं च २५२ २५-२७. कण्हराईसु बादरआउ-अगणि-वणस्सतिकायाणं चंद-सूरियचंदाभाईणं च अभावपरूवणा २५२-५३ कण्हराईणं वण्णपरूंवणा २५३ २९. कण्हराईणं नामधेजाणि २५३ कण्हराईणं पुढवी-जीव-पुग्गलपरिणामत्तपरूवणा २५३ ३१. सम्वेसिं पाणाईणं कण्हराईसु अणंतसो उघवन्नपुव्वत्तवत्तव्वया २५३ ३२-३५. कण्हराइओवासंतरगयलोगंतिय विमाणाणं णामाई ठाणाईच २५४ ३६-४०. लोगंतियदेवाणं नामाइं विमाणनामाइं परिवारदेवसंखा य २५४-५५ लोगंतियविमाणाण पतिट्राण-बाहल्ल-उच्चत्त-संठाणाइवत्तव्वया २५५ लोगंतियदेवाणं ठितिपरूवणा २५६ लोगंतियविमाण-लोगंताणं अंतरपरूवणा २५६ १२. २८. ३०. rrr m mm ४१. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सुत्तंको विसयाणुक्कमो विसओ पिटुको १-८. छट्ठसयस्त छट्ठो उद्देसो 'भविए' २५६-५८ १ - २. चउवीसदंडयागं आवासाइवत्तव्वयानिदेसो २५६ ३-८. मारणंतियसमुग्धायसमोहयजीवस्स चउवीसदंडएसु आहाराइवत्तव्वया २५६-५८ छट्ठसयस्स सत्तमो उद्देसो 'साली' २५८ -६३ १-३. कोट्ठाइआगुत्ताणं सालिआइ-कलायाइ-अयसिआईणं धण्णाणं जोणिकालपरूवणा ४-५. मुहुत्ताइ-सीसपहेलियापजंतस्स गणियकालमाणस्स वित्थरओ परूवणा २५९-६० ६-८. पलिओवमाइ-उस्सप्पिणिपजंतस्स ओवमियकालमाणस्स वित्यरओ परूवणा २६०-६१ इमीसे ओसप्पिणीए सुसमसुसमाए भरहवासस्स आगारभावपडोयारपख्वणं २६२-६३ १-३६. छ?सयस्स अट्ठमो उद्देसो 'पुढवी' २६३-६७ अटुपुढविपरूवणा २-३. रयणप्पभाए पुढवीए गेहाइ-गामाईणं अभावपरूवणा २६३ ४-७. रयणप्पभाए पुढवीए उरालबलाहय-बादरथणियसहाणं अस्थित्तं देवअसुर-नागकडत्तं च २६३ ८-१०. रयणप्पभाए पुढवीए बादरअगणिकाय-चंदाइ-चंदाभाईणं अभाव परूवणा ११- १४. सक्करप्पभाइ-तमतमापजंताणं बितियाइदसमसुत्तपजंतवत्तव्वयानिद्देसपुव्वयं विसेसवत्तव्वया २६४ सोहम्मीसाणेसु गेहाइअभावपरूवणा २६४ १६-१८. सोहम्मीसाणेसु बलाहय-थणियसहाणं अस्थित्तं देव-असुरकडत्तं च २६४ - २६५ १९- २२. सोहम्मीसाणेसु बादरपुढविकाय-अगणिकाय-चंदाइ-गामाइ-चंदाभाईणं अभावपरूवणा २६५ २३ - २५. सणंकुमाराईसु देवलोएसु पणरसमाइबावीसइमसुत्तवत्तव्वयापुव्वयं विसेसवत्तव्वया २६५ २६. तमुक्काय-विविहदेवलोय-रयणप्पभाइपुढवीसु बादरपुढविकायाईणं पंचण्हं पिहप्पिहं अभाववत्तव्यया २६५ २७-२८. आउयबंधस्स मेयछक्कं चउवीसइदंडएसु छविहाउयबंधपरूवणा य २६५-६६ २९-३४. जातिनामनिहत्ताईणं दुवालसण्हं दंडगाणं जीव-चउवीसदंडगेसु वत्तव्वया २६६ ३५. लवणसमुद्दाइसयंभूरमणसमुद्दपज्जवसाणाण सरूववण्णणा २६७ दीव-समुदाणं नामधेजा २६७ २६३ ३६. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४४ सुतंको १ - १३. १. २ - ५. ६- १२. १३. 5ddle fee १ - १५. 9. २-५. ६ - ८. ९-१०. ११. १४. १५. १. २-२०. १२ - १३. चउवीसदंडएसु भायसरीरखेत्तो गाढपोग्गलाहारपरूवणा केवलस्स इंदियजाणणा-पासणानि सेहपरूवणा छट्ठसयस दसमुद्देसस्स भत्थसंग्रहणीगाहा २. ३ - ४. ५. ६. ७- ८. ९-१०. ११ - १३. विसयाणुकमो विसओ छट्टुसयस्स नवमो उद्देसो ' कम्म नाणावरणाइ बंधयजीवाईणं कम्मपयडिबंधजाणणत्थं पण्णवणासुतावलोयणनिसो देवं पहुच एगवण एगरूवाइवि उब्वणाए बाहिरयपोग्गल परिभादा " णपरूवणा देवं पहुच पुग्गलाणं वण्ण-गंध-रस- फासविपरिणामणाए बाहिरय - पोग्गल परिभा दाणपरूवणा अविसुद्ध - विसुद्धलेस्सदेवस्स अविसुद्ध विसुद्ध लेस्स देवाइजाणणा पासणापरूवणा छट्ठलयस्स दसमो उद्दसो 'अन्नउत्थी' सव्वलोयजीवाणं अन्नजीवाओ सुह-दुहाभिनिवट्टणविस अनउथियमतनिरासपुव्वयं सोदाहरणा निसेहपरूवणा चेयणस्स जीव- चउवीस दंडएसु परूवणा 'जीवति ' पदस्स जीव - चउवीसदंडएसु परूवणा भवसिद्धियस्स चडवीसदंडएसु परूवणा अन्नउत्थियमतनिरास पुव्वयं सव्वेसिं पाणाईणं एगंतसायासायवेणावियार परूवणा सत्तमं सतं सत्तमसयस्स उद्देसगाणमत्या हिगारा सत्तमसयस्स पढमो उद्देसो 'आहार' सत्तमसस्स पढमुद्दे सस्स उवुग्धाओ जीव- चउवीसदंडएसु अणाहार- सव्वप्पाहारवत्तव्वया लोगसंठाणपरूवणा asसामाइयस्स समणोवासयस्स किरियावत्तव्वया समणोवासगस्स वताऽणविचारवत्तव्वया तहारुवसमण - माहणपडिलाभगस्स समणोवासयस्स लाभचयणा परूवणा अम्मस्स गतिपरिण्णाणहेऊणं निस्संगताईणं छण्हं सोदाहरणा परूवणा १४ - १५. जीव - चउवीसदंडएस दुक्ख फुसणाइयत्तव्वया पिट्ठको २६७-६९ २६७ २६८ २६८-६९ २६९ २७०-७२ २७० २७०-७१ २७१ २७१ २७१ - ७२ २७२ २७२ २७२ २७३ - ३१८ २७३ २७३ - ७९ २७३ २७३ २७३-७४ २७४ २७४ २७४-७५ २७५ - ७६ २७६ Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विसयाणुक्कमो सुत्तको विसओ पिढेको अणाउत्तस्स अणगारस्त गमण-तुयट्टण-वत्थाइगहणनिक्खिवणेसु किरियावत्तव्वया २७६-७७ १७-२०. सइंगालादि-बीतिगालादि-खेत्तातिर्कतादि-सस्थातीतादिपाणभोयणस्स अत्थपरूवणा २७७-७९ २८१ २७. १-३८. सत्तमसयस्त बीओ उद्देसो 'विरति' २७९-८४ सुपञ्चक्खाय-दुपञ्चक्खायसरूवं २७९-८० २-८. पञ्चक्खाणभेय-पभेयपरूवणा २८०-८१ ९-१३. जीव-चउवीसदंडयाणं मूलुत्तरगुणपच्चक्खाणि-अपञ्चक्खागीहिं वत्तम्बया १४-१६. मूलुत्तरगुणपञ्चक्खाणि-अपच्चक्खाणीणं जीव-पांचंदियतिरिक्खमणुयाणं अप्पाबहुयं २८१ १७ - २२. जीव-चउवीसदंडयाणं सब्व-देसमूलगुणपच्चक्खाणि-अपच्चक्खागीहिं वत्तव्वया २८२ २३. सव्व-देसमूलगुणपञ्चक्खाणि-अपञ्चक्खाणीणं जीव-पंचिंदियतिरिक्खमणुयाणं अप्पाबहुयं २८२ २४-२६. जीव-चउवीसदंडयाणं सव्व-देसुत्तरगुणपञ्चक्खाणि-अपञ्चक्खाणीहिं वत्तव्वया २८२-८३ सव्व-देसुत्तरपञ्चक्खाणि-अपञ्चक्खाणीणं जीव-पंचेंदियतिरिक्खमणुयाणं अप्पाबहुयं २८३ जीव-चउवीसदंडयाणं संजत-असंजत-संजतासंजतेहिं वत्तव्वया ___ अप्पाबहुयं च २८३ २९-३२. जीव-चउवीसदंडयाणं पञ्चक्खाणि-अपञ्चक्खाणि-पञ्चक्खाणापच्चक्खाणीहिं वत्तव्वथा २८३ ३३-३५. पञ्चक्खाणि-अपञ्चक्खाणि-पञ्चक्खाणापञ्चक्खाणीणं जीवाईणं अप्पाबहुयं २८३-८४ ३६-३८. जीव-चउवीसदंडयाणं सासतासासतपरूवणा २८४ १-२४. सत्तमसयस्स तइओ उद्देसो 'थावर' २८४-८८ १-२. वणस्पतिकाइयाणं हेउपुब्वयं सव्वप्पाहार-सब्वमहाहारकालवत्तव्वया २८४-८५ मूलजीवाइपुट्ठाणं मूलाईणं माहारगहणवत्तव्वया २८५ आलुयाइवणस्पतीणं अणंतजीवत्तपरूवणा २८५ चउवीसदंडयाणं लेस्सं पडच अप्पकम्मतरत्त-महाकम्मतरत्तपरूवणा २८५-८६ १०. कम्म-णोकम्माणं कमेण णिजरा-वेदणाभावपरूवणा २८६ ११-१२. चउवीसदंडएसु कम्म-णोकम्माणं कमेण णिजरा-वेदणाभावपरूवणा २८६ - ८७ १३-१५. वेदित-निजरिताणं ओह-विभागओ पुहत्तपरूवणा वेदिजमाण-निजरिजमाणाण वेदिस्समाण-निजरिस्समाणाण य ओह-विभागओ पुहत्तपरूवणा २८७ २८७ Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N २८९ २८९ - विसयाणुकमो सुत्तंको विसओ पिटुको २०-२२. वेदणासमय-निजरासमयाणं मोह-विभागओ पुहत्तपरूवणा २८७-८ २३ - २४. चउवीसदंडएसु सासयत्त-असासयत्तपरूवणा २८८ १-२. सत्तमसयस्स चउत्थो उद्देसो 'जीवा' २८९ सत्तमसयस्स चउत्थुद्देसस्स उवुग्धाओ छविहसंसारसमावन्नजीववत्तव्वयाजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तनिहेसो सत्तमसयस्स पंचमो उद्देसो 'पक्खी' २८९ सत्तमसयस्स पंचमुद्देसस्स उवुग्याओ २८९ खहयरपंचेंदियजोणीसंगहवत्तन्वयाजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तनिद्देसो २८९ १-३७. सत्तमसयस्स छट्ठो उद्देसो 'आउ' २९०-९६ सत्तमसयस्स छट्ठद्देसस्स उवुग्घाओ २९० चउवीसदंडगेसु भवियं जीवं पडुच्च इगत-उववजमाणउववन्नविवक्खाए आउयबंधवत्तव्वया २९० ५-६. चउवीसदंडएसु भवियं जीवं पडुच्च इहगत-उववजमाण उववन्नधिवक्खाए आउयपडिसंवेदणावत्तव्वया चउवीसदंड एसु भवियं जीवं पडच इहगत-उववज्जमाण__उववन्नविवक्खाए महावेदणाइवत्तव्वया २९०-९१ १२-१४. जीव-चउवीसदंडएस अणाभोगनिव्वत्तियाउयत्तपरूवणा २९१ १५-१८. जीव-चउवीसदंडएसु बंधहेउपुष्वयं कक्सवेयणीयकम्मबंधपरूवणा २९१ १९- २२. जीव-चउवीसदंडएसु जीव-मणुस्साणं बंधहेउपुष्वयं अकक्कसवेयणीयकम्मबंधपरूवणा २९२ २३ - २६. जीव-चउवीसदंडरसु बंधहेउपुव्वयं सातावेदणिज्जकम्मबंधपरूवणा २९२ २७ - ३०. जीव-चउवीसदंडएसु बंधहेउपुव्वयं असातावेदणिज__ कम्मबंधपरूवणा २९२-९३ ३१-३३. दूसमदूसमाए समाए भरहवासस्स भरहवासभूमीए भरहवासमणुयाण य आगारभावपडोयारपरूवणा २९३ - ९५ दूसमदूसमाए भरहवासमणुयाणं आहारपरूवणा २९५ ३५-३७. दूसमदूसमाए समाए भरहवासमणुय-सीहादि-ढंकादीणं जम्मंतरगइपरूवणा २९५-९६ १-२८. सत्तमसयस सत्तमो उद्देसो 'अणगार' २९६-३०१ संवुडस्स अणगारस्स किरियापरूवणा २९६ २-११. काम-भोगाणं रूवित्त-सचित्ताचित्तत्त-जीवाजीवत्तपरूवणा जीव निस्सियत्तं भेयपरूवणा य कामभोगागं पंचभेयपरूवणं २९८ Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७ ३०० ३०१ विसयाणुकमो सुत्तको विसओ पिर्टीको १३ - १८. जीव-चउवीसदंडएसु कामित्त-भोगित्तवत्तव्वया २९८ १९. कामभोगि-नोकामि-नोभोगि-भोगीणं जीवाणमप्पाबहयं २९९ २०-२३. भवियदेव-भवियआहोहिय-भवियपरमाहोहिय-भवियकेवलीणं खीणदेहाणं मणुस्साणं भोगित्तपरूवणा २९९ २४. असण्णीणं अकामनिकरणवेदणापरूवणा २५-२६. रूवाइदंसणसमत्थस्स वि हेउनिहेसपुवयं अकामनिकरणवेदणा परूवणा २७-२८. रुवाइदंसणसमत्थस्स वि हेउनिहेसपुवयं पकामनिकरणयेदणा परूवणा १-९. सत्तममयस्स अट्ठमो उद्देसो 'छउमत्थ' ३०१-२ छउमत्थाइ केवलीणं कमसो असिज्झणाइ-सिज्झणाइपरूवणनिहेसो ३०१ २. हस्थि-कुंथूणं समजीवत्तपरूवणे रायपसेणइजसुत्तनिद्देसो -४. चउवीसदंडएसु पावकम्मकरण-निजिणणाई पडुच्च कमसो दुह सुहपरूवणा चउवीसदंडएसु दसविहसण्णापरूवणा ३०२ नेरइएसु दसविहवेयणापरूवणा ३०२ हत्थि-कुंथूणं अपञ्चक्खागकिरियाए समाणत्तपरूवणं ३०२ आहाकम्मभोइणो बंधादिपरूवणनिद्देसो ३०२ १-२४. सत्तमसयस्स नवमो उद्देसो 'असंवुड' ३०३-१२ असंवुड-संवुडाणं अणगाराणं एगवण्ण-एगरूवाइविकुव्वणावत्तवया ३०३ महासिलाकंटयसंगामे कोणियस्स जयो ३०३-४ ६- १३. महासिलाकंटगसंगामस्स सवित्थरं वण्णणं ३०४-५ महासिलाकंटगसंगामसरूवं ३०५-६ १२- १३. महासिलाकंटगसंगामहताणं मणुस्साणं संखा मरणुत्तरगई य १४. रहमुसलसंगामे कोणियस्स जयो १५-१८. रहमुसलसंगामवण्णणं ३०६-७ रहमुसलसंगामसरूवं ३०७ १७-१८. रहमुसलसंगामहताणं मणुस्साणं संखा मरणुत्तरगई य ३०७ १९. सक्कदेविंद-चमरकए कोणियसाहिजे हेउपरूवणं २०. संगामहतमणुस्ससग्गगमणनिरूवगजणमतनिरासपरूवणे रहमुसलसंगामनिओइयनागनत्तुयवरुणस्स तप्पियवयंसस्स य सवित्थरं जुज्झ-धम्माराहणाइपरूवणं २१ - २२. सोहम्मकप्पोववन्नस्स नागनत्तुयवरुणस्त चवणाणंतरं महाविदेहे सिज्झणापरूवणा GmM ३०७ Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४८ पिढेको ३१२ ३१२-१८ ३१२-१४ विसयाणुकमो सुत्तंको विसओ २३-२४. वरुणपियवयंसस्स सुकुलुप्पत्तिकमेण सिज्मणापरूवणा १-२२. सत्तमसयस्स दसमो उद्देसो 'अन्नउत्थि' १-६. कालोदाइपमुहअन्नउस्थियमिहोकहाए णातपुत्तपरूविय पंचत्थिकायसवसंदेहे गोयमकयं समाहाणं ७-११. कालोदाइकयाए पंचत्थिकायसंबंधियविविहपुच्छाए णा तपुत्तकयं समाहाणं १२. कालोदाइस्स निग्गंथपब्वजागहणं विहरणं च भगवओ महावीरस्स जणवयविहारो १४-१८. कालोदाइकयाए पावकम्म-कल्लाणकम्मफलविवाग पुच्छाए भगवओ समाहाणं १९. कालोदाइकयाए अगणिकायसमारभण-निव्वावणसंबं धियकम्मबंधपुच्छाए भगवओ समाहाणं २०-२१. कालोदाइकयाए अचित्तपोग्गलावभासण-उज्जोवणसं बंधियपुच्छाए भगवओ समाहाणं कालोदाइस्स निव्वाणपरूवणा १३. ३१५ ३१५-१६ ३१७ ३१८ २-९१. अट्टमं सतं ३१९-४०५ भट्ठमस्स सयस्स उद्देसनामपरूवणा ३१९ अट्ठमस्स सयस्स पढमो उद्देसो 'पोग्गल' ३१९-३३ अट्ठमसयस्स पढमुद्देसस्स उवुग्घाओ पयोग-मीससा-वीससापरिणतभेएहिं पोग्गलाणं भेदत्तयं पयोगपरिणताणं पोग्गलाणं इंदियभेयाइअणेगपगारेहि वित्थरो णवदंडगमया भेय-पमेयपरूवणा ४६-४७. पयोगपरिणतपोग्गलभेयाइवत्तव्वयाणुसारेण मीससापरिणतपोग्गलभेय पमेयवत्तव्वयानिइसो वीससापरिणतपोग्गलभेय-पमेयपरूवणत्थं पण्णवणासुत्तनिहेसो ३२६ ४९-७९. विविहभेय पभेयविभागपुव्वयं एगस्स दव्वस्स पयोग-मीसवीससापरिणतत्तपरूवणा ३२६-३१ -८५. विविहभेय-पभेयविभागपुव्वयं दोण्हं दव्वाणं पयोग-मीसवीससापरिणतत्तपरूवणा ३३१-३२ -८८. विविहभेय-पभेयविभागपुव्वयं तिण्हं दवाणं पयोग-मीसवीससापरिणतत्तपरूवणा ३३२ -९०. विविहभेय-पभेयविभागपुच्वयं चतुप्पभितिअणंतदव्वाणं पयोगमीस-वीससापरिणतत्तपरूवणा ३३२-३३ पयोग-मीस-वीससापरिणताणं पोग्गलाणमप्पाबहुयं ३३३ ३२६ ४८. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४९ पिढेको ३३३-५२ ३३३ ३३४ ३३४-३६ ३३६ ३३६-३७ rrr mm 9999 ३३७-३९ ३३९-५२ ३३९ ३३९ ३४० विसयाणुकमो सुत्तंको विसभो १-१६२. अट्टमसयस्स बीओ उद्देसो 'आसीविसे' आसीविसाणं भेयदुयपरूवणा जातिमासीविसाणं चउभेयपरूवणा ३-६. विच्छुयआईणं चउण्हं जातिआसीविसाणं विसयपरूवणा ७-१९. तिरिक्खजोणिय-मणुस्स-देवाणं तिण्हं कम्मआसीविसाणं वित्थरओ परूवणा २०-२१. छउमस्थस्स सब्वभावजाणणामविसयाइं केवलिणो य सब्वभावजाणणाविसयाई दस ठाणाई २२-२३. पंचविहनाणभेयाइजाणणत्थं रायपसेणइयसुत्तावलोयणनिद्देसो २४-२८. अण्णाणाणं भेय-पमेयपरूवणा २९-३८. जीव-चउवीसदंडय-सिद्धेसु नाणि-अन्नाणिवत्तव्वया ३९-१५९. गइआइवीसइदारेसु नाणि-अण्णाणिवत्तव्वया ३९-४३. पढमं गइदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा ४४-४८. बिइयं इंदियदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा ४९-५२. तइयं कायदारं पडुश्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा ५३ - ५५. चउत्थं सुहुमदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा ५६-७०. पंचमं पजत्तदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा ७१-७५. छटुं भवत्थदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा ७६-७८. सत्तमं भवसिद्धियदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा ७९-८१. भट्टमं सन्निदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा ८२-११७. नवमं लद्धिदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा ८२-९०. दसविहलद्धिभेय-पभेयपरूवणा ९१-९९. नाण-अन्नाणलद्धिमंतजीवेसु नाणि-अन्नाणिपरूवणा १००-३. दसणलद्धिमंतजीवेसु नाणि-अन्नाणिपरूवणा १०४-६. चरित्तलद्धिमंतजीवेसु नाणि-अन्नाणिपरूवणा १०७. चरित्ताचरित्तलद्धिमंतजीवेसु नाणि-अन्नाणिपरूवणा १०८-१२. दाण-लाभ-भोग-उवभोग-वीरियलद्धिमंतजीवेसु नाणि अन्नाणिपरूवणा ११३-१७. इंदियलद्धिमंतजीवेसु नाणि-अन्नाणिपरूवणा ११८-३०. दसम उवओगदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा १३१-३३. एगारसं जोगदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा १३४-३७. बारसमं लेस्सादारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा १३८-३९. तेरसमं कसायदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा १४०-४१. चोहसमं वेददारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा १४२-४३. पनरसमं माहारदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा ११४-५१. सोलसमं विसयदारं-नाण-अन्नाणविसयपरूवणा ३४०-४१ ३४१ ३४२ ३४२ ३४२-४७ ३४२-४३ ३४३ -४४ ३४४-४५ ३४५-४६ ३४६ ३४६-४७ ३४७-४८ ३४९ ३४९ ३४९ Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५० सुत्तको विसओ १५२-५३. सत्तर समं कालदारं पडुच्च नाणि अन्नाणिपरूवणा अट्ठारसमअंतरदारव त्तव्वयाजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तावलोयण निसो १५४. गुणी इमपबहुत्तदारवत्तव्वयाजाणणत्थं पनवणासुत्तावलोयण निद्देसो वीसइमं पज्जवदारं-नाण- अन्नाणपज्जवपरूवणा नाणपज्जवाणं अन्नाणपज्जवाणं नाणऽन्नाणपज्जवाणं च अप्पाबहुयं १५५. १५६ - ५९. १६० - ६२. १ - ८. १- ५. ६. ७- ८. १-२. 9. २. १ - १५. 9. २-५. २ - ३. ४ - ५. ६ - ८. ९. १०. 99. १२. १३. १४. १५. विसयाणुकमो अट्ठमलयस्स ततिओ उद्देसो 'रुक्ख' रुक्खभेय पभेयाइपरूवणा कुम्माइपाणीणं छिन्नभागंतरे जीवपदेसत्तं, छिन्नभागतरजीवपदेसे सत्यसंकमाभावो य भाइपुढवीणं चरमाचरमपरूवणत्थं पन्नवणासुतावलोयणनिसो अट्ठमसयस्स चउत्थो उद्देसो 'किरिया ' अट्टमसयस्स चउत्थुद्देसगस्स उवुग्धाओ किरियाभेयाइपरूवणत्थं पनवणासुत्तावलोयणनिद्देसो अट्ठमसयस्स पंचमो उद्देसो 'आजीव' अट्टमसयस्स पंचमुद्देसगस्स उवुग्धाओ आजीविक हिय निग्गंथसंबंधिपरूवणाए भगवओ सहेउया अणुमती कयसामाइयस्स समणोवासयस्स सकीयभंडेसु अपरिण्णातत्तं कयसामाइयस्स समणोवासयस्स सकीयभजाए पेज्जबधणावोच्छिन्नत्तं पच्चाइक्खमाणस्स समणोवासयस्स तीत पडुप्पन्न अणागयथूल गपाणाइवायाइ पहुच पडिक्कमण-संवरण-पच्चक्वाणरूवा वित्थरओ तिविह-तिविहाइभंगपरूवणा समणोवास आजीवियोवासगाण भिन्नतानिद्देसो आजीवियसमयपरूवणा आजीवियोवासगाणं दुवालस नामाणि आजीवियोवासगाणं आचारपरूवणा आजीवियोवासगेहिंतो पन्नरसकम्मादाणवज्जयाणं समणोवासगाणं पाहण्णपरूवणा समोवास गाणं देवगइगामित्तं देवलो गभेयपरूवणा पिट्ठको ३५१ ३५१ ३५१ ३५१ - ५२ ३५२ ३५२ - ५४ ३५२ - ५३ ३५३ ३५४ ३५४ ३५४ ३५४ ३५४ - ६० ३५४ ३५५ - ५६ ३५५ ३५५ - ५६ ३५६ - ५८ ३५८ ३५८ ३५९ ३५९ ३५९ - ६० ३६० ३६० Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६१ विसयाणुकमो सुत्तंको विसओ पिढेको १-२९. अट्ठमसयस्स छट्टो उद्देसो 'फासुगं' ३६०-६६ तहाविहसमण-माहणे फासुएसणिजपडिलाहगस्स समणोवासगस्स निजराकरणपरूवणा ३६० तहाविहसमण-माहणे अफासुयअणेसणिजपडिलाहगस्स समणोवा सगस्स बहुनिजरा-अप्पकम्मकरणपरूवणा तहाविहं असंजयाइयं पडिलाहगस्स समणोवासयस्स एगंतकम्म बंधनिज्जराऽभावपरूवणा गाहावइदिण्णपिंड-पडिग्गह-गोच्छग-रयहरण-चोलपट्टग-कंबल-लट्ठी संथारगेसु गाहगनिग्गंथं पडुच्च दायगनिद्देसाणुसारिणी उवभोगपरूवणा ३६१-६२ पिंडवायपतिण्णाए गाहावइकुलमणुपविट्ठस्स अण्णयरअकिञ्चट्ठाण सेविस्स आलोयणादिपरिणामस्स निग्गंथस्स आराहगत्तं ३६२-६३ ८-९. वियार-विहारभूमिणिक्खंतस्स गामाणुगामं दूइजमाणस्स य अन्नयरअकिञ्चठाणसेविस्स आलोयणादिपरिणामस्स निग्गंथस्स आराहगत्तं ३६३ सत्तम-अट्ठम-नवमसुत्तवण्णितविसए निग्गंथीए आराहगत्तं ३६३ सत्तमाइदसमसुत्तपजंतपरूविय आराहगत्त'समत्थणे उण्णालोमाइ-अहयवस्थाइदिटुंतजुर्ग ३६३-६४ १२-१३. झियायमाणे पदीचे अगारे य जोइजलणपडिवादणं ३६४-६५ १४- २९. जीव-चउवीरदंडएसु एगत्त-पुहत्तेणं एग-बहुओरालियाइपंचसरीरेहिं किरियापरूवणा ३६५-६६ अट्टमसयस्स सत्तमो उद्देसो 'अदत्ते' ३६६-७० १-२. रायगिहे नगरे अन्नउत्थियवासो भगवओ समोसरणं च ३६६ अन्नउत्यियागं निग्गंथथेरेहिं सह अदिण्णादाणविसओ विवादो ३६६ - ६८ १६-२४. अन्नउत्थियाणं निग्गंथथेरेहिं सह पुढविहिंसाविसओ विवादो ३६८-७० २५. गइप्पवायभेयपरूवणत्थं पण्णवणासुत्तावलोयणनिद्देसो ३७० १-४७. अट्टमसयस्स अट्ठमो उद्देसो 'पडिणीए' ३७०-७९ अट्ठमसयस्स अट्ठमुद्देसगस्सुवुग्धाओ ३७० २-७. गुरु-गइ-समूह-अणुकंपा-सुय-भावपडिगीयभेयपरूवणा ३७०-७१ पंचविहववहारपरूवणा ३७१ पंचविहववहारववहरमाणे निग्गंथे आराहए ३७१-७२ बंधस्स भेयजुगपरूवणा ३७२ ११ - १४. विविहमवेक्खाए वित्थरओ इरियावहियबंधसामिपरूवणा ३७२-७३ १५-१६. इरियावहियबंधं पडुच्च सादिसपजवसियाइ-देससव्वाइबंधपरूवणा ३७३-७४ १७-२०. विविहअवेक्खाए वित्थरओ संपराइयबंधसामिपरूवणा ३७४ १०. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५२ सुत्तको २१ - २२. २३. २४. विसभो संपराइयबंधं पडुच्च सादिसपज़वसियाइ - देससव्वाइबंधपरूवणा कम्मपयडिभेयपरूवणा परीसहभेय परूवणा २५- २९. उ कम्मपयडी परीसह संखापरूवणा ३० - ३४. अट्ठविह-सत्तविह छव्विह एक्कविहबंधगे अबंधगे य परी सहसंखापरूवणा ३५-४५. उच्चत्त-खेत्तगमण- खेत्तावभासण खे तुज्जोवण- खेत्ततवणखेत्तभासणाई पडुच्च वित्थरभो जंबुद्दीवसूरियव त्तव्वया ४६ – ४७. चंदाइउड्ढोव वन्नगपरूवणाइजाणणत्थं जीवाभिगम सुत्तालोय नसो विसयाणुकमो १ - १२९. अट्ठमसयस्स नवमो उद्देसो 'बंध' 9. पयोगबंध-वीससाबंधनामं बंधभेयजुगं २-११. वीससाबंधस्स भेय-भेयनिरूवणापुव्वं वित्थरभो परूवणा १२ - १२९. पयोगबंधस्स वित्थरओ परूवणा १२. १३. १४. १५. १६. १७. १८- २०. २१ - २३. २४ - १२९. पयोग बंधस्स भेय- पभेयपरूवणा आलावणबंधपरूवणा अलियावणबंधस्स लेसणाबंध । इभेदचउक्कं लेसणाबंधपरूवणा उच्चयबंधपरूवणा समुच्चयबंधपरूवणा साहणणाबंधस्स भेयजुयपरूवणा सरीरबंधस्स भेयजुयपरूवणा सरीरप्पओगबंधस्स वित्थरभो परूवणा २४. सरीरप्पओगबंधस्स ओरालियाइपंचभेयपरूवणा २५- ५०. भोरालियस रीरप्पओगबंधस्स भेय - पभेयाइ निरूवणापुव्वं वित्थरभ परूवणा ५१ - ८२. वेउव्वियसरीरप्पओगबंधस्स भेयाइ निरूवणापुव्वं वित्थरभो परूवणा ८३ - ८९. आहारगसरीरप्पभोगबंधस्स वित्थरभो परूवणा ९० - ९६. तेयगसरीरप्पओगबंधस्स भेय- पभेयाइनिरूवणापुव्वं वित्थरभो परूवणा ९७ - ११९. कम्मगसरीरप्पओगबंधस्स भेय - पभेयाइ निरूत्रणापुव्वं वित्थरभो परूवणा १२० - २८. ओरालियाईणं पंचण्ह सरीराणमण्णोण्णं सव्व देसबंधव त्तव्वया ओरालियाइपंचसरीरदेसंबंधग-सब्वबंधगाणं जीवाणमप्पाबहुयं १२९. पिट्ठको ३७४-७५ ३७५ ३७५ ३७५-७६ ३७६-७७ ३७७-७८ ३७८-७९ ३७९ - ९७ ३७९ ३७९ - ८० ३८० - ९७ ३८० ३८१ ३८१ ३८१ ३८१ ३८२ ३८२ ३८३ ३८३ - ९७ ३८३ ३८३ - ८७ ३८७ - ९० ३९१ ३९२ ३९२ - ९५ ३९५-९६ ३९७ Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GN: विसयाणुक्कमो सुत्तंको विसओ पिढेंको १-६१. अट्टमसयस्स दसमो उद्देसो 'आराहणा' ३९७-४०५ भट्ठमसयस्स दसमुद्देसस्सुवुग्धाओ भन्नउत्थियवत्तव्वनिरासपुव्वयं सील-सुयजुत्तपुरिसे पडुच्च भगवओ आराहग-विराहगपरूवणा ३९७ - ९८ ३-६. आराहणाए णाणातिभेया तष्पमेया य ३९८ आराहणाभेयागं परोप्परमवनिबंधपरूवणा ३९८-९९ १०-१८. उक्कोस-मज्झिम-जहन्नाणं णाण-दसण-चरित्ताराहणाणं फलपरूवणा १९- २२. पोग्गलपरिणामभेय-पमेयपरूवणा २३ -२८. एगाइअणंतपुग्गलस्थिकायपदेसे पडुच्च दव-दव्वदेसाइया वत्तव्वया ४००-१ २९-३०. लोगागास-जीवपदेसाणं असंखेज्जत्तपरूवणा ४०१ ३१. कम्मपयडिभेयपरूवणा। ४०१ ३२. चउवीसदंडएसु अट्टकम्मपयडिपरूवणा ३३ -३६. चउवीसदंडएसु अटण्हं कम्मपगडीणं अणंतभविभागपलिच्छेदपरूवणा ४०१ ३७-४१. जीव-चउवीसदंडयजीवपदेसम्मि अटण्हं कम्मपगडीणं अविभागपलिच्छेदावेढणपरिवेढणवत्तव्वया ४०२ ४२ - ४५. नाणावरणिजस्स दसणावरणादीहिं सत्तहिं कम्मपगडीहिं सहभाववत्तव्वया ४०२-३ दसणावरणिजस्स वेयणिजाईहिं छहिं कम्मपगडीहिं सहभाववत्तव्वया ४०३ ४७-५०. वेयणिजस्ल मोहणिजाईहिं पंचहिं कम्मपगडीहिं सहभाववत्तव्वया ४०३ -४ ५१-५२. मोहणिजस्स आउयआईहिं चउहिं कम्मपगडीहिं सहभाववत्तव्वया ४०४ ५३ -५५. आउयस्स नामाईहिं तीहिं कम्मपगडीहिं सहभाववत्तन्वया ४०४ ५६-५७. नामस्स गोय-अंतराइयकम्मपगडीहिं सहभाववत्तव्वया ४०४ ५८. गोयस्स अंतराइयकम्मपगडीए सहभाववत्तन्वया ४०५ ५९-६१. जीव-चउवीसदंडय-सिद्धसु पोग्गलि-पोग्गलवत्तव्वया ४०५ ४०६-८४ ६४० ४०६ नवमं सतं नवमसतस्स उद्देसनामपरूवणा नवमसतस्स पढमो उद्देसो 'जंबुद्दीवे' नवमसतस्स पढमुद्देसस्सुवुग्घाओ जंबुद्दीववत्तव्वयाजाणणत्थं जंबुद्दीवपण्णत्तिसुत्तावलोयणनिद्देसो नवमसतस्स बितिओ उद्देसो 'जोइस' नवमसतस्स बितिउद्देसस्सुवुग्धाओ १-५. ४०६-७ ४०६ Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०९ विसयाणुकमो सुत्तको विसओ पिटुको २-५. जंबुद्दीव-लवणसमुद्द-धायइसंड-कालोदसमुद्द-पुक्खरवरदीवाईसु चंदसंखाजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तावलोयणनिद्देसो ४०७ १-३. नवमसतस्स तइउद्देसाइतीसइमपजंता उद्देसा अंतरदीवा' ४०७-९ नवमसतस्स तइयाइतीसइमपजंतउद्देसाणमुवुग्धाओ २-३. एगोरुयादिअट्ठावीसइअंतरदीववत्तव्वयाजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तावलोयणनिहेसो ४०८-९ १-४४. नवमसतस्स एगत्तीसइमो उद्देसो 'असोच' ४०९-२० नवमसतस्स एगत्तीसइमुद्देसस्सुवुग्धाओ २- १२. केवलि-केवलिसावगाईहिंतो असोच्चा सुद्धधम्म-बोहि-अणगारिता बंभचेरवास-संजम-संवर-आभिणिबोहियाइपंचनाणाणं लाभालाभवत्तव्वया ४०९-१२ बिइयसुत्ताइबारसमसुत्तपजंतवत्तव्वयाए समुच्चएणं परूवणा ४१२-१३ १४ -३१. असुयकेचलिआइवयणे विभंगनाणाओ पत्तओहिनाणे लेसा-नाण-जोग उवओग-संघयण-संठाण-उच्चत्त-आउय-वेद-कसाय-अज्झवसाण परूवणापुब्वं कमेण केवलनाणुप्पत्ति-सिज्झणाइवत्तव्वया ४१४-१७ ३२. बितियसत्त उत्तपज्जंतगय असोच्चा'पदपरूवियवत्तव्वयाठाणे ‘सोच्चा' पदपुब्विया वत्तव्वया ३३ - ४४. सुयकेवलिआइवयगे ओहिनाणिम्मि चोद्दसमाइइगतीसइमसुत्तगयवत्तव्वया ४१८-२० १-५९. नवमसयस्स बत्तीसइमो उद्देसो 'गंगेय' ४२०-४९ १-२. नवमसतस्स बत्तीसइमुद्देसस्सुवुग्धाओ ४२० ३-५५. पासावच्चिजगंगेयअणगारस्स पुच्छाओ भगवओ समाहाणं च ४२०-४९ ३-१३. चउवीसइदंडएसु संतर-निरंतरोववाय-उव्वणपरूवणा ४२०-२१ पवेसणगस्स भेयचउक्कं ४२१ १५- २९. नेरइयपवेसणगपरूवणा ४२२-४२ १५. नेरइयपवेसणगस्स सत्त भेया ४२२ १६ - २७. नेरइयपवेसणए पविसमाणाणं एगादिअसंखेजाणं नेरइयाणं सत्त __नरयपुढवीओ पडुच्च वित्थरओ भंगपरूवणा ४२२-४० २८. पयारंतरेण नेरइयपवेसणगपरूवणा ४४१-४२ रयणप्पभाइनेरइयपवेसणगस्स अप्पाबहुयं ४४२ ३०-३४. तिरिक्खजोणियपवेसणगपरूवणा ४४२-४३ तिरिक्खजोणियपवेसणगस्स पंच भेया ४४२ ३१ - ३२. तिरिक्खजोणियपवेसणए पविसमागाणं एगादिअसंखेजाणं तिरिक्खजोणियाणं एगिंदियाइपंचेंदिए पडुच्च भंगपरूवणा ४४३ १४. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सुत्तको ३३. ३४. ३५ - ४१. ३५. मस्सपवेसणगस्स दो भैया ३६-३९. मणुस्सपवेसणए पविसमाणाणं एगादिअसंखेजाणं मणुस्साणं सम्मुच्छिम गन्भयमणुस्से पहुच भंग परूवणा पयारंतरेण मणुस्सपवेसणगपरूवणा सम्मुच्छिम- गन्भवतियमणुस्सपवेसणगस्स अप्पाबहुयं ४०. ४१. ४२ - ४६. देवपवेसणगपरूवणा ४५. ४६. ४२. देवपवेसणगस्स भेयच उक्कं ४३ - ४४. देवपवेसणर पविसमाणाणं एगादिअसंखेज्जाणं देवाणं भवणवासि आइदेवे पहुच भंगपरूवणा पयारंतरेण देवपवेसणगपत्रणा भवणवासिआइ देवपवेसणगस्स अप्पाबहुयं नेरइय-तिरिक्खजोणिय - मणुस्स- देव पवेसणगाणमप्पाबहुयं चवीसदंड संतर-निरंतरोववाय- उब्वट्टणापरूवणा विलयाणुकमो विस पयारंतरेण तिरिक्खजोणियपवेसण गपरूवणा एगिंदियादितिरिक्खजोणियपवेसणगस्स अप्पाबहुयं मणुस्स पवेसणगपरूवणा ४७. ४८. ५८. ४९ - ५७. पयारंतरेण चउवीसदंडएसु उववाय- उव्वट्टणापरूवणा भगवओ सव्वण्णुत्ते गंगेयाणगारस्स पञ्चभिण्णा गंगेयाणगारस्त्र पंचजामधम्मपडिवजणं निव्वाणं च ५९. १ - २०. ४- १२. १ - ११२. नवमसतस्स तेत्तीसहमो उद्देसो 'कुंडग्गामे' उस भदत्तमाहण-देवाणंदामाहणी अहियारो १५ - २०. २१ - ११२. माहणकुंग्गामसमोसदस्स भगवओ बंदणत्थं उसभदत्तदेवाद विभूईए गमणं १३ - १४. भगवंतदंसणाग यपण्हय देवाणंदासंबंधियगोयमपुच्छाए भगवओो समाहाणं उसभदत्त - देवाणंदाणं पव्वज्जागहणं निव्वाणं च जमालिमहियारो ४५. २२. जमालिस भोगोव भोगाइ विभववण्णणं २३ - २८. भगवंतागमणसवणानंतरं जमालिस्स खत्तियकुंडग्गा माओ माहणकुंडग्गामे भगवओ समीवमागमणं २९ - ३३. भगवंतदेसणास वणाणंतरं अम्मा-पिईणं पुरओ जमालिस्स पव्वज्जागहण संकष्पकणं ३४. पुत्तपव्वज्जा गहणवयणसवणानंतरं जमालिमायाए मुच्छानिवडणं ३५ - ४४. पव्वज्जिकामस्स जमालिस्स पव्वज्जा गहणनिवारएहिं अम्मापिसह लाव जमालिपव्वज्जागहणे अम्मा- पिईणमणुमती पिट्ठको ४४३ ४४३ ४४३ - ४५ ४४३ ४४४ ४४४ ४४४-४५ ४४५-४६ ४४५ ४४५ ४४५ ४४६ ४४६ ४४६-४७ ४४७ - ४९ ४४९ ४४९ ६५० - ८२ ४५० -५४ ४५० -५३ ४५३ ४५३-५४ ४५५ - ८२ ४५५ ४५५-५८ ४५८-५९ ४६० ४६०-६४ ४६४ ५५ Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५६ विसयाणुकमो सुत्तंको विसओ पिढेको ४६ - ८२. विसिढविभूइवण्णणापुव्वं जमालिपव्वज्जागहणविसइयं वित्थरो वण्णणं जमालिस्स पवज्जागहणं च ४६५-७५ ८३ - ८७. भगवंताणुमइउवेहगस्स जमालिस्स जणवयविहरणं ४७५-७६ ८८-९१. जमालिस्स सावत्थीए भगवओ य चंपाए विहरणं ४७६ ९२. जमालिसरीरे रोगायंकुप्पत्ती ४७६ ९३ - ९७. उप्पन्नरोगायकस्स जमालिस्स संथारगकरणपण्हुत्तरगय कडेमाणकड'विसइया विपरिणामणा ४७७-७८ ९६-९७. 'चलमाण-चलिय'आइभगवंतवयणविरुद्धाएजमालिकयाए परूवणाए केसिंचि जमालिसिस्साणमसद्दहणा भगवंतसमीवगमणं च ४७७-७८ ९८. चंपाए भगवंतसमीवागयस्स जमालिस्स अप्पाणमुहिस्स केवलित्तपरूवणं ४७८ ९९-१०२. गोयमकयपण्हनिरुत्तरस्स भगवंतकयसमाहाणमसदहंतस्स य जमालिस्स मरणं लंतयदेवकिब्बिसिएसु उववाओ य ४७८-७९ १०३. गोयमपण्हुत्तरे भगवंतकयं जमालिगइपरूवणं ४७९-८० १०४-९. देवकिब्बिसियाणं भेय-ठाण-उववायहेउ-अणंतरगइपरूवणा ४८०-८१ ११०-११. जमालिस्स देवकिब्बिसिओववायहेउपरूवणा ४८१ ११२. जमालिस्स परंपरेण सिज्मणापरूवणा ४८१-८२ १-२५. नवमसतस्स चउत्तीसइमो उद्दसो 'पुरिसे' ४८२-८४ नवमसतस्स चउत्तीसइमुद्देसस्सुवुग्घाओ ४८२ २-६. पुरिस-आस-हत्थिाइ-अन्नयरतसपाण-इसिहणमाणे पुरिसे तदण्णजीवहणणपरूवणा ४८२-८३ हणमाणस्स पुरिसस्स वेरफासणावत्तव्वया ४८३ ९-१५. पुढविकाइयाईणं पंचण्हं उच्छासाइपरूवणा ४८३-८४ १६ - २२. उच्छसंताईसु पुढविकाइयाईसु पंचसु किरियापरूवणा ४८४ २३ - २५. रुक्खमूल कंद-बीयाणि पचालेमाणे पवाडेमाणे य वाउकाए किरिया परूवणा ४८४ - Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ॥ णमो त्थु णं समणस्स भगवओ महइमहावीरवद्धमाणसामिस्स ॥ णमो अणुओगधराणं थेराणं पंचमगणहरअजसुहम्मथेरभगवंपरंपरासंकलिअवायणाणुगयं भगवतीसुत्तं ति पसिद्धनामगं पंचमं अंगं वियाहपण्णत्तिसुत्तं [सुत्तं १. समग्गसुत्तमंगलं] १. नमो अरहंताणं। नमो सिद्धाणं। नमो आयरियाणं । नमो उवज्झायाणं । नमो सव्वसाहूणं। नमो बंभीए लिवीए। [सुत्ताई २-३. पढमसतगस्स विसयसूची मंगलं च] - २. रायगिह चलण १ दुक्खे २ कंखपओसे य ३ पगति ४ पुढवीओ५। जावंते ६ नेरइर ७ बाले ८ गुरुंए य ९ चलणाओ १० ॥१॥ .. ३. नमो सुयस्स। - [सुत्तं ४. पढमुद्देसगउवुग्धाओ] ४. [१] तेणं कालेणं तेणं समएणं रायगिहे नामं नयरे होत्था । वण्णओ। तस्स णं रायगिहस्स नगरस्स बहियां उत्तरपुरस्थिमे दिसीभागे गुणसिलए नामं चेइँए हो । [२] तेणं कालेणं तेणं समएणं समणे भगवं महावीरे आइगरे तित्थगरे संहसंबुद्धे पुरिसुत्तमे पुरिससीहे पुरिसवरपुंडरीए पुरिसवरगंधहेत्थी लोगणाहे १५ १. अरिहं अबृपा० ला० ला२-३। भरुहं अवृपा० ॥ २. नमो लोए सव्व ला० ला २.३ अबृपा०॥३. जावंतो नेरईए ला० ला ३॥ ४. गुरु य ला ला ३॥ ५. 'वण्णओ' पदेन अत्र उववाइअ-औपपातिक-सूत्रस्य प्रथमसूत्रनिर्दिष्टं 'चम्पा'नगर्याः समस्तं वर्णनम् अनुसन्धेयम् ॥ ६. या पुर° लों०॥ ७. चेईए ला० ला ३॥ ८. स्था। सेणिए राया। चिल्लणा देवी। [२] तेणं ला० ला ३॥ ९. सयंसं ला १॥ १०. पुरुसु ला १॥ ११. पुरुस ला १॥ १२. हत्थी लोगोत्तमे लोग मु० ला० ला १-२-३ ॥ ___ Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपतिसुतं [ स० १३० १ लोगप्पदीवे लोगपज्जोयगरे अभयदये चक्खुदये मग्गदये सरणदये धम्मदेसए धम्मसारही धम्मवरचाउरंतचक्कवट्टी अप्पडिहयवर नाण - दंसणधरे वियट्टछउमे जिणे जीवए बुद्धे बोहए मुँत्ते मोयए सव्वण्णू सव्र्व्वदरिसी सिवमय लमरुजमणं तमखयमव्वाबीहं 'सिद्धिगति 'नामधेयं ठाणं संपाविउकामे जावं समोसरणं । पैरिसा ५ निग्गया । धम्मो कहिओ । परिसा पडिगया । २ [३] तेणं कालेणं तेणं समएणं समणस्स भगवओ महावीरस्स जेट्टे अंतेवासी इंदभूती नामं अणगारे गोयँमसगोते णं सत्तुस्सेहे समचउरंससंठाणसंठिए वज्जरिसभनारायसंघयणे कणगपुलगणिघसपम्हगोरे उग्गतवे दित्ततवे तत्ततवे महांतवे ओराले घोरे घोरगुणे घोरतवस्सी घोरबंभचेरवासी उच्छूढसरीरे संखित्त१० विपुलतेयैलेसे चउदसपुत्री चउनाणोवगए सव्वक्खरसन्निवाती समणस्स भगवतो महावीरस्स अदुरसामंते उड्ढं जाणू अहोसिरे झाणकोट्ठोवगए संजमेणं तवसाँ अप्पाणं भावेमाणे विहरइ । [४] तए णं से भगवं गोयमे जायसड्ढे जायसंसए जायकोर्जेहले, उप्पन्नसड्ढे उप्पन्नसंसए उप्पन्नक्कोऊँहले, संजायसड्ढे संजाय संसए संजायको ऊहल्ले, १५ समुप्पन्नसड्ढे समुप्पन्नसंसए समुप्पन्नकोऊँहले उट्ठाए उट्ठेति, उट्ठाए उट्ठेत्ता जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, उवागच्छित्ता समणं भगवं महावीरं तिखुत्तो याहिणपया हिणं कॅरेति, तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं करेत्ता वंदति, "" १. धम्मदये धम्मसा ला२ अनुपा० । धम्मदये धम्मदेसर धम्मसा° लों० ला ० ला१-३॥ २. जाणए अ० मु० ला २ ॥ ३. मुक्के मो° ला० ला ३ ॥ ४-१ 'एतच्च पदद्वयं क्वचिन्न दृश्यते " इति अ० ॥ ६. 'व्वदंसी ला २ ॥ ७. मरुगमक्खयमणंतमव्वा लों० ॥ ८. 'क्वइमन्दा ला० ला ३ ॥ ९. बा अउ सिद्धि' ला०ला ३ । 'बाहमपुणरावतयं सिद्धि' ला १ मु० ॥ १०. ' जाव' पदेन अत्र समग्रो महावीर भगवद्वर्णकः उववाइअसूत्रस्थदशमसूत्र गतवर्णकवद् वाच्यः ॥ ११. अत्रापि भगवतः श्रमणश्रमणी - समवसरण धर्मश्रवणागत देवदेवीप्रभृतिकानां वर्णकः उववाइअसूत्रस्य सूत्र १४ - २७ वद् अनुसन्धेयः ॥ १२. गोयमे गोत्तेणं लों० । गोयमगोत्ते णं ला० ला १-२-३ ॥ १३. तवे घोरतवे उराले ला० ला ३ ॥ १४. 'उच्छूढसरीरसंखित्तविपुलतेयले से' इति मूलटीकासम्मत पाठनिर्देशो ऽभयदेवीयवृत्तौ ॥ १५. तेउलेसे ला०ला ३ ॥ १६. से चोड्स' लों० ला० ला २-३ ॥ १७. " तवसा अनशनादिना, 'च 'शब्दः समुच्चयार्थो लुप्तः अत्र द्रष्टव्यः " अवृ० । अतः ' तवसा य' इति पाठः अत्र बोध्यः ॥ १८- २०. कोउह' ला २ ॥ २१. तिखुत्तो ला० ला ३ ॥ २२. करेति, २ तवं मु० । करेति वदति णर्मसंति, २ त्ता नच्चा ला० ला ३ ॥ I Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ४-६] चलमाणे चलिए इश्चाइपदाणं एगट्ठाइपरूवणा नमसति, नच्चासन्ने नाइदूरे सुस्सूसमाणे अभिमुहे विणएणं पंजलियेडे पज्जुवासमाणे एवं वदासी [पढमो उद्देसो 'चलणं'] [सुत्तं ५. 'चलमाणे चलिए' इच्चाईणं पदाणं एगट्ठ-नाणट्ठाइपरूवणा] ५. [१] से नूणं भंते ! चलमाणे चलिते ११ उदीरिजमाणे उदी- ५ रिते २१ वेईज्जमाणे वेइए ३१ पहिज्जमाणे पहीणे ४ १ छिज्जमाणे छिन्ने ५१ भिन्जमाणे भिन्ने ६१ डझमाणे डंड्ढे ७१ मिज्जमाणे मडे ८१ निजरिजमाणे निजिण्णे ९१ हंता गोयमा! चलमाणे चलिए जाव निजरिज्जमाणे निजिण्णे। [२] एए णं भंते ! नव पदा किं एगट्ठा नाणाघोसा नाणावंजणा उदाहु नाणट्ठा नाणाघोसा नाणावंजणा ? गोयमा! चलमाणे चलिते १, उदीरि- १० जमाणे उदीरिते २, वेईजमाणे वेइए ३, पहिज्जमाणे पेहीणे ४, एए णं चत्तारि पदा एगट्ठा नाणाघोसा नाणावंजणा उप्पन्नपक्खस्स । छिजमाणे छिन्ने १, भिज्जमाणे भिन्ने २, डैज्झमाणे डड्ढे ३, मिजमाणे मंडे ४, निजरिजमाणे निज्जिण्णे ५, एए णं पंच पदा नाणट्ठा नाणाघोसा नाणावंजणा विगतपक्खस्स । [सुत्तं ६. चउपीसदंडके ठिइपभुइषिसये वियारो] ६. [१.१] नेरइयाणं भंते ! केवइकालं ठिई पण्णत्ता ? गोयमा ! जहन्नेणं दस वाससहस्साइं, उक्कोसेणं तेत्तीस सागरोवमाइं ठिई पण्णत्ता । [१.२] नेरइया णं भंते! केवइकालस्स आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा? जहा ऊसासंपदे। १. °माणे नमसमाणे अ° ला० ला १-२.३॥ २. °लिउडे ला० । लिपुडे ला १॥ ३. “अयं च आदितः आरभ्य भंते' त्ति पर्यन्तो ग्रन्थो भगवता सुधर्मस्वामिना पञ्चमाङ्गस्य प्रथमशतस्य प्रथमोद्देशकस्य सम्बन्धार्थमभिहितः" अवृ०॥ ४. वेदिजमाणे वेदिए ला० । विजमाणे वेविए ला २ ॥ ५. °माणे पहिए? छि लो० ला १॥ ६. दज्झमाणे दड्ढे लों० । दड्ढमाणे दड्ढे ला १। दज्झमाणे दढे ला ३॥ ७. डड्ढे मजमा जं० । डड्ढे मयमाणे मए ला १॥ ८. वेदिज्जमाणे वेदिए ला० । विज्जमाणे वेविए ला २॥ ९. पहिए ४ लों० ला १-२ । वेहिए ला ३॥ १०. छिन्नमाणे ला० ला ३ । छिण्णमाणे छिण्णे भिज दज्म मियमाणे णिजरि° ला १॥ ११. दझमाणे दढे ला० ला ३॥ १२. मए ४ ला० ला ३ ॥ १३. केवतियं का ला १॥ १४. तिप्तीसा सागरोवमा ठि° ला २॥ १५. पण्णवणासुत्तं सू०६९३-७२४ ॥ Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुतं [स० १ ० १ [१३] नेरइया णं भंते! आहारट्ठी ? जहा ण्णवणाए पढमए आहारउद्देसए तथा भाणियव्वं । १५ ठिति उस्सासाहारे किंवा ऽऽ होरेंति सव्वओ वा वि । कतिभागं सव्वाणि व कीस व भुज्जो परिणमंति ? ॥ २ ॥ * મ [१·४] नेरैतियाणं भंते! पुत्राहारिता पोग्गला परिणता १ १ आहारिता आहारिज्जमाणा पोग्गला परिणता २ ? अणाहारिता आँहारिजिस्समाणा पोग्गला परिणया ३ ? अणाहारिया अणाहारिज्जिस्समाणा पोग्गला परिणया ४१ गोयमा ! नेरतियाणं पुव्वाहांरिता पोग्गला परिणता १, आहारिता आहारिजमाणा पोग्गला परिणता परिणमंति य २, अणाहारिता आहारिजिस्समाणा पोग्गला नो परिणता, १० परिणमिस्संति ३, अणाहारिया अंणाहारिजिस्समाणा पोग्गला नो परिणता, नो परिणें मिस्सति ४ । [१५] नेरइयणं भंते! पुव्वाहारिया पोग्गला चिता० पुच्छा । जहा परिणया तहाँ चिया वि । एवं उवचिता, उदीरिता, वेदिता, निज्जिण्णा । गाहा परिणत चित उवचिता उदीरिता वेदिया य निज्जिण्णा । एक्क्म्मपदम्मी चउव्विहा पोग्गला होंति ॥ ३॥ [१६] नेरइयाणं भंते ! कतिविहा पोग्गला भिज्जंति ? गोयमा ! १. भाहारुसे व लों० । पण्णवणासुतं सू० १७९३ - १८६४ ॥ २. तहा भाणि ला१-२-३ ॥ ३. हारंति ला १-२ ॥ ४. “ इदं च सङ्ग्रह गिगाथाविवरणसूत्रं क्वचित्सूत्र पुस्तक एव सन्दृश्यते” इति अवृ० ॥ ५. निष्क्रान्ता ऋतेः - सन्मार्गात् निर्ऋतिः । तत्र भवा नैर्ऋतिकाः इत्येवं 'नेरतिय' शब्दस्य व्युत्पादनम् । 'निर्ऋति' शब्द : अमरकोशे नरकवर्गे निर्दिष्टः । एवं व्युत्पत्तौ, 'नेरतिया' इत्यत्र तकारः न 'त' श्रुतिरूपः, किन्तु 'निर्ऋति'शब्दस्थः ॥ ६ स्वाहा' ला ३ ॥ ७ भाहारिजस्समा ला० ला ३ ॥ ८ या आहारिजस्समा ला० ला ३ । 'या भाहारिज्जिस्सिमा ला४ ॥ ९. 'हाराय पोग्ग' ला ॥ १०, १२. 'नमस्संति ला २-४ ॥ ११. अणाहारिजमाणा ला २ ॥ १३. संति, एवं चिया उवचिया उदीरिया वेदिया य निजिण्णा ला २-४ ॥ १४. निष्क्रान्तः अयात् निरयः, तत्र भवः नैरयिकः इति 'नैरयिक' शब्दस्य व्युत्पादनम् । अयो नाम अनुकूलं दैवम् । अयं शब्दोऽपि अमरकोशे क्षीरस्वामिवृत्तो नरकवर्गे निरूपितः । " निर्गतम् अयम् इष्टफलं कर्म येभ्यः ते निरयाः तेषु भवा नैरयिकाः- नारकाः" इति अवृ० ॥ १५. हा एवं चिया उवचिया उदी ला० ॥ १६. चियाइ उव° ला ३ ॥ * Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०६] चउवीलदंडगे ठिइपभुइवियारो कम्मदव्ववग्गणं अहिकिच दुविहा पोग्गला भिजति । तं जहा-अणू चेव, बादरा चेव १। नेरइयाणं भंते ! कतिविहा पोराला चिजति ? गोयमा ! आहारदव्ववग्गणं अहिकिच दुविहा पोग्गला चिति । तं जहा—अणू चेव बादरा चेव २ । एवं उवचिजति ३। नेरइया णं भंते ! कतिविहे पोग्गले उदीरेंति ? गोयमा! कम्मदव्ववग्गणं अँहिकिञ्च दुविहे पोग्गले उदीरेंति । तं जहा–अणू चेव बादरे चेर्वं ४ । एवं वेदेति ५। निजरेंति ६ । ओयटिंसु ७। ओयटेंति ८। ओट्टिस्संति ९। संकोमिंसु १० । 'संकामेति ११ । संकामिस्संति १२ । निहँतिंसु १३ । निहत्तेति १४ । निहत्तिस्संति १५। निकायंसु १६ । निकाएंति १७। १० निकाइस्सति १८। सव्वेसु वि कम्मदव्ववग्गणमहिकि । गाहा भेदित चिता उवचिता उदीरिता वेदिया य निजिण्णा । ओयेंट्टण-संकामण-निहत्तण-निकायणे तिविह कालो ॥४॥ [१.७] नेरइया णं भंते ! जे पोग्गले तेयाकम्मत्ताए गेण्हंति ते किं तीतकालसमए गेण्हंति १ पेंडुप्पन्नकालसमए गेण्हंति १ अणागतकालसमए गेण्हंति १ १५ गोयमा ! नो तीतकालसमए गेण्हंति, पँडुप्पन्नकालसमए गेण्हंति, नो अणागतकालसमए गेण्हंति १। १.८] नेरइया णं भंते ! जे पोग्गले तेयाकम्मत्तीए गहिए उदीरेंति ते किं तीतकालसमैयगहिते पोग्गले उदीरेंति ? पडुप्पन्नकालसमयघेप्पमाणे पोग्गले उदीरेंति १ गहणसमैयपुरेक्खडे पोग्गले उदीरेंति १ गोयमा ! तीयकाल- २० १.४, ७. अभिकि° ला० ला ३। अधिकि ला ४। २. किच्चा ला १॥ ३.व। एवं उवचिजंति ३. नेर ला०॥ ५. गिञ्च ला १॥ ६. एवं ठविज्जति ला३॥ ८.चेव | सेसा वि एवं चेव भाणियब्वा। एवं वेदेति ५ ला १-२-३-४ मु०॥ ९. उय° ला ला ३-४ । उयट्टेसु उय' ला १॥१०-११. उय ला० ला ३-४॥ १२. सका ला० ला ३ ॥ १३. संकामीसु ला १। सकामेसु ला ४ ॥ १४. हत्तीसु ला १। हत्तेसु ला ४॥ १५. काइंसु निकाइंति लो० ॥ १६.°कायंति ला० ला ३। १७. °स्संति । भेदित ला २॥ १८. च । भेदित लो० ॥ १९. उय ला० । उच्च ला २-४॥ २०-२१. पच्चुपण्णका' ला १-२॥ २२. °त्ताए उदी लों० ला १-२॥ २३. °मए गहि° ला०॥ २४. °मए धिप्प ला० । मयखिप्प ला२ ॥ २५. मयं पुरकडे पो ला० ला ३ । 'मयपुरेकडे पो ला १। °मयपुरक्खडे ला ४। Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०१ उ०१ समयगहिए पोग्गले उदीत , नो पडुप्पन्नकालसमयघेप्पमाणे पोग्गले उदीरेंति, नो गहणसमयपुरेक्खडे पोग्गले उंदीरेंति २ । एवं वेदेति ३, निजरेंति ४ । [१.९] नेरइया णं भंते ! जीवातो किं चलियं कम्मं बंधति ? अचलियं कम्मं बंधंति ? गोयमा ! नो चलियं कम्मं बंधति, अचलितं कम्मं बंधंति १ । ५ एवं उदीरेंति २ वेदेति ३ ओयटेंति ४ संकामेति ५ निहत्तेंति ६ निकाएंति ७। सव्वेसु णो चलियं, अचलियं । [१.१०] नेरइयाणं भंते ! जीवातो किं चलियं कम्मं निजरेंति" १ अचलियं कम्मं निजरेंति ? गोयमा! चलिअं कम्मं निजरेंति, नो अचलियं कम्म निजरेंति ८। गाहा बंधोदय-वेदोव्वेट्ट-संकमे तह निहत्तण-निकाए। अचलियं" कम्मं तु भवे चलितं जीवाउ निरएँ ॥५॥ [२.१] असुरकुमाराणं भंते ! केवइयं कालं ठिती पण्णौ १ जहन्नेणं दस वाससहस्साइं, उक्कोसेणं सातिरेगं सागरोवमं। १० १. °दीरेति ला० ॥ २. यखेप्पमाणे पुग्ग' ला २। 'यपुरेकडे पो° ला० ला ३॥ ३. °मयपुरक्खडे ला २-४॥ ४. उदीरेति २ । एवं वेदेति ला० ॥ ५. लिकं क° ला ४ ॥ ६. कम्मं बंधति । रइया णं भंते ! जीवातो किं चलियं कम्म उदीरेंति? भचलियं कम्म उदीरेंति? गोयमा! नो चलितं कम्म उदीरति अचलितं कम्मं उदीरेंति। एवं वेदेति जे० विना। कम्मं बंधंति। नेरइया णं भंते ! किं जीवातो चलियं कम्मं उदीरेंति? भचलियं कम्मं उदीरेंति। एवं वेदेति, उवट्टेति, संकामंति, निहत्तंति, निकायंति। सम्वेसु चलितं. नो अचलितं ला ला३। ७. निकाइंति ।१-१०नेर लो० जे० ल विना॥ ८.ते! किं चलियं ला० ला ३॥ ९. जरेति ला० ला ३॥ १०. °ति किं अच ला २॥ ११. जरिजंति ८। गाहा ला० ला ३॥ १२. 'दोवट्ट-सं° ला० ला १-२-३। 'दोयट्ट लों० ला ४॥ १३. नियत्तण ला २॥ १४. °लिय कम्मं लों० । लित कम्मं ला०॥ १५. जरेंति ॥ ला० ला ३ । जरिए ला १-२॥ १६. ए॥ एवं ठिती आहारो य भाणियव्वो। ठिती जहा ठितीपदे तहा भाणियब्वा सव्वजीवाणं। आहारो वि जहा पण्णवणाए पढमे आहारउद्देसए तहा भाणियव्वो, एत्तो आढत्तो नेरइयाणं भंते ! किं आहारट्ठी? जाव दुक्खत्ताए भुजो भुजो परिणमंति। [२-१] असुर° ला० ला २-३-४ । ला १ प्रतौ एवमेव एतत् पाठान्तरं केवलं 'जहा' स्थाने 'जधा' इति । अपिचात्र निर्दिष्ट एषोऽधिकः पाठोऽमौलिकः प्रतिभाति, प्राचीनतमताडपत्रीयादर्शद्वयानुपलम्भात् सूत्र ६ [१-१] तः [१-३]गतपाठे निर्दिष्टत्वाचास्य वक्तव्यस्य ॥ १७. केवई का° ला ४॥ १८. ता? गो! ज° ला २॥ Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०६] चउवीसदंडगे ठिहपभुइवियारो [२.२] असुरकुमारा णं भंते ! केवइकालस्स आणमंति वा ४१ गोयमा ! जहन्नेणं सत्तण्हं थोवाणं, उक्कोसेणं साइरेगस्स पक्खस्स आणमंति वा ४ । [२.३] असुरकुमारा णं भंते ! आहारट्ठी ? हंता, आहारट्ठी। [२.४] असुरकुमाराणं भंते ! केवइकालस्स आहारढे समुप्पज्जइ १ गोयमा ! असुरकुमाराणं दुविहे आहारे पण्णते। तं जहा-आभोगनिव्वत्तिए य, अणाभोगनिव्व- ५ त्तिए य। तत्थ णं जे से अणाभोगनिव्वत्तिए से अणुसमयं अविरहिए आहारट्टे समुप्पजइ। तत्थ णं जे से आभोगनिव्वत्तिए से जहन्नेणं चउत्थभत्तस्स, उक्कोसेणं साइरेगस्स वाससहस्सस्स आहारटे समुप्पजइ। [२.५] असुरकुमारा णं भंते! किं आहारं आहारेति ? गोयमा ! दव्वओ अणंतपएसियाई दव्वाइं, खित्त-काल-भावा पण्णवणागमेणं । सेसं जहा नेरइयाणं १० जाँव ते णं तेसिं पोग्गला कीसत्ताए भुजो भुजो परिणमंति ? गोयमा! सोइंदियत्ताए ५ सुरूवत्ताएं सुवण्णत्ताए इत्ताए इच्छियत्ताए अभिाँज्झयत्ताए, उड्ढत्ताए, णो अहत्ताए, सुहत्ताए, णो दुहत्ताए भुजो भुजो परिणमंति। [२.६] असुरकुमाराणं पुव्वाहारिया पुग्गला परिणया? असुरकुमाराभिलावेणं जेहा नेरइयाणं जाव चलियं कम्मं निजरंति। [३.१] नागकुमाराणं भंते ! केवइयं कालं ठिती पण्णता ? गोयमा ! जहन्नेणं दस वाससहस्साइं, उक्कोसेणं देसूणाई दो पलिओवमाई। [३.२] नागकुमारा णं भंते ! केवइकालस्स आणमंति वा ४१ गोयमा ! जहन्नेणं सत्तण्हं थोवाणं, उक्कोसेणं मुहुत्तपुंहत्तस्स आणमंति वा ४। [३.३] नागकुमारा णं भंते ! आहारट्ठी? हंता, गोयमा ! आहारट्ठी। २० [३.४] नागकुमाराणं भंते ! केवइकालस्स आहारट्टे समुप्पजइ १ गोयमा! । .१. वा० पुच्छा गो०! ज° ला २-४॥ २. अत्र ६ [१-२] सूत्रवत् 'पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा' योजनीयम्॥ ३. वइयका लों०॥ ४. अत्र 'जाव'पदेन 'असुरकुमाराणां विषये प्रज्ञापनानुसारेण अवशेषाः प्रश्नाः नैरयिकवत् प्रष्टव्याः' इति ज्ञेयम् ॥ ५. एतेन अङ्केन चक्षुः-ध्राण-रसना-स्पर्शनानि इन्द्रियाणि ॥ ६. °त्ताए इत्ता लो० ॥ ७. 'अभिभ्यितता'. शब्दस्य एतद् रूपम्। अभिध्या-अभिलाषः, अभिध्यायुक्तः अभिभ्यितः॥ ८. दुक्खत्ताए लो० ॥ ९. अत्र पूर्वोक्तं नैरयिकविषयकं विवरणम् अनुसन्धेयम्, तदर्थ दृश्यतां ६ [१-४] तः ६ [१-१०] पर्यन्तः सूत्रपाठः॥ १०. °पहुत्तस्स ला २॥ Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० १ उ०१ नागकुमाराणं दुविहे आहारे पण्णत्ते। तं जहा-आभोगनिव्वत्तिए य अणाभोगनिवत्तिए य। तत्थणं जे से अणाभोगनिवतिए से अणुसमयं अविरहिए आहारट्टे समुप्पज्जइ, तत्थ णं जे से आभोगनिव्वत्तिए से जहन्नेणं चउत्थभत्तस्स, उक्कोसेणं दिवसपुंहत्तस्स आहारट्टे समुप्पज्जइ। सेसं जहा असुरकुमाराणं जाव चलियं कम्मं निजरेंति, ५ नो अचलियं कम्मं निजरेंति। [४-११] एवं सुवण्णकुमाराण वि जाव थणियकुमाराणं ति। [१२.१] पुढविक्काइयाणं भंते ! केवइयं कालं ठिती पण्णता ? गोयमा ! जहन्नेणं अंतोमुहत्तं, उक्कोसेणं बावीसं वाससहस्साई। [१२.२] पुढविक्काइया केवइकालस्स आणमंति वा ४१ गोयमा ! १० वेमायाए आणमंति वा ४। [१२.३] पुढविक्काइया आहारट्ठी ? हंता, आहारट्ठी। [१२.४] पुढविक्काइयाणं केवइकालस्स आहारट्टे समुप्पज्जइ ? गोयमा ! अणुसमयं अविरहिए आहारट्टे समुप्पज्जइ । [१२.५] पुढविक्काइया किं आहारं आहारेंति ? गोयमा ! दवंओ जहा १५ नेरइयाणं जाव निव्वाघाएणं छदिसि वाघायं पडुच्च सिय तिदिसिं, सिय चउद्दिसिं सिय पंचदिसिं। वण्णओ काल-नील-लोहित-हालिद्द-सुकिलाणि। गंधओ सुब्भिगंध २, रसओ तित्त ५, फासओ कक्खड ८ । सेसं तहेव। नाणत्तंकतिभागं आहारेंति ? कइभागं फाँसादेति ? गोयमा ! असंखिजइभागं आहारेंति, अणंतभागं फासादेंति जावं ते णं तेसिं पोग्गला कीसत्तौए भुजो भुजो परिणमंति ? १. “पृथक्त्वं तु द्विप्रभृतिः आनवभ्यः सङ्ख्याविशेषः समये प्रसिद्धः” अवृ० । °पहुत्तस्स ला २-४॥ २. जाव नो अचलियं लों० ला २-४॥ ३. जरेति। एवं ला २॥ ४. °विकाइ लों ॥ ५. 'व्वओ अणंता जहा लों॥ ६. ओ दुन्भिगं° लो० ॥ ७. अनेन २ अङ्केन 'सुरभि-दुरभि' इतिप्रकारं गन्धद्वयम् ॥ ८. एतेन ५ अङ्केन 'तिक्त-कटुक-कषाय-अम्ल-मधुर' इतिप्रकारं रसपञ्चकम् ॥ ९. अनेन ८ अङ्केन 'कर्कश-मृदुक-गुरुक-लघुक-शीत-उष्ण-स्निग्ध-रूक्ष' इतिप्रकारं स्पर्शाष्टकम् ॥ १०. “भणितावशेषं तथैव-यथा नारकाणां तथा पृथिवीकायिकानामपि। तच्च इदम्-जाई भंते! लुक्खाई आहारेंति ताई किं पुट्ठाई अपुट्ठाई ? जइ पुट्ठाई किं ओगाढाई अणोगाढाई इत्यादि "अवृ०॥ ११. 'फासाएंति' पाठे स्पर्शयन्ति। फासादेंति अथवा फासाएंति वा पाठे स्पर्शास्वादयन्ति-स्पर्शन आस्वादयन्ति प्राकृतशैल्या, अथवा स्पर्शेन आददति स्पर्शाददति इत्यपि प्राकृतशैल्या । वृत्त्यनुसारेण ॥ १२. असंखेज्जइ लों०॥ १३. जतिं भागं ला २॥ १४. 'जाव' पदेन अवशेषाः प्रश्ना नैरयिंकवत् प्रष्टव्याः॥ १५. °त्ताए पुज्जो २ परण° ला ४ ॥ Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ६] चउवीसदंडगे ठिहपभुइवियारो . गोयमा ! फासिंदियवेमायत्ताए भुजो भुजो परिणमंति। सेसं जहा नेरइयाणं जीव चलियं कम्मं निजरेंति, नो अचलियं कम्मं निजरेंति। [१३-१६] एवं जावे वर्णस्सइकाइयाणं। नवरं ठिती वण्णेयव्वा जा जस्स, उस्सासो वेमायाए। [१७.१] बेइंदियाणं ठिई भाणियव्वा । ऊसासो वेमायाए। ५ [१७.२] बेइंदियाणं आहारे पुच्छा। अणाभोगनिव्वत्तिओ तहेव। तत्थ णं जे से आभोगनिवत्तिए से णं असंखेजसमइए अंतोमुहुत्तिए वेमायाए आहारट्टे समुप्पजइ। सेसं तहेव जाव अणंतभागं आसायंति।। [१७.३] बेइंदिया णं भंते ! जे पोग्गले आहारत्ताए गेण्हंति ते किं सव्वे आहारेंति ? नो सव्वे आहारेंति ? गोयमा ! बेइंदियाणं दुविहे आहारे १० पण्णत्ते। तं जहा-लोमाहारे पंक्खेवाहोरे य। जे पोग्गले लोमाहारत्ताए गिण्हंति ते सव्वे अपरिसेसिए आहारेंति। जे पोग्गले पक्खेवाहारत्ताए गिण्हंति तेसिं णं पोग्गलाणं असंखिजभागं आहारेंति', अणेगाइं च णं भागसहस्साई अणासाइजमाणाइं अफासाइजमाणाइं विद्धंसमागच्छंति। [१७.४] एतेसिं णं भंते ! पोग्गलाणं अणासाइजमाणाणं अफासाइज- १५ माणाण य कयरे कयरेहिंतो अप्पा वा ४१ गोयमा! सर्वत्थोवा पुग्गला अणासाइज्जमाणा, अफासाइजमाणा अणंतगुणा। [१७.५] बेइंदिया णं भंते ! जे पोग्गले आहारत्ताए गिण्हंति ते णं तेसिं पुग्गला कीसत्ताए भुजो भुजो परिणमंति ? गोयमा ! जिभिंदिय-फासिंदियवेमायत्ताए भुजो भुजो परिणमंति। [१७.६] बेइंदियाणं भंते ! पुव्वाहारिया पुग्गला परिणया तहेव जावे । चलिय कम्मं निजरंति। १. जाव नो अचलियं लों० ला २-४ ॥ २. 'जाव' पदेन अप्-वायु-तेजस्कायिकाः॥ ३ वणप्फतिका ला २॥ ४. जसामइए लो० ॥ ५. आसादेति लों०॥ ६. ति? बेइंदि लों०॥ ७. हारए पलों०॥ ८. पक्खेप्पाहारे ला २॥ ९. हारए य लों०॥ १०. °ति णेगाई ला २॥ ११. मावजंति लों० ला २-४॥ १२. कयरे कयरे अप्पा वा ४ ला २-४॥ १३. अनेन अङ्केन 'बहुआ वा तुला वा विसेसाहिया वा' इति योज्यम् ॥ १४. ध्वत्थेवा ला २॥ १५. जाव अचलियं लों० । अत्र 'जाव' पदेन ६ [१-४] तः ६ [१-१०] पर्यन्तः सूत्रपाठः द्रष्टव्यः ॥ Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ So वियाहपण्णत्तिसुतं [स० १ उ०१ [१८-१९.१] तेइंदिय-चउरिंदियाणं णाणत्तं ठितीए जाव णेगाइं च णं भागसहस्साइं अणाघाइज्जमाणाइं अणासाइजमाणाइं अफासाइजमाणाई विद्धंसमागच्छंति। [१८-१९.२]एतेसिंणं भंते! पोग्गलाणं अणाघाइजमाणाणं ३,०पुच्छौं। ५ गोयमा ! सव्वत्थोवा पोग्गला अंणाघाइज्जमाणा, अणासाइजमाणा अणंतगुणा, अफासाइजमाणा अणंतगुणा। [१८.३] तेइंदियाणं घाणिदिय-जिभिदिय-फासिंदियवेमायत्ताए भुजो भुजो परिणमंति। [१९.३] चउरिंदियाणं चक्खिदिय-घाणिदिय-जिभिदिय-फासिंदिय१० ताए भुजो भुजो परिणमंति। [२०] पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं ठितिं माणिऊण ऊसासो वेमायाए। आहारो अणाभोगनिव्वत्तिओ अणुसमयं अविरहिओ। आभोगनिव्वत्तिओ जहन्नेणं अंतोमुहुत्तस्स, उक्कोसेणं फुट्ठभत्तस्स। सेसं जहा चउरिदियाणं जार्वं चलियं कम्मं निजरेंति। [२१] एवं मणुस्साण वि। नवरं आभोगनिव्वत्तिए जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं अट्ठमभत्तस्स । सोइंदिय ५ वेमायत्ताए भुजो भुजो परिणमंति। सेसं तहेव जाव निजरेंति। [२२] वाणमंतराणं ठिईए नाणत्तं। अवसेसं जहा नागकुमाराणं (सु. ६ [३])। १. °मावजंति लों० ला २-४॥ २. अणग्याइ° ला २॥ ३. घाइज० ३ पु° लो० ॥ ४. अनेन अङ्केन 'अणासाइजमाणाणं अफासाइजमाणाणं' इति योज्यम् ॥ ५. 'पुच्छा' पदेन ६ [१७.४] सूत्रगतः ‘कयरे' इत्यादिकः पाठो योज्यः॥ ६. अणग्याइ° ला २॥ ७. “तिर्यक्पञ्चेन्द्रियाणामाहाराथै प्रति यदुक्तम् 'उक्कोसेणं छट्ठभत्तस्स' ति, तद् देवकुरुउत्तरकुरुतिर्यक्षु लभ्यते" अवृ०॥ ८. अत्र ६ [१८-१९. १-२, १९.३] सूत्रगतः ६ [१-४] तः ६ [१-१०] पर्यन्तश्च सूत्रपाठोऽनुसन्धेयः ॥ ९. "मनुष्यसूत्रे यदुक्तम् 'अष्टमभक्तस्य' इति, तद् देवकुर्वादिमिथुनकनरान् आश्रित्य समवसेयम्" अपृ० ॥ १०. पञ्चमेन अङ्केन 'चक्खिदियघाणिदिय-जिभिदिय-फासिंदिय०' इति योज्यम् ॥ ११. निजरणं लो० ॥ Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११ सु० ६-७] जीवेसु आरंभपरूवणा [२३] एवं जोइसियाण वि। नवरं उस्सासो जहन्नेणं मुहुत्तंपुहेत्तस्स, उक्कोसेण वि मुहुर्तपुहत्तस्स। आहारो जहन्नेणं दिवसपुहतस्स, उक्कोसेण वि दिवसपुहत्तस्स। सेसं तहेव। [२४] वेमाणियाणं ठिती भाणियव्वा ओहिया। ऊसासो जहन्नेणं मुहुत्तपुहत्तस्स, उक्कोसेणं तेत्तीसाए पक्खाणं। आहारो आभोगनिव्वत्तिओ जहन्नेणं ५ दिवसपुहत्तस्स, उक्कोसेणं तेतीसाए वाससहस्साणं। सेसं तहेव जाव निजरेंति । [सु. ७. जीवेसु आरंभपरूवणा] ७. [१] जीवा णं भंते ! किं आयारंभा ? परारंभा ? तदुभयारंभा ? अणारंभा ? गोयमा ! अत्थेगइया जीवा आतारंभा वि, परारंभा वि, तदुभयारंभा वि, नो अणारंभा। अत्थेगइया जीवा नो आयारंभा, नो परारंभा, नो तदुभयारंभा, १० अणारंभा। [२] से केणद्वेणं भंते ! एवं वुचति-अत्थेगइया जीवा आयारंभा वि ? एवं पडिउच्चारतव्वं । गोयमा ! जीवा दुविहा पण्णत्ता । तं जहा-संसारसमावन्नगा य असंसारसमावन्नगा य। तत्थ णं जे ते असंसारसमावन्नगा ते णं सिद्धा, सिद्धा णं नो आयारंमा जाँव अणारंभा। तत्थ णं जे ते संसारसमावन्नगा ते दुविहा १५ ।। पण्णत्ता। तं जहा-संजता य, असंजता य। तत्थ णं जे ते संजता ते दुविहा पण्णत्ता। तं जहा-पमत्तसंजता य, अप्पमत्तसंजता य। तत्थ ण जे ते अप्पमत्तसंजता ते णं नो आयारंभा, नो परारंभा, जाव अणारंभा। तत्थ णं जे ते पमत्तसंजया ते सुभं जोगं पडुच नो आयारंभा जीव अणारंभा, असुमं जोगं पडुच्च आयारंभा वि जाँव नो अणारंभा। तत्थ णं जे ते असंजता ते अविरतिं पडुच्च २० १, ३. °त्तपहुत्त ला २, ला २ प्रतौ 'पुहत्त' स्थाने 'पहुत्त' इति। "त्तपुहुत्त ला ४, ला ४ प्रतौ 'पुहत्त' स्थाने 'पुहुत्त' इति ॥ २. हत्तेणं उक्को' लों॥ १. स्स। अवसेसं त° लों॥ ५. अत्र ६ [१-४] तः ६ [१-१०] पर्यन्तः सूत्रपाठोऽनुसन्धेयः॥ ६. तदुभतारं ला १॥ ७. अत्र ‘परारंभा वि तदुभयारंभा वि' इत्यादिकं प्रश्नवचनं योज्यम् ॥ ८. अत्र 'जाव' पदेन पूर्वगतं 'नो परारंभा नो तदुभयारंभा' इति उत्तरवचनं योज्यम् ॥ ९. जया असंजया ला०॥ १०. 'जाव' पदेन 'नो तदुभयारंभा' इति पदं योज्यम्॥ ११. सुहं जो लो० ला ला १-२-३-४ ॥ १२. 'नो परारंभा, नो तदुभयारंभा' इति पदद्वयं योज्यम् ‘जाव' पदेन॥ १३. असुभजो लों॥ १४. 'परारंभा वि तदुभयारंभा वि' इति योज्यम् 'जाव'इत्यनेन॥ . Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० १ उ०१ आयारंभा वि जांव नो अणारंभा। से तेणद्वेणं गोतमा ! एवं वुच्चइ-अत्थेगइया जीवा जोव अणारंभा। [सु. ८. चउवीसइदंडकेसु आरंभपरूवणा] ८ [१] नेरइया णं भंते! किं आयारंभा ? परारंभा १ तदुभयारंभा ? ५ अणारंभा ? गोतमा ! नेरइया आयारंभा वि जाँव नो अणारंभी। से केणट्टेणं ? गोयमा! अविरतिं पडुच्च । से तेणटेणं जॉब नो अणारंभा। [२-२०] एवं जावं असुरकुमारा वि, जावं पंचिंदियतिरिक्खजोणिया। [२१] मणुस्सा जधा जीवा। नवरं सिद्धविरहिता भाणियव्वा । [२२-२४] वाणमंतरा जावं वेमाणिया जघा नेरतिया। [सु. ९. सलेसेसु जीवेसु आरंभपरूषणा] ९. [१] सलेसा जघा ओहिया (सु. ७)। [२] किण्हलेस-नीललेस-काउलेसा जहा ओहिया जीवा, नवरं पमत्तअप्पमत्ता न भाणियव्वा। तेउलेसा पम्हलेसा सुक्कलेसा जधा ओहिया जीवा (सु. ७), नवरं सिद्धा न भाणितव्वा । [सु. १०. भवं पडुच्च णाणाइपरूषणा] १०. [१] इहभविए भंते! नाणे ? परभविए नाणे १ तदुभयभविए नाणे? गोयमा ! इहभविए वि नाणे, परभविए वि नाणे, तदुभयभविए वि नाणे । १, ३. 'परारंभा वि तदुभयारंभा वि' इति योज्यम् ‘जाव' इत्यनेन ॥ २. 'जाव' पदेन 'आयारंभा वि. परारंभा वि. तदभयारंभा वि. नो अणारंभा। अत्थेगइया जीवा नो आयारंभा, नो परारंभा, नो तदुभयारंभा' इति योज्यम् ॥ ४. रंभा वि। ला १॥ ५.' आयारंभा वि. परारंभा वि, तदुभयारंभा वि' इति योज्यम् ॥ ६. एवं जाव पंचिंदियतिरिक्खजोणिया। [२१] मणुस्सा ला १-२-३॥ ७. 'असुरकुमारा णं भंते! किं आयारंभा' इत्यादि प्रश्न-प्रतिवचने योज्ये। एवमेव नागकुमारप्रभृतिस्तनितकुमारपर्यन्तः पाठो ज्ञेयः ॥ ८. अत्र पृथ्वीकायिक-अप्कायिकअग्निकायिक-वायुकायिक-वनस्पतिकायिकानाम् पञ्चानाम् स्थावराणां तथा द्वीन्द्रिय-त्रीन्द्रियचतुरिन्द्रियाणां त्रसानां सम्बन्धेऽपि पूर्ववत् प्रश्न-प्रतिवचने ज्ञेये ॥ ९. ज्योतिष्कदेवविषयेऽपि एवमेव प्रश्न-प्रतिवचने योज्ये ॥ १०. °सस्स नीललेसस्स काउलेसस्स जहा ला० ला १-२-३ अवृ०॥ ११. °लेसस्स पम्हलेसस्स सुक्कलेसस्स जहा ओ ला० ला १-२.३ अव० ॥ - १२. भतभविए? गो ला २॥ Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०८-११] इह-परभवियनाणाइ सिझणाऽसिज्झणा य [२] दंसणं पि एवमेव । [३] इहभविए भंते ! चरिते ? परभविएं चरिते ? तदुभयभविएं चरिते ? गोयमा ! इहभविए चरित्ते, नो परभविएँ चरिते, नो तदुभयभविए चरिते। [४] एवं तवे, संजमे। [सु. ११. असंवुड-संवुडसिज्झणाधियारो] ११. [१] असंवुडे णं भंते! अणगारे किं सिझंति ? बुज्झति ? मुञ्चति ? परिनिव्वाति ? सव्वदुक्खाणमंतं करेति ? गोयमा ! नो इगटे समढे । से केणट्टेणं जाव नो अंतं करेइ १ गोयमा! असंवुडे अणगारे आउयवज्जाओ सत्त कम्मपगडीओ सिढिलबंधणबद्धाओ धणियबंधणबद्धाओ पैकैरेति, हस्सकालद्वितीयाओ दीहकालद्वितीयाओ पकरेति, मंदाणुभांगाओ तिवाणुभांगाओ पकरेति, अप्पपदे- १० संग्गाओ बहुप्पदेसग्गाओ पकरेति, आउगं च णं कम्मं सिय बंधति, सिय नो बंधति, अँस्सातावेदणिजं च णं कम्मं मुँजो भुजो उवचिणाति, अंणादीयं च णं अणवदग्गं दीहमद्धं चाउरतं संसारकंतारं अणुपरिट्टइ। से" तेणटेणं गोयमा ! असंवुडे अणगारे नो सिज्झति ५"। [२] संqडे णं भंते ! अणगारे सिज्झति ५७१ हंता, सिज्झति जाव अंतं १५ करेति। से केणगुणं ? गोयमा ! संवुडे अणगारे आउयवजाओ सत्त कम्मपगडीओ धणियबंधणबद्धाओं सिढिलबंधणबद्धाओ पकरेति, दीहकालद्वितीयाओ हूँस्सकाल । १. एमेव । इहभविए वि भंते! ला० ला ३ ॥ २-३. °ए वि च° ला० ला ३॥ ४. "ए वि च' ला०॥ ५,१०. असंबुडे ला० ला ३। अस्संवु ला २॥ ६. गारे सि लों ॥ ७. प्रति बुझंति मुच्चंति परिनिवायति सव्वदुक्खाणं अंतं करेंति ला०॥ ८. इणमढे ला २॥ ९. 'जाव' पदेन 'भंते! एवं वुच्चइ-असंवुडे -णं भंते! अणगारे नो सिज्झइ नो बुज्झइ नो मुच्चइ नो परिनिव्वाति नो सव्वदुक्खाणमंतं करेति' इत्यादिकमनुक्तमपि उत्तरवाक्यमत्र अनुसन्धेयम् ॥ ११ पगतीओ ला २॥ १२ करेंति ला०॥ १३. हस्वका ला० । हुस्स लों० । हस्स ला २-४॥ १४-१५. भावाओ मु० ॥ १६.°सगाउ बहुपदेसगाउ प° ला ३॥ १७. अस्सायवे ला २॥ १८. भुजो उव ला०॥ १९. अणादियं लों०ला. विना ॥ २०. °यदृति । से ला० ला १-२ ॥ २१. से एण?' ला २॥ २२. असंबुडे ला० ॥ २३. अनेन ५, अङ्केन 'नो बुज्झति नो मुञ्चति नो परिनिव्वाति नो सव्वदुक्खाणमंत करेति' पदानि बोध्यानि ॥ २४. संखुडे ला० ॥ २५. अनेन ५ अङ्केन 'बुज्झति, मुच्चति, परिनिव्वाति, सव्वदुक्खाणमंतं करेति' इति योज्यम् ॥ २६. °ओ सढिल° ला १। 'भो सिथिल° ला २॥ २७. हुस्स लों० । हस्स ला २.४ ॥ . Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० १ उ०२ द्वितीयाओ पकरेति, तिव्वाणुभांगाओ मंदाणुभांगाओ पकरेति, बहुपएसग्गाओ अप्पपएसग्गाओ पकरेति, आउयं च णं कम्मं न बंधति, अस्सायावेयणिजं च णं कम्मं नो भुजो भुज्जो उचिणाति, अणाईयं च णं अणवदग्गं दीहमद्धं चाउरतं संसारकंतारं वीतीवयति । से तेणद्वेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ-संवुडे अणगारे ५ सिज्झति जाव अंतं करेति । [सु. १२. असंजतजीवदेषगइपियारो, वाणमंतरदेषलोगसरूपं च १२.[१] जीवे णं भंते ! असंजते अविरते अप्पडिहयपञ्चक्खायपावकम्मे इतो चुए पेच्चा देवे सिया १ गोयमा! अत्थेगइए देवे सिया, अत्थगइए नो देवे सिया। से केणटेणं जाँव इतो चुए पेचा अत्थेगइए देवे सिया, अत्थेगइए नो देवे १० सिया? गोयमा! जे इमे जीवा गामाऽऽगर-नगर-निगम-रायहाणि-खेड-कंबड· मडंब-दोणमुह-पट्टणाऽऽसम-सन्निवेसेसु अकामतण्हाए अकामछुहाए अकामबंभचेरवासेणं अंकामअण्हाणगसेय-जल-मल-पंकपरिदाहेणं अप्पतरो वा भुजतरो वा कालं अप्पाणं परिकिलेसंति, अप्पाणं परिकिलेसइत्ता कालमासे कालं किच्चा अन्नतरेखें वाणमंतरेसु देवलोगेसु देवत्ताए उववत्तारो भवंति। [२] केरिसा णं भंते! तेसिं वाणमंतराणं देवाणं देवलोगा पण्णता ? गोयमा! से जहानामए 'ईंहं असोगवणे इ वा, सत्तवण्णवणे इ वा, चंपगवणे इ वा, चूतवणे इ वा, तिलगवणे इ वा, लउयवणे ति वाँ, णिग्गोहवणे इ वा, छत्तोववणे इ वा, असणवणे इ वा, सणवणे इ वा, अयसिवणे इ वा, कुसुंभवणे १-२. भावाओ मु०॥ ३. °वचिणेइ अ° ला २॥ ४. से एतेणटे ला ४॥ ५. एवं० संवुडे ला० ला २-३-४॥ ६. इतो चुतो पच्छा दे ला०॥ ७. गइया नो लो० ॥ ८. अत्र 'जीवे णं भंते! असंजते' प्रश्नवचनं योजनीयम् ॥ ९. कब्बड-दोणमुह-मडंब-पट्टणा लों० ला १-३-४॥ १०. अकामसीतातवदंसमसगअण्हाणग° लों० ला १-४॥ ११. “अप्पतरो वा भुज्जतरो वा कालं ति प्राकृतत्वेन विभक्तिविपरिणामात् अल्पतरं वा भूयस्तरं वा-बहुतरं कालं यावत् , 'वा' शब्दौ देवत्वं प्रति अल्प-इतरकालयोः समताभिधानाौँ” अवृ०॥ १२. परिकलेस्संति, परिकिलेसित्ता ला १॥ १३. सु वा वाणमंतरेसु वा दे ला ३॥ १४. इहं माणुस्सलोगम्मि असो ला० ला १-२-३। इहं मणुस्सलोये असो' ला ४॥ १५. “असोगवणे इ वा" इत्येतस्य 'अशोकवनमिति वा' तथा 'अशोकवने इव' इति द्वावौँ अवृत्तौ। एतदनुसारेण " सत्तवण्णवणे इ वा" इत्यादिपदानां कृत्तिव्याख्याऽवबोद्धव्या ॥ १६. सत्तिवण्ण° ला १-२॥ १७. वा छत्तोयवणे इ वा निग्गोहवणे इ वा असण° लों। वा छत्तोववणे ति वा असण' ला १॥ १८. "छत्तोहवणे इ वा प्रत्यन्तरे" ला १टि० ॥ Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १] जीवेसु दुक्खवेदपरूवणं इवा, सिद्धत्थवणे इ वा, बंधुजीवगवणे इ वा णिचं कुसुमितमाँइतलवइतथवइयगुलुइत गुच्छितज मलिर्तज्वलितविणमितपणमितसुविभर्त्तपिंडिमंजरि वडेंसगधरे सिरीएं अईव अईव उवसोभेमाणे उवसोभेमाणे चिट्ठति, एवामेव तेसिं वाणमंतराणं देवाणं देवलोगा जहन्नेणं दसवाससहस्सट्ठितीएं हिं उक्कोसेणं पलिओवमट्टितीए हिं बहूहिं वाणमंतरेहिं देवेहिं" य देवीहि य आइण्णा "वितिकिण्णा उवत्थडा संथडा फुडा अवगाढगाढा सिरीए अतीव अतीव उवसोभेमाणा चिट्ठेति । ऐरसगा णं गोतमा ! तेसिं वाणमंतराणं देवाणं देवलोगा पण्णत्ता । से तेणट्टेणं गोतमा ! एवं वुञ्चति - जीवे णं अस्संजए जव देवे सिया । ५ सेवं भंते ! सेत्रं भंते! त्ति भगवं गोतमे समुणं भगवं महावीरं वदति नम॑सति वंदित्ता नमंसित्ता संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे विहरति । ॥ "पढमे सते पढमो उद्देसो ॥ [बितिओ उद्देसो 'दुक्खे '] [सु. १. उबकमो ] १. रायग नगरे समोसरणं । परिसा निग्गता जीव एवं वदासी [ सु. २- ३. जीवं पडुच्च एगत्त-पुहत्तेणं दुक्खवेद्णपरूवणं] २. जीवे णं भंते ! सयंकडं दुक्खं वेदेति ? गोयमा ! अत्थेगइयं वेदेति, अत्थेगइयं नो वेदेति । से केणट्ठेणं भंते! एवं बुच्चइ – अत्थेगइयं वेदेति, १. वणे ति वा कुसुमियमोइय ला० ला २-३ ॥ २. कुसुमियमो यरिय दुर्ग ० वि० । कुसुमियमोहयला २ ॥ ३. 'माईय' ला १॥ ४. 'गुलइयगोच्छिय' ला ॥ ५. " यद्यपि च स्तबक- गुच्छयोः अविशेषः नामकोशे अधीतः तथापि इह पुष्प पत्रकृतो विशेषो भावनीयः " अ० ॥ ६. लियजुगलिय दुर्ग ० वि० ॥ ७ °लियविणमियसुवि दुर्ग० वि० ॥ ८. भत्तपडिमंजरि ला ३ । भत्तपेंडिमंजरि लों० ॥ ९°ए अईव उव लों० । ए भतीव भतीव उवसोभेमाणे चिट्ठइ, एवा° ला० ला १-२ ॥ १०. द्वितिएहिं लों० ॥ ११. मट्ठितिएहिं लों० ॥ १२. हिं तद्देवीहिंय ला १ ॥ १३. विइण्णा ला ४ ॥ १४. अवगाढा सि° ला ३ । अवगाहगाढा सि ला २ ॥ १५. एरिसिगा ला १ ॥ १६. ' जाव' पदेन अत्र १२ [१] सूत्रगतमुत्तरवचनं योज्यम् ॥ १७. वंदति णमंसंति ला० ॥ १८. पढमसए ला ३। पढमस्स पढमो उसो सम्मन्तो ला १ ॥ १९. ' जाव' शब्देन प्रथमोद्देशकस्य उपोद्घातसम्बन्धि टिप्पणमनुसन्धेयम् ॥ २०. बुच्चइ ला०, अस्मिन्नादर्शे 'वुच्चइ' स्थाने बहुषु स्थलेषु ' बुच्चइ' प्रायो दृश्यते ॥ . १० १५ Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६ ५ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० १ उ० २ अत्थेगइयं नो वेदेति ? गोयमा ! उदिण्णं वेदेति', अणुदिण्णं नो वेदेति, से तेणद्वेणं एवं वुञ्चति – अत्थेगइयं वेदेति, अत्थेगइयं नो वेदति । एवं चउव्वीसदंडणं जाव माणिए । १० ३. जीवा णं भंते सयंकडं दुक्खं वेदेंति ? गोयमा ! अत्थेगइयं वेदेंति, अत्थेगइयं णो वेदेति । से केणट्टेणं ? गोयमा ! उदिष्णं वेदेंति, नो अणुदिण्णं वेदेंति, से तेणद्वेणं एवं जांव वेमाणिया । . [सु. ४. जीवं पडुच्च एगत्त-पुहत्तेणं आउयवेदणपरूवणं ] ४. जीवे णं भंते! सयंकंडं आउयं वेदेति ? गोयमा ! अत्थगेइयं वेदेति ० जधा दुक्खेणं दो दंडगा तहा आउएण वि दो दंडगा एगत्तै - पोहत्तिया; एगत्तेणं tadमाणिया, हत्तेण वि तव । [सु. ५-११. चउवीसदंडएस समाहाराइसत्तदार परूवणं ] ५. [१] नेरइया णं भंते! सव्वे समाहारा, सव्वे समसरीरा, सव्वे समुस्सास-नीसास ? गोयमा ! नो ईट्टे समट्ठे । से केणट्टेणं भंते! एवं बुच्चति - नेरइया नो सव्वे समाहारा, नो सव्वे समसरीरा, नो सव्वे समुस्सास - निस्सासा ? १५ गोयमा ! नेरइया दुविहा पण्णत्ता । तं जहा - महासरीरा य अप्पसरीरा य । तत्थ णं ̈जे ते मँहासरीरा ते बहुतराए पोग्गले आहारेंति, बहुतराए पोग्गले परिणामेंति, बहुतेरीए पोले उस्ससंति, बहुतराए पोग्गले" नीससंति, अभिक्खणं १. °ति नो अणुदिनं वेदेइ ला १ । °ति नो अणुदियं वेदेति ला २ । २. से एएणट्टेणं लों० ॥ ३. टेणं एवं जाव वैमाणिए ला १-२ ॥ ४. वेमाणिया लों० ॥ ५. अत्थेगईए नो वेदेति । से ला० ॥ ६ °ति एवं जाव वेमा'ला १ ॥ ७. अणुदिनं, से एएणट्टेणं लों० ॥ ८. °ति एवं जाव वेमाणिया ला २ ॥ ९. 'जाव' पदेन नैरयिकाद् आरभ्य 'वैमानिक ' पर्यन्ताः चतुर्विंशतिर्दण्डका वेदितव्याः ॥ १०. कयं आलों० ॥ ११ त पुहत्तिया । ५. [१] नेरइया णं ला० । - वोहत्तिया । ५. [१] णेरड्या णंला १-२ त पुहत्तया । ५. [१] णेरड्या णं ला ३ । एकवचन बहुवचनयुक्ता इत्यर्थः ॥ १२. ' जाव ' शब्देन एतत्सर्वे वक्तव्यं चतुर्विंशतिदण्डकेषु योज्यम् ॥ १३. एतत् ' समाहारा' इत्यादिकं सर्वे निरूपणं प्रज्ञापनासूत्रे सप्तदशे लेश्यापदे प्रथमोद्देश सविस्तरं वर्तते । समाहारगा लों० ॥ १४. सा ? नो लों० ॥ १५. इत्थे समत्थे ला १ ॥ १६. “ तत्थ णं जे ते इत्यादि ये ते, इह 'ये' इत्येतावतैव अर्थसिद्धौ यत् 'ते' इति उच्यते तद् भाषामात्रमेव” अवॄ० ॥ १७. महस्सरी ला २ ॥ १८, २०, २२. बहुत्तरए ला ३, अस्यां प्रत 'बहुत्तर ए ' स्थाने 'बहुतराए' इति संशोधितम् ॥ १९. “ परिणामश्च अपृष्टोऽपि आहार कार्यम् इति कृत्वा उक्तः " अ० ॥ २१. गले णिस्ससंति, बला १ ॥ २३. ले उस्ससंति, भ° ला १ ॥ 6 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३-५ ] चवीस दंडगेसु समाहाराइदारपरूवणं आहारेंति, अभिक्खणं परिणार्मेति, अभिक्खणं ऊससंति, अभिक्खणं निस्ससंति । तत्थ णं जे ते अप्पसरीरा ते णं अप्पतराए पुग्गले आहारेंति, अप्पतराए पुग्गले परिणामेंति, अप्पतराए पोले उस्ससंति, अप्पतराए पोग्गले नीससंति, आहच्च आहारेंति, आच्च परिणामेंति, आहच उस्ससंति, आहच्च नीससंति । से तेणट्टेणं गोय! एवं वुञ्चइ-नेरइयाँ नो सव्वे समाहारा जाव नो सव्वे समुस्सास - निस्सासा । १ । -1 [२] नेरइया णं भंते! सव्वे समकम्मा १ गोयमा ! णो इणट्टे समट्ठे । से केणेणं १ गोयमा ! नेरइया दुविधा पण्णत्ता । तं जहा - पुव्वोववन्नगा य पच्छीववन्नगा य । तत्थ णं जे ते पुव्वोववन्नगा ते णं अप्पकम्मतरागा । तत्थ णं जे ते पच्छोववन्नगा ते णं महाकम्मतरागा । से तेणट्टेणं गोयमीं ! ०।२। [३] नेरइया णं भंते! सव्वे संमत्रणीं ? गोयमा ! नो इणट्ठे समट्ठे । से १० hणणं तह चेव ? गोयमा ! जे ते पुव्वोववन्नगा ते णं विसुद्धवण्णतरागा तहेव से ते द्वेणं' ० । ३। १५ [४] नेरइया णं भंते! सव्वे समलेसा ? गोयमा ! नो इणट्ठे समट्ठे । से केणद्वेणं जावें नो सव्वे समलेसा ? गोयमा ! नेरेंइँया दुविहा पण्णत्ता । तं जहापुव्वोववन्नगा य पच्छोत्रवन्नगा य । तत्थ णं जे - ते पुव्वोववन्नगा ते णं विसुद्धले - १५ सतरागा, तत्थ णं जे ते पच्छोववन्नर्गी ते णं अविसुद्धले संतरागा । से तेणट्टेणं” ० । ०।४। १. परिगमंति ला० ॥ २. णं नीससं ला० ॥ ३. परिणामंति ला० ॥ ४. उगले नीससं ला० ॥ ५. ऊस ला० ॥ ६. गोयमा ! ० । [२] नेरइया णं भंते ! लों० ॥ ७. नेरइया सब्वे नो समाहारा । [२] रतिया णं भंते! ला १-२ ॥ ८. 'जाव' पदेन अत्र 'नो सव्वे समसरीरा' इति योज्यम् ॥ ९°णं एवं ? गो' ला १॥ १०. ' गोयमा ! ० 3 पदानन्तरम् ' एवं बुच्चइ नेरइया णं नो सव्वे समकम्मा' इति योज्यम् ॥ ११. समवण्णगा ? ला २ ॥ १२. ण्णा ? नो इणट्ठे ला० ॥ १३. तं चैव ला १ । ' तह चेव' पदेन अत्र 'भंते! एवं वच्चइ - नेरइया सव्वे नो समवण्णा' इति प्रश्नवचनमाम्रेडितव्यम् ॥ १४. ' तहेव' पदेन 'जे ते पच्छोववन्नगा ते णं अविसुद्धवण्णतरागा' इत्यादि अनुसन्धेयम् ॥ १५ णं एवं ० । [४] नेर° ला १॥ १६. 'जाव ' पदेन 'भंते! एवं वुच्चइ - नेरइया णं' इति बोध्यम् ॥ ९७. केषुचिद्धस्तलिखित पुस्तकेषु 'णेरइया' इति पाठः । तथैव अन्यत्रापि पदेषु यत्र 'न' श्रुतिः तत्र सर्वत्र प्रायः 'ण' श्रुतिः ॥ १८. 'गा तहेव ते णं अवि लों० ॥ १९. हस्तलिखितपुस्तिकासु 'लेसा, लेस्सा, लेस, लेस्स' इत्येवं पाठाः प्राप्यन्ते " न दीर्घानुस्वारात् |८|२| १२ | इति नियमं समाश्रित्य उच्चारणापेक्षयाऽपि च अत्र सम्पादने 'लेसा' 'लेस' इति पाठयोरन्यतरः स्वीकृतः ॥ २०. अत्र 'गोयमा ! एवं gas नेरइया णं सव्वे नो समलेसा' इति योज्यम् ॥ २ १७ Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० १ उ०२ [५] नेरइया णं भंते ! सव्वे समवेदणा १ गोयमा ! नो इणढे समढे। से केणद्वेणं ? गोयमा ! नेरइया दुविहां पण्णता। तं जहा-सण्णिभूया य असण्णि या य । तत्थ णं जे ते सण्णिभूया ते णं महावेयणा, तत्थ णं जे ते असण्णिभूया ते णं अप्पवेयणतरागा। से तेणटेणं गोयमा ! ० ।५। [६] नेरइया णं भंते ! सव्वे समकिरिया १ गोयमा ! नो इणद्वे समझे। से केणटेणं ? गोयमा ! नेरइया तिविहा पण्णत्ता। तं जहा-सम्मट्ठिी मिच्छादिट्ठी सम्मामिच्छद्दिट्ठी। तत्थणं जे ते सम्मादिट्ठी तेसि णं चत्तारि किरियाओ पण्णत्ताओ, तं जहा-आरंमिया १ पारिग्गहिया २ मायावत्तिया ३ अपञ्चक्खाणकिरिया ४। तत्थ णं जे ते मिच्छादिट्ठी तेसि णं पंच किरियाँओ कजंति, तं जहा१० आरंभिया जावं मिच्छादसणवत्तिया। एवं सम्मामिच्छादिट्ठीणं पि। से तेणटेणं गोयमा !०।६। [७] नेरइया णं भंते ! सव्वे समाउया ? सव्वे समोववन्नगा ? गोयमा ! णो इणढे समढे। से केणद्वेणं ? गोयमा ! नेरइया चउन्विहा पण्णत्ता तं जहा अत्थेगइया समाउया समोववन्नगा १, अत्थेगइया समाउया विसमोववन्नगा २, १५ अत्थेगइया विसमाउया समोववन्नगा ३, अत्थेगइया विसमाउया विसमोववन्नगा ४। से तेण?णं गोयमा ! ०।७। ६. [१] असुरकुमारा णं भंते! सव्वे समाहारा ? सव्वे समसरीरा ? - १. हा-सण्णिभूला १॥ २. भूभा य ला०॥ ३. अत्र ‘एवं वुच्चइ-नेरइया णं सव्वे नो समवेयणा' इति योज्यम् ॥ ४. से केणं ? गो० रतिया विविहा ला १॥ ५. लिखिवासु पुस्तिकासु तेसि णं' 'एएसि णं' इत्येवंप्रकाराणि रूपाणि प्राय उपलभ्यन्ते। व्याकरणदृष्ट्या तु 'तेसिं णं' 'एएसिं ' इति रूपाणि उचितानि। यत्र तु 'णं' नास्ति तत्र तैरेव लिपिकारैः 'तेसिं पंच' (अत्रत्यं सप्तमी टिप्पणी दृश्यम् ) इत्येवंरूपं लिखितम्॥ ६. परिग्ग° ला०॥ ७. तेसिं पंच ला०॥ ८. °या क° ला०॥ ९. प्रतिषु क्वचित् क्वचित् 'तं जहा' स्थाने 'तं' इत्येवं संक्षिप्तमेव दृश्यते॥ १०. 'जाव' पदेन 'पारिग्गहिया मायावत्तिया अपच्चक्खाणकिरिया' इति अत्र योज्यम्॥ ११. अत्र ‘एवं वुच्चइ नेरइया णं सव्वे नो समकिरिया' इति योज्यम्। लिखितपुस्तिकासु क्वचित् क्वचित् 'गोयमा' स्थाने 'गो'. इत्येवं संक्षिप्तमपि लिखितम् ॥ १२. हे संमला० ॥ १३. °णं एवं०? गो० ! नेर° ला०॥ १४. °०। ६. [१] असुर' ला० ॥ १५. अत्र ‘एवं वुच्चइ नेरइया णं सव्वे नो समाउया नो समोववन्नगा' इति योज्यम् ॥१६. हारका सव्वे ला १॥ Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ६-७] चउवीसइदंडगेसु समाहाराइदारपरूवणं जधा नेरइया तो भाणियव्वा। नवरं कम्म-वण्ण-लेसाओ परित्थल्लेयवाओपुव्वोवैवन्नगा महाकम्मतरागा, अविसुद्धर्वण्णतरागा, अविसुद्धलेसतरागा। पच्छोववन्नगा पसत्था। सेसं तहेव। [२] एवं जाँव थणियकुमारा। ७. [१] पुढविकाइयाणं आहार-कम्म-वण्ण-लेसा जहा नेरइयाणं। ५ [२] पुढविक्काइया णं भंते! सव्वे समवेदणा ? हंती, समवेयणा। से केण टेणं ? गोयमा! पुढविकाइया सव्वे असण्णी असण्णिभूतं अणिदौए वेयणं ... वेदेति। से तेणटेणं"। [३] पुढविक्काइया णं भंते! समकिरिया ? हंता, समकिरिया। से केणद्वेणं १ गोयमा ! पुढविक्काइया सव्वे माईमिच्छादिट्ठी, ताणं नेयतियाओ पंच १० १. पूर्वमस्योद्देशकस्यारम्भे नैरयिकाणां विषये 'समाहारा' इत्यादि निरूपणं समागतमेव, द्रष्टव्यं स०५॥ २. परिवण्णेयब्वामओ एवं जाव थणियकमाराणं। ७. पढविकाया णं भंते ! आहार ला० । अत्र मूलपाठस्य 'परित्यल्लेयव्वाओ' पदस्य अयमर्थः-'परित्थल्लेयव्वाओ' पर्यस्तयितव्याःविपरिवर्तनीयाः, अर्थात् यथा-'ये नैरयिकाः पूर्वोपपन्नकाः ते अल्पकर्मतराः' इत्यादिकं यद् निरूपितम् तद् अत्र असुरकुमाराणां प्रकरणे विपरीतं भावनीयम् , यथा-असुरकुमाराः पूर्वोपपन्नकाः ते महाकर्मतराः इत्येवं विपर्यस्तीकृत्य सर्व ज्ञेयम् । एवमेव वर्णलेश्यापेक्षयाऽपि विपरीतं बोध्यम् ॥ ३. वाओ । ७. पुढवि ला २॥ ४. °ववन्नामलों० ॥ ५.म्मतरा अ° लो० ॥ ६. वन्नतरा भविसुद्धलेसतरा। पलों०॥ ७. °वना पलों०॥८. 'जाव' पदेन असुरकुमारवत् 'नागकुमारा सुवण्णकुमारा विज्जुकुमारा अग्गिकुमारा दीवकुमारा उदधिकुमारा, दिकुमारा वायुकुमारा य' भावनीयाः॥ ९. °विकाइ ल० ला० । लिखितासु पुस्तिकासु 'विकाई' अथवा 'विक्काइ' इति रूपद्वयमपि दृश्यते ॥ १०.हंता, सव्वे सम° ला०॥ ११. लिखितप्रतिपुस्तके ‘से केण?णं' स्थाने ‘से केणं' इत्येवं संक्षिप्तः पाठः बहुस्थलेषु। एवमेव ‘से तेणटेणं' स्थाने बहुस्थलेषु ‘से तेणं' इत्यपि पाठः, क्वचित् क्वचित् ‘से एएणतुणं' इत्यपि दृश्यते॥ १२. असन्नीभूया आणिंदए चेयणं ला०॥ १३. °ण्णिभूमा असण्णियाए वेयणं ला २॥ १४. अयं निदा वा अनिदाशब्दः वेदनाया विशेषणीभूतः। 'निदा' 'अनिदा' पदयोः स्वरूपमेवम्-" नितरां निश्चितं वा सम्यग् दीयते चित्तम् अस्याम् इति निदा-(बहुलाधिकारात् उपसर्गात् आतः ['उपसर्गात् अः' इति मलयगिरिशब्दा० कृदन्ते पञ्च० पा०। सू०६५] अधिकरणे घञ्)-सामान्येन चित्तवती सम्यग विवेकवती वा इत्यर्थः। इतरा तु अनिदा-चित्तविकला सम्यग्विवेकविकला वा" प्रज्ञापनावृत्तिपत्र० ५५७ । "असण्णिभूयं ति असंज्ञिभूताम्-असंज्ञिनां या जायते ताम् , एतदेव व्यनक्ति-अणिदाए त्ति अनिर्धारणया वेदना वेदयन्ति-वेदनामनुभवन्तोऽपि न...मिथ्यादृष्टित्वात् अवगच्छन्ति विमनस्कत्वाद वा मत्त-मर्छितादिवत् इति भावना"-अवृ० पत्र ४४॥ १५. अत्र 'गोयमा! पुढविकाइया णं सव्वे समवेयणा' इति योज्यम् ॥ १६. मायामि ला १॥ १७. 'ट्ठी ते णं निययामो पंच ला० ॥ १८. ताणं णितियाभो ला २ । ताणं णियइयाओ लो० ॥ - Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुतं [स० १ उ०२ किरियाओ कजंति, तं जहा-आरंभिया १ जाव मिच्छादसणवत्तिया ५। से तेणेंडेणं. समकिरिया। [४] समाउया, समोववन्नगा जधा नेरइया तथा भाणियव्वा । ८. जधा पुढविक्काइया तथा जावं चउरिंदिया । ९. [१] पंचिंदियतिरिक्खजोणिया जहा नेरइया । नाणत्तं किरियासु [२] पंचिंदियतिरिक्खजोणिया णं भंते ! सव्वे समकिरिया १ गो० ! णो इणढे समढे। से केणटेणं १ गोयमा! पंचिंदियतिरिक्खजोणिया तिविधा पण्णता। तं जहा-सम्मद्दिट्ठी, मिच्छादिट्ठी, सम्मामिच्छादिट्ठी! तत्थ णं जे ते सम्मद्दिट्ठी ते दुविहा पण्णत्ता, तं जहा-अस्संजता य, संजताऽसंजता य। तत्थ १० णंजे ते संजताऽसंजता तेसि णं तिन्नि किरियाओ कजति, तं जहा-आरंभियों १ पारिग्गहिया २ मायावत्तिया ३। अँसंजताणं चत्तारि। मिच्छादिट्ठीणं पंचे। सम्मामिच्छादिट्ठीणं पंच । १०. [१] मणुस्सा जैहा नेरइया (सु. ५)। नाणत्तं-जे महासरीरा ते आहच आहारैति। जे अप्पसरीरा ते अभिक्खणं आहारेंति ४ । सेसं जहा नेरइयाणं १५ जाव वेयणा। [२] मणुस्सा णं भंते ! सव्वे समकिरिया १ गोयमा ! णो इणढे समढे। से केणद्वेणं ? गोयमा! मस्सा तिविहा पण्णत्ता। तं जहासम्मॅट्ठिी मिच्छादिट्ठी सम्मामिच्छोंदिट्ठी। तत्थ णं जे ते सम्मंदिट्टी ते तिविधा १. 'जाव' पदेन 'पारिग्गहिया मायावत्तिया अपच्चक्खाणकिरिया' इति योज्यम् ॥ २. तेण । [४] समा ला १॥ ३. व्वा । ८. पुढवि ला०॥ ४. °विकाइ लों० ला० । लिखितासु पुस्तिकासु 'विकाइ' अथवा 'विक्काइ' इति रूपद्वयमपि दृश्यते ॥ ५. अत्र 'जाव' पदेन 'द्वीन्द्रियाः त्रीन्द्रियाः' बोद्धव्याः॥ ६. अत्र मूलसूत्रशब्दार्थसङ्गतिकरणाय पत्तिकारविवेचनमवश्यम् अनुसन्धेयम् ॥ ७. ते समदिट्ठी ला० ॥ ८. अस्संजया इ सं ला० ॥ ९ °या परिग्ग° ला० ।। १०. अस्संज' लों०॥ ११. 'आरंभिया पारिग्गहिया मायावत्तिया अपच्चक्खाणकिरिया' इत्येवं चतस्रः क्रियाः॥ १२. एकादशटिप्पणे दर्शितासु क्रियासु 'मिच्छादसणवत्तिया' किया प्रक्षेप्या, एवं च पञ्च क्रिया बोध्याः॥ १३. ला १ पुस्तके 'जहा' 'तहा' स्थाने विशेषतः 'जधा' 'तधा' इत्येवं पाठः॥ १४. 'परिणामेंति ऊससंति नीससंति' इत्येवं क्रियापदत्रयमपि योज्यम् ॥ १५. 'जाव' पदेन 'समकम्मा समवण्णा समलेसा सम' इत्येवमपि प्रष्टव्यं सूचितम्। अत्र प्रतिवचनम् नारकवक्तव्यतावद् ज्ञेयम् ॥ १६. किरिया? नो लो०॥ १७. मणूसा ति° लों॥ १८. सम्मदिट्ठी लों० विना ॥ १९. मिच्छहिट्ठी लो० ॥ २०. सम्मदिट्ठी ला०॥ Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०८-१२] चउवीसदंडएसु लेसं पडुश्च समाहाराइसत्तदाराई पण्णत्ता, तं जहा-संजता अस्संजता संजतासंजता य। तत्थ णं जे ते संजता ते दुविहा पण्णता, तं जहा-सरागसंजता य वीतरागसंजता य। तत्थ णं जे ते वीतरागसंजता ते णं अकिरिया। तत्थ णं जे ते सरागसंजता ते दुविहा पण्णत्ता, तं जहा-पमत्तसंजता य अपमत्तसंजता य। तत्थ णं जे ते अप्पमत्तसंजता तेसि णं एगा मायावत्तिया किरिया कजति । तत्थ णं जे ते पमत्तसंजता तेसि णं ५ दो किरियाओ कजंति, तं०-आरंभिया य १ मायावत्तिया य २। तत्थ णं जे ते संजतासंजता तेसि णं ओइलाओ तिन्नि किरियाओ कजंति। अस्संजताणं चैत्तारि किरियाओ कजंति-आरं० ४। मिच्छादिट्ठीणं पंच। सम्मामिच्छादिट्ठीणं पंच ५। ११. वाणमंतर-जोतिस-वेमाणिया जहा असुरकुमारा (सु. ६)। नवरं १० वेयणाएँ नाणतं-मायिमिच्छादिट्ठीउववन्नगा य अप्पवेदणतरा, अमायिसम्मदिट्टीउववन्नगा य महावेयर्णंतरागा भाणियब्वा जोतिस-वेमाणिया। [सु. १२. चउषीसदंडएसु लेसं पडुच्च समाहाराइसत्तदारपरूवणं] १२. सलेसा णं भंते ! नेरइया सव्वे समाहारगा? ओहियाणं, सलेसाणं, सुक्कलेसाणं, एएसि णं तिण्हं ऐक्को गमो। कण्हलेस-नीललेसाणं पि एको गमो, १५ नवरं वेदणाए—मीयिमिच्छादिट्ठीउववन्नगा य, अमायिसम्मद्दिट्ठीउववण्णगा य भाणियव्वा। मणुस्सा किरियासु सराग-वीयरींग-पैमत्तापमत्ता ण भाणियव्वा। काउलेसाण वि एसेव गमो, नवरं नेरइए जहा ओहिए दंडए तहा भाणियव्वा । तेउलेसा पम्हलेसा जस्स अत्थि जहा ओहिओ दंडओ तहा भाणियव्वा, नवरं मणुस्सा सँरागा वीयरागा य न भाणियव्वा। गोहा . २० दुक्खाऽऽउए उदिण्णे, आहारे, कम्म-वण्ण-लेसा य। समवेदण समकिरिया समाउए चेव बोद्धव्वा ॥१॥ १. संजता संजतासंजता भस्संजवा लों०॥ २. भाइमामो लो० ला १। आइमायामो ला०॥ ३. अत्र आद्याः चतस्रः क्रिया बोध्याः॥ ४. सम्ममि लों॥ ५. वाणमंवरा जोइसला०॥६.जोदिस ला १॥ ७. °ए मायामिच्छट्टिी ॥ ८.°णतरा भा लों०॥ ९. एक्को त्ति एकः समानः-तुल्यः, गमः-पाठः ॥ १०. एगो लो० ॥ ११. मायमिच्छदि ला०॥ १२. रागा पमत्तऽपमत्ता य मा ला० ॥ १३. पमत्तऽप्पम लों॥ १४. सरागवीवरागा ला० लो० ॥ १५. उद्देशकनिरूपितविषयसूचिका सङ्ग्रहगाथा ॥ Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० १ उ०२ [सु. १३. लेसाभेयपरूषणं] १३. कति णं भंते ! लेसाओ पण्णत्ताओ? गोयमा छल्लेसाओ पण्णत्ताओ। तं जहा-लेसाणं बीओ उद्देसओ भाणियन्वो जाव इड्ढी। [सु. १४-१७. जीपाईणं संसारसंचिट्ठणकालस्स भेय-पभेया अप्पाबहुयं च] ५ १४. जीवस्स णं भंते ! तीतद्धाए आदिट्ठस्स कइविहे संसारसंचिट्ठणकाले पण्णत्ते ? गोयमा ! चउविहे संसारसंचिट्ठणकाले पण्णते। तं जहा–णेरइयसंसारसंचिट्ठणकाले, तिरिक्खजोणियसंसारसंचिट्ठणकाले, मणुस्ससंसारसंचिट्ठणकाले, देवसंसारसंचिट्ठणकाले य पण्णत्ते। . १५. [१] नेरैइयसंसारसंचिट्ठणकाले णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते ? १० गोयमा ! तिविहे पण्णते। तं जहा—सुन्नकाले, असुन्नकाले, मिस्सकाले । [२] तिरिक्खजोणियसंसारसंचिट्ठणकाले पुच्छा। गोयमा ! दुविहे पण्णत्ते। तं जहा-असुन्नकाले य मिस्संकाले य । [३] मणुस्साण य, देवाण य जहा नेरइयाणं । १६. [१] एयस्स णं भंते ! नेरइयसंसारसंचिट्ठणकालस्स सुन्नकालस्स १५ असुन्नकालस्स मीसकालस्स य कयरे कयरेहिंतो अप्पे वा, बहुए वा, तुल्ले वा, विसेसाहिए वा ? गोयमा ! सव्वत्थोवे असुन्नकाले, मिस्सकाले अणंतगुणे, सुन्नकाले अणंतगुणे। [२] तिरिक्खजोणियाणं सव्वथोवे असुन्नकाले मिस्सकाले अणंतगुणे । [३] म[स्स-देवाण य जहा नेरइयाणं । २० १७. एयस्स णं भंते ! नेरइयसंसारसंचिट्ठणकालस्स जांव देवसंसार १. बीय उद्देसउ भा ला० । “अत्र स्थले क्वचिद् मूलसूत्रपाठपुस्तके 'द्वितीय' पदस्थाने 'प्रथम' इति पदं दृश्यते स अपपाठः" इति अवृ० । प्रज्ञापनासूत्रे षडुद्देशकयुक्तं सप्तदशं लेझ्यापदं विद्यते ततः अत्र लेश्याविषयकः द्वितीय उद्देशकः 'जाव इड्ढी' पर्यन्तः समनुसन्धेयः । अस्मिन् उद्देशके अन्ते लेश्याविषयकम् ऋद्धिवर्णनमपि विद्यते तत्सूचनाय एव अत्र मूलसूत्रपाठे 'जाव इड्ढी' इति निर्दिष्टम् । एष अध्याहृतः समग्रः पाठः वृत्तौ सूचित एव ॥ २. तिरिक्खमणुस्सदेवसंसार' ला १॥३. नेरइयाणं संचिटण° ला १॥ ४, ६, मिस्साका ला १॥ ५. संसार० पुच्छा लो० ॥ ७. कालस्स असुण्णकालस्स मीसकालस्स सुण्णकालस्स य लों०॥ ८. मणुस्सा देवा य लो० ॥ ९. 'जाव' पदेन 'तिरिक्खजोणियसंसारसंचिट्ठणकालस्स मणुस्ससंसारसंचिट्ठणकालस्स' इति योज्यम्॥ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १३-१९] संसारसंचिटणाइ-असंजयाइदेवलोगगमणवत्तव्वया २३ संचिट्ठणं जीव विसेसाधिए वा १ गोयमा ! सर्वत्थोवे मॅणुस्ससंसारसचिट्ठणकाले, नेरइयसंसारसंचिट्ठणकाले असंखेन्जगुणे, देवसंसारसंचिट्ठणकाले असंखेजगुणे, तिरिक्खजोणियसंसारसंचिट्ठणकाले अणंतगुणे। [सु. १८. अंतकिरियाकारगाइनिरूवणं] १८. जीवे णं भंते! अंतकिरियं करेजा ? गोयमा ! अत्थेगेतिए करेजा, ५ . अत्थगतिए नो करेजा । अंतकिरियापदं नेयव्वं । [सु. १९. असंजयभवियदव्यदेवपभिइ-दसणवावन्नगपज्जंताणं पिहप्पिहदेवलोगपरूषणं] १९. अह भंते! असंजयभवियदव्वदेवाणं १, अविराहियसंजमाणं २, विराहियसंजमाणं ३, अविराहियसंजमासंजमाणं ४, विराहियसंजमासंजमाणं ५, १० असण्णीणं ६, तावसाणं ७, कंदप्पियाणं ८, चरगपरिव्वायगाणं ९, किदिवसियाणं १०, तेरिच्छियाणं ११, आजीवियाणं १२, ऑभिओगियाणं १३, सलिंगीणं दंसणवावन्नगाणं १४, एएसि णं देवलोगेसु उववजमाणाणं कस्स कैहिं उववाए पण्णते? गोयमा ! अस्संजतभवियदव्वदेवाणं जहन्नेणं भवणवासीसु, उक्कोसेणं उवरिमगेविजएसु १। अविराहियसंजमाणं जहन्नेणं सोहम्मे कप्पे, उक्कोसेणं सबट्ठसिद्धे १५ विमाणे २ । विराहियसंजमाणं जहन्नेणं भवणवासीसु, उक्कोसेणं सोधम्मे कप्पे ३ । अविराहियसंजमाऽसंजमाणं जहन्नेणं सोहम्मे कप्पे, उक्कोसेणं अच्चुए कप्पे ४। विराहियसंजमासंजमाणं जहन्नेणं भवणवासीसु, उक्कोसेणं जोतिसिएसु ५। असण्णीणं जहन्नेणं भवणवासीसु, उक्कोसेणं वाणमंतरेसु ६। अवसेसा सब्वे जहन्नेणं भवणवासीसुः उक्कोसगं वोच्छामि-तावसाणं जोतिसिएसु७। कंदप्पियाणं सोहम्मे २० १. णकाले जाव ला० । अत्र “संचिट्ठण०' इति 'संचिट्ठणकालस्स' इत्यस्य संक्षिप्त रूपम् ॥ २. 'जाव' पदेन 'कयरे कयरेहिंतो अप्पे वा बहुए वा तुल्ले वा' इति योज्यम् ॥ ३. व्वथो° लों॥ ४. माणुस्स ला०॥ ५-६. गइए लों०॥ ७. प्रज्ञापनासूत्रस्य विंशतितमम् अन्तक्रियापदम् अत्र सम्पूर्णम् अनुसन्धेयम् ॥ ८. भस्संजय ला०। अत्र 'असंजयभवियदव्वदेव' पदस्य विवरणे वृत्तौ प्रज्ञापनासूत्रवचनानि समुद्धृत्य सविस्तरा चर्चा कृताऽस्ति, एतेषां च 'असंयतभव्यद्रव्यदेव' प्रभृतीनां चतुर्दशानामपि पदानां लक्षणानि वृत्तौ मतान्तरपूर्वकं विशिष्टविप्रतिपत्तिनिराकरणपूर्वकं च सविस्तरं प्रदर्शितानि ॥ ९. तिरिच्छिया ला०॥ १०. आभियोगि° ला०॥ ११. सलिंगाणं ला १। सलिंगीणं १४ एए' लों०॥ १२. कहि ला०॥ १३. 'डे। विरा' ला १॥ १४, १६-१९. जहं० लों० ला०। लिखितपुस्तिकासु बहुषु स्थलेषु ‘जहन्नेणं' इत्यस्य 'जहं' इति संक्षिप्तं दृश्यते॥ १५. उक्कोसओ सो' ला १॥ . Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०१ उ०२-३ कप्पे ८ । चरग-परिवायगाणं बंभलोए कप्पे ९। किदिवसियाणं लेतगे कप्पे१०। तेरिच्छियोणं सहस्सारे कप्पे ११ । आजीवियाणं अच्चुए कप्पे १२ । आभिओगियाँणं अच्चुए कप्पे १३। सॅलिंगीणं दंसणवावन्नगाणं उवरिमगेवेन्जएसु १४।। [सु. २०-२२. असण्णिआउयस्स भेया, असण्णिजीवस्साउयबंधषियारो, असण्णिआउयस्स अप्पाबहुयं च] २०. कतिविहे णं भंते! असण्णियाउए पण्णते? गोयमा! चउविहे असण्णिआउए पण्णते। तं जहा–नेरइय-असण्णिऑउए १, तिरिक्खंजोणियअसण्णिआउए २, मणुस्सअसण्णिआउए ३, देवअसण्णिआउए ४। २१. असण्णी णं भंते! जीवे किं नेरइयाउयं पकरेति, तिरिक्ख१० जोणियाउयं पकरेइ, मणुस्साउयं पकरेइ, देवाउयं पकरेई १ हंता, गोयमा! नेरइयाउयं पि पकरेइ, तिरिक्खजोणियाउयं पि पकरेइ, मणुस्साउयं पि पकरेइ, देवाउयं पि पकरेइ। नेरइयाउयं पकरेमाणे जहन्नेणं दस वाससहस्साइं, उक्कोसेणं पलिओवमस्स असंखेज भागं पकरेति। तिरिक्खजोणियाउयं पकरेमाणे जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं पलिओवमस्स असंखेज्जइभागं पकरेइ। मणुस्साउए वि एवं १५ चेव । देवाउयं पकरेमाणे जहा नेरइया। २२. एयस्स णं भंते ! नेरइयअसण्णिआउयस्स तिरिक्खजोणियअसण्णिआउयस्स मणुस्सअसण्णिआउयस्स देवअसण्णिआउयस्स य कयरे कयरेहिंतो जाव विसेसाहिए वा ? गोयमा! सव्वत्थोवे देवसँण्णिआउए, मैंणुस्सअसण्णिआउए असंखेजगुणे, तिरियजोणियअसण्णिआउए असंखेजगुणे, नेरइयअसण्णिआउये २० असंखेनगुणे। सेवं भंते! सेवं भंते! ति"॥ ॥ बितिओ उद्देसओ समत्तो।। १. लंतकप्पे ला०॥ २.च्छिया सलों०॥ ३. भाजीविया भ° लो० ॥ ४. गिया म° लो० ॥ ५. सलिंगी दलों० ला १॥६-७.णियाउए लों॥४.तिरिक्ख-मणुस्स-देव०४ लों० ला०॥ ९. तिरिक्ख-मणुस्स-देवाउयं ला०॥ १०. रेति ? गोला। रेइ ? गो० निरयाउ लों०॥ ११. तिरि-मणुस्स-देवाउला० ॥१२. जतिभा ला०॥ १३. यस्स मसलों ॥१४.तिरिसणु-देवभसनिआउ ला० ॥ १५. 'जाव' पदेन 'अप्पे वा बहुए वा तुल्ले वा' इति योज्यम् ॥ १६. साहिया वाला १॥ १७. सव्वत्थोवा देवासनिमा ला०॥ १८. सत्रियाउ लों॥ १९. मणुय० संखेजगुणे ला०॥ २०, तिरिय० असंखेज ला०॥ २१. त्ति पढमसए द्वितीयोदेशकः ॥ ला०॥ For Private & Personal.Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २०-२२, १-३] जीव-दंडगेसु कंखामोहणिजस्स विविहा वत्तव्वया २५ [तइओ उद्देसो. 'कंखपओसे'] [सु. १-२. जीव-चउषीसदंडएसु कंखामोहणिजकम्मस्स किरियानिष्फन्नत्तपरूषणं] १. [१] जीवाणं भंते ! कंखामोहणिजे कम्मे कडे १ इंता, कडे। [२] से भंते ! किं देसेणं देसे कडे ११, देसेणं सव्वे कडे २ १, सव्वेणं ५ देसे कडे ३१, सव्वेणं सव्वे कडे ४१। गोयमा ! नो देसेणं देसे कड़े १, नो देसेणं सव्वे कडे २, नो सव्वेणं देसे कडे ३, सव्वेणं सव्वे कडे ४। २. [१] नेरइयाणं भंते ! कंखामोहणिजे कम्मे कैडे १ हंता, कडे जाव सव्वेणं सव्वे कैंडे ४। [२] एवं जावं वेमाणियाणं दंडओ भाणियब्वो। [सु. ३. कंखामोहणिज्जकम्मस्स करण-चयणाहरूषो तिकालविसयो वियारो] ३. [१] जीवा णं भंते ! कंखामोहणिज्जं कम्मं करिसु ? हता, करिंसु । [२] तं भंते ! किं देसेणं देसं करिसु ? एतेणं अभिलावेणं दंडओ जाव वेमाणियाणं । [३] एवं करेंति । एत्थ वि दंडओ जॉव वेमाणियाणं । [४] एवं करेस्सति । एत्थ वि दंडओ जीव वेमाणियाणं । [५] एवं चिते-चिणिंसु, चिणंति, चिणिस्संति । उवचिते-उवचिणिसु, उवचिणंति, उवैचिणिस्संति"। उंदीरेंसु, उदीरेंति, उदीरिस्संति । वेदिसे, वेदेति, वेदिस्संति । निज्जरेंसु, निज्जरेंति, निज्जरिस्सति । गाधा ण। १. जीवे गं ला १॥ २. कडे जाव सम्वेणं लों०॥ ३. कडे जाव वेमा लों० ला०॥ ४. 'जाव' पदेन दण्डकानां चतुर्विंशतिः पूर्वोक्ता समप्रा ज्ञेया, अन्त्यो दण्डकः वैमानिकानाम् ॥ ५. करेंसु लों, अस्यां पुस्तिकायां प्रायः सर्वत्र एकारयुक्तः पाठः। करेसु ला०, अस्या पुस्तिका प्रायः सर्वत्र अनुस्वाररहित एकारयुक्तः पाठः ॥ ६-७,१०. 'जाव' पदेन दण्डकार्ना चतुर्विंशतिः पूर्वोक्ता समया झेया, अन्त्यो दण्डकः वैमानिकानाम् ॥ ८,११. °णिया। एवं लों० ला०॥ ९. करिस्सांत लों०॥ १२. चिते वि चिणंसु ला०॥ १३. चिणंसु ला०॥ १४. उवधिणस्संति ला०॥ १५. वि। उदीरिए उदीरेंसु लों॥ १६. उदीरेंति उदीरिंसु उदीरिस्सं° ला०॥ १७. वेदेसु वेदेति ला२। वेदेंसु वेदेति लों०॥ १८. निज्जरेसु ला २, एवमेव अन्यक्रियापदेषु अपि अनुस्वाररहितानि रूपाणि अधिकानि उपलभ्यन्ते॥ Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०१ उ०३ कड चित, उवचित, उदीरिया, वेदिया य, निजिण्णा । आदितिए चउभेदा, तियभेदा पंच्छिमा तिण्णि ॥१॥ . [सु. ४-५. कंखामोहणिज्जकम्मवेदणकारणाणि] ४. जीवा णं भंते ! कंखामोहणिजं कम्मं वेदेति ? हता, वेदेति । ५ . . . . ५. केहं णं भंते ! जीवा कंखामोहणिजं कम्मं वेदेति ? गोयमा ! तेहिं तेहिं कारणेहिं संकिर्गों कंखिगा वितिकिंछिता भेदसमावन्ना केलुससमावन्ना, एवं खलु जीवा कंखामोहणिज्जं कम्मं वेदेति । [सु. ६. आराहगसरूवं ६. [१] से नूणं भंते! तमेव सचं णीसंकं जं जिणेहिं पवेदितं ? हंता, १० गोयमा ! तमेव सच्चं णीसंकं जं जिणेहिं पवेदितं । [२] से नूणं भंते! एवं मणं धारेमाणे, एवं पकरेमाणे एवं चिट्ठाणे, एवं संवरेमाणे आणाए औराहए भवति ? हंता, गोयमा ! एवं मणं धारेमाणे जावे भवति । [सु. ७. अस्थित्तनत्थित्तपरिणामो] ७. [१] से नूणं भंते ! अत्थित्तं अत्थित्ते परिणमइ, नत्थित्तं नत्थित्ते १५ परिणमति ? हंता, गोयमा ! जाव परिणमति।। [२] 'जं तं भंते ! अत्थित्तं अत्थित्ते परिणमति, नत्थित्तं नत्थित्ते परिणमति तं किं पयोगसा वीससा ? गोयमा ! पयोगसौं वि तं, वीससा वि तं। १. पच्छमा ला १-२॥२.वेदंति ला०॥३. कह णं लों॥४. संकिया कंखिया वितिगिच्छिया भेला २॥ ५. कलुसं स° ला २ । केससमा ला ३॥ ६. मणं पधा ला०॥ ७. °माणे आणाए ला ३॥ ८. एवं चिंतेमा ला०॥ ९. “मनः चेष्टयन् नान्यमतानि सत्यानि इत्यादिचिन्तायां व्यापारयन् , चेष्टमानो वा विधेयेषु तपोध्यानादिषु" अवृ०॥ १०. भाराही भ° ला०॥ ११. °ति ? गोय. एव मणं धरेमा ला०॥ १२. 'जाव' पदेन ‘एवं पकरेमाणे एवं चिठेमाणे एवं संवरेमाणे आणाए आराहए' इति योज्यम् ॥ १३. °णमंति ? हंता, ला० । अस्यां पुस्तिकायां बहुषु स्थलेषु अत्र प्रकरणे एकवचने बहुवचनं दृश्यते क्वचिच्च तत् हरितालिकया संशोधितमपि ॥ १४. 'जाव' पदेन 'अत्थित्तं अत्थित्ते परिणमइ, नत्थित्ते नत्थित्ते' इति योज्यम् ॥ १५. जं गं में लार मु०॥ १६. पओगसा लों० ला० । ईदृशाः अन्ते 'सा' युक्ताः तृतीयाविभको प्रयोगाः प्राचीनबौद्धशास्त्रे प्रयुक्तायां मागधीभाषायाम्-पालीभाषायामपि दृश्यन्ते“घलसा। जलसा। मा कासि मुखसा"-पालिप्रकाशे नामकल्पेअकारान्त बुद्ध'शब्दरूपेषु टिप्पणे ॥ १७. °सा वीससा वि तं ला०॥ . Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ४-९] कंखामोहणिजकम्मबंधपरूवणार [३] जहा ते भंते ! अत्थितं अस्थित्ते परिणमइ तधा ते नत्थित्तं नत्थित्ते परिणमति ? जहा ते नत्थित्तं नत्थित्ते परिणमति तहा ते अत्थितं अत्थित्ते परिणमति ? हंता, गोयमा ! जहा मे अत्थितं अत्थित्ते परिणमति तहा मे नत्थित्तं नत्थिते परिणमति, जहा मे नत्थितं नत्थिते परिणमति तहा मे अत्थित्तं अत्थित्ते परिणमति । [४] से णूणं भंते ! अत्थितं अत्थिते गमणिज्जं ? जधा परिणमइ दो आलावगा तथा गमणि जेण वि दो ओलावगा भाणितव्वा जाव तथा मे अत्थित्तं अत्थिते गमणिज्जं । [५] जैधा ते भंते ! एत्थं गमणिज्जं तथा ते इहं गमणिज्जं ? जधा ते इहं गमणिज्जं तथा ते एत्थं गमणिज्जं ? हंता, गोयमा ! जहा मे ऐत्थं गमणिजं १० जव तहा मे ऐत्थं गमणिज्जं । [ सु. ८- ९. कंखामोहणिज्जकम्मबंध हे उपरूषणं ] ८. जीवा णं भंते ! कंखामोहणिज्जं कम्मं बंधंति ? हंता, बंधंति । ९. [१] कैहं णं भंते! जीवा कंखामोहणिज्जं कम्मं बंधंति ? गोयमा ! पमादपच्चया जोगनिमित्तं च । [२] से णं भंते! पमादे किंवहे ? गोयमा ! जोगप्पवहे । [३] से णं भंते! जोगे किंपवहे ? गोयमा ! वीरियप्पवहे । [४] से णं भंते! वीरिए किंप हे ? गोयमा ! सरीरप्पवहे । १. इमौ द्वौ आलापको वृत्तौ निरूपितौ ॥ २. जहा ते एत्थं लों० ॥ ३,५० इत्थं ला० ॥ ४. ' जाव' पदेन 'गमनीय' पदसहितः आलापको योज्यः ॥ ६. कह णं लों० ॥ ७. पमादपश्चर्य ला २ - ३ । वृत्तिकारेणात्र 'पमादपचया' 'प्रमादप्रत्ययात्' इति व्याख्यातमस्ति । दुर्गपदविवरणे तु प्रतीकरूपेण 'पमायपच्चयं' ' जोगनिमित्तयं' इत्येव पाठः मुद्रितः । तथा विवरणेऽपि एष एव पाठः मुद्रितः ॥ ८. 'पवहे' ला ० १ अत्र केनचित् संशोधकेन 'पव' हे '' इत्येवम् अङ्कितत्वेन 'पहवे' इति शोधितम् एवं यत्र 'पवहे' तत्र सर्वत्र ' पव' हे " इति निर्मितं ला १ प्रतौ । अत्र वृत्तिकारेण पाठान्तरेण ' किंप्रभवः' इति निर्दिश्य 'पवहे' स्थाने 'पहवे' इति पाठान्तरं सूचितम् ॥ ९ पभवे ला० ॥ १०. ' उत्थानमिति वा कर्म इति वा बलम् इति वा वीर्यम् इति वा पुरुषकारपराक्रमः इति वा' इत्येवं पदविभागों ज्ञेयः ॥ ; २७ [५] से णं भंते! सरीरे किंपवहे ? गोयमा ! जीवप्पवहे । एवं सति अत्थि उट्ठाणे ति वा, कम्मे ति वा बले ति वा, वीरिए ति वा, पुरिसक्कारपरक्कमेति वा । २० १५ Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८ वियाहपण्णत्तसुतं [सु. १०-११. कंखामोहणिज्जस्स उदीरणा - उषसामणाइ ] १०. [१] से णूणं भंते ! अप्पणा चेव उदीरेइ, अप्पणा चेव गरहइ, अप्पणा चेव संवरेई ? हंता, गोयमा ! अम्पणा चैव तं चैव उच्चारेयव्वं ३ । [२] जं तं भंते ! अप्पणा चेव उदीरेइ अप्पणा चेव गैरहेइ, अप्पणा चेव ५ संवरेइ तं किं उदिण्णं उदीरेइ १ अणुदिण्णं उदीरेइ २ अणुदिण्णं उदीरणाभवियं कम्मं उदीरेइ ३ उदयाणंतैरपच्छाकडं कम्मं उदीरेइ ४ ? गोयमा ! नो उदिण्णं उदीरेइ १, नो अणुदिण्णं उदीरेइ २, अणुदिण्णं उदीरणाभवियं कम्मं उंदीरेइ ३, णो उदयानंतरपच्छाकडं कम्मं उदीरेइ ४ । [स० १ उ० ३ [३] जं तं भंते ! अणुदिण्णं उदीरणाभवियं कम्मं उदीरेइ तं किं उट्ठा१० णेणं कम्मेणं बलेणं वीरिएणं पुरिसक्कारपरक्कमेणं अणुदिण्णं उदीरणाभवियं कम्मं उदीरेइ १ उदाहु तं अणुट्टाणेणं अकम्मेणं अबलेणं अवीरिएणं अपुरिसक्कारपरक्कमेणं अणुदिण्णं उदीरणाभवियं कम्मं उदीरेइ ? गोयमा ! तं उट्ठाणेण विम्मेण वि लेण वि वीरिएण वि पुरिसक्कारपरक्कमेण वि अणुदिण्णं उदीरणाभवियं कम्मं उदीरेs, णो तं अणुट्ठाणेणं अकम्मेणं अबलेणं अवीरिएणं अपुरिसक्कारपरक्कमेणं १५ अणुदिण्णं उदीरणाभवियं कम्मं उदीरेइ । एवं सति अस्थि उट्ठाणे इ वा कम्मे इवाबले इ वा वीरिए इ वा पुरिसक्कारपरक्कमे इ वा । ११. [१] से नूणं भंते! अप्पणा चेव उवसामेइ, अप्पणा चेव गरहइ, अप्पणा चेव संवरेइ ? हंता, गोयमा ! एत्थ वि तं चैव भाणियव्वं, नवरं अणुदिण्णं उवसामेइ, सेसा पंडि सेहेयव्वीं तिण्णि । [२] जं तं भंते! अणुदिण्णं उवसामेइ तं किं उट्ठाणेणं जीव पुरिसक्कारपरक्कमेण वा । १. संवरेति ला०, अस्यां पुस्तिकायां ' उदीरेइ' प्रभृति क्रियापदेषु अन्ते 'ति ' प्रयुक्तो लभ्यते ॥ २. अनेन त्रिरूपेण अन 'उदीरेइ' इत्यादिकं क्रियापदत्रयं प्रयोज्यम् ॥ ३. गरहति लों० ॥ ४. “ यद् उदीरणाभविकम् - तत्र 'भविष्यति' इति भवा, सा एव भविका, उदीरणा भविका यस्य इति प्राकृतत्वात् उदीरणाभविकम्, अन्यथा 'भविकोदीरणम्' इति स्यात्, उदीरणायां वा भव्यम् योग्यम् उदीरणाभव्यम् ” अषृ० ॥ ५. 'वरं पच्छा' ला २ ॥ ६. भंते ! उदीरणा लों० ॥ ७. तह चेव ला० । तहेव ला २ ॥ ८. उदीण्णं १, अणुदिष्णं उदीरणाभवियं २, उदयानंतरपच्छाकडं कम्मं ३, एते त्रयो विकल्पा निषेध्याः ॥ ९. पडिसेहिय ला० ॥ १०. 'ब्वा । १२. ले नूणं लों० ॥ ११. ' जाव' पदेन 'कम्मेणं, बलेणं, वीरिएणं' ॥ Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १०-१४] कंखामोहणिजकम्मस्स विविहा वत्तव्वया [सु. १२-१३. कंखामोहणिज्जस्स घेयण-णिज्जरणाई] १२. से नूणं भंते ! अप्पणा चेव वेदेई अप्पणा चेव गरहइ १ एत्थ वि स चैव परिवाडी। नवरं उदिण्णं वेएइ, नो अणुदिण्णं वेएइ। एवं जाव पुरिसक्कारपरक्कमे इ वा। १३. से नणं भंते ! अप्पणा चेव निजरेति अप्पणा चेव गरहइ ? एत्थ ५ वि सं चेव परिवाडी। नवरं उदयाणंतरपच्छाकॅडं कम्मं निजरेइ, एवं जाव परक्कमेइ वा। [सु. १४. चउवीसदंडएसु कंखामोहणिज्जकम्मवेदण-निज्जरणाई] १४. [१] नेरइया णं भंते ! कंखामोहणिज्ज कम्मं वेएंति १ जधा ओहियों जीवा तधा नेरइया जाव थणितकुमारा। [२] पुढविकाइया णं भंते ! कंखामोहणिज कम्मं वेदेति ? हता, वेदेति । [३] कहं णं भंते ! पुढविक्काइया कंखामोहणिज्जं कम्मं वेदेति? गोयमा! तेसि णं जीवाणं णो एवं तका इ वा सण्णा इ वा पण्णा इ वा मणे इ वा वई ति वा 'अम्हे णं कंखामोहणिज्जं कम्मं वेदेमो' वेदेति पुण ते । - [४] से गूणं भंते ! तमेव सच्चं नीसंकं जं जिणेहिं पवेदियं । "सेसं तं. १५ चेव जीव पुरिसकारपरकमेणं ति वा । १. वेदेखि ला० अस्यां पुस्तिकायां प्रायः बहुवचनं सर्वत्र लभ्यते ॥ २. अप्प० एत्थ वि लों॥ ३. साचेव ला॥१. कडकम्मं लों०॥ ५, 'औधिका जीवाः' इत्यनेन जीवानां सामान्यरूपा वक्तव्यता सूच्यते, सा च पूर्व १२-१३ सूत्रयोः समागता ॥ ६. 'जाव' पदेन असुर-नागसुपर्ण-विद्युत्-अग्नि द्वीप-उदधि-दिक्-वायुकुमाराणां तदन्ते च स्तनितकुमाराणां वक्तव्यता ज्ञेया॥ ७,९. वेदेति ला०॥ ८. कह णं लो०॥ १०. "एवं 'तका इव' ति एवं वक्ष्यमाणोल्लेखेन तर्कः विमर्शः, स्त्रीलिङ्गनिर्देशश्च प्राकृतत्वात्" अवृ०। अत्र 'इ' पदं 'इति' पदभावबोधकं प्रतिभासते-'तर्क इति वा' इत्यादि सं०॥ ११. वा षयी ति लों० । वा वामा ति ला २ । अत्र 'वई ति वा' स्थाने 'वाया इ वा' इत्येवं प्रतीकरूपेण मुद्रितम्-दुर्ग प० वि०॥ १२. अत्र ‘शेष' पदेन बोध्यं पाठं वृत्तिकारः स्वयमेव वृतौ सूचितवान्-“हंता, गोयमा! तमेव सच्वं नीसंकं जं जिणेहिं पवेइयं । से णूणं भंते! एवं मणं धारेमाणे इत्यादि तावद् वाच्यम् यावत् ‘से गूणं भंते! अप्पणा चेव निजरेइ, अप्पणा चेव गरहइ' इत्यादेः सूत्रस्य 'पुरिसकारपरकमे इव' ति पदम्" भवृ. ॥ १३. 'जाव' पदेन 'कम्मेणं, बलेणं, वीरिएणं' इति योज्यम् ॥ १४. रक्कमे इ वा मु०॥ Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विवाहपण्णत्तसुतं [4] एवं जीव चउरिंदिया । [६] पंचिंदियतिरिक्खजोणिया जीव वेमाणिया जधा ओहिया जीवा । [सु. १५. निग्गंथे पडच कंखामोहणिअवेदणधियारो ] १५. [१] अस्थि णं भंते! समणा वि निग्गंथा कंखामोहणिज्जं कम्मं ५ वेदेति ? हंतां, अत्थि । १५ [२] कहं णं भंते ! समणा वि निग्गंथा कंखामोहणिज्जं कम्मं वेदेंति ? गोयमा ! तेहिं तेहिं नाणंतरेहिं दंसणंतरेहिं चरितंतरेहिं लिंगंतरेहिं पवयणंतरेहिं पावयणंतरेहिं कप्पंतरेहिं मग्गंतरेहिं मतंतरेहिं भंगंतरेहिं नयंतरेहिं नियमंत रेहिं प्रमाणंतरेहिं संकिया कंखिया वितिकिंछिता भेदसमावन्ना, कलुससमावन्ना, एवं १० खलु समणा निग्गंथा कंखामोहणिज्जं कम्मं वेदेति । [स० १ उ० ३-४ [३] से नूणं भंते ! तमेव सच्चं नीसंकं जं जिणेहिं पवेइयं ? हंता, गोयमा ! तमेव सच्चं नीसंकं जाव पुरिसक्कारपरक्कमे इवाँ । सेवं भंते! सेवं भंते ! | ततिभ ॥ १-३ ॥ [चउत्थो उद्देसओ 'पगई '] [सु. १. ' कति पगडी' आइपंचदारपरूषणं ] १. कति णं भंते ! कम्मपगडीओ पण्णत्ताओ ? गोतमा ! अट्ठ कम्मपगडीओ पण्णत्ताओ । कम्मपगडीए पढमो उद्देसो नेतव्वो जाव अणुभागो सम्मत्तो । गाधा १. ' जाव' पदेन अप्कायिकाः तेजस्कायिकाः वायुकायिकाः वनस्पतिकायिकाः द्वीन्द्रियाः त्रीन्द्रियाः जीवा योज्याः ॥ २. 'जाव' पदेन मनुष्याः व्यन्तराः तथा ज्योतिष्का अपि बोध्याः ॥ ३. हंतऽत्थि लों० ॥ ४. चारितं ला २ ॥ ५. गिच्छिमा वा भेद' ला २ ॥ ६. भेदभावना कलुसमाव ला १ ॥ ७ वा । णवरं अस्थि णं भंते ! समणा णिग्गंधा णं कंखामोहणिज्जं कम्म बंधंति ? सेसं तहेव । सेवं भंते २ तिलों० ला ३ ला० ॥ ८. प्रज्ञापनासूत्रस्य त्रयोविंशतितमस्य कर्मप्रकृतिनामकपदस्य प्रथमोद्देशकः अत्र अनुसन्धेयः, अस्य चोद्देशकस्य उपयुक्तो भागो वृत्तिकारेण सूचित एव ॥ Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १५, १-४] उदिण्णुवसंतमोहस्स उवट्ठावण-अवक्कमणपरूवणं कति पगडी ११ कह बंधइ १२ कतिहिं व ठाणेहिं बंधती पगडी १३। कति वेदेति व पगडी १ ४ अणुभागो कतिविहो कस्स १५॥१॥ [सु. २-५. उदिण्ण-उपसंतमोहणिज्जस्स जीवस्स उवट्ठाषण-अवक्कमणाइपरूषणं] २. [१] जीवे णं भंते ! मोहणिजेणं कडेणं कम्मेणं उदिण्णेणं उवट्ठाएंजा ? हंता, उवट्ठाएज्जा। [२] से भंते ! किं वीरित्ताए उवढाएज्जा ? अवीरियत्ताए उवटाएज्जा ? गोतमा ! वीरियत्ताए उवट्ठाएज्जा, नो अवीरियत्ताए उवट्ठाएज्जा। [३] दि वीरियत्ताए उवहाएंज्जा किं बालवीरियत्ताए उवट्ठाएज्जा ? पंडितवीरियत्ताए उवट्ठाएज्जा ? बाल-पंडितवीरियत्ताए उवट्ठाएज्जा ? गोयमा ! बालवीरियत्ताए उवट्ठाएज्जा, णो पंडितवीरियत्ताए उवट्ठाएज्जा, नो बाल-पंडित- १० वीरियत्ताए उघट्टाएज्जा। ३. [१] जीवे णं भंते! मोहणिज्जेणं कडेणं कम्मेणं उदिण्णेणं अवक्कमेजा ? हता, अवक्कमेज्जा। [२] से भंते ! जीव बालपंडियवीरियत्ताए अवक्कमेजा ३१ गोयमा ! बोलवीरियत्ताए अवक्कमेज्जा, नो पंडियवीरियत्ताए अवक्कमेज्जा, सिय बाल- १५ पंडियवीरियत्ताएँ अवक्कमेज्जा। ४. जधा उदिण्णेणं दो आलावगा तथा उवसंतेण वि दो आलावगा माणियव्वा । नवरं उवट्ठाएजा पंडियवीरियत्ताए, अवकमज्जा बाल-पंडियवीरियत्ताए। १. किह लों• ला १-२.३॥ २.हिं ठा ला०॥ ३. बंधए जीवो प्रज्ञा०॥ ४. “मोहणिजेणं ति मिथ्यात्वमोहनीयेन" अवृ०।। ५. "उइएणं-उदितेन" दुर्ग प० वि० पृ. २३ प्र०॥ ६. एज ला २॥ ७. “वीर्ययोगाद् वीर्यः प्राणी तद्भावो वीर्यता, अथवा वीर्यमेव स्वार्थिकप्रत्ययाद् वीर्यता, वीर्याणां भावो वा वीर्यता तया" अवृ०॥८,१०. एज ला० लों० । लो० पुस्तके सर्वत्र 'एज' इति। “उपतिष्ठेत-परलोकक्रियासु अभ्युपगमं कुर्यात्" अवृ०॥९. जति ला ३॥११.हंत अवलमेज लो० ॥१२. 'जाव' पदेनात्र “किंवीरियत्ताए अवक्कमेज्जा ? अवीरियत्ताए अवक्कमेजा ? गोतमा! वीरियत्ताए अवक्कमेजा, नो अवीरियत्ताए अवक्कमेजा। जदि वीरियत्ताए अवक्कमेजा किं बालवीरियत्ताए अवक्कमिज्जा १ पंडियवीरियत्ताए अवकमिजा ? बाल-पंडियवीरियत्ताए" इति योज्यम् ॥ १३. अत्र वृत्तिकार-दुर्गपदविवरणकारौ "वाचनान्तरे तु एवम्-बालवीरियत्ताए, नो पंडियवीरिथत्ताए, नो बाल-पंडियवीरियत्ताए" इति निर्दिश्य पाठान्तरं दर्शितवन्तौ। अस्मिन् पाठान्तरे ‘सिय' पदं नास्ति ॥ १४. °त्ताए। ४. जहा लों०॥ १५. अत्र वृत्तिकार-दुर्गपदविवरणकारौ “वृद्धस्तु काश्चिद् वाचनाम् आश्रित्य" इत्यादिना अर्थान्तरं पाठान्तरं च प्रदर्शितवन्तौ ॥ Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३ वियाहपण्णत्तिसुन्त [स० १३०४ ५. [१] से भंते! किं ओताए अवक्कमइ ? अंणाताए अवक्कमइ १ गोयमा ! आताए अवक्कमइ, णो अणाताए अवक्कमइ, मोहणिज्जं कम्मं वेदेमाणे । [२] से कैहमेयं भंते ! एवं ? गोतमा ! पुव्विं से एतं एवं रोयति इदाणिं से एवं एवं नो रोयइ, एवं खलु एतं एवं । [सु. ६. कम्मवेदणं पडुच मोक्खपरूवणं ] १० ६. से नूणं भंते ! नेरइयस्स वा, तिरिक्खजोणियस्स वा, मॅणूसस्स वा, देवस्स वा जे कडे पांवे कम्मे, नत्थि णं तस्स अवेदइत्ता मोक्खो १ हंता, गोतमा ! नेरइयस्स वा, तिरिक्खजोणियस्स वा, मणुस्सस्स वा, देवस्स वा जे कडे पावे कम्मे, नत्थि तस्स अवेदइत्ता मोक्खो । से केणणं भंते ! एवं वुञ्चति नेरइयस्स वा जाव मोक्खो ? एवं खलु मए गोयमा ! दुविहे कम्मे पण्णत्ते, तं जहा - पदेसकम्मे य, अणुभागम् य । तत्थ णं जं तं पदेसकम्मं तं नियमा वेदेति, तत्थ णं जंतं अणुभागकम्मं तं अत्थेगइयं वेदेति, अत्थेगइयं नो वेएइ । णायमेतं अरहता, सुतमेतं अरहता, विष्णाय मेतं अरहता - " इमं कम्मं अयं जीवे अंब्भोवगमियाए वेदणाए वेइस्सइ, इमं कम्मं अयं जीवे उवक्कमियाए वेदणार वेईस्सइ । अहाकम्मं १५ अधानिकरणं जधा जधा तं भगवता दिङ्कं तथा तथा तं विप्परिणमिस्सतीति । से तेणेणं गोतमा ! नेरइयस्स वा ४ जाव मोक्खो । [सु. ७-११. पोग्गल - जीवाणं तिकालसासयत्तपरूवणं ] ७. एस णं भंते! पोग्गले तीतमणंतं सासयं समयं 'भुंवि' इति वत्तव्वं १- २. " भावाए - स्वयम्, अणाताए- परेण " इत्यर्थः ॥ ३. से कहूं भंते! एवं ला० । से कह भंते ! एवं लों० । ' कहं ' ' कह' इत्येवं रूपद्वयमपि समीचीनम् 'मांसादेर्वा ' ८।१।२९ । हैमं सूत्रं दृश्यम् ॥ ४. मणुस्सस्स लों० ॥ ५. पावकम्मे ला० ।। ६. अवेदयन्ताए मोक्खे ? ला० । अवेदियत्ता मो' ला २ ॥ ७. तिरियस्स वा मणुयस्स वा ला ३ ॥ ८. पावकम्मे ला ३ ॥ ९. “ अब्भोवगमियाए ति प्राकृतत्वाद् अभ्युपगमः..., , तेन निर्वृत्ता आभ्युपगमिकी, तथा " अषृ० । मुद्रितमूलपाठे मुद्रितटीकाय त्वत्र “ अज्झोवगमियाए " इति वर्तते ॥ १०. वेदेस्सति लो० ॥ ११. पालिभाषायाम् भूतकालसूचकं 'भू' धातोः 'अभवि' 'अभवी' वा इति रूपद्वयं प्रसिद्धम् । अत्रापि आर्षत्वाद् आदिभूतस्य 'अ' आगमस्य लोपे गुणाभावे च अथवा हैमप्राकृतव्याकरणस्य ८|४|६० | सूत्रेण 'भुव' आदेशे 'भुवि ' ' भुवी' वा इत्येवं ज्ञेयम् । अथवा आर्षत्वाद् एव 'भू' धातोः पूर्वोक्तसूत्रेण 'भुव' रूपे जाते ततश्च भूतकालसूचके हैम० प्रा० ८|३|१६३ | सूत्रेण 'ईअ' प्रत्यये 'भुवीअ' इति सेत्स्यति, तस्य च बाहुल्येन 'भुवि', 'भुवी' वा रूपं साध्यम् । मूलपाठे 'भुवीति' प्रयोगः तस्य सन्धिविच्छेदे भुवि + इति' अथवा 'भुवी + इति' स्यात् । 'एतत् क्रियापदम् 'अभूत्' इत्यर्थे अत्र प्रयुक्तम् ॥ Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०५-१५] . कम्मवेदणं पडुञ्च मोक्खपरूवणाइ सिया ? हंता, गोयमा ! एस णं पोग्गले तीतमणतं सासयं समयं 'भुवि' इति वत्तव्वं सिया । ८. एस णं भंते ! पोग्गले पडुप्पन्नं सासयं समयं भवति' इति वत्तव्वं सिया १ हंता, गोयमा ! तं चेव उच्चारेतव्वं । ९. एस णं भंते ! पोग्गले अणागतमणतं सासतं समयं भविस्सति' ५ इति वत्तव्वं सिया ? हंता, गोयमा ! तं चेव उच्चारेतव्वं । १०. एवं खंधेण वि तिण्णि आलावगा । ११. एवं जीवेण वि तिण्णि आलावगा भाणितव्वा । [सु. १२-१५ छउमत्थ-केवलीणं कमसो असिझणाइ-सिझणाइपरूवणं] १२. छउमत्थे णं भंते ! मणूसे तीतमणंतं सासतं समयं केवलेणं १० संजमेणं, केवलेणं संवरेणं, केवलेणं बंभचेरवासेणं, केवलाहिं पवयणमाताहिं सिझिK बुझिसु जाव सव्वदुक्खाणमंतं करिसु ? गोतमा ! नो इणढे समढे। से केणद्वेणं भंते ! एवं वुच्चइ तं चेव जाव अंतं करेंसु ? गोतमा ! जे केई अंतकरा वा, अंतिमसरीरिया वा सबदुक्खाणमंतं करेंसु वा करेंति वा करिस्संति वा सव्वे ते उप्पन्ननाण-दंसणधरा अरहा जिणे केवली भवित्ता ततो पच्छा सिझंति १५ बुझंति मुच्चंति परिनिव्वायति सव्वदुक्खाणमंतं करेंसु वा करेंति वा करिस्संति वा, से तेणद्वेणं गोतमा ! जाव सव्वदुक्खाणमंतं करेंसु । १३. पडुप्पन्ने वि एवं चेव, नवरं 'सिझंति' माणितव्वं । १४. अणागते वि एवं चेव, नवरं 'सिज्झिस्संति' भाणियव्वं । १५. जहा छउमत्थो तथा आंधोहिओ वि, तहा परमाहोहिओ वि। २० तिण्णि तिण्णि आलावगा भाणियव्वा । १. भविस्संति त्ति व लों० ॥ २ भंते तीत ला०॥ ३. °सयं केव° ला०॥ ४. सिझंसु बुझंसु ला। "सिझिसु इत्यादौ बहुवचनं प्राकृतत्वात्" अवृ०॥ ५. सु? जे केइ लो० ॥ ६. केवि ला २ ॥ ७. अरिहा जिणा के लों० ला २। अर्हा जिणा के ला ३ ॥ ८. छउमत्थे वहा आहोहिओ वि । तिन्नि तिन्नि आलावगा ला०॥ ९. माहोहिओ ला२-३ ॥ १०. “परम आधोऽवधि काद यः स परमाधोऽवधिकः, प्राकृतत्वाच्च व्यत्ययनिर्देशः" अवृ० । परमोहिओ लो० ला १-२-३ अवृपा० ॥ Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ રૂપ १० १५ २० वियाहपण्णन्तिसुतं [सु. १६-१८. केवलिस्स मोक्खो संपुण्णणाणित्तं च] १६. केवली णं भंते! मणूसे तीतमणंतं सासयं समयं जाव अंतं करेंसु १ हंता, सिज्झिसुं जाव अंतं करेंसु । एते तिण्णि आलावगा भाणियव्वा छैउमत्थस्स जधा, नवरं सिज्झिसुँ, सिज्झंति, सिज्झिस्संति। १७. से नूणं भंते ! तीतमणंतं सासयं समयं दुप्पन्नं वा सासयं समयं, अणागतमणंतं वा सासयं समयं जे केई अंतकरा वा अंतिमसरीरिया वा सव्वदुक्खापमंतं करेंसु वा करेंति वा करिस्संति वा सव्वे ते उप्पन्ननाण-दंसणधरा अरहा जिणे केवली भवित्ता तओ पच्छा सिज्झति जाव अंतं करेस्संति वा ? हंता, गोयमा ! तीतमतं सासतं समयं जाव अंतं करेस्संति वा । १८. से नूणं भंते ! उप्पन्ननाण- दंसणधरे अरहा जिणे केवली ' अँलमत्थु ' त्ति वत्तव्वं सिया ? हंता, गोयमा ! उप्पन्ननाण - दंसणधरे अरहा जिणे केवली ' अलमत्थु 'त्ति वत्तव्वं सिया । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति० । ॥ चत्थो ॥ [स० १३०५ पंचमो उद्देसो 'पुढवी' [सु. १-५. चउवीसदंडयाणं आवाससंखापरूषणं ] १. कति णं भंते! पुढवीओ पण्णत्ताओ ? गोयमा ! सत्त पुढवीओ पण्णत्ताओ । तं जहा - रयणप्पभा जीव तमतमा । २. इमीसे णं भंते! रतणप्पभाए पुढवीए कति निरयावाससय सहस्सा पण्णत्ता ? गोतमा ! तीसं निरयावास सय सहस्सा पण्णत्ता । गाधा— तीसा य पण्णवीसा पण्णरस दसेव या सयसहस्सा । तिण्णेगं पंचूर्ण पंचेव अणुत्तरा निरया ॥ १ ॥ ५. १, ३. सिज्झंसु ला ० ॥ २. छउमत्थेणं जहा ला० । छउमत्थे जहा ला २ ॥ ४. पच्चुप्प ला २ ॥ केवि ला २ । ६. जिणा लों० ला २ ॥ ७. " अलमत्थु - पर्याप्तं भवतु, ' नातः परं किञ्चिद् ज्ञानान्तरं प्राप्तव्यम् अस्य अस्ति' इति एतद् वक्तव्यं स्यात् " अनु० ॥ ८. 'जाव' पदेन 'सक्करापभा, वालुगापभा, पंकपभा, धूमपभा, तमा' इत्येतानि पदानि योज्यानि ॥ Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१-७] चउवीसदंडयाणं आवाससंखा ३५ ३. केवतिया णं भंते ! असुरकुमारावाससतसहस्सा पण्णत्ता १ एवं ---- चोयट्टी असुराणं, चउरासीती य होति नागाणं ।। बावत्तरी सुवण्णाण, वाउकुमाराण छण्णउती ॥२॥ दीव-दिसा-उदहीणं विज्जुकुमारिंद-थाणिय-मग्गीणं । छण्हं पि जॅयलगाणं छावत्तरिमो सतसहस्सा ॥३॥ ४. केवतिया णं भंते ! पुढविक्काइयावाससतसहस्सा पण्णत्ता १ गोयमा ! असंखेजा पुढविक्काइयावाससयसहस्सा पण्णत्ता जाव असंखिज्जा जोदिसियविमाणावाससयसहस्सा पण्णत्ता। ५. सोहम्मे णं भंते ! कप्पे कति विमाणावाससतसहस्सा पण्णता ? गोयमा ! बत्तीसं विमाणावाससतसहस्सा पण्णत्ता । एवं बत्तीसऽट्ठावीसा बारस अट्ठ चउरो सतसहस्सा। पण्णा चत्तालीसा छच सहस्सा सहस्सारे ॥४॥ आणय-पाणयकप्पे चत्तारि सताऽऽरण-ऽच्चुए तिण्णि । सत्त विमाणसताई चउसु वि एएसु कप्पेसुं॥५॥ एक्कारसुत्तरं हेट्ठिमेसु सत्तुत्तरं च मज्झिमए । सतमेगं उवरिमए पंचेव अणुत्तरविमाणा ॥६॥ [सु. ६. पंचमुद्देसगस्स अत्थाहिगारदारगाहा ६. पुंढवि "ट्ठिति १ ओगाहण २ सरीर ३ संघयणमेव ४ संठाणे ५। लेसा ६ दिट्ठी ७णोणे ८ जोगुवओगे ९-१० य दस ठाणा॥१४॥ [सु. ७-९. नेरइयाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्ययापुव्यं पढमं ठितिट्ठाणपरूषणदारं] २० ____७. इमीसे णं भंते ! रतणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावाससतसहस्सेसु एगमेगंसि निरयावासंसि नेरतियाणं केवतिया ठितिठाणा पण्णत्ता १ गोयमा ! १. चउसट्ठी ला ३ ॥ २. होंति ला ३ ॥ ३. °य-अग्गी लो० ॥ ४. जुवल लो० ॥ ५. 'ओ इति पादपूरको निपातः' सं०॥६. 'जाव' पदेन अप्कायिकाद् आरभ्य वानव्यन्तरपर्यन्ता योज्याः ॥ ७. °सिया वि° ला ३ ॥ ८. सोहमे णं भंते ! कति वि ला ३ ॥ ९. “पुढवी इति लुप्तविभक्तिकत्वाद् निर्देशस्य पृथिवीषु उपलक्षणत्वाच अस्य पृथिव्यादिषु जीवावासेषु इति द्रष्टव्यम्" अवृ० । पुढवि ठिती ला०। पुढवि ठिई लों०॥ १०. “ठिति त्ति 'सूचनात् सूत्रस्य' इति न्यायात् स्थितिस्थानानि वाच्यानि इति" अवृ०॥११. "एकारान्तं च पदं प्रथमैकवचनान्तं दृश्यम्" अवृ०॥ १२. णाणा लो० ॥ १३. °वतीया ला० । °वइया ठाणा लों०॥ Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ वियाहपण्णत्तिसुत्तै सि० १०५ असंखेजो ठितिठांणा पण्णत्ता । तं जहा—जहन्निया ठिती, समयाहियो जहन्निया ठिई, दुसमयाहिया जहन्निया ठिती जावं असंखेजसमयाहिया जहन्निया ठिती, तप्पाउग्गुक्कोसिया ठिती। ८. इमीसे णं भंते ! रतणप्पभाएँ पुढवीए तीसाए निरयावाससतसहस्सेसु ५ एगमेगसि निरयावासंसि जहन्नियाए ठितीए वट्टमाणा नेरइया किं कोधोवउत्ता, माणोवउत्ता, मायोवउत्ता, लोभोवउत्ता १ गोयमा ! सव्वे वि ताव होजा कोहोवउत्ता १, अहवा कोहोवउत्ता य माणोवउत्ते य २, अहवा कोहोवउत्ता य माणोवउत्ता यं ३, अहवा कोहोवउत्ता य मायोवउत्ते य ४, अहवा कोहोवउत्ता य मायोवउत्ता य ५, अहवा कोहोवउत्ता य लोभोवउत्ते य ६, अहवा कोहोव१० उत्ता य लोभोवउत्ता य ७। अहवा कोहोवउत्ता य माणोवउत्ते य मायोवउत्ते य १, कोहोवउत्ता य माणोवउत्ते य मायोवउत्ता य २, कोहोवउत्ता य माणोवउत्ता य मायोवउत्ते य ३, कोहोवउत्ता य माणोवउत्ता य मायाउवउत्ता य ४। एवं कोह-माण-लोभेण वि चउ ४। एवं कोह-माया-लोभेण वि चउ ४, एवं १२। पच्छा माणेण मायाए लोभेण य कोदो भइयव्वो, ते कोहं अमुंचता ८। १५ एवं सत्तावीसं भंगा णेयव्वा। ९. इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावाससयसहस्सेसु एगमेगंसि निरयावासंसि समयाधियाए जहन्नहितीए वट्टमाणा नेरइया किं कोधोवउत्ता, माणोवउत्ता, मायोवउत्ता, लोभोवउत्ता ? गोयमा ! कोहोवउत्ते य माणोवउत्ते य मायोवउत्ते य लोभोवउत्ते य ४ । कोधोवउत्ता य माणोवउत्ता य २० मायोवउत्ता य लोभोवउत्ता य ८ । अधवा कोहोवउत्ते य माणोवउत्ते य १०, १. "प्रथमपृथिव्यपेक्षया जघन्या स्थितिः दश वर्षसहस्राणि, उत्कृष्टा तु सागरोपमम्। एतस्यां च एकैकसमयवृद्धया असङ्खयेयानि स्थितिस्थानानि भवन्ति" अवृ०॥ २. हिया दुसमया लो० ॥ ३. 'जाव' पदेन त्रिसङ्ख्यातः सङ्खयेयसङ्ख्यारूप 'शीर्षप्रहेलिका'पर्यन्ता सकला सङ्ख्या योज्या, अर्थात् तिसमयाहिया जाव सीसपहेलियासमयाहिया, असंखेजसमयाहिया जहन्निया ठिती॥ ४. °ए तीसाए लों॥५.कोहोवउत्ता य मायोघउत्ता य एवं सत्तावीसं नेयम्वा ला० ला३॥ ६. य ३, एवं माया वि, लोभो वि कोहेण भइयव्वो। अह कोहोवउत्ता य माणोवउत्ते य मायोवउत्तो य । पच्छा माणेण लोभेण य। पच्छा मायाए लोभेण य। पच्छा माणेण मायाए लोभेण य कोहो भइयम्वो। ते कोहं अमुंचता ला १ । य ३, एवं माया वि लोमे वि ७ पच्छा माणेण लोभेण य ११ पच्छा मायाए लोभेण य १५ पच्छा माणेण मायाए १९ लोभेण य माणेण य मायाए कोहो भइयन्वो ते कोहं अमुंचता ला ४ ॥ ७. य। एवं सत्तावीसं ला २॥ Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ८-१३] चउवीसदंडएसु कोहोवउत्ताइजुयं ठितिआइदारदसगं अधवा कोहोवउत्ते य माणोवयुत्ता य १२, एवं असीति भंगा नेयव्वा, एवं जाव संखिजसमयोधिया ठिई । असंखेजसमयाहियाँए ठिईए तप्पाउग्गुक्कोसियाए ठिईए सत्तावीसं भंगा भाणियबा। [सु. १०-११ नेरइयाणं कोहोघउत्ताइवत्तब्धयापुत्वं बीयं ओगाहणठाणदारं] १०. इमीसे णं भंते ! रतणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावाससय- ५ सहस्सेसु एगमेगसि निरयावासंसि नेरइयाणं केवतिया ओगाहंणाठाणा पण्णता ? गोयमा ! असंखेजा ओगाहणाठाणा पण्णत्ता। तं जहाजघन्निया ओगाहणा, पदेसाहिया जहन्निया ओगाहणा, दुप्पदेसाहिया जहन्निया ओगाहणा जाव असंखिज्जपदेसाहिया जहन्निया ओगाहणा, तप्पाउग्गुक्कोसिया ओगाहणा। ११. इमीसे णं भंते ! रतणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावाससयसहस्सेसु १० एगमेगंसि निरयावासंसि जहन्नियाए ओगाहणाए वट्टमाणा नेरतिया किं कोहोवउत्ता० १ असीति भंगा भाणियवा जीव संखिजपदेसाधिया जहन्निया ओगाहणा। असंखेजपदेसाहियाए जहन्नियाए ओगाहणाए वट्टमाणाणं तप्पाउग्गुक्कोसियाए ओगाहणाए वट्टमाणाणं नेरइयाणं दोसु वि सत्तावीसं भंगा । [सु. १२-१३. नेरइयाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्ययापुव्वं तइयं सरीरदारं] १५ १२. ईमीसे णं भंते ! रयण० जावं एगमेगसि निरयावासंसि नेरतियाणं कति सरीरया पण्णत्ता १ गोयमा ! तिण्णि सरीरया पण्णत्ता । तं जहा—वेउत्रिए तेयए कम्मए । १३. [१] इमीसे णं भंते ! जावं वेउब्वियसरीरे वट्टमाणा नेरतिया किं कोहोवयुत्ता० १ सत्तावीसं भंगी। [२] एतेणं गैमेणं तिण्णि सरीरा भाणियव्वा। २० १. नायव्वा ला २॥ २. °याहियठिती। अ° लो० ला० ला ३ ॥ ३. हियठितीए त ला ला ३ ॥ ४. भंगा णेयव्वा ला० ला ३ ॥ ५-६. हगट्टाणा लों० ला०॥ ७. 'आव' पदेन एकप्रदेशाधिका द्विप्रदेशाधिका इत्येवम् सर्वाऽपि सङ्ख्येयरूपा सङ्ख्या शीर्षप्रहेलिकापर्यन्ता योज्या॥८.माणाणं दोसु लों० ला १ । °माणाणं जाव णेरइयाणं सत्ता ला० ला ३ ॥९. इमीसे णं रय लो० ॥१०. 'जाव' पदेन ‘रयणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावाससयसहस्सेसु' इति योज्यम् ॥ ११. 'जाव' पदेन ‘रयणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावाससयसहस्सेस एगमेगंसि निरयावासंसि' इति बोध्यम्॥ १२.गाभाणियव्वा। ला ३ ।। १३. गमएणं ला ला ४ ।। Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०१ उ०५ [सु. १४-१५. नेरइयाणं कोहोघउत्ताइवत्तव्वयापुव्वं चउत्थं संघयणदारं]] १४. इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए जोव नेरइयाणं सरीरगा किंसंघर्यणा पण्णता ? गोयमा ! छण्हं संघयणाणं असंघयणी, नेवऽट्ठी, नेव छिरा, नेव हारूणि। जे पोग्गला अणिट्ठा अकंता अप्पिया असुभा अमणुण्णा अमणांमा ५ ते तेसिं सरीरसंघातत्ताए परिणमंति। १५. इमीसे णं भंते ! जाव छण्हं संघयणाणं असंघयणे वट्टमाणा नेरतियां किं कोहोवउत्ता० ? सत्तावीसं भंगा। [सु. १६-१७. नेरइयाणं कोहोघउत्ताइवत्तब्धयापुव्वं पंचमं संठाणदारं] १६. इमीसे णं भंते ! रयणप्पभा जावं सरीरया किंसंठिता पण्णत्ता ? १० गोयमा ! दुविधा पण्णत्ता । तं जहा-भवधारणिज्जा य उत्तरवेउब्विया य । तत्थ णं जे ते भवधारणिज्जा ते हुंडसंठियों पण्णता । तत्थ णं उत्तरवेउब्विया ते वि हुंडसंठिया पण्णत्ता। १७. इमीसे णं जाव हुंडसंठाणे वट्टमाणा नेरतियाँ कि कोहोवउत्ता० १ सत्तावीसं भंगा। १५ [सु. १८-१९. नेरइयाणं कोहोघउत्ताइवत्तव्ययापुत्वं छठें लेसादारं] १८. इमीसे णं भंते ! रैयणप्पभाए पुढवीएँ नेरइयाणं कति लेसाओ पण्णताओ १ गोयमा! एका काउलेसा पण्णत्ता । १९. मीसे णं भंते ! रयणप्पभाए जाव काउलेस्साए वट्टमाणा० १ सत्तावीसं भंगा। १. णं जाव ला० । णं भंते ! जाव जं० ला २॥ २. 'जाव' पदेन ‘रयणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावाससयसहस्सेसु एगमेगंसि निरयावासंसि वट्टमाणाणं' इति योज्यम् ॥ ३. °रया किंसंघयणी पण्ण ला २-३॥ ४. संघतणी प° ला ४॥ ५. ण्हारु। जे जं०॥ ६. °णामा एतेसिं ला ३, यद्यपि मुद्रितमूलपाठ-वृत्त्योरयमेव पाठोऽस्ति किन्तु प्राचीनतमवृत्तिपुस्तके मुद्रितानुसारी पाठो नोपलभ्यते॥ ७. तेसि संघाला ४॥ ८. असंघयणा वट्ट लों०॥ ९. °या०? सत्ता लों॥ १०. 'जाव' पदेन 'रयणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावाससयसहस्सेसु एगमेगंसि निरयावासंसि वट्टमाणाणं नेरतियाणं' इति योज्यम् ॥ ११. रविउव्वा य ला १ ॥ १२. °या ।१७. इ° जं०॥ १३. 'जाव'पदेन इमीसे गं रयणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावाससयसहस्सेसु एगमेगंसि निरयावासंसि' इति योज्यम् ॥ १४.तिया०? सत्ताजं०॥ १५.०२० कति जं० ॥१६. वीए कति लो० ॥ १७. इमीसे णं जाव का जं. लों०॥ . Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १४-२५] चउवीसदंडपस कोहोवउत्ताइजुयं ठितिभाइदारदसगं [सु. २०-२१. नेरइयाणं कोहोव उत्ताइवत्तव्ययापुव्यं सत्तमं दिट्ठिदारं ] २०. इमीसे णं जीव किं सम्मदिट्ठी मिच्छदिट्ठी सम्मामिच्छद्दिट्ठी ? तिण्णि वि । २१.[१] इमीसे णं जॉव सम्मदंसणे वट्टमाणा नेरइया ० १ सत्तावीसं भंगा । [२] एवं मिच्छेद्दंसणे वि । [३] सम्मामिच्छदंसणे असीति भंगा । [सु. २२-२३. नेरइयाणं कोहोवउत्ताइव त्तव्त्रया पुत्रं अट्ठमं नाणदारं ] २२. इमीसे मैं भंते ! जीव किं णाणी, अण्णाणी ? - गोयमा ! णाणी वि, अण्णाणी वि । तिण्णि नाणाणि नियमा, तिण्णि अण्णाणाई भयणाए । २३. [१] इमीसे णं भंते! जाव आभिणिबोहियणाणे वट्टमाणा ० १ १० सत्तावीस भंगा। [२] एवं तिणि णाणाई, तिण्णि य अण्णाणाई भांणियव्वाई | [सु. २४-२५. नेरइया णं कोहोघ उत्ताइषत्तव्त्रयापुव्वं नवमं जोगदारं ] २४. इमीसे णं जाव किं सणजोगी, वैइजोगी, कायजोगी ? तिणि वि । २५. [१] इमीसे णं जीव मणजोए वट्टमाण किं कोहोवउत्ता० ? सत्तावीसं भंगा। [२] एवं वईजोएँ । एवं कायजोए । १. ' जाव' पदेन ' रयणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावा ससयसहस्सेसु एगमेगंसि निरयावासंसि वट्टमाणा नेरतिया' इति बोध्यम् ॥ २. ' जाव' पदेन 'स्यणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावास - सयसहस्सेसु एगमेगंसि निरयावासंसि ' इति योज्यम् ॥ ३. मिच्छादंसणे वि । सम्मामिच्छादंसणे जं० लों० ॥ ४. णं जाव किं लों० ॥ ५. 'जाव 'पदेन ' रयणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावास सयसहस्सेसु एगमेगंसि निरयावासंसि वट्टमाणा नेरतिया' इति बोध्यम् ॥ ६. नाणाई णिय' ला २-४ ॥ ७ णं जाव भाभि लों० ॥ ८. 'माणे ला २ ॥ ९. भणि° लों० ॥ १०. णं भंते ! जाव जं० ॥ ११. वयजो ला २ ॥ १२. 'जाव 'पदेन 'रयणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावाससय सहस्सेसु एगमेगंसि निरयावासंसि वमाणा नेरतिया' इति बोध्यम् ॥ १३. 'णा० ? सत्ता जं० ॥ १४. वयजो' ला २ ॥ १५. ए काय' ला २ ला० ॥ ३९ १५ Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० १ उ०५ [सु. २६-२७. नेरइयाणं कोहोघउत्ताइवत्तव्ययापुव्यं दसमं उपओगदारं] २६. इमीसे णं जाव नेरइया किं सागारोवयुत्ता, अणागारोवयुत्ता ? गोयमा ! सागारोवउत्ता वि, अणागारोवयुत्ता वि । २७. [१] इमीसे णं जाव सागारोवओगे वट्टमाणां किं कोहोवउत्ता० ? ५ सत्तावीसं भंगा। [२] एवं अणागोरोवउत्ते वि सत्तावीसं भंगा। [सु. २८. सत्तपिहनेरइयाणं छठे लेसादारे णाणत्तं] २८. एवं सत्त वि पुढवीओ नेतव्वाओ। णाणत्तं लेसासु, गाधाकाऊ य दोसु, ततियाए मीसिया, नीलिया चउत्थीए। पंचमियाए मीसा, कण्हा, तत्तो परमकण्हा ॥७॥ [सु. २९. भषणवासीणं कोहोवउत्ताइवत्तव्धयापुव्वं ठिति-ओगाहणाइ दसदारपरूवणं] ___२९. चउसट्ठीए णं भंते ! असुरकुमारावाससतसहस्सेसु एगमेगंसि असुरकुमारावासंसि असुरकुमाराणं केवतिया ठिईंठाणा पण्णत्ता १ गोयमा ! १५ असंखेजा ठितिठाणा पण्णता । तं जहा–जहन्निया ठिई जहाँ नेरतिया तहाँ, नवरं पडिलोमा भंगा भाणियव्वा-सव्वे वि ताव होज लोभोवयुत्ता, अधवा लोभोवयुत्ता य मायोवउत्ते य, अहवा लोभोवयुत्ता य मायोवयुत्ता य। एतेणं गमेणं नेतव्वं जीव थणियकुमारा, नवरं णाणत्तं जाणितव्वं । [सु. ३०-३२. एगिदियाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्ययापुव्वं ठिति ओगाहणाइदसदारपरूवणं ३०. असंखेज्जेसुणं भंते ! पुढविकाइयावाससतसहस्सेसु एगमगंसि पुढविकाइयावासंसि पुढविक्काइयाणं केवतिया ठितिठाणा पण्णत्ता ? गोयमा! असंखेज्जा १. °णा ? सत्ता जं० ला० ॥ २. गारोवउत्ता वि सत्ता ला १॥ ३. नेयामओ ला २॥ ४. ठितीठाणा ला० । ठितिढाणा लो० ॥ ५. °त्ता । तं. जह जं. लों० ला० ॥ ६. यथा पूर्व नैरयिकवक्तव्यं तदत्रानुसन्धेयम् । जधा जं० ॥ ७. तधा जं० ॥ ८. होजा लों० ला.३॥ ९. मायोवउत्ता य लोभोवउत्ता य माओवउत्ता य एएणं ला० ॥ १०. 'जाव' पदेन 'नाग-सुवण्ण-वाउ-दीव-दिसा-उदहि-विज्जु' पदानि कुमारान्तानि योज्यानि ॥ . . Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २६-३४] चउवीसदंडएसु कोहोवउत्ताइजुयं ठितिआइदारदसगं ठितिठाणा पण्णत्ता। तं जहा – जहन्निया ठिई जाव तप्पाउग्गुक्कोसिया ठिती। ३१. असंखेजेसु णं भंते ! पुढविक्काइयावाससतसहस्सेसु एगमेगंसि पुढविक्काइयावासंसि जहन्नठितीए वट्टमाणा पुढेविक्काइया किं कोधोवउत्ता, माणोवयुत्ता, मायोवउत्ता, लोभोवउत्ता ? गोयमा ! कोहोवउत्ता वि माणोवउत्ता वि मायोवयुत्ता वि लोभोवउत्ता वि । एवं पुढविक्काइयाणं सन्वेसु वि ठाणेसु अभंगयं, ५ नवरं तेउलेस्साए असीति भंगा। ३२. [१] एवं आउक्काइया वि। [२] तेउक्काइय-वाउक्काइयाणं सव्वेसु वि ठाणेसु अभंगयं । [३] वणप्फतिकाइया जधा पुढविक्काइया। [सु. ३३. विगलिंदियाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्ययापुव्वं ठिति-ओगाहणाइ- १० दसदारपरूवणं] ३३. बेइंदिय-तेइंदिय-चउरिंदियाणं जेहिं ठाणेहिं नेरतियाणं अँसीइ भंगा तेहिं ठाणेहिं अँसीइं चेव। नवरं अब्भहिया सम्मत्ते, आभिणिबोहियनाणे सुर्यनाणे य, एएहिं असीइ भंगा; जेहिं ठाणेहिं नेतियाणं सत्तावीसं भंगा तेसु ठाणेसु सव्वेसु अभंगयं । [सु. ३४. पंचिंदियतिरिक्खाणं कोहोवउत्ताइवत्तव्ययापुव्वं ठिति ओगाहणाइदसदारपरूवणं] ३४. पंचिंदियतिरिक्खजोणिया जधा नेरइया तथा भाणियव्वा, नवरं जेहिं सत्तावीसं भंगा तेहिं अभंगयं कार्यव्वं। जत्थ असीति तत्थ असीति चेव । १. यथा पूर्व नैरयिकवक्तव्यतायां जघन्या स्थितिः, समयाधिका जघन्या स्थितिः, द्विसमयाधिका जघन्या स्थितिः इत्यादि उक्तम् तत्सर्वम् अत्र अनुसन्धेयम् , नवरम् - पृथिवीकायिकानां स्थितिमाश्रित्य ॥ २. °विकाईया ला०॥ ३. मायाव जं० ॥ ४. असीती जं० । असी भं° लों० । इसीह में ला ४ ॥ ५. वणस्सइका ला ४ ॥ ६. बेंदिय-तेंदिय-चउ ला० ॥ ७. असीती में जं. ॥ ८. असीती चेव जं० लों० । “वृद्धैस्त्विह सूत्रे कुतोऽपि वाचनान्तरविशेषाद् यत्राशीतिस्तत्राप्यभङ्गकमिति व्याख्यातम्" इति अवृ०॥ ९. यनाण-सुयनाणेहिं असीइं भंगा ला २॥ १०. यणाणे य असीति भंगा; जेहिं जं० । यणाण, एएहिं ला ३ ॥ ११. असी भं° लों. ला १॥ १२. नेरइयाणं असीति भंगा तेसु ला ३ ॥ १३. अभंगाई ला २ ॥ १४. वरं जहिं लों० ला० ॥ १५. गा तहिं लो० ॥ १६. यवं । ३५. मणुस्साण वि ला० ला २.३ ॥ १७. असीती त°लों० । असी त° ला १॥१८. असीति चेव लों० । असीचेव ला १॥ Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० १ उ०६ [सु. ३५. मणुस्साणं कोहोवउत्ताइवत्तव्ययापुव्वं ठिति-ओगाहणाइ दसदारपरूवणं] ३५. मणुस्सा वि। जेहिं ठाणेहिं नेरइयाणं असीति भंगा तेहिं ठाणेहिं मणुस्साण वि असीति भंगा भाणियव्वा । जेसु ठाणेसु सत्तावीसा तेसु अभंगयं, ५ नवरं मणुस्साणं अब्भहियं-जहन्नियाए ठिईए आहारए य असीतिं भंगा। [सु. ३६. घाणमंतराईणं कोहोघउत्ताइवत्तव्ययापुव्वं ठिति-ओगाहणाइ दसदारपरूवणं] ३६. वाणमंतर-जोदिस-वेमाणिया जहा भवणवासी (सु. २९), नवरं णाणत्तं जाणियव्वं जं जैस्स; जाव अणुत्तरा। सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति० । पंचमो उद्देसो समत्तो ॥ ५ ॥ [छट्ठो उद्देसो ‘जावंते'] [सु. १-४. मुरिअस्स उदयऽस्थमणाई पडुच्च अंतर-पगासखेत्ताइपरूवणं] १. जावतियातो णं भंते ! ओवासंतरातो उदयंते सूरिए चक्खुप्फासं १५ हव्वमागच्छति, अत्थमंते वि य णं सूरिए तावतियाओ चेव ओवासंतराओ चक्खुफासं हव्वमागच्छति ? हंता, गोयमा ! जावतियाओ णं ओवासंतराओ उदयंते सूरिए चक्खुफासं हव्वमागच्छति अत्थमंते वि सूरिए जाव हव्वमागच्छति । २. जीवतियं णं भंते ! खेत्तं उदयंते सूरिए आतवेणं सव्वतो समंता ओभासेति उज्जोएति तवेति पभासेति अत्थमंते वि य णं सूरिए तावइयं चेव १. “मणुस्सा वि त्ति यथा नैरयिका दशसु द्वारेषु अभिहिताः तथा मनुष्या अपि भणितव्या इति प्रक्रमः" अवृ० । मणुस्साण वि । ला २.३.४ मु०, मुद्रितवृत्तावप्ययमेव पाठोऽस्ति किन्तु प्राचीनतमताडपत्रीयवृत्तिपुस्तकेषु 'मणुस्सा वि' इति पाठ उपलभ्यते ॥ २. असी भं° ला १॥ ३. जेसु सत्ता लों० ला० । जेहिं ठाणेहिं सत्ता ला ४ ॥४. जहनियठितीए ला० ।। ५. जस्स। सेवं भंते २ त्ति पंचमो उद्देसओ ला० ला २-३ ॥ ६. 'जाव'पदेन 'सोहम्म ईसाण' इत्येवम् आदितः आरभ्य 'अणुत्तर' पर्यतानां देवलोकानां तानि नामानि योज्यानि येषु नानात्वम् ॥ ७. भंते ॥५॥ लों। ८. खुफास लों० ला १॥ ९. वि नाव हव्व लो० ॥ १०. जावतिया गं ला ३ । जावइयेणं ला ४ ॥ ११. उज्जोवेइ तावेइ लो० ॥ Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १-५] सूरिअपगासखेत्ताइपरूवणा खेतं आंतवणं सव्वतो समंता ओभोसेति उज्जोएति तवेति पभासेति ? हंता, गोयमा! जावतियं णं खेत्तं जाव पभासेति। ३. [१] तं भंते ! किं पुढे ओभासेति अपुढे ओभासेति ? जाव छदिसिं ओभासेति। [२] एवं उज्जोवेदि ? तवेति ? पभासेति ? जाव नियमा छुद्दिसिं। ५ ४. [१] से नूणं भंते ! सव्वंति सव्वावंति फुसमाणकालसमयंसि जावतियं खेत्तं फुसइ तावतियं फुसमाणे पुढे त्ति वत्तव्वं सिया ? हंता, गोयमा ! सव्वंति जाव वत्तव्वं सिया। [२] तं भंते ! किं पुढे फुसति अपुढे फुसइ ? जाव नियमा चंद्दिसिं। __ [सु. ५-६. लोयंत-अलोयंताईणं फुसणापरूवणं] ५. [१] लोअंते भंते ! अलोअंतं फुसति ? अलोअंते वि लोअंतं फुसति ? हता, गोयमा ! लोगते अलोगंतं फुसति, अलोगते वि लोगंतं फुसति । १० १. हवेणं ला २॥ २. ओभासेड? हता. ला ४॥ ३. जोवेइ त लों० ला १-२॥ ४. 'जाव'पदेन यद् अत्र योज्यम तत् "इह 'यावत्' करणात् इदं दृश्यम्" इति निर्दिश्य वृत्तिकाराः एवं सूचयन्ति “ गोयमा! पुढे ओभासेइ नो अपुढे । तं भंते ! ओगाढं ओभासेइ ? अणोगाढं ओभासेइ १ गोयमा ! ओगाढं ओभासेइ, नो अणोगाढं । एवं अणंतरोगाढं ओभासेइ, नो परंपरोगाढं । तं भंते ! किं अणुं ओभासेइ १ बायरं ओभासेइ ? गोयमा ! अणुं पि ओभासेइ, बायरं पि ओभासेइ । तं भंते! उड्ढे ओभासइ, तिरियं ओभासइ, अहे ओभासइ ? गोयमा ! उड्ढं पि, तिरियं पि, अहे वि ओभासइ। तं भंते! आई ओभासइ मज्झे ओभासइ अंते ओभासइ ? गोयमा! आई पि मज्झे वि अंते वि ओभासइ । तं भंते! सविसए ओभासइ अविसए ओभासइ ? गोयमा ! सविसए ओभासइ, नो अविसए। तं भंते! आणुपुन्विं ओभासइ ? अणाणुपुन्वि ओभासइ ? गोयमा! आणुपुदिव ओभासइ, नो अणाणुपुन्वि। तं भंते! कइदिसिं ओभासइ ? गोयमा ! नियमा छद्दिसिं ति"। अवृ०॥ ५. छबिसं एवं भोभा ला०, अस्यां प्रतौ बहुषु स्थलेषु 'दिसं' इति दृश्यते। छहिसिं एवं ओभा लों॥ ६. “ओभासइ इत्यनेन सह सूत्रप्रपञ्च उक्तः स एव 'उजोयइ' इत्यादिना पदत्रयेण वाच्यः" अवृ०॥७,१०. छहिसं ला ३॥ ८. वृत्तौ 'सव्वंति', पदस्य 'सर्वतः सर्वमिति' इति द्वावौँ तथा 'सव्वावंति'पदस्य 'सर्वात्मना सर्वापत्तिः सर्वापमिति सव्यापमिति' चत्वारोऽर्था व्युत्पत्तिपुरःसरं निरूपिताः ॥ ९. फुसति० ? जाव नियमा लों. ला १-२ ॥ ११. मलोयंतं फुसति आलोयंते वि लोयंते फुस ला ३ ॥ १२. वृत्तिकारैः भस्य पाठस्य पूर्तिरूपः पाठः एवं सूचित:-'जाव नियमा छहिर्सि' ॥ Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०१ उ०६ [२] तं भंते ! किं पुढे फुसति ? जांव नियमा छद्दिसिं फुसति । ६. [१] दीवंते भंते ! सागरंतं फुसति ? सागरते वि दीवंतं फुसति ? हंता, जाँव नियमा छदिसिं फुसति । [२] एवं एतेणं अभिलावेणं उँदयंते पोदंतं, छिदंते दूसंतं, छोयंते ५ आर्तवंतं ? जावं नियमा छद्दिसिं फुसति । [सु. ७-११. जीव-चउवीसदंडगेसु पाणाइवायाइपावट्ठाणपभवकम्म फुसणापरूवणं] ___ ७. [१] अत्थि णं भंते ! जीवाणं पाणातिवातेणं किरिया कजति ? हता, अत्थि। [२] सा भंते ! किं पुट्ठा कजति ? अपुट्ठा कजति ? जांव निव्वाघातेणं छद्दिसिं, वाघातं पहुँच सिय तिदिसिं, सिये चउदिसिं, सिय पंचदिसि । [३] सा भंते! किं कडा कजति ? अकडा कजति ? गोयमा! कडा कन्जति, नो अकडा कजति । [४] सा भंते! किं अत्तकडा कजति? परकडा कजति ? तदुभयकडा १५ कजति ? गोयमा! अत्तकडा कन्जति, णो परकडा कजति, णो तदुभयकडा कजति । [५] सा भंते ! किं आणुपुबिकडा कजति ? अणाणुपुविकडा कजति ? गोयमा ! आणुपुन्विकडा कजति, नो अणाणुपुश्विकडा कजति । जा य कडा, जा य कजति, जा य कजिस्सति सव्वा सा आणुपुस्विकडा; नो अणाणुपुत्विकड २० ति वत्तव्वं सिया। १, ३, ७. 'तं भंते! किं पुढे ओभासेइ' इति सूर्यस्पर्शविषयायां चर्चायां 'जाव'पदेन यद् वृत्त्यनुसारेण टिप्पणं सविस्तरं सूचितं तदत्र सर्व योज्यम् ॥ २. °ता गोयमा! जाव लों॥ ४. उदयंते पोदंते ला २ । उदंते पोदंतं ला ४ । उदंते पोदंते छिईते दूसंते छायंते आयवं ला३ । अत्र 'पोदंते' इति रूपं संस्कृत पोतान्तः' इत्यस्य समानम्-पोतस्य अन्तः पोतान्तःशौरसेनीभाषायां 'त'कारस्य 'द' श्रुतौ 'पोदंते' इति ॥ ५. छादते आत° ला ४॥६. आयवंतं ला २॥ ८. हंतत्थि लों० । हंता गोतमा ! अत्थि ला २-३॥ ९. अत्र ३ [१] सूत्रगत 'जाव'. पदोपरिगतं टिप्पणं योज्यम, केवलं सर्वत्र 'कज्जति' क्रिया योज्या॥ १०. पडुच्चा ला १॥ ११. सिया तिदिसं ला ३। सिया ति ला २ सिता तिला ४॥ १२. सिया ला २॥ १३. सिया ला २-३ ॥ १४. ति सि गो° लों॥ Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ६-१२] जीव-दंडगेसु पावट्ठाणपभवा कम्मफुसणा ८. [१] अस्थि णं भंते ! नेरइयाणं पाणातिवायकिरिया कन्जति ? हंता, अस्थि । [२] सा भंते ! किं पुट्ठा कजति ? अपुट्ठा कन्जति ? जाव नियमा छद्दिसिं कजति । [३] सा भंते ! किं कडा कजति ? अकडा कजति ? तं चेव जाव नो ५ अणाणुपुब्बिकैंड त्ति वत्तव्वं सिया। ९. जपा नेरइया (सु. ८) तहा एगिंदियवज्जा भाणितव्वा जाँव वेमाणिया। १०. एकिंदिया जधा जीवा (सु. ७) तहा भाणियव्वा । ११. जहा पाणादिवाते (सु. ७-१०) तथा मुसावादे तथा अदिन्नादाणे १० मेहुणे परिग्गहे कोहे जाव मिच्छादसणसल्ले एवं एते अट्ठारस, चउवीसं दंडगा भाणियव्वा । सेवं भंते ! सेवं भंते ! त्ति भगवं गोतमे समणं भगवं जाँव विहरति । [सु. १२. रोहस्स अणगारस्स घण्णओ] १२. तेणं कालेणं तेणं समएणं समणस्स भगवतो महावीरस्स अंतेवासी रोहे नामं अणगारे पगतिभद्दएँ पगतिमउए पगतिविणीते पगतिउवसंते पगति- १५ पतणुकोह-माण-माय-लोभे मिदुमद्दवसंपन्ने अल्लीणे भद्दए विणीए समणस्स भगवतो महावीरस्स अदूरसामंते उड्ढंजाणू अहोसिरे झाणकोट्ठोवगते संजमणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे विहरति । तए णं से रोहे" नामं अणगारे जातसड्ढे जाव पञ्जुवासमाणे एवं वदासी १. छहिसं ला ३॥ २. 'जाव' पदेन 'गोयमा ! आणुपुन्विकडा कन्नति, नो अणाणुपुश्विकडा कजति । जा य कडा, जा य कजति जा य कजिस्सति सव्वा सा आणुपुश्विकडा' एष उत्तरपाठो योज्यः ॥ ३. कडा वत्त लों० । कडा । जा य कजति सव्वा सा आणुपुस्विकडा नो भणाणपविकड त्ति वत्तव्वं ला॥१. अत्र द्वीन्द्रियादिवैमानिकपर्यन्ता दण्डका योज्याः॥ ५. 'कोहे' पदानन्तरम अष्टादशपापस्थानेषु कथितानि मानप्रभृतीनि पापस्थानानि योज्यानि । अत्र वृत्तिविलोकनीया ॥ ६. मणं जाव लों० ला १-२-४ ॥ ७. “वंदइ, नमसइ” इत्यादिकं प्रथमोद्देशकगतम् उद्देशकान्तिमवचनं योज्यम् ॥ ८. °ए विणीए पगति ला०॥ ९. अलीणे ला० । आलीणे ला २ । “आलीणे त्ति आलीनः गरुसमाश्रितः संलीनो वा" अवृ. ॥ १०. रोहे भगवं अण° ला २ ॥ ११. 'जाव'पदेन अत्र प्रथमोद्देशके उपोद्धाते श्रीगौतमवर्णके दर्शितानि यानि 'जायसंसए, जायको उहल्ले' इत्यादीनि विशेषगरूपाणि पदानि तानि योज्यानि ॥ Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्त [स० १ उ० ६ [सु. १३-२४. रोहाणगारपण्हुत्तरे लोयालोय-जीपाजीपाइअणेगभावाणं सासयत्त-अणाणुपुवीपरूवर्ण] १३. पुट्विं भंते ! लोए ? पच्छा अलोए ? पुट्विं अलोए ? पच्छा लोए ? रोहा ! लोए य अलोए य पुंल्विं पेते, पच्छा पेते, दो वि ते सासता भावा, ५ अणाणुपुव्वी एसा रोहा !। १४. पुवि भंते ! जीवा ? पच्छा अजीवा ? पुट्विं अजीवा ? पच्छा जीवा ? जहेव लोए य अलोए य तहेव जीवा य अजीवा य । १५. एवं भवसिद्धिया य अभवसिद्धिया य, सिद्धी असिद्धी सिद्धौं असिद्धा। १६. पुट्विं भंते ! अंडए ? पच्छा कुक्कुंडी ? पुट्विं कुक्कुंडी ? पच्छा १० अंडए ? रोहा ! से णं अंडए कँतो ? भगवं ! तं कुक्कुडीतो, सा णं कुक्कुंडी कतो ? भंते ! अंडगातो । एँवामेव रोहा ! से य अंडए सा य कुक्कुडी, पुचि पेते, पच्छा पेते, दो वेते सासता भावा, अणाणुपुब्बी ऐसा रोहा !। १७. पुट्विं भंते ! लोअंते ? पच्छा अलोयंते ? पुवं अलोअंते ? पच्छा लोअंते ? रोहा ! लोअंते य अलोअंते य जीव अणाणुपुब्बी एसा रोहा ! । १८. पुट्विं भंते ! लोअंते ? पच्छा सत्तमे ओवासंतरे ? पुच्छा। रोहा ! लोअंते य सत्तमे य ओवासंतरे पुदि पेते जाँव अणाणुपुव्वी एसा रोहा ! । १९. एवं लोअंते य सत्तमे य तणुवाते। एवं घणवाते, घणोदही, . सत्तमा पुढवी। २०. एवं लोअंते एकेकेणं संजोऐतव्वे ईमेहिं ठाणेहिं, तं जहाओवास वात घण उदही पुढवी दीवा य सागरा वासा। नेरइयाँदी अस्थिय समया कम्माई लेस्साओ॥१॥ १. पुन्धि एए पच्छावेए दोवि एए सा ला०॥ २. °सगा भाला १॥ ३. “भविष्यति इति भवा, भवा सिद्धिः-निर्वृतिः येषां ते भवसिद्धिकाः भव्याः" अवृ० ॥ ४. द्धा। १६. पु° ला १-४ ॥ ५-६. कुक्कडी ला ॥ ७. कुतो ला ४ ॥ ८. ककु(कुक)डी ला० ॥ ९. कुतो ला १-२-३.४ ॥ १०. एवमेव लो० ॥ ११. कुकडी ला०॥ १२. पुग्विं एते ला०॥ १३. पच्छावेते लों० ला १ ॥ १४. एआ रो° जं० ॥ १५, १७. 'जाव'पदेन 'पुट्विं पेते पच्छा पेते दो वेते सासता भावा' एष पाठो योज्यः ॥ १६. पुग्विं पि देए (एदे) जाव जं.॥ १८.ते सत्तमे तणुवाए। ला०॥ १९. तउवाए घणोदहि सत्तमा जं० ॥ २०. एकेकं सं° ला १॥ २१. एयव्वा इला०॥ २२. इमेहिं तं०-ओवास जं०॥ २३. यादी यऽस्थिय जं०॥ Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७ सु०१३-२५] रोहाणगारपण्डत्तरे लोयालोयाइभावपरूवर्ण दिट्ठी दंसण णाणा सण्ण सरीरा य जोग उवओगे। दव्व पदेसा पज्जव अद्धा, किं पुवि लोयंते ? ॥२॥ पुब् िभंते ! लोयंते पच्छा सव्वद्धा? ० । २१. जहा लोयंतेणं संजोइया सव्वे ठाणा एते, एवं अलोयंतेण वि संजोएतव्वा सव्वे। २२. पुट्विं भंते ! सत्तमे ओवासंतरे ? पच्छा सत्तमे तणुवाते ? एवं सत्तम ओवासंतरं सव्वेहिं समं संजोएतव्वं जाव सव्वद्धाए । २३. पुल्विं भंते ! सत्तमे तणुवाते ? पच्छा सत्तमे घणवाते ? एयं पि तहेव नेतव्वं जावे सव्वद्धा। २४. एवं उवरिलं एकेकं संजोयंतेणं जो जो हेडिल्लो तं तं छड्डेतेणं १० नेयव्वं जाव अतीत-अणागतद्धा पच्छा सव्वद्धा जाव अणाणुपुत्वी एसा रोहा!। सेवं भंते ! सेवं भंते ति! जाव विहरति । [सु. २५. गोयमपण्हुत्तरे पत्थिउदाहरणजुयं लोगट्टिइभेयपरूवणं] २५. [१] भंते त्ति भगवं गोतमे समणं जाँव एवं वेदासि-- कतिविहा णं भंते ! लोयद्विती पण्णता ? गोयमा ! अट्टविहा लोयद्विती १५ पण्णत्ता । तं जहा-आगासपतिट्टिते वाते, १, वातपतिट्ठिते उदही २, उदहिपतिहिता पुढवी ३, पुढविपतिहिता तस-थावरा पाणा ४, अजीवा जीवपतिहिता ५, जीवा कम्मपतिहिता ६, अजीवा जीवसंगहिता ७, जीवा कम्मसंगहिता ८। १. णाणे जं० ला २। नाणे ला ३ ॥ २, ५. 'जाव'पदेन पूर्वदर्शितगाथाद्वय (१-२) गतानि पदानि योज्यानि ॥३. तणूवाए प° जं० ॥ ४. एवं पि लों० ला २-४ ॥ ६. संजोएंतेण जो जो ए हिटिल्ले तं तं ला०॥ ७. द्वाविंशसूत्रगत जाव' शब्दोपरिवर्ति टिप्पणं दृश्यम् ॥ . 'जाव'पदेन 'पुत्वि पेते पच्छा पेते दो वेते सासता भावा' एषा पदावली योज्या ॥ ९. 'जाव'पदेन 'रोहे अणगारे समणं भगवं महावीरं बंदति नमंसति वंदित्ता, नमंसित्ता संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे' एषा पदावली योज्या ॥१०. 'जाव'पदेन 'भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं करेइ करित्ता वंदइ नमसइ वंदित्ता नमंसित्ता णच्चासन्ने नाइदूरे सुस्ससमाणे नमंसमाणे अभिमुहे विणएणं पंजलिउडे पज्जुवासमाणे' एषा पदावली योज्या ॥११. वदासी लों० ला २-३-४॥ १२. लोए ठि°ला ४॥ १३. पयट्टि जं०॥ ११. तसा थावरा य पाला॥ १५. भजीवा जीवप जं०॥ Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्त स० १ उ०६ [२] से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चति अट्ठविहा जाव जीवा कम्मसंगहिता ? गोयमा ! से जहानामए केइ पुरिसे वैत्थिमाडोवेति', वत्थिमाँडोवित्ता उँप्पि सितं बंधति , बंधित्ता मॅज्झे णं गंठिं बंधति, मज्झे गंठिं बंधित्ता उवरिलं गठिं मुयति, मुइत्ता उवरिलं देसं वामेति, उवरिल्लं देसं वामेत्ता उवरिलं देसं आउयायस्स ५ पूरेति, पूरित्ता उप्पिं सितं बंधति, बंधित्ता मंज्झिलं गंठिं मुयति। से नृणं गोतमा ! से आउयाए तस्स वीउयायस्स उप्पिं उवरितले चिट्ठति ? हंता, चिट्ठति । से तेणटेणं जाव जीवा कम्मसंगहिता। [३] से जहा वा केइ पुरिसे वत्थिमाडोवेति", आडोवित्ता कडीए बंधति, बंधित्ता अँत्थाहमतारमैपोरुसियंसि उँदगंसि ओगाहेजा। से नूणं गोतमा ! से १० पुरिसे तस्स आँउयायस्स उँवरिमतले चिट्ठति ? हंता, चिट्ठति। एवं वा अट्टविहा लोयट्टिती पण्णत्ता जाव जीवा कम्मसंगहिता। [सु. २६. हरदगयनावादिटुंतजुयं जीव-पोग्गलाणमन्नोन्नबद्धत्ताइपरूवणं] २६. [१] अत्थि णं भंते ! जीवों य पोग्गला य अन्नमन्नबद्धा अन्नमन्नपुट्ठा अन्नमन्नमोगाढा अन्नमन्नसिणेहपडिबद्धा अन्नमन्नधैंडत्ताए चिट्ठति ? हंता, १५ अस्थि । [२] से केणटेणं भंते ! जाव चिटुंति ? गोयमा ! से जहानामए हेरदे सिया पुण्णे पुण्णप्पमाणे वोल?माणे वोसट्टमाणे समभरघुडत्ताए चिट्ठति, अँहे णं १. अस्य पदस्य व्युत्पत्त्यर्थबोधाय वृत्तिर्विलोक्या ॥ २. वत्थीमा जं० ॥ ३. ति माडोवेत्ता लों०॥ ४.माडोवइत्ता ला० ॥ ५. उप्पिं सितिं बं° ला १ । उप्पिं सियं बं° ला २ । अस्य पदस्य पदविभागबोधार्थ तदर्थावगमार्थ च वृत्तिर्विलोकनीया ॥ ६.ति मझे गंठिंबंधति उवरि गंठियं मुयति उवरिलं ला०॥ ७. मज्झे गं° लो० ॥ ८. आउयस्स जं०। माउस्स ला० । आउवायस्स ला २॥ ९. °ति उवरिलं देसं आउयायस्स पूरेत्ता उप्पिं लों०॥ १०. मझिल्लिं गंठिं ला० ॥ ११. गोयम! जं०॥ १२. वाउयस्स उप्पि उ° ला० । वाउयस्स उप्पिं उवरितले ला २॥ १३. °ति कडीए लो० ॥ १४. 'अत्थाह' आदिपदस्य व्युत्पत्तिबोधार्थ वृत्तिविलोक्या। १५. 'अतार 'स्थाने 'अपार' इति पाठान्तरम् अवृ०॥ १६. °मपोरिसि ला०॥ १७. उदयसि ला १-२॥ १८. "हेज । से जं. लो० ॥ १९. भाउयस्त ला० ॥ २०. उवरितले ज. लो०॥ २१. “लोकस्थित्यधिकारादेवेदमाह-अस्थि णमित्यादि, अन्ये तु आहु :-'अजीवा जीवपइडिया' इत्यादेः पदचतुष्टयस्य भावनार्थम् अयं मूलसूत्रपाठः” इति अवृ०॥ २२. वा पो ला०॥ २३. अत्र ‘घड' इत्यस्य समानसंस्कृतपदं समुदायार्थसूचकं 'घटा' इति पदम् वृत्तौ॥ २४. हरते जं० ला १। “हृदो नदः" अवृ० ॥ २५. वोलुदृमा लों० ला ४ ॥ २६. अत्र 'हृदक्षिप्तसमभरघटवत्' इत्येवं निर्दिश्य ‘घट'शब्दः सूचितः वृत्तौ ॥ २७. अहे ति के ला ३ ॥ Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २६-२७] सुहुमआउकायपवडणपरूवर्णाह केइ पुरिसे तंसि हरदंसि एगं महं नावं सदासर्व संतछिड्डे ओगाहेज्जी। से नूणं गोतमा ! सा णावा तेहिं आसवंदारेहिं आपूरमाणी आपूरमाणी पुण्णा पुण्णप्पमाणा वोलॅट्टमाणा वोसट्टमाणा समभरघडताए चिट्ठति १ हंता, चिट्ठति । से तेणटेणं गोयमा ! अत्थि णं जीवा य जाव चिट्ठति । [सु. २७. सुहुमआउकायस्स पवडणपरूषणं कालट्टिई य] ५ २७. [१] अस्थि णं भंते ! सदा समितं सुहुने सिणेहकाये पंवडति ? हंता, अत्थि। [२] से भंते ! किं उँड्ढे पवडति, अहे पवडति 'तिरिए पवडति ? गोतमा ! उड्ढे वि पवडति, अहे वि पवडति, तिरिए वि पवडति । [३] जहा से बाँदरे आउकाए अन्नमन्नसमाउत्ते चिरं पि दीहँकालं चिट्ठति १० तहा णं से वि ? नो इणढे समढे, से णं खिप्पोमेव विद्धंसमागच्छति । सेवं "भंते ! सेवं भंते ! ति !०। "छटो उद्देसो समत्तो ॥६॥ १५ [सत्तमो उद्देसो ‘नेरइए'] [सु. १-२. उघवज्जमाणेसु चउधीसदंडएसु देस-सव्वेहिं उववज्जणा- आहाराहियारो] १. [१] नेरइए णं भंते ! नेरइएसु उववज्जमाणे किं देसेणंदेसं उववज्जति १, देसेणंसव्वं उववज्जति २, सव्वेणंदेसं उववज्जति ३, सव्वेणंसव्वं १. सदछिई ला० । सयच्छेहूं जं० ॥ २. हेज जं० । ३. वदारे जं० लो० ला २ विना ।। ४. वोलेह जं० । वोलुदृ' ला ४ ॥ ५. सुहमे जं० ला० ॥ ६. पडति जं० । पवट्ठति ला १॥ ७. उड़े य पडति जं० । उड़े य पयति ला १ । उट्टे पडइ ला २॥ ८. अहे य पव ला० । महे व पयडति ला १ । अहे य पड° ला २। अहे वय पडति जं.॥ ९. तिरिए य पडति जं०। तिरिए पयडति ला १ । तिरियं पड ला० अवृ०॥ १०. उड्ढे वि य पडति जं. ला २॥ ११. अहे वि य पडति जं० ला २ । भहे य पड° ला० ॥ १२. वि य पडति जं० ला० ला २॥ १३. बायरे भाउयाए जं० । बादरे याउयाए ला०॥ १४. दीहं कालं लो० ॥ १५ खिप्पमे ला ४॥ १६. भंते २॥ छट्ठो ॥ जं०॥ १७. छटो ॥ लों। छटो उद्देसो ॥ ला०॥ १८. “देशेन च देशेन च यदुत्पादनं प्रवृत्तं तद् देशेनदेशम् , छान्दसत्वाचाव्ययी. भावप्रतिरूपः समासः, एवमुत्तरत्रापि" अवृ०॥ Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं . [स० १ उ०७ उववजति ४ १ गोयमा ! नो देसेणंदेसं उववज्जति, नो देसेणंसव्वं उववनंति, नो सव्वेणंदेसं उववजति, सव्वेणंसव्वं उववज्जति । [२] जहा नेरेइए एवं जाँव वेमाणिए । १ । २. [१] नेरइए णं भंते ! नेरैइएसु उववज्जमाणे किं देसेणंदेसं आहा५ रेति १, देसेणंसव्वं आहारेति २, सव्वेणंदेसं आहारेति ३, सव्वेणंसव्वं आहारेति ४ १ गोयमा ! नो देसेणंदेसं आहारेति, नो देसेणंसव्वं आहारेति, सव्वेण वा देसं आहारेति, सव्वेण वा सव्वं आहारेति । [२] एवं जाव वेमाणिए । २। [सु. ३-४. उव्वट्टमाणेसु चवीसदंडएसु देस-सबेहिं उबट्टणा ___ आहाराहियारो] ___३. नेरइए णं भंते! नेरइएहितो उव्वट्टमाणे किं देसेणंदेसं उव्वदृति ? जहा उववजमाणे (सु. १) तहेव उव्वट्टमाणे वि दंडगो भाणितव्यो ।३। ४. [१] नेरइए णं भंते ! नेरइएहिंतो उव्वट्टमाणे किं देसेणंदेसं आहारेति ? तहेव जाव (सु. २ [१]), सव्वेण वा देसं आहारेति, सव्वेण वा सव्वं १५. आहारेति। [२] एवं जाव वेमाणिए । ४। [सु. ५. उवषन-उव्वद्देसु चउषीसदंडएसु देस-सव्येहि उपपन्न-उव्वट्ट तत्तयाहाराहियारो] ५. [१] नेरइए णं भंते! नेरइएसु उवर्वन्ने किं देसेणंदेसं उववन्ने ? २० एसो वि तेहेव जाव सव्वेणंसव्वं उववन्ने । १. जति, सम्वेणंदेसं ला ३ अबृपा०, एतद्वाचनान्तरपाठः प्राचीनतमटीकाकारसम्मत इति अवृ० निर्देशः; अत्र च मूलवाचनागतपाठानुसारिणीं चूर्णिमनुसृत्य अवृ०व्याख्या ॥ २. नेरतिए जं०, अयं शब्दो न तश्रुतियुक्तः किन्तु वैतरणीवाचक निर्ऋति'शब्दसमुत्पन्नः ॥ ३. 'जाव'पदेन चतुर्विंशतिरपि दण्डका वैमानिकपर्यन्ता बोध्याः ॥ ४. नेरतिएसु जे० ॥ ५. अत आरभ्य सूत्रत्रय(सू० ३ तः ५) स्थाने अभयदेवीयवृत्तौ पुस्तकान्तरपाठनिर्देशपूर्वकं सूत्रषटै (सू० ३ तः ८) निर्दिष्टं व्याख्यातं च, तत्क्रमश्चेत्थम्-तृतीय-चतुर्थसूत्रे उत्पन्न-तदाहारविषयके, पञ्चम-षष्ठसूत्रे उद्वर्तमानतदाहारविषयके, सप्तमाष्टमसूत्रे च उद्वृत्त-तदाहारविषयके ॥ ६. एहि उ° ला०ला २ ॥ ७. उववट्ट लों० ला १-२-३॥ ८. °वण्णे। एसो वि जं० ॥ ९. तह चेव लों० ला १-३.४ । वहा चेव ला २॥ Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०२-८] चउवीसदंडएसु उववजणाइ-विग्गहगतिपरूवणा [२] जहा उववजमाणे उव्वट्टमाणे य चत्तारि दंडगा तहा उववन्नेणं उव्वट्टेण वि चत्तारि दंडगा भाणियव्वा । सव्वेणंसव्वं उववन्ने; सव्वेण वा देसं आहारेति, सव्वेण वा सव्वं आहारेति, एएणं अभिलावेणं उववन्ने वि, उन्वट्टे वि नेयव्वं । ८॥ ५ [सु. ६. उपवज्जमाणाईसु चउपीसदंडएसु अद्ध-सबेहिं उववज्जणाइ- तत्तयाहाराहियारो ६. नेरइए णं भंते ! नेरइएसु उववजमाणे किं अद्धेणंअद्धं उववजति ११ अद्धेणंसव्वं उववजति २? सव्वेणंअद्धं उववज्जइ ३१ सव्वेणंसवं उववजति ४ ? जहा पढमिल्लेणं अट्ठ दंडगा तहा अद्धेण वि अट्ट दंडगा भाणितव्वा । नवरं जहिं देसेणंदेसं उववजेति तहिं अद्धेणंअद्धं उववज्जावेयव्वं, एयं १० णाणत्तं । एते सव्वे वि सोलस दंडगा भाणियव्वा । [सु. ७-८. जीव-चउघीसदंडएसु एगत्त-पुहत्तेणं घिग्गहगइपरूषणं] ७. [१] जीव णं भंते ! किं विग्गहगतिसमावन्नए ? अविग्गहगतिसमावन्नए ? गोयमा ! सिय विग्गहगतिसमावन्नए, सिय अविग्गहगतिसमावन्नगे। [२] एवं जाव वेमाणिए। ८. [१] जीवा णं भंते ! किं विग्गहगतिसमावन्नगा ? अविग्गहगतिसमावन्नगा ? गोयमा ! विग्गहगतिसमावन्नगा वि, अविग्गहगतिसमावन्नगा वि । [२] नेरइया णं भंते ! किं विग्गहगतिसमावन्नगा १ अविग्गहगतिसमावन्नगा ? गोयमा ! सव्वे वि ताव होजा अविग्गहगतिसमावन्नगा १, अहवा अविग्गहगतिसमावन्नगा य विग्गहगतिसमावन्नगे य २, अहवा अविग्गह- २० गतिसमावन्नंगा य विग्गहगतिसमावन्नगा य ३। एवं जीवँ-एगिंदियवज्जो तियभंगो। १. उव्वदृणे वि जं० ॥२. जति तं इमेहि भद्धेणं° लों० ला २॥.३. उववजइ इति भाणियन्वं मु०॥ ४. एवं ला०॥ ५. वा एगे अविग्गहगतिसमावन्नगे य विग्गहगतिसमावन्नगा य। एवं जीव ला ३॥ ६. मगे य ला २॥ ७. जीवे एगिदियवजे ति लों॥ Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५३ ५. १० विवाहपण्णत्तसुतं [सु. ९. देवस्स चवणानंतर भषाउयप डिसंवेदणाहियारो ] ९. देवे णं भंते ! महिड्दिएं महज्जुतीए महब्बले महायसे महेसक्खे महाणुभावे अविउक्कंतियं चयमाणे किंचि वि कालं हिरिवत्तियं दुगुंछावत्तियं परिस्सहवत्तियं आहारं नो आहारेति; अहे णं आहारेति, आहारिज्जमाणे आहारिए, परिणामिज्जमाणे परिणामिए, पंहीणे य आउए भवइ, जंत्थ उववज्जति तमाउयं पडिसंवेदेति, तं जहा - तिरिक्खजोणियाउयं वा मणुस्साउयं वा ? हंता, गोयमा ! देवे णं महिड्ढीए जाव मणुस्साउगं वा । २० [सु. १०-१२. गब्भं वक्कममाणस्स जीवस्स सइंदियत्त - ससरीरत्तआहाराहियारो] [ स० १ उ० ७ १०. जीवे णं भंते ! गब्भं वक्कममाणे किं सइंदिए वक्कमति, अणिंदिए वक्कमति ? गोयमा ! सिय सइंदिए वक्कमइ, सिय अनिंदिए वक्कमई । "से केणट्टेणं ? गोयमा ! दव्विंदियाई पडुच्च अििदए वक्कमति, भाविंदियाई पडुच्च सइंदिए वक्कमति, से तेणट्टेणं० । ११. जीवे णं भंते! गब्भं वक्कममाणे किं ससरीरी वक्कमइ ? असरीरी १५ वक्कमइ ? गोयमा ! सिय ससरीरी वक्कमति, सिय असरीरी वक्कमति । से केणेणं ? गोयमा ! ओरालिय- वेउव्विय-औंहारयाई पडुच असरीरी वक्कमति, तेया- कम्माई पडुच ससरीरी वक्कमति से तेणट्टेणं गोयमा ! ० । १२. जीवे णं भंते ! गब्भं वक्कममाणे तप्पढमताए किमाहारमाहारेति ? गोयमा ! मौउओयं पिउसुक्कं तं तदुभयैसंसिद्धं कसं किव्विसं" तप्पढमताए आहारमाहारेति । ५. किंचि १. डीएल० ॥ २. महासोक्खे लों० अवृपा० । महासुक्खे ला २ । महासुखे ला ४॥ ३. 'भागे अवि' ला० ॥ ४. तियं वयं चयमाणे लों० ला ३ अनुपा० ॥ काला २ ॥ ६. दुर्गुछव ला ३ ॥ ७ “ अरतिपरीषहो ग्राह्यः " अवृ० ॥ ८. लज्जादिक्षणानन्तरम् ” अ० ॥ ९. पहीणे एय भाउ ला० ॥ १०. जत्थु लों० ॥ ११. 'इ | गो० दुव्विदि ला १ ॥। १२. से केणं ? गोतमा ला २-४ ॥ १३. से केणं ? गो° लों० ला १-२॥ १४. भाहारजाई ला ४ । आहाराई ला० ला २ ॥ १५. मातुउउयं ला० । मातुं भयं पितुं सुलों० । माउयं भयं पिउं सुकं ला २ । मातुउयं पितुसुक्कं ला ४ ॥ लों० ला० ॥ १७. 'सं पढ° लों० ॥ १६. भयं सं '' अथ ' । Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५३ सु०९-१६] गभयजीवं पडुच्च विविहा वत्तब्धया [सु. १३-१५. गभगयजीवस्स आहार-उच्चार-कवलाहाराहियारा] १३. जीवे णं भंते ! गंभगए समाणे किमाहारमाहारेति १ गोयमा ! जं से माता नाणाविहाओ रेसविगतीओ आहारमाहारेति तैदेक्कदेसेणं ओयमाहारेति । १४. जीवस्स णं भंते ! गभगतस्स समाणस्स अत्थि उच्चारे इ वा पासवणे इ वा खेले इ वा सिंघाणे इ वा वंते इ वा पित्ते इ वा ? णो इणढे समझे। से ५ केणटेणं ? गोयमा ! जीवे णं गभगए समाणे जमाहारेति तं चिणांइ तं सोतिंदियत्ताए जाव फासिंदियत्ताए अहि-अद्विमिंज-केस-मंसु-रोम-नहत्ताएँ, से" तेणटेणं० । १५. जीवे णं भंते ! गभगते समाणे पभू मुहेणं कावलियं आहारं आहारित्तएँ ? गोयमा ! णो इणढे समढे। सेकेणडेणं ? गोयमा! जीवे णं गब्भगते समाणे सव्वतो आहारेति, सव्वतो परिणामेति, सव्वतो उस्ससति, सव्वतो . निस्ससति, अभिक्खणं आहारेति, अभिक्खणं परिणामेति, अभिक्खणं उस्ससति, अभिक्खणं निस्ससति, आच आहारेति, आहच्च परिणामेति, आहच्च उस्ससति, आहच्च नीससति । मातुजीवरसहरणी पुत्तजीवरसहरणी मातुजीवपडिबद्धा पुत्तजीवं" फुडा तम्हा आहारेइ, तम्हा परिणामेति, अवरों वि य णं पुत्तजीवपडिबद्धा माउजीवफुडा तम्हा चिणाति, तम्हा उवचिणाति; से तेणटेणं. जाव नो पभू १५ मुहेणं काँवलिकं आहारं आहारित्तए । [सु.१६-१८.गभयसरीरस्स माइ-पिइअंगविभागा माइ-पिइसरीरकालट्टिई य] १६. कति णं भंते! माँतिअंगा पण्णत्ता ? गोयमा! तओ मातियंगा पण्णता। तं जहा—मंसे सोणिते" मत्थुलुंगे। १. गभं गते स° लो० ॥ २. रसवईओ आ° ला १-२॥ ३. तदेगदे लों० । तदेकदे ला १। तदेकदेसेन ओ° ला २ ॥ ४. पासवणा ति वा खेला ति वा सिंघाणए ति वा लो० ॥ ५. वा सिंघाणए ति वा वंतं पि वा पि° ला ४ । वा संघाणे इ वा ? नो इण° ला॥ ६. से केणं? जी ला १॥ ७. केणटेणं भंते! जीवस्स णं गब्भगयस्स समाणस्स नत्थि उच्चारे इ वा पा० ५? गो° लोंसं० ॥ ८. चिणोति ला १ ॥ ९. अटिमज-के ला २॥ १०. °ए रसत्ताए से सेणं गो.! गम्भगवस्स जीवस्स नत्थि उच्चारे इ वा पा० ५। १५. जीवे लोसं० ॥ ११. से तेणं० । १५. जीवे ला १-४॥ १२. °ए? णो इण लो० ला १॥ १३. से केणं? गो° लो. ला०॥ १४. जीवफुडा तम्हा ला २-४ ला०॥ १५. डा तम्हा परिणामेति, अव लो० ॥ १६. रा य णं ला १॥ १७. कावलिकं ला २॥ १८. माइयंगा लों०॥ १९. °णितं ला १॥ २०. “मत्थुलुंग त्ति मस्तकभेजकम् । अन्ये त्वाहुः मेदः फिप्फिसादि मस्तुलुङ्गम्" इति अवृ०॥ Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०१ .उ०७ १७. कति णं भंते! पितियंगों पण्णता ? गोयमा! तओ पेतिरंगा पण्णत्ता । तं जहा—अट्ठि अद्विमिंजा केस-मंसु-रोम-नहे । १८. अम्मापेतिए णं भंते ! सरीरए केवइयं कालं संचिट्ठति ? गोयमा ! जावतियं से कालं भवधारणिजे सरीरए अब्बावन्ने भवति ऍवतियं कालं संचिट्ठति, ५ अहे णं समए समए वोर्कसिज्जमाणे २ चरमकालसमयंसि वोच्छिन्ने भवइ । [सु. १९-२०. गभम्मि मियस्स जीवस्स नरय-देषलोगुषघायाहियारों] १९. [१] जीवे णं भंते ! गभगते समाणे नेरइएसु उववजेजा ? गोयमा ! अत्थेगइए उववजेन्जा, अत्थेगइए नो उववज्जेजा। [२] से केणट्टेणं ? गोयमा ! से णं सन्नी पंचिंदिए सव्वाहिं पजत्तीहिं पजत्तए १० वीरियलद्धीएं वेउव्वियलद्धीए पराणीयं आगयं सोचा निसम्म पदेसे निच्छुभति, २ वेउब्वियसमुग्घाएणं समोहण्णइ, वेउब्बियसमुग्धाएणं समोहण्णित्ता चाउरंगिर्णि सेणं विउव्वई, चाउरंगिणिं सेणं विउज्वेत्ता चाउरंगिणीए सेणाए पराणीएणं सद्धिं संगामं संगामेइ, से णं जीवे अत्थकामए रज्जकामए भोगकामए कामकामए, अत्थकंखिए रजकंखिए भोगकंखिए कामकंखिए, अत्थपिवासिते रजपिवासिते १५ भोगपिवासिए कामपिवासिते, तच्चित्ते तम्मणे तल्लेसे तदज्झवसिए तत्तिव्वज्झवसाणे तदट्ठोवउत्ते तदप्पितकरणे तब्भावणाभाविते एतसि णं अंतरंसि कालं करेज नेरतिएसु उववज्जइ; से तेणटेणं गोयमा ! जाव अत्थेगइए उववजेजा, अत्थेगैइए नो उववजेजा। २०. जीवे णं भंते ! गभगते समाणे देवलोगेसु उववजेज्जा ? गोयमा ! अत्थेगइए उववज्जेज्जा, अत्थेगइए नो उववजेजा। से केणटेणं"? गोयमा ! सेणं सन्नी पंचिंदिए सव्वाहिं पज्जत्तीहिं पज्जत्तएँ तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा अंतिए १. पइयंगा ला० । पीतियं ला १ । पितीयंगा ला ४ । पीइयंगा लो० ॥ २. पीइअंगा लों० । पिइ अंगा ला ४ ॥ ३. °म्मापितिए णं ला ४॥ ४. केवइकालं लों० ला० ॥ ५. रणिज्ज ला १॥ ६. अज्झोववन्ने तावइयं का ला०॥ ७. एवतिकालं लो० ॥ ८. वोयसिजमाणे ला० ला २-४॥ ९. चरिम ला० ला ४ ॥ १०. °ए विभंगनाणलडीए वेउवि तंदुल०, एतत्सर्व वर्णनं 'तंदुलवेयालिय' नामके प्रकीर्णके समायाति तत एतत् पाठान्तरं दर्शितम् ।। २१. समोहणइ ला १-३-४ ॥ १२. सिन्नं ला १॥ १३. व्वइ २ चाउरंगिणीए ला १॥ १४-१५. गतिए ला १॥ १६. टेणं? से णं ला०॥ १७. °ए वेउ०लन्द्वीए वीरियल. ओहिनाणल द्वीए तहारू तंदुल० ॥ Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१७-२२] गभगयजीवविविहवत्तव्वयाइ एगमवि ओरियं धम्मियं सुवयणं सोचा निसम्म ततो भवति संवेगजातसड्ढे तिव्वधम्माणुरागरत्ते, से णं जीवे धम्मकामए पुण्णकामए सग्गकामए मोक्खकामए, धम्मकंखिए पुण्णकंखिए सग्गकंखिए मोक्खकंखिए, धम्मपिवासिए पुण्णपिवासिए सग्गपिवासिए मोक्खपिवासिए, तचित्ते तम्मणे तल्लेसे तदज्झवसिते तत्तिव्वज्झवसाणे तदट्ठोवउत्ते तदप्पितकरणे तब्भावणाभाविते एयंसि णं अंतरंसि ५ कालं करेज देवलोएसु उववजति; से तेणटेणं गोयमा! । [सु. २१. गब्भट्ठियस्स जीवस्स आगार-किरियापरूवणं] २१. जीवे णं भंते ! गभगए समाणे उत्ताणए वा पासिल्लए वा अंबखुज्जए वा अच्छेज वा चिटेज वा निसीएज वा तुयट्टेज वा, मातुए सुवमाणीए सुवति, जागरमाणीए जागरति, सुहियाए सुहिते भवइ, दुहिताए दुहिए भवति ? हंता, १० गोयमा! जीवे णं गब्भगए समाणे जाव दुहियाए दुहिए भवति । [सु. २२. पसवणसमए तयणंतरं च जीवावत्थानिरूवणाइ] २२. अहे णं पैसवणकालसमयसि सीसेण वा पाएहिं वा आगच्छति संममागच्छइ तिरियमागच्छति विणिहायमावजति । वेण्णवज्झाणि य से कम्माइं बद्धाइं पुट्ठाई निहत्ताई कडाइं पट्ठविताई अभिनिविट्ठाई अभिसमन्नागयाइं उदि- १५ ण्णाई, नो उवसंताई भवंति; तओ भवइ दुरूवे दुव्वण्णे दुग्गंधे दूरसे दुप्फासे अणिढे अकंते अप्पिए असुभे अमणुण्णे अमणामे हीणस्सरे दीणस्सरे अणिट्ठस्सरे अकंतस्सरे अप्पियस्सरे असुभस्सरे अमणुण्णस्सरे अमणामस्सरे अणादेजवयणे पञ्चायाए याऽवि भवति । वण्णवज्झाणि य से कम्माई नो बद्धाइं० पसत्थं नेतव्वं जाव आदेज्जवयणे पञ्चायाए याऽवि भवति । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। ॥सत्तमो उद्देसो समत्तो॥ १. मायरियं ला ४॥ २. ति तिव्य तंदुल०॥ ३. पुण्ण-सग्ग-मोक्खक ला १॥ ४. पुण्ण-सग्ग-मोक्खपि ला १ ॥ ५. पासल्लए लों० ला० । पासल्लिए ला १ ॥ ६. निसियज ला० ॥ ७. दुक्खियाए दुक्खिए ला २॥ ८. पसवका ला०॥ ९. सम्ममा ला १-२-४ अपा० । समाग ला०॥ १०. वण्णवज्झाणि तथा वण्णबज्झाणि इति पाठद्वयानुसारिणी अवृ०॥ ११. त्ति०। सत्तमो॥ लों० ला २-४ । त्ति. सत्तमो उद्देसो॥ ला॥ Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०१ उ०८ [अट्ठमो उद्देसो ‘बाले'] [सु. १-३. एगंतबाल-पंडित-बालपंडितमणुस्साणं आउयबंधपरूपणाई] १. एंगंतबाले णं भंते ! मणुस्से किं नेरइयाउयं पकरेति ? तिरिक्खाउयं पकरेति ? मणुस्साउयं पकरेति ? देवाउयं पकरेति ? नेरइयाउयं किच्चा नेरइएसु ५ उववज्जति ? तिरियाउयं किच्चा तिरिएसु उववजइ ? मणुस्साउयं किच्चा मणुस्सेसु उववज्जइ ? देवाउयं किच्चा देवलोगेसु उववज्जति ? गोयमा ! एगंतबाले णं मणुस्से नेरइयाउयं पि पकरेई, तिरियाउयं पि पकरेइ, मणुयाउयं पि पकरेइ, देवाउयं पि पकरेइ; णेरइयाउयं पि किच्चा नेरइएसु उववन्नति, तिरियाउयं पि किच्चा तिरिएसु उववजति, मणुस्साउयं पि किच्चा मणुस्सेसु उववज्जति, देवाउयं पि किच्चा देवेसु उववज्जति । २. एगंतपंडिए णं भंते ! मणुस्से किं नेरइयाउँयं पकरेइ १ जॉव देवाउयं किच्चा देवलोएसु उववज्जति ? गोयमा ! एगंतपंडिए णं मणुस्से आउयं सिय पकरेति, सिय नो पकरेति । जइ पकरेइ नो नेरइयाउंयं पकरेइ, नो तिरियाउयं पकरेइ, नो मणुस्साउयं पकरेइ, देवाउयं पकरेइ । नो नेरइयाउयं १५ किच्चा नेरईएसु उववज्जइ, णो तिरि०, णो मणुस्सा०, देवाउयं किच्चा देवेसु उववजति । से केणटेणे जाव देवाउयं किच्चा देवेसु उववजति ? गोयमा! एगंतपंडितस्स णं मैणुस्सस्स केवलमेव दो गतीओ पन्नायंति, तं जहा-अंतकिरिया चेव, कॅप्पोववत्तिया चेव । से तेणटेणं गोतमा! जीव देवाउयं किच्चा देवेसु उववजति । ३. बालपंडिते णं भंते ! मैणुस्से किं नेरइताउदं पकरेति जाव देवाउयं १. इतः पूर्व मुद्रितादर्शे "रायगिहे समोसरणं जाव एवं वयासी ।" इत्यधिकः सूत्रपाठो वर्तते, नोपलब्धश्चायं पाठोऽस्मदुपयुक्तसूत्रप्रतिषु, नापि च व्याख्यातो वृत्तौ ॥ २. मणूसे लो० ॥ ३. 'इ जाव देवाउयं पि पकरेइ । २. एगंतपं ला० ॥ ४. °उयं पि करेति० पुच्छा । गोयमा ! जं. ला १॥५. जाव देवाउयं पि पकरेइ एगंतपंडिए णं भंते ! मणुस्से किं नेरइयं जाव देवाउयं किच्चा देवलोएसु उववजति ? ला० ॥ ६. मणूसे लो० ॥ ७. पगरेइ, लो० ॥ ८. उयं पि पकरेइ, नो तिरि०, नो मणु०, देवाउयं पि पकरेइ । ला० ॥ ९. °इतेसूववजति ३ जं० ॥ १०. भंते ! एवं जाव देवेसु जं०॥ ११. मणूसस्स जं० लो० ॥ १२. केवलं दो गतीतो ५° जं०॥ १३. पण्णताओ। तं ला १॥ १४. कप्पविमाणोववत्तिया चेव जं०॥ १५. जाव देवेसु उववति जं० ॥ १६. मणूसे जं०॥ Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१-४] एगंतवाल-पंडिताइमणुस्साणं आउबंधपरूवणाइ किचा देवेसु उववजति ? गोतमा ! नो नेरइयाउयं पकरेति जाव देवाउयं किच्चा देवेसु उववज्जति । से केणेट्टेणं जाव देवाउयं किचा देवेसु उववजति? गोयमा! बालपंडिए णं मणुस्से तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वाँ अंतिए एगमवि ऑरियं धम्मियं सुवयणं सोचा निसँम्म देस उवरमति, देसं नो उवरमइ, देसं पञ्चक्खाति, देसं णो पञ्चक्खाति; से णं तेणं देसोवरम-देसपञ्चक्खाणेणं नो ५ नेरइयाउयं पकरेति जाव देवाउयं किचा देवेसु उववजति । से तेणटेणं जाव देवेसु उववजइ। [सु. ४-८. मियकूडपासकारग-तिणदाहगाइपुरिसाणं काइयाइकिरियापरूवणं] . ४ पुरिसे णं भंते! कच्छंसि वा १ दहंसि वा २ उदगंसि वा ३ दवियंसि वा ४ वलयंसि वा ५ नूमंसि वा ६ गहणंसि वा ७ गहण- १० विदग्गंसि वा ८ पंचतंसि वा ९ पव्वतविदुग्गंसि वा १० वणंसि वा ११ वणविदुग्गंसि वा १२ मियवित्तीए मियसंकप्पे मियपणिहाणे मियवहाए गंता 'एते मिए'त्ति काउं अन्नयरस्स मियस्स वहाए कूड-पास उद्दाइ, ततो णं भंते ! से पुरिसे कतिकिरिए ? गोर्यमा ! जावं च णं से पुरिसे कच्छंसि वा १२ जाव कड-पासं उद्दाइ तावं च णं से पुरिसे सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए, सिय १५ पंचकिरिए । से केपट्टेणं भंते ! ऍवं वुचति ‘सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए, सिय पंचकिरिए' १ गोयमा ! जे भविए उद्दवणयाए, णो बंधणयाए, णो मारणयाए, तावं च णं से पुरिसे काइयाएँ अहिगरणियाए पादोसियाए तीहिं १. गो. बालपंडिते णो णेरतिताउयं पकरेति, णो तिरि०, णो मणु०, देवाउ ५०; णो णेरतिताउयं किच्चा णेरतितेसु उत्वजति ३ जाव देवाउयं जं. ॥ २. केण जाव देवेसु जं०॥ ३. मणूसे जं० लो० ॥ ४. वा एगमवि मायरियं ला० ॥ ५. यारियं जं०॥ ६. यं वयणं ला २॥ ७. °सम्मा ला०॥ ८. °वरमण-देस जं०॥ ९. °णं गो० एवं जाव जं०॥ १०.वा दर्गसि वा जं०॥ ११. पव्वदंसि वा पव्वदवि जं०॥ १२. मियउत्तीते मियसं जं०॥ १३. एते मिया ति कट्टु म जं०॥ १४. वधाते जं०॥ १५. "कूटं च मृगग्रहणकारणं गर्तादि, पाशश्च तद्वन्धनम् इति कूटपाशम्" अवृ०॥ १६. ओड्डाति लों०॥ १७. तए. णं ला १। तते णं ला० ॥ १८. गो० एवं च णं जं०। गोयमा ! सिय तिकिरिए सिय चउकिरिए सिय पंचकिरिए। से केणटेणं ला०॥ १९. मोड्डाइ लों०॥ २०. एवं जावं च णं से पुरिसे से कालकूडपासं उदाति तावं च णं से पुरिसे सिय जं०॥ २१. उवद्दवणयाए ला० । मोडवणयाए लो। “उद्दवणयाए त्ति कूटपाशधारणतायाः, 'ता' प्रत्ययश्च इह स्वार्थिकः" अवृ०॥ २२. बंधणाए ला १। बंधणाए णो मारणाए एवं च णं जं०॥ २३. °ए माहि° लो.॥ २४. पामोसि ला । पातोसि लो० ॥ Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५८ ५ ५. पुरिसे णं भंते! कच्छंसि वा जाव वणविदुग्गंसि वा तणाई ऊसविय ऊसविय अगणिकायं निसिरइ तावं च णं भंते! से पुरिसे कतिकिरिए ? गोयमा ! सिय तिकिरिए सिय चउकिरिए सिय पंच किरिए । से केणट्टेणं ? गोतमा ! जे भविए उस्सवणयाए तिहिं; उस्सवणयाए विनिसिरणयाए वि, नो १० दहणयाए चउहिं; जे भविए उस्सवणयाए वि निसरणयाए वि दहणयाए वि तावं चणं से पुरिसेकाइयाएं जाव पंचहिं किरियाहिं पुट्ठे । से तेणट्टेणं गोयमा ! ० । १५ विवाहपण्णत्तिसुतं [स० १. उ० ८ किरियांहिं पुट्ठे । जे भविए उद्दवणयाए वि बंधणयाए वि, णो मारणयाए ताव चणं से पुरिसे काइयाए अहिगरणियाए पाओसिया पौरियावणियाए चैउहिं किरियाहिं पुट्टे | जे भविए उद्दवर्णयाए वि बंधणयाए वि मारणयाए व तावं च णं से पुरिसे काँइयाए जाव पाणातिवातकिरियाए पंचहिं किरियाहिं पुट्ठे । से तेणेणं जाव पंच करिए । २० ६. पुरिसे णं भंते! कच्छंसि वा जाव वणविदुग्गंसि वा मियैवित्तीए मियसंकप्पे मियपणिहाणे मियवहाए गंता 'एए मिये ' त्ति काउं अन्नयरस्स मियस्स वहाए उसुं निसिरं, ततो णं भंते! से पुरिसे कतिकिरिए ? गोयमा ! सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए, सिय पंचकिरिए । से केणट्टेणं ? गोयमा ! जे भवि निरिfयाए तिहिं; जे भविए निसिंरणयाए वि विद्धंसणयाएँ वि, नो मारणयाए चउहिं; जे भविए निसिरणयाए वि विद्धंसणयाए वि मारणयाए वि तावं च णं से पुरिसे जाव पंचहिं किरियाहिं पुट्ठे । से तेणट्टेणं गोयमा ! सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए, सिय पंचकिरिए । ७. पुरिसे णं भंते! कच्छंसि वा जाव अन्नयरस्स मियस्स वहाए आयतकण्णायतं उसुं औयामेत्ता चिट्ठिज्जा, अन्ने य से पुरिसे मग्गतो आगम्म सयपाणिणा असिणा सीसं छिंदेजा, से य उसू ताए चेव पुव्त्रायामणयाए तं मियं विंधेज्जा, से णं भंते! पुरिसे किं मियवेरेणं पुढे ? पुरिसवेरेणं पुट्ठे ? गोतमा ! जे मियं १. याधिं पुट्ठे जं० ॥ २. भोडावण लों० । उद्दावणताए बंधणाए णो मार जं० ॥ ३. परिया ला० लों० ॥ ४. चधिं किरियाधिं जं० ॥ ५. उड्डणताए लों० ॥ ६. 'ताए बंधणताए मारणवाए तावं च जं० ॥ ७. काइआदे पंचहिं जं० ॥ ८. तेण० गो० एवं जावं च णं से पुरिसे कच्छंसि वा कूडपासं तावं च णं से पुरिसे सिद तिकिरिए ३ । जं० ॥ ९. “ उत्सृप्यउत्सर्प कृत्वा ऊर्ध्वकृत्य " अवृ० ॥ १०. ए एवं जाव पंच ला० । ११. मियसंवित्तीए ला० ॥ १२. निसरइ ला० ॥ १३. 'णवाए ला १ । 'णयाते लों० ॥ १४. 'ए नो मारण्याए वि ते च' ला २ ॥ १५. आयमेत्ता ला १ ॥ Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०५-९] मिगकूडपासकारगाईसु किरियापरूवणार मारेति से मियवेरेणं पुट्ठे, जे पुरिसं मारेइ से पुरिसवेरेणं पुट्ठे । से केणणं भंते ! एवं बुच्चइ जाव से पुरिसवेरेणं पुट्ठे ? से नूणं गोयमा ! कज्जमाणे कडे, संधिजमाणे संधिते, निव्त्रत्तिमाणे निव्वत्तिए, निसिरिज्जमाणे निसट्टे त्ति वत्तव्वं सिया ? हंता, भगवं ! कजमाणे कडे जाव निसट्टे त्ति वत्तव्वं सिया । से तेणट्टेणं गोयमा ! जे मियं मारेति से मियवेरेणं पुट्ठे, जे पुरिसं मारेइ से पुरिसवेरेणं पुट्ठे । अंतो छैन्हं मासाणं मरइ काइयाए जाव पंचहिं किरियाहिं पुट्ठे, बाहिं छण्हं मासाणं मरति काइयाए जाव पारितावणियाए चउहिं किरियाहिं पुट्ठे । ८. पुरिसे णं भंते! पुरिसं सत्तीए समभिधंसेज, सयपाणिणा वा से असिणा सीसं छिंदेज्जा, ततो णं भंते! से पुरिसे कतिकिरिए ? गोयमा ! जावं च णं से पुरिसे तं पुरिसं सत्तीए समभिधंसेइ सयपाणिणा वा से असिणा सीसं छिंदइ तावं च णं से पुरिसे काइयाए अहिगरणि० जाव पाणातिवायकिरियाए पंचहिं किरियाहिं पुट्टे, आसन्नवहरण य अणवकखणर्वत्तिएणं पुरिसवेरेणं पुट्ठे । [सु. ९. जुज्झमाणाणं जय-पराजय हेउ निरूपणं ] ९. दो भंते ! पुरिसा संरिसया सरितया संरिव्वया सरिसभंडमैत्तोवगरणा अन्नमन्नेणं सार्द्धं संगामं संगामेंति, तत्थ णं एंगे पुरिसे पैराइणइ एगे पुरिसे १५ पैराइज्जइ, से कँहमेयं भंते ! एवं ? गोतमा ! सवीरिए परायिणति, अवीरिए पैराइज्जति । से केणट्टेणं जाव पॅराइज्जति ? गोयमा ! जस्स णं वीरियवज्झाई कम्माइं नो बद्धाई नो पुट्ठाई जाव नो अभिसमन्नागताई, नो उदिण्णाइं, उवसंताइं भवंति से णं पैरायिणति; जस्स णं वीरियवज्झाई कम्माई बद्धाई जाव उदिण्णाई, कम्माई नो उवसंताई भवंति से णं पुरिसे पैरायिज्जति । से तेणट्टेणं गोयमा ! २० एवं बुच्चइ सवीरिए पैराजिणइ, अवीरिए पैराइज्जति ! १. निव्वित्तिए ला० ॥ २. निसिट्ठे ला० ॥ ३. अत्र षड्मासादिकालनिर्णयज्ञानाय वृत्तिर्विलोकनीया ॥ ४. जा पाणिणा वा लों० । 'ज्जा सपाणिणा वा ला० । सेज्ज सपाणिणा वा ला २ ॥ ५. सपाणि लों० ला०ला २ ॥ ६. छिंदेह लों० ॥ ७ नबंघेण लों० । 'नबंधण ला० ॥ ८. वत्तणं लों० ला० ॥ ९. सरिसा सरि लों० ॥ १०. सरिसव्वया ला २ ॥ ११. संस्कृतभाषायां 'मात्रा 'शब्दः परिवारवाचकः प्रसिद्धः, तत्समानः प्राकृतभाषायां 'मत्ता' शब्दः तदर्थक एव तथा सं० 'अमत्र 'शब्दः तत्समानः प्रा० ' अमत्त 'शब्दोऽपि भाजनवाचकः प्रसिद्धः । अत्र 'मत्त ' पदस्य विवरणं वृत्तौ द्रष्टव्यम् ॥ १२, १५ परायणति ला० ॥ १३, १६-१७ परायिज्जति ला० ॥ १४. कहमिणं भंते ! ला० ॥ १८. °ति जस्स लों० ॥ १९, २१. परायणति ला० ॥ २०, २२. परायज्जति ला० ॥ Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - वियाहपण्णत्तिसुत्तं स० १ उ० ८-९ [सु. १०-११. जीव-चउवीसदंडएमु सपीरियत्त-अपीरियत्तपरूषणं] १०. जीवा णं भंते ! किं सीरिया ? अंबीरिया १ गोयमा ! सवीरिया वि, अवीरिया वि । से केणद्वेणं ? गोयमा ! जीवा दुविहा पण्णत्ता; तं जहासंसारसमावन्नगा य, असंसारसमावन्नगा य । तत्थ णं जे ते असंसारसमावन्नगा ते णं सिद्धा, सिद्धा णं अवीरिया। तत्थ णं जे ते संसारसमावन्नगा ते दुविहा पन्नत्ता; तं जहा सेलेसिपडिवनगा य, असेलेसिपडिवनगा य । तत्थ णं जे ते सेलेसिपडिवन्नगा ते णं लद्धिवीरिएणं सवीरिया, करणवीरिएणं अवीरिया। तत्थ णं जे ते असेलेसिपडिवन्नगा ते णं लद्धिवीरिएणं सवीरिया, करणवीरिएणं सवी रियाँ वि अवीरिया वि । से तेणटेणं गोयमा ! एवं वुच्चति जीवा दुविहा पण्णता; १० तं जहा-सवीरिया वि, अवीरिया वि। ११. [१] नेरइया णं भंते ! किं सवीरिया ? अवीरिया ? गोयमा ! नेरइया लेद्धिवीरिएणं सवीरिया, करणवीरिएणं सवीरिया वि" अवीरिया वि"। "से केणढणं ? गोयमा! जेसि णं नेरइयाणं अत्थि उँहाणे कम्मे बले वीरिए पुरिसकारपरक्कमे ते णं नेरइया लद्धिवीरिएण वि सवीरिया, करणवीरिएण वि सवीरिया, जेसि "णं नेरइयाणं नत्थि उट्ठाणे जाव परक्कमे ते णं नेरइया लद्धिवीरिएणं सवीरिया, करणवीरिएणं अवीरिया । से तेणटेणं० । [२] जहा नेरइया एवं जीव पंचिंदियतिरिक्खजोणिया। [३] मणुस्सा जहा ओहिया जीवा । नवरं सिद्धवन्ना भाणियव्वा । १, ३. अविरिया लो० ॥२.मा! जीवा स° ला १॥ ४. “ सकरणवीर्याभावाद् अवीर्याः सिद्धाः" अवृ० ॥ ५. "शीलेशः सर्वसंवररूपचरणप्रभुः तस्य इयम् अवस्था। शैलेशो वा मेरुः तस्य इव या अवस्था स्थिरतासाधात् सा शैलेशी" अवृ० । सेल (शैल)+इसी (ऋषि, सेलेसी तथा सेऽलेसी इत्यादिका अपि व्युत्पत्तयः 'शैलेशी' शब्दस्य सूचिता विशेषावश्यकभाष्यकारैः श्रीमद्भिः जिनभद्रगणिक्षमाश्रमणैः, द्रष्टव्या गा० ३६६३.३६६४ मुद्रित पृष्ठ ७२८॥ ६. अवीरिता जं०॥ ७. रिया य भवीरिया य । से ला १॥ ८. एवं० जीवा सवीरिता जं.॥ ९. लद्धिचितेणं सवीरिजं०॥ १०. य ला० ला २॥ ११. य ला १-२ । इला०॥ १२. सेकेणट्रेणं जाव करणवीरि० सवीरिक अवीरिया वि? जेसिणं णेरतिताणं जं०॥ १३. उट्टाणे इ वा कम्मे इ वा बले इ वा वीरिते ति वा पुरिसायारपरक्कमे इ वा ते णं जं०॥ १४. णं रति० नत्थि उठाणे ति वा कं० ते णं रतिया लद्धिवीरि० सवी०, करणवीरितेणं सवीरिता वि अवीरिया वि। एवं जाव वेमाणिया। सेवं भंते! २ भगवं गोयमे समणं भगवं जाव विहरति जं०॥ १५. 'जाव' पदेन भवनवासि-पृथ्व्यादि-विकलेन्द्रिया जीवा ज्ञेयाः॥ १६. मणूसा लों॥ Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१०-११, १-४] जीवेसु गरुयत्त-लहुय तहे उपरूवणार [४] वाणमंतर - जोतिस - वेमाणिया जहा नेरइयां | सेवं भंते! सेवं भंते ! ति० । ॥ पढमसए अट्टमो उद्देसो समत्तो ॥ [नवमो उद्देसो 'गरुए '] [सु. १ - ३. जीवेसु गरुयत्त - लहुयत्ताईणं हेउपरूवणं ] १. कहं णं भंते! जीवा गरुयत्तं हव्वमागच्छंति ? गोयमा ! पौणातिवातेणं मुसाँवादेणं अदिण्णा० मेहुण० परिग्गृ० कोह० माण० माया० लोभ० पेज ० दोस० कलह • अब्भक्खाण० पेसुन्न० रति-अरति० परपरिवाय० मायामोस • मिच्छादंसणसल्लेणं, एवं खलु गोयमा ! जीवा गरुयत्तं हव्वमागच्छंति । ० २. कहं णं भंते ! जीवा लहुयत्तं हव्वमागच्छंति ? गोयमा ! पौणाति - १० वातवेरमणेणं जाव मिच्छादंसणसल्लवेरमणेणं, एवं खलु गोयमा ! जीवा लहुयत्तं हव्वमागच्छंति । ३. एवं आकुलीकॅरेंति, एवं परित्तीकरेंति । एवं दीहीकरेंति, एवं इस्सी - करेंति । एवं अणुपरियँट्टंति, एवं वीतीवयंति । पसत्था चत्तारि । अप्पसत्था चत्तारि । [सु. ४ - ५. सत्तमओघानंतर तणुवायाईसु गरुयत्त-लहुयत्ताइपरूषणं ] ४. सत्तमे णं भंते ! ओवासंतरे किं गेरुए, लहुए, गरुँयलहुए, अगरुयलहुए ? गोयमा ! नो गरुए, नो लहुए, नो गरुयलहुए, अगरुयलहुए । १. या । अट्टमो वग्गो सम्मत्तो ला० । 'या । अट्टमो । ला २ । या पढमसए अट्टमो ॥ लों० जे० ला ४ ॥ २. पाणादिवातेणं जाव मिच्छादंसणसणं जं० ॥ ३. सावातेणं अदिण्णादाणेणं मेहु० परि° लों० ॥ ४. ० अरतिरति मायामोस० मिच्छा लो० ला १ ॥ ५. पाणादिवादवेरमणेणं ५ को विवेगेणं ४ पेज्जविवेगेणं ९, एवं खलु गोयमा ! जीवा लहुयत्तं इन्व० । ३. कह णं भंते! जीवा संसारं भाउलीकरेंति ? गो० पाणातिपातेणं १८ । विपरीतेणं परिप्तीकरेंति । दीहीकरेंति, हस्सीकरेंति । अणुपरियहंति, वीतिवयति । जं० ॥ ६. एवं संसारं भाउ मु० । एवं भाउले करेति, एवं परित्तीकरेति, एवं ह्रस्वीकरेति, एवं अणु ला ४॥ ७. अत्र 'पाणाइवायाइणा आउलीकरेंति' इति बोध्यम् ॥ ८. 'पाणाइवायवेरमणाइणा परित्तीकरेंति' इति बोध्यम् ॥ ९. 'वं रहस्सी' ला २ । 'वं हुस्सी' लों० ॥ १०. 'यर्हेति लों० ॥ ११. गुरुए जं० लो० ला ० विना ॥ १२. गरुअलहुदे ? गो० णो गरुदे णो लहुदे णो गरुअलहुते अगरुअलहुदे जं० । जं० प्रतिपाठे 'गरुते, लहुदे' अथवा 'लहुते' इत्येवं पाठा विशेषतो विद्यन्ते ॥ ६१ १५ Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०१ उ०९ ५. [१] सत्तमे णं भंते ! तणुवाते किं गरुए, लहुए, गरुयलहुए, अगरुयलहुए १ गोयमा ! नो गरुए, नो लहुए, गरुयलहुए, नो अगरुयलहुए। [२] एवं सत्तमे घणवाए, सत्तमे घणोदही, सत्तमा पुढवी । [३] ओवासंतराइं सव्वाइं जहा सत्तमे ओवासंतरे (सु. ४)। ५ [४] [सेसौ] जहा तणुवाए। एवं--ओवास वाय घणउदहि पुढवी दीवा य सागरा वासाँ। [सु. ६. चउवीसदंडएसु गरुयत्त-लहुयत्ताइपरूवणं] ६. [१] नेरेंइयाणं भंते ! किं गरुया जाव अगरुयलहुया ? गोयमा ! नो गरुया, नो लहुया, गरुयलहुया वि, अगरुयलहुया वि । से केणटेणं ? गोयमा ! १० वेउब्विय-तेयाइं पडुच्च नो गुरुया, नो लहुया, गरुयलहुया, नो अगरुयलहुया। १. एवं घणवातो घणोदही सत्तमा य पुढवी ततितेणं । एवं जाव पुढमा पुढयी। मोवासंतरा सत्त वि चउत्थएणं । जंबुद्दीवे जाव सयंभुरमणे ततियेणं । एवं सोधम्मे जाव इसीपब्भारा, णेरइयावासा जाव वेमाणियावासा तदिदेणं जं० ॥ २. मूलपाठे प्रतिषु ‘सेसा'पदं न दृश्यते परन्तु 'जहा तणुवाए' इति वचनेन 'सेसा' पदम् अपेक्ष्यते अतः मुद्रितव्याख्याप्रज्ञप्तिपाठे संशोधकैरेतत् पदं ( ) एतादृशचिह्ने स्थापितम् , अतः अस्माभिः अपि स्वीकृतम् । वृत्तौ अस्य पदस्य न निर्देशः ॥ ३. एवं गरुयलहुए ओवास लों० ला ४ ॥ ४. अत्र वृत्ताविदं गाथाद्वयमुद्धृतम्-ओवास-वाय-घणउदहि-पुढवि-दीवा य सागरा वासा। नेरइयाई अत्थि य समया कम्माइ लेसाइ ॥ १॥ दिट्ठी सण नाणे सण्णि सरीरा य जोग उवओगे । दव्व पएसा पजव तीया आगामि सव्वद्धा ॥२॥ ५. 'नेरइया णं भंते!' इत्यत आरभ्य 'सव्वद्धा चउत्थेणं पदेणं (सु. १६)' इति एतावतः पाठस्य एवं पाठान्तरम्-णेरतिया गं किं गरुया पुच्छा । गो०! वेउविततेयाई पडुच्च तदिदेणं, जीवं च कम्मं च पडुच्च चउत्थदेणं । से तेण. णेरतिता णो गरुआ, णो लहुआ, गरुयलहुया वि अगुरुलहुया वि। एवं जं जस्स सरीरगं तं तस्स......णेया। तेअदेण सद्धिं हेट्ठिमाइं तइतेणं, जीवो कम्मं च चउत्थेणं । धम्मस्थिकाए अधम्म आकास. जीवत्थि. चउत्थदेणं । पोग्गलत्थिकाए पुच्छा। गो० ! गरुअलहुदे वि। से केण ? गो०! गरुअलहुमदब्वाइं पडुच्च ततितेणं, भावलेसं पडुच्च चउत्थदेणं। एवं जाव सुक्कलेसा। तिविधा दिट्ठी, चउन्विधं दसणं, पंचविधं णाणं, तिविधं चऽण्णाणं, चत्तारि सण्णाओ, सन्वाणि वि चउत्थदेणं । ओरालियघेउब्धिय-आधारग-तेयाइं ततियतेणं। कम्मणं चउत्थतेणं। मण-वतिजोगा चउत्थतेणं । काययोगो ततिततेणं। सागार-अणगारयोगा चउत्थदेणं । सम्वदन्वा सव्वपदेसा सव्वपज्जवा य जधा पोग्गलत्थिकायो। तीयद्धा अणागदद्धा सव्वद्धा य चउत्थदेणं जं० ॥ ६. तेययाई ला २-४ ॥ ७. गरुता, नो लहुता लों० । एवं 'ता' तथा 'त' युक्तः पाठः अत्र प्रतौ बहुस्थाने उपलभ्यते ॥ Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०५-१४] चउवीसदंडयाईसु गरुयत्त-लहुयत्तपरूवणं जीवं च कम्मणं च पडुच्च नो गरुया, नो लहुया, नो गरुयलहुया, अगरुयलहुया । से तेणट्ठणं०। [२] एवं जाव वेमाणिया। नवरं णाणत्तं जाणियव्वं सरीरेहिं । [सु.७-१६. अत्थिकाय-समय-कम्म-लेसा-दिद्विआईसु गरुयत्त-लहुयत्तपरूषणं] ७. धम्मत्थिकाये जाँव जीवत्थिकाये चैउत्थपदेणं । ८. पोग्गलत्थिकाए णं भंते! किं गरुए, लहुए, गरुयलहुए, अगरुयलहुए ? गोयमा! णो गरुए, नो लहुए, गरुयलहुए वि, अगरुयलहुए वि । से केणट्टेणं ? गोयमा! गरुयलहुयदव्वाइं पडुच्च नो गरुए, नो लहुए, गरुयलहुए, नो अगरुयलहुए। अगरुयलहुयदव्वाइं पडुच्च नो गरुए, नो लहुए, नो गरुयलहुए, अगरुयलहुए। ९. समया कम्माणि य चउत्थपदेणं । १०. [१] कण्हलेसाणं भंते ! किंगरुया, जाव अगरुयलहुया ? गोयमा ! नो गरुया, नो लहुया, गरुयलहुया वि, अगरुयलहुया वि । सेकेणद्वेणं १ गोयमा ! दव्वलेसं पडुच्च तंतियपदेणं, भावलेसं पडुच्च चउत्थपदेणं । [२] एवं जाव सुक्कलेसा । ११. दिट्ठी-दसण-नाण-अण्णाण-सण्णाओ चउत्थपदेणं णेतव्वाओ। १२. हेट्ठिला चत्तारि सरीरा नेयव्वा तैतियएणं पदेणं । कैम्मयं चउत्थएणं पदेणं । १३. मणजोगो वइजोगो चउत्थएणं पदेणं । कायजोगो ततिएणं पदेणं । १४. सागारोवओगो अणागारोवओगो" चैउत्थएणं पदेणं । १. कम्मं च ला० ला४। कम्मगं च लों० ला२। कम्मकं चला १॥ २.०णं गो०!। [२] एवं ला २॥ ३. “यावत्करणाद् ‘अहम्मत्थिकाए आगासत्थिकाए' त्ति दृश्यम्' 'अवृ० ।। ४. “चउत्थपएणं ति 'अगुरुलघु' इत्यनेन पदेन वाच्याः " अवृ०॥ ५. “गुरुलघु इत्यनेन तृतीयविकल्पेन व्यपदेश्या" अवृ०॥ ६. °लेस्सा लो० ॥ ७. नाणाइं अन्नाण-सण्णाओ वि च° लो० ॥ ८. तन्वाई। १२. हे° लों० । नायव्वाओ ला० ॥ ९. तइयेणं लो० ॥ १०. कम्मया लों० ला २॥ ११. 'गजोगा वइजोगा च° ला०॥ १२. गो य चउ° ला० ॥ १३. चउत्थेणं लों० विना ॥ Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुतं [स० १ उ०६ १५. सव्वदव्या सव्वपदेसा सव्वपज्जवा जहा पोग्गलत्थिकाओ (सु. ८)। १६. तीतद्धा अणागतद्धा सव्वद्धा चउत्थेणं पैदेणं । [सु. १७-१८. लाघवियाइजुएसु अकसाईसु य पसत्थत्तपरूवणं] १७. से नूणं भंते ! लापवियं अप्पिच्छा अमुच्छा अगेही अपडिबद्धता ५ समणाणं णिग्गंथाणं पसत्थं ? हंता, गोयमा ! लाघवियं जाव पसत्थं । १८. से नूणं भंते ! अकोहत्तं अमाणतं अमायत्तं अलोभत्तं समणाणं निग्गंथाणं पसत्थं ? हंता, गोयमा ! अकोहत्तं जाव पसत्थं । [सु. १९. सिझणाए कंखा-पदोसखयस्स पाहण्णपरूषणं] १९. से नूणं भंते ! कंखा-पदोसे खीणे समणे निग्गंथे अंतकरे भवति, १० अंतिमसरीरिए वा, बहुमोहे वियणं पुल्विं विहरित्ता अँह पच्छा संवुडे कालं करेति तओ पच्छा सिज्झति ३ जाव अंतं करेइ ? हंता गोयमा ! कंां-पैदोसे खीणे जाव अंतं करेति। [सु. २०. एगं जीपं पडुच्च इह-परभवियाउयाणं एगसमयबंधणिसेहो] २०. अन्नउत्थिया णं भंते ! एवमाइक्खंति" एवं भासेंति एवं पण्णवेंति १५ एवं परूवेंति-“एवं खलु एगे जीवे एगेणं सैमएणं दो आउयाइं पगरेति, तं जहा—इहभवियाउयं च, परभवियाउगं च । जं समयं इहभवियाउगं पकरेति-तं समयं परमवियाउगं पकरेति, जं समयं परमवियाउगं पकरेति तं समयं इहभवियाउगं पकरेइ; इहभवियाउगस्स पकरणयाए परभवियाउगं पकरेइ, परभवियाउगस्स पगरणताए इहभवियाउयं पकरेति । एवं खलु एगे जीवे एगेणं समएणं दो आउयाइं पकरेति, तं०-इहभवियाउयं च, परभवियाउयं च ।" से कहमेतं भंते! एवं? गोयमा! जं णं ते अण्णउत्थिया एवमाइक्खंति जाव १. पदेणं । १७. अध भंते ! जं० ला० ॥ २. °यं अप्पिच्छा जाव जं०॥ ३. १०४ सम° जं० ॥ ४. अकोधत्तं जाव निग्गंथाणं पसत्यं जं०॥ ५. कंखप्पदोसे जं० ।। ६. मसारीरिदे वा जं० लों० । मसरीरिदे वालोंसं० ॥ ७. अध जं० । अहा ला० ॥ ८.कंखप्पदो जं०॥ ९. °पतोसे लो०॥ १०. अमोत्थिया ला०॥ ११. ति ४ एवं खलु जं.॥ १२. समदेणं जं. ॥ १३. उताइं लो० ॥ १४. तं० इह जं. लो० ॥ १५. 'पकरेति' स्थाने प्रायः सर्वत्र प.' इति जं०॥ १६. समदेणं जं०॥ १७. यं पर जं०॥ Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १५-२१] इह-परभवियाउयबंधपरूषणाइ परभवियाउयं च । जे ते एवमाहंसु मिच्छं ते एवमाहंसु । अहं पुण गोयमा ! एवमाइक्खामि जाव परूवेमि–एवं खलु एगे जीवे एगेणं समएणं एग आउगं पकरेति, तं जहा-इहभवियाउयं वा, परभवियाउयं वा; जं समयं इहभवियाउयं पकरेति णो तं समयं परभवियाउयं पकरेति, जं समयं परभवियाउयं पकरेइ णो तं समयं इहभवियाउयं पकरेइ; इहभवियाउयस्स पकरणताएं णो परभवियाउयं पकरेति, ५ परभवियाउयस्स पकरणताए णो इहभवियाउयं पकरेति । एवं खैलु एगे जीवे एगेणं समएणं एगं आउयं पकरेति, तं०-इहभवियाउयं वा, परभवियाउयं वा। सेवं भंते ! से भंते ! ति भगवं गोयमे जाव विहरति । [सु. २१-२४. पासावञ्चिज्जस्स कालासवेसियपुत्तस्स सामाइयाइविसया पुच्छा थेरकयसमाहाणं पंचजामधम्मपडिषज्जणं निव्याणं च] १० २१. [१] तेणं कालेणं तेणं समएणं पासविचिज्जे कालासवेसियपुत्ते णामं अणगारे जेणेव थेरा भगवंतो तेणेव उवागच्छति, उवागच्छित्ता थेरे भगवंते एवं वयासी-थेरा सामाइयं णं जाणंति, थेरा सामाइयस्स अट्ठ ण याणंति, थेरा पच्चक्खाणं ण याणंति, थेरा पञ्चक्खाणस्स अंढ ण याणंति, थेरा संजमं ण याणंति, थेरा संजमस्स अट्ठ ण याणंति, थेरा संवरं ण याणंति, थेरा संवरस्स अट्ठ ण १५ याणंति, थेरा विवेगं ण याणंति, थेरा विवेगस्स अटुं ण याणंति, थेरा विउँस्सग्गं ण याणंति, थेरा विउस्सग्गस्स अट्ठ ण याणंति । [२] तैए णं ते थेरा भगवंतो कालासवेसियपुत्तं अणगारं एवं वैयासीजाणामो णं अज्जो! सामाइयं, जौणामो णं अज्जो ! सामाइयस्स अटुं जाव जाणामो णं अज्जो ! विउस्सग्गस्स अटुं। [३] तए णं से कालासवेसियपुत्ते अणगारे ते थेरे भगवंते एवं यासीजति णं अज्जो ! तुब्भे जाँणह सामाइयं, जाणह सामाइयस्स अटुं जाव जाणह १. °ए नो तं प° ला २ ॥ २. खलु जीवे ला० ॥ ३. भंते ! एवं भं° लों० ला ४ ॥ १. त्ति जाव ला ॥ ५ °सावच्छज्जे लों०॥ ६. थेरं भगवं एवं ला २॥ ७. वदासी ला०, अंत्र प्रायः सर्वत्र 'वयासी'स्थाने अयमेव पाठः। वदासि लों० ला १, अत्र प्रायः सर्वत्र ‘वयासी'स्थाने अयमेव पाठः ॥ ८. ण याणति लों० ला० ला १, अत्र प्रायः सर्वत्र अयमेव पाठः । अयमेव च पाठः मागधीभाषायां प्रसिद्धः-८।४।२९२॥ हैमं सूत्रं द्रष्टव्यम् ॥ ९. भत्थं ला १॥ १०. विओसगं लों११. तते ला०॥ १२. वदासि ला ॥ १३-१४. जाणामो ला०॥ १५. गारे थेरे ला० ला ४ । 'गारे भगवंते एवं वदासि ला १॥ १६. वयासि लो० ॥ १७. जाणाह ला० ॥ १८. जाणहा ला०॥ २० . Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०१ उ०९ विउस्सग्गस्स अट्ठ, किं भे अजो ! सामाइए ? किं भे अजो! सामाइयस्स अढे १ जाव किं भे विउस्सग्गस्स अट्टे ? [४] तए णं ते थेरा भगवंतो कालासवेसियपुत्तं अणगारं एवं वयासी-आया णे अनो! सामाइए, आया णे अजो! सामाइयस्स अट्टे जाव ५ विउस्सग्गस्स अट्ठे। [५] तए णं से कालासवेसियपुत्ते अणगारे थे भगवंते एवं वयासीजति भे अजो! आया सामाइए, आया सामाइयस्स अंडे एवं जाव आया विउस्सग्गस्स अट्टे, अवहट्ट कोह-माण-माया-लोभे किमढे अजो ! गरहह ? कालास० ! संजमट्ठयाए। [६] से भंते ! किं गरहा संजमे ? अगरहा संजमे ? कालास० ! गरहा संजमे, नो अंगरहा संजमे, गरहा वि य णं सव्वं दोसं पविणेति, सव्वं बालियं परिणाए एवं खं णे आया संजमे उवहिते भवति, एवं खु णे आया संजमे उवचिते भवति, एवं खु णे आया संज़मे उवहिते भवति । २२. [१] एत्थ णं से कालासवेसियपुत्ते अणगारे संबुद्धे थेरे भगवंते वंदति १५ णमंसति, २ एवं वयासी-एतेसि णं भंते! पदाणं पुचि अण्णाणयाए अॅसवणयाए अबोहीए अणभिगमेणं अदिट्ठाणं अस्सुताणं अमुताणं अविण्णायाणं अँन्दोगडाणं अब्बोच्छिन्नाणं अणिज्जूढाणं अणुवधारिताणं ऐतमढे णो सैद्दहिते, णो पैत्तिए, णो रोइए। इदाणि भंते! एतेसिं पदाणं जाणताए सैवणताए बोहीए अभिगमणं दिट्ठाणं सुताणं मुयाणं विण्णाताणं वोगडाणं वोच्छिन्नाणं णिज्जूढाणं उवैधारिताणं २० एतमलु सदहामि, पत्तियामि, रोऎमि । एवमेतं से जहेयं तुब्भे वदह । १. विओसगस्स लो० ॥ २-४. के भे लों० जे० ला १-२-४ ॥ ५. तए णं थेरा लो० ॥ ६. थेरे एवं वदासी ला०॥ ७. जदि ला २। जति णं भंते ! अज्जो! सामाइए आया, सामाइयस्स अट्टे जाव भाया अढे ला० ॥ ८. अट्ठो ला १॥ ९. कालासवेसिय! सं° ला० ॥ १०. अगरिहा ला० ॥ ११. परिण्णाय ला १॥ १२. खु ण्णे आ° ला० ला २॥ १३. तत्थ ला २॥ १४. एएसिं लो०॥ १५. असमणताए लो० ॥ १६. असुयाणं ला०॥ "अस्सुयाणं ति अस्मृतानाम्" अवृ०॥ १७. अन्वोकडाणं लों० ला १॥ १८. अणवधा ला० लों॥ १९. एयम ला ४॥ २०. सदहति ला० ॥ २१. 'नो पत्तिए'त्ति नो नैव पत्तियं ति प्रीतिः उच्यते तद्योगात् पत्तिए त्ति प्रीतः-प्रीतिविषयीकृतः अथवा न प्रीतितः, न प्रत्ययितो वा हेतुभिः" अबृ०। पत्तिइए ला २-३। पत्तितेला १-४॥ २२. सवणाए ला २॥ २३. अवधाला १॥ २४. रोयामि ला १-४॥ Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २२–२५] कालासवेलिय पुत्तस्स पंचजामधम्मपालणापुव्वं निव्वाणं [२] तए णं ते थेरा भगवंतो कालसवेसियपुत्तं अणगारं एवं वयासीitsाहि अज्जो ! पत्तियाहि अज्जो ! रोएहि अज्जो ! से जहेतं अम्हे वदामो । २३. [१] तए णं से कालासवेसियपुत्ते अणगारे थेरे भगवंते वंदइ नमंसइ, २ एवं वदासी— इच्छामि णं भंते! तुब्भं अंतिए चाउज्जामाओ धम्माओ पंचमद्दव्वइयं सप डिक्कमणं धम्मं उवसंपज्जित्ताणं विहरित्तए । अहासुहं देवाणुप्पिया ! ५ मा डिबंध करे | [२] तए णं से कालसवेसियपुत्ते अणगारे थेरे भगवंते वंदइ नमस वंदित्ता नमंसित्ता चाउज्जामाओ धम्माओ पंचमहव्वइयं सपडिक्कमणं धम्मं उवसंपज्जित्ताणं विहरइ । २४. तए णं से कालासवेसियपुत्ते अणगारे बहूणि वासाणि सामण्णपरियागं १० पाउणइ, २ जस्सट्ठाए कीरति नग्गभावे मुंडभावे अण्हाणयं अदंतधुवणयं अच्छत्तयं अणोवाहणयं भूमिसेज्जा फँलगसेज्जा कंट्ठसेज्जा केसलोओ बंभचेरवासो परघरपवेसो लद्धावलद्धी, उच्चावया गामकंटगा बावीसं परिसहोवसग्गा अहियासिज्जति तम आराहेइ, २ चरमेहिं उस्सास - नीसासेहिं सिद्धे बुद्धे मुक्के परिनिव्वुंडे सव्वदुक्खप्पहीणे । [सु. २५. गोयमपुच्छार सेट्ठिपभिई पडुच्च अपच्चक्खाणकिरियापरूवणं ] २५. ' भंते!' त्ति भगवं गोयमे समणं भगवं महावीरं वंदति नम॑सति, २ एवं वदासी-से नूणं भंते ! सेट्ठिस्स य तणैयस्स य किविर्णैस्स ये खैत्तियस्स य सैंमा चेव अपञ्चक्खाणकिरिया कज्जइ ? हंता, गोयमा ! सेट्ठिस्स य जाव अपञ्चक्खाणकिरिया कज्जइ । से केणद्वेणं भंते ! ० १ गोयमा ! अविरतिं पडुच्च; से तेण ेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ सेट्ठिस्सें य तणु० जाव कज्जइ । १. सद्दाहि ला ४ ॥ २. पसिहाहि ला० ॥ ३. महव्वयाइयं ला १॥ ४. बंधं विना । ला० ॥ ५. पंचमहन्वयाइयं ला• ॥ ६. भदंतवणयं ला० ला१ ॥ ७ फलहसेज्जा लों० ला ० ला १। फलगह सेज्जा ला४ ॥ ८. काष्ठशय्या, कष्टशय्या, अमनोज्ञा वसतिः इति त्रयोऽर्थाः अवृ०, अत्र यदा ' वसति' रूपो भावो ग्राह्यः तदा 'कट्ठसेज्जा 'पदस्य समान-संस्कृतः 'कष्टसद्या 'शब्दो बोध्यः सदनम्, सद्म, सद्या एते पर्यायशब्दाः ' वसति 'वाचकाः ॥ ९. ज्जंति एवम ला० ॥ १०. मुत्ते ला २ ॥ ११. 'णिन्बुते स ला १ ॥ १२. सिट्टिस्स ला० सौवर्णपट्टविभूषितशिरोवेष्टनोपेतपौरजननायकस्य' " अवृ० ॥ १३. " १४ " रङ्कस्य " अनु० ॥ १५. “राज्ञः " अवृ० ॥ १६. सम च्चेव लों० ॥ । " श्रीदेवताऽध्यासितदरिद्रस्य " अवृ० ॥ १७. सेठिस्स ला ० ॥ ६७ १५ २० Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०१ उ०९-१० [सु. २६. आहाकम्मभोइणो गुरुकम्मयापरूषणं] २६. आहाकम्मं णं भुंजमाणे समणे निग्गंथे किं बंधति १ किं पकरेति ? किं चिणाति ? किं उवचिणाति ? गोयमा! आहाकम्मं णं भुंजमाणे आउयवजाओ सत्त कम्मप्पगडीओ सिढिलबंधणबद्धाओ धणियबंधणबद्धाओ पकरेइ जाव ५ अणुपरियट्टई। से केणट्ठणं जीव अणुपरियट्टइ १ गोयमा! आहाकम्मं णं भुंजमाणे आयाए धम्मं अतिक्कमति, आयाए धम्मं अतिक्कममाणे पुढविकायं णावकंखति जाव तसकार्य णावकंखति, जेसि पि य णं जीवाणं सरीराइं आहारमाहारेइ ते वि जीवे नावकंखति । से तेण?णं गोयमा ! एवं वुच्चइ-आहाकम्म णं भुजमाणे आउयवज्जाओ सत्त कम्मपगडीओ जाँव अणुपरियट्टति। [सु. २७. फासुएसणिजभोइणो लहुकम्मयापरूवणं] - २७. फासुएसणिजं णं भंते ! भुंजमाणे किं बंधइ जाव उवचिणाइ ? गोयमा! फासुएसणिजं णं भुंजमाणे आउयवाजओ सत्त कम्मपयडीओ धणियबंधणबद्धाओ सिढिलबंधणबद्धाओ पकरेइ जहा संवुडे णं (स० १ उ०.१ सु. ११ [२]), नवरं आउयं च णं कम्मं सिय बंधइ, सिय नो बंधइ। १५ सेसं तहेव जाव वीतीवयति। से केणटेणं जाव वीतीवयति ? गोयमा! फांसु एसणिजं भुंजमाणे समणे निग्गंथे आताए धम्मं णाइक्कमति, आताए धम्म अणतिकममाणे पुढविकायं अवकंखति जाव तसकायं अवकखति, जेसि पि य णं जीवाणं सरीराइं आहारेति ते वि जीवे अवकंखति, से तेणटेणं जाव वीतीवयति । १. 'माणे किं लों०॥ २. इ जाच आहाकम्मं णं भुंजमाणे जाच अणुपरियट्टइला ला १.२॥ ३. 'जाव'पदेन अत्र 'आउलीकरेति, दीहीकरेति' पदे बोध्ये॥ ४. सरीरयाई लों ला२-४॥ ५. से एएणटेणं लों०॥ ६. माणे अणुपरियति लों॥ ७. गडीउ धणियबंधणबद्धाउ सिढिलबंधणबद्धाउ पकरेति जहा संवुडे गवरं ला०॥ ८. 'जाव'पदेन 'सिढिलबंधणबद्धाओ धणियबंधणबद्धाओ पकरेइ, हस्सकालठितियाओ दीहकालठितियाओ पकरेइ, मंदाणुभावाओ तिव्वाणुभावाओ पकरेइ, अप्पपएसग्गाओ बहुपएसग्गाओ पकरेइ, आउयं च णं कम्मं सिय बंधइ, सिय नो बंधइ, अस्सायावेदणिजं च णं कम्मं भुजो भुजो उवचिणइ, अणाइयं च णं अणवयग्गं दीहमद्धं चाउरंतसंसारकंतारं' इति योज्यम् ॥ ९. सुयएस ला१॥ १०. वितीवयइ लो० ॥ ११. फासुयएसणिजं भुंजमाणे आताए ला१॥ १२. माणे भायाए लों० ला४॥ Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २६-२८, १] चलमाणाइविसयाए अन्नउत्थियपरूवणाए निरासो [सु. २८. अथिर-थिर-बालाईणं परिषट्टणा-अपरिवट्टणा-सासयाइपरूवणं] २८. से नूणं भंते ! अथिरे पलोदृति, नो थिरे पलोदृति; अथिरे भज्जति, नो थिरे भज्जति; सासए बोलए, बालियत्तं असासयं; सासते पंडिते, पंडिततं असासतं १ इंता, गोयमा ! अथिरे पलोदृति जाव पंडितत्तं असासतं । सेवं भंते ! से भंते ति जाव विहरति । ॥ नवमो उद्देसो समत्तो॥ [दसमो उद्देसो 'चलणाओ'] [सु. १. चलमाणचलिताचलित-परमाणुपोग्गलसंहननासंहनन-भासाऽभासा किरियादुक्खाऽदुक्खाईसु अन्नउत्थियपरूषणा तप्पडिसेहो य] १. अन्नउत्थिया णं भंते ! एवमाइक्खंति जावं एवं परूवेंति-"एवं १०. खलु चलमाणे अचंलिते जाव निजरिज्जमाणे अणिजिण्णे । दो परमाणुपोग्गला एंगयओ न साहन्नंति । कम्हा दो परमाणुपोग्गला एंगयतो न साहन्नंति ? दोण्हं परमाणुपोग्गलाणं नत्थि सिणेहकाए तम्हा दो परमाणुपोग्गला एंगयओ न साहन्नंति । तिण्णि परमाणुपोग्गला ऐगयओ सौहन्नति, कम्हा तिण्णि परमाणुपोग्गला ऍगयओ साँहन्नंति ? तिण्हं परमाणुपोग्गलाणं अस्थि सिणेहकाए तम्हा तिण्णि १५ परमाणुपोग्गला एंगयओ साँहन्नंति। ते भिजमाणा दुहा वि तिहाँ वि कैनंति, दुहा कन्जमाणाऐंगयो दिवड्ढे परमाणुपोग्गले भवति, ऍगयओ वि दिवड्ढे परमाणुपोग्गले भवति; तिहा कजमाणा तिण्णि परमाणुपोग्गला भवंति, ऐवं जाव चत्तारि, पंच परमाणुपोग्गला ऍगयओ साँहन्नंति, एगयओ सौहन्नित्ता दुक्खत्ताए कन्जंति, दुक्खे वि य णं से सासते सयौँ सँमितं चिजति य अवचिजति य । मुग्विं भासा भासा, २० १. पलोदृति अथिरे भजइ णो थिरे पलोदृति नो थिरे भजति ला०॥ २. बाले बालियं असा ला०॥ ३. नवमो॥ लों० जे० ॥ ४. व परूवंति ला २-३॥ ५. 'चलितं ला ३॥ ६, १०. एगततो ला० ला १-३॥ ७, ९, ११, १३. साहणंति ला ला ३॥ ८. एगततो . ला ३। एगतमो ला० ला १॥ १२. एगतमओ ला १। एगयतो ला ३॥ १४. एगतओ ला० ला ३॥ १५, १७, २४. साहणंति ला० ला३॥ १६. एगततो ला१। एगतमो ला०॥ १८. तिविहा ला२॥ १९. किज्जति ला२॥ २०. एगतमो ला० ला१॥ २१. एगयतो ला३॥ २२. एवं पत्ता ला३॥ २३. एगतो ला० ला१॥ २५. साहणित्ता ला३॥ २६. सता ला१॥ २७. समियं उपचिजति य अवला२-३॥ २८. पुव्वं ला२॥ Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०१ उ०१० भासिज्जमाणी भासा अभासा, भासासमयवीतिकंतं च णं भौसिया भासा भासा; सा किं भोसओ भासा ? अभासओ भासा ? अभासओ णं सा भासा, नो खलु सा भौसओ भासा । पुचि किरिया दुक्खा, कज्जमाणी किरिया अदुक्खा, किरियासमयेवीतिकंतं च णं कडा किरिया दुक्खा; जा सा पुचि किरिया दुक्खा, कज्जमाणी किरिया अदुक्खा, किरियासमयवीइकंतं च णं कडा किरिया दुक्खा, सा किं करणतो दुक्खा अकरणतो दुक्खा ? अकरणओ णं सा दुक्खा, णो खलु सा करणतो दुक्खा, सेवं वत्तव्वं सिया। अकिच्चं दुक्खं, अफुसं दुक्खं, अकज्जमाणकडं दुक्खं अकटु अकटु पाण-भूत-जीव-सता वेदणं वेदेंतीति वत्तव्वं सिया"। से कहमेयं भंते ! एवं १ गोयमा ! जं णं ते अन्नउत्थिया एवमाइक्खंति १० जाव वेदणं वेदेंतीति वत्तव्वं सिया, जे ते एवमाहंसु मिच्छा ते एवमाहंसु । अहं पुण गोतमा ! एवमाइक्खामि-एवं खलु चलमाणे चलिते जाव निजरिजमाणे निजिण्णे। दो परमाणुपोग्गला एगयओ साहन्नंति । कम्हा दो परमाणुपोग्गला एगयओ साहन्नति ? दोण्हं परमाणुपोग्गलाणं अत्थि सिकाए, तम्हा दो परमाणु पोग्गला एगयओ साहन्नंति, ते भिजमाणा दुहा कजंति, दुहा कन्जमाणे एगयओ १५ परमाणुपोग्गले एगयओ परमाणुपोग्गले भवति । तिण्णि परमाणुपोग्गला ऍगयओ साहन्नंति, कम्हा तिण्णि परमाणुपोग्गला एगयओ साहन्नंति ? तिण्हं परमाणुपोग्गलाणं अत्थि सिणेहकाए, तम्हा तिण्णि परमाणुपोग्गला एगयओ सौहणंति; ते भिज्जमाणा दुहा वि तिहा वि कन्जंति, दुहा कन्जमाणा एगयओ परमाणुपोग्गले, एंगयओ दुपदेसिए खंधे भवति, तिहा कन्जमाणा तिण्णि परमाणुपोग्गला भवंति । एवं जाव २० चत्तारि पंच परमाणुपोग्गला ऍगयओ साँहन्नंति, साहन्नित्ता खंधत्ताए कजंति, खंधे वियणं से असासते सँया समियं उवचिजइ य अवचिजइ य। पुट्विं भासा अभासा, भासिज्जमाणी भासा भासा, भासासमयवीतिकंतं च णं भासिता भासा अभासा; जा सा पुध्विं भासा अभासा, भासिन्जमाणी भासा भासा, भासासमयवीतिकंतं च णं भासिता भासा अभासा, सा किं भासतो भासा अभासओ भोसा ? भाँसओ णं सा १. भासिता ला३ ॥ २. भासतो ला१॥३. अभासतो ला१-३॥ ४. °या न दुक्खा अवृ०॥ ५. यवतिक ला१। यवइक ला२॥ ६. याविइकंतसमयं च ला१। 'याइकंतसमयं च ला० ॥७. यवइक ला२॥ ८. अधं ला१॥ ९. साहणंति ला३ ॥ १०. सिनेह ला०॥ ११. °माणा ए' ला० ला१.२-३॥ १२. एगतमो ला०॥ १३. साहणंति ला० ला३॥ १४. किजंति ला२॥ १५. °माणे ए' ला३॥ १६. एगतमओ ला१॥ १७. साहणंति, साहणित्ता ला० ॥ १८. सता ला० ला१॥ १९. भासा! गो० ? भास जं.॥ २०. भासतो ला० ला १-३॥ Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १-२] एगसमयकिरियादुवकरणनिरासो भासा, नो खलु सा अभासओ भासा । पुर्वि किरिया अदुक्खा जहा भासा तहा भाणितव्वा किरिया वि जाव करणतो णं सा दुक्खा, नो खलु सा अकरणओ दुक्खा, सेवं वत्तव्वं सिया। किचं दुक्खं, फुसं दुक्खं, कजमाणकडं दुक्खं कटु कटु पाण-भूत-जीव-सत्ता वेदणं वेदेंतीति वत्तव्वं सिया। ५ [सु. २. एगं जीपं पडुच्च अण्णउत्थियाणं एगसमयकिरियादुयपरूषणाए पडिसेहो] २. अन्नउत्थिया णं भंते ! एवमाइक्खंति जाव–एवं खलु एगे जीवे एगेणं समएणं दो किरियाओ पकरेति, तं जहाँ-इरियावहियं च संपराइयं च । जं समयं इरियावहियं पकरेइ तं समयं संपराइयं पकरेइ०, परंउत्थियवत्तव्वं नेयव्वं । संसमयवत्तव्वयाए नेयत्वं जावं इरियावहियं वा संपराइयं वा। १० १. क्खा, कज्जमाणी किरिया दुक्खा, किरियाइक्कतसमयं च कया किरिया अदुक्खा; जा सा पुल्वि किरिया अदुक्खा, कज्जमाणी किरिया दुक्खा, किरियाइकंतसमयं च कया किरिया अदुक्खा सा किं करणतो दुक्खा अकरणदो दुक्खा ? गो०! करणदो णं सा दुक्खा, णो खलु सा अकरणतो दुक्खा, सेवं जं०॥ २. उत्थिदा जं०॥ ३. किरिदादो जं०॥ ४. हा-रिया जे. लो० ॥ ५. यं रिया जे० लों०॥ ६. विधितं किरितं प° जं०॥ ७. समदं जं० ॥ ८. “परउस्थियवत्तव्वं ति इह सूत्रे अन्ययूथिकवक्तव्यं स्वयमुच्चारणीयम् , प्रन्थगौरवभयेनालिखितत्वात् , तच्चेदम्-जं समयं संपराइयं पकरेइ तं समयं इरियावहियं पकरेइ इरियावहियापकरणताए संपराइयं पकरेइ, संपराइयपकरणयाए इरियावहियं पकरेइ; एवं खलु एगे जीवे एगेणं समएणं दो किरियाभो पकरेति, तं जहा--इरियावहियं च संपराइयं च ।" इति अवृ०॥ ९. “ ससमयवत्तव्वयाए नेयव्वं सूत्रमिति गम्यम् , सा चैवम्-से कहमेयं भंते ! एवं? गोयमा ! ज णं ते अन्नउत्थिया एवमाइक्खंति जाव संपराइयं च, जे ते एवमाहंसु मिच्छा ते एवमाहंसुः अहं पुण गोयमा ! एवमाइक्खामि ४–एवं खलु एगे जीवे एगेणं समएणं एग किरियं पकरेइ, तं जहा-इत्यादि पूर्वोक्तानुसारेणाध्येयम् ।" इति अवृ० । अत्र परयूथिक(टिप्पणी ८)-स्वसमयवक्तव्यताविषयको वृत्तिकारानुसन्धितः सूत्रपाठसन्दर्भः अस्मदुपयुक्तेषु लो० ला १.४ आदर्शेषु अन्येष्वपि केषुचिदादर्शेषूपलभ्यतेऽपि, किन्तु येष्वादशेषूपलभ्यतेऽयं तेषु 'परउस्थियवत्तव्वं नेयव्वं । ससमयवत्तन्वयाए नेयव्वं' इति पाठोऽपि विद्यत एव, अतः 'वृत्तिकारनिर्दिष्टोऽयं सूत्रपाठसन्दर्भः कैश्चिद्विद्वद्भिः सुखावगमार्थ लिखितः कतिचिदादर्शेषु' इत्यस्मन्मतम् । यद्यप्यत्रेत्थं वृत्तिकारसम्मतो मूलपाठः तदनुसारी च मूलपाठः सर्वेष्वप्यादर्शेषूपलभ्यते तथापि आचार्यश्रीजम्बूसूरिसंग्रहस्थायां धृत्तिरचनापूर्व लिखितायां भगवतीसूत्रस्य प्राचीनतमायां खण्डितत्रुटितायां ताडपत्रीयप्रतौ “परउत्यियवत्तव्वं नेयध्वं । ससमयवत्तव्वयाए नेयव्वं ।" इति पाठरहितः समग्रोऽविकलो वृत्तिकारानुसन्धितपाठादपि सुस्पष्टतरः सूत्रपाठो विद्यते; तत्र सूत्रस्यास्य पूर्वभागगतस्य पाठस्य खण्डितत्वान्नोद्धृतोऽत्रास्माभिः॥ १०. ध रिया जे० लो० ॥ Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .७२ वियाहपण्णत्तिसुतं [स० १ उ० १०-सु. ३] [सु. ३. निरयगईए उपघातस्स विरहकालो] ३. निरयगती णं भंते ! केवतियं कालं विरहिता उववातेणं पण्णत्ता ? गोयमा ! जहन्नेणं एकं समयं, उक्कोसेणं बारस मुहुत्ता। ऐवं वकंतीपदं भाणितव्वं निरवसेसं। सेवं भंते ! सेवं भंते ! त्ति जाव विहरति । । दसमो। ॥ पढमं संतं समत्तं ॥ ५ १. उववाएणं। एवं वक्कंतीपदं सव्वं (पण्णवणासुत्तस्स छटुं पदं)। बारस य० गाहा । (पण्णवणा सु० ५५९ पृ० १६३)। सेवं भंते ! जं०॥ २. एवं जाव पक्कंतीए पदं भा ला३ । एवं जाव पक्कंतीए भा' ला २॥३. सयं सम्मत्तं जं० ला १-२-३॥ Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. बीअं सयं [सु. १. बीयसयदमुद्देसनामपरूवणं] १. आणमति १ समुग्घाया २ पुढवी ३ इंदिय ४ णियंठ ५ भासा य ६ । देव ७ सभ ८ दीव ९ अस्थिय १० बीयम्मि सदे दसुद्देसा ॥१॥ [पढमो उद्देसो 'आणमति'] [सु. २. पढमुद्देसस्सुवुग्घाओ] २. तेणं कालेणं तेणं समएणं रायगिहे नामं नगरे होत्या। वण्णओ। सामी समोसढे । परिसा निग्गता । धम्मो कहितो । पडिगता परिसा । तेणं कालेणं तेणं समएणं जेढे अंतेवासी जाव पज्जुवासमाणे एवं वदासी-' [सु. ३. एगिदिएसु ऊसासाइपरूषणं] ३. जे इमे भंते ! बेइंदिया तेइंदिया चउरिंदिया पंचिंदिया जीवा एएसि णं आणामं वा पाणामं वा उस्सासं वा नीसासं वा जाणामो पासामो। जे इमे पुढविक्काइयाँ जाव वर्णस्सतिकाइया एगिदिया जीवा एएसि णं आणामं वा पाणाम वा उस्सासं वा निस्सासं वा णं याणामो ण पासामो, ऐए वि य णं भंते ! १. यद्यपि प्रथमशतके आदौ एव विषयसंग्रहणी गाथा विद्यते, सा वृत्तिकारेण व्याख्याताऽपि, परन्तु अस्य द्वितीयशतकस्यादावियं समहणीगाथा वृत्तिकृलघुवृत्तिकृद्या व्याख्याता नास्ति, तथापि श्रीजम्बूसूरिमहाराजस्यातिप्राचीनतमे व्याख्याप्रज्ञप्तिसूत्रादर्श एषा सङ्ग्रहणीगाथा यथोपलब्धा तथैवात्र मूलवाचनाय स्वीकृताऽस्ति । नोपलभ्यते गाथेयं जे०-लों० सूत्रादर्शयोः। विद्वद्वर्यआगमप्रभाकरमुनिवर्यश्रीपुण्यविजयसंशोधितभगवतीसूऋत्तावियं गाथा उद्देशकस्यादावित्थंरूपा ताडपत्रीयवृत्तिप्रतलिखिताऽस्ति—बीए खंदय १ समुघाय २ पुढवि ३ तह इंदियऽनउत्थी य ४-५। मज्ञामि ६ देव ७ नयरी ८ समयक्खेत्तऽस्थिकाया य ९-१०॥ ला. ला १-२-३ प्रतिषु मुद्रिते चेयं गाथा इत्थंरूपाऽस्ति-ऊसास खंदए वि य १ समुग्धाय २ पुढार्विदिय ३-४, अमाउत्थि ५ भासा य ६ । देवा य ७ चमरचंचा ८ समयक्खित्त ९ ऽस्थिकाय १० बीयसए ॥ नवरं मुद्रितेऽस्या गाथाया आदौ 'गाहा' इति पदमस्ति ॥ २. तेणं कालेणं २ रायगिहे समोसरणं। भगवं गो. जाव एवं वदासी जं० ॥ ३. वासी इंदभूती णाम भणगारे जाव पज्जु ला०॥ ४. बेंदिया तेंदिया ला०॥ ५. एतेसि णं माहारं वा णीहारं वा ऊसासं चा णीसासं वाजं०॥ ६. गं जीवाणं आ° लो० ॥ ७. या ४ एगिंदिया जं०॥ ८. णप्फइकाइया जीवा लों॥ ९.णं माहारं वा ४ण या जं०॥ १०. ण जाणाला०॥ ११. एएणं ला०। एएसिणं भंते! लों॥ Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०२ उ०१ जीवा आणमंति वा पाणमंति वा उस्ससंति वा नीससंति वा ? हंता, गोयमा ! एए वि य णं जीवा आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । [सु. ४-७. जीव-चउपीसदंडएमु ऊसासाइदव्यसरूषपरूषणाइ] ४. [१] कि णं भंते ! एते जीवा आँणमंति वा पाणमंति वा उस्ससंति ५ वा नीससंति वा ? गोयमा ! दव्वतो णं अणंतपैएसियाई दव्वाइं, खेत्तओ' णं असंखेजपएसोगाढाई, कालओ अन्नयरद्वितीयाई, भावओ Vण्णमंताई गंधमंताई रसमंताई फासमंताई आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा । [२] जाइं भावओ वण्णमंताई आण. पाण. ऊस० नीस० ताई किं एगवण्णाई आणमंति पाणमंति ऊस० नीस० १ आँहारगमो नेयव्वो जांव १० ति-चउ-पंचदिसिं। ५. किं णं भंते ! नेरइया आ० पा० उ. "नी० १ तं चेव जाव नियमा आ० पा० उ. नी० । जीवा एगिदिया वाघाय-निव्वाघाय भाणियव्वा। सेसा नियमा छद्दिसिं। ६. वाउयाए णं भंते ! वाँउयाए चेव आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति १५ वा नीससंति वा ? हंती, गोयमा ! वाउयाए णं वाउयाए जाव नीससंति वा। १. 'आणमंति, पाणमंति, ऊससंति, नीससंति' इत्येतेषां पदानां विषये आचार्यश्रीमलयगिरिकृतप्रज्ञापनावृत्तौ एवं स्पष्टीकरणम्-""आणमंति' आनन्ति 'अन् प्राणने' इति धातुपाठात् , मकारः अलाक्षणिकः। एवमन्यत्रापि यथायोगं परिभावनीयम् ।......अथवा आनमन्ति प्राणमन्ति इति 'णम् प्रहृत्वे' इत्यस्य द्रष्टव्यम् , धातूनामनेकार्थतया श्वसनार्थत्वस्य अपि अविरोधः। अपरे आचक्षते-'आनन्ति प्राणन्ति' इत्यनेन अन्तःस्फुरन्ती उच्छ्वासनिःश्वासक्रिया परिगृह्यते, 'उच्छ्वसन्ति निःश्वसन्ति' इत्यनेन तु बाह्या"-पृ. २२०॥ २. किं भंते ! लों। किन्हें भंते ! जीवा ला० ॥ ३. माणामति जं० ॥ ४. पदेसयाई ला० ॥ ५. भो अणंतपए लो० ॥ ६. पतेसो जं०॥ ७. वण्णमंताई जाव फासमंताई जघा भाधारगमो जाव निवाघाएणं छहिसिं वाघातं पडुश्च सिय तिदिसि जाव सव्वप्पणताते आणमंति वा १५.. किं णं जं.॥ ८. “आहारगमो नेयव्वो त्ति प्रज्ञापनाष्टाविंशतितमाहारपदोक्तसूत्रपद्धतिरिहाध्येयेत्यर्थः” इति अवृ०॥ ९. जाव पंच लों० ला०॥ १०. नी० एवं चेव णियमा छिद्दिसिं। एवं जाव वेमाणिया। एगिदिएसु णिवाघा...तो अवसेसेसु णियमा छहिर्सि जं०॥ ११. नियमा छद्दिसिं भा० पा० उ० नी । जीवेगिंदिया लों० । नियमा छदिसं आणमंति वा पाणमंति वा अ० णी । जीवेगिंदिया ला०॥ १२. “मतुब्लोपाद् व्याघातनिर्व्याघातवन्तो भणितव्याः। इह चैवं पाठेऽपि निर्व्याघातशब्दः पूर्व द्रष्टव्यः तदभिलापस्य सूत्रे तथैव दृश्यमानत्वात्" इति अवृ०॥ १३. वाउयाणं लो० ला० ॥ १४. वाउमा चेव जं.॥ १५. वा? गो० वाउ लों॥ १६. हंता, गो०! बाउआते णं वाउआ एव आणमंति वा ४ । जं.॥..... Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०४-८] जीव-चउवीसदंडएसु ऊसासाइदव्वसरूवपरूवणाइ . ७.[१] वाउयाए णं भंते ! वाउयाए चेव अणेगसयसहस्सखुत्तो उद्दाइत्ता उदाइत्ता तत्थेव भुजो भुज्जो पञ्चायाति ? हंता, गोयमा ! जात्र पञ्चायाति । [२] से भंते किं पुढे उद्दाति ? अपुढे उद्दाति ? गोयमा ! पुढे उद्दाइ, नो अपुढे उद्दाइ। [३] से भंते ! कि ससरीरी निर्खमइ, असरीरी निक्खैमइ ? गोयमा ! सियँ ससरीरी निक्खमइ, सिय असरीरी निक्खमइ । से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ सियं ससरीरी निक्खमइ, सिय असरीरी निक्खमइ ? गोयमा ! वाउयायस्स णं चत्तारि सरीरया पण्णत्ता, तं जहा-ओरालिए वेउविए तेयए कम्मए । ओरालिय-वेउब्वियाइं विप्पंजहाय तेय-कम्मएहिं निक्खमति, से तेणडेणं गोयमा! १० एवं वुच्चइ-सिय ससरीरी सिय असरीरी निक्खमइ । [सु. ८-९. उपसंत-खीणकसाईणं निग्गंथाणं संसारभमण-सिद्धिगमणपरूवणं] ८. [१] मँडाई णं भंते ! नियंठे नो निरुद्धभवे, नो निरुद्धभवपवंचे, नो पहीणसंसारे, णो पहीणसंसारवेदणिज्जे, णो वोच्छिण्णसंसारे, णो वोच्छि-.. ण्णसंसारवेदणिज्जे, नो निट्ठियढे, नो निट्ठियट्ठकरणिज्जे पुणरवि ईत्तत्थं हव्वमा- १५ गच्छति ? हंता, गोयमा ! मडाई णं नियंठे जाव पुणरवि इत्तत्थं हव्वमागच्छइ । [२] से णं भंते ! किं ति वत्तव्वं सिया ? गोयमा ! पाणे त्ति वत्तव्वं सिया, भूते ति वत्तव्वं सिया, जीवे ति वत्तव्वं सिया, सत्ते ति वत्तव्वं सिया, १. तत्थेव २ भुज्जो २ ला०। तत्थेव तत्थेव भुजं०॥ २. से तं भं जं०॥ ३. किं सरीरी नि° जं. लों० ला०॥ ४-५ निकमइ जं०॥ ६. मा! सरी० णिकमइ, णो असरीरी णिकमति जं०॥७,९. सिय सरीरी लों० ला०॥८. एवं० सरीरी णि०, णो असरीरी जं०॥ १०. वाउकाइयाणं चत्तारि सरीरा प जं०॥ ११. तेयते जं. ॥ १२. विप्पहाय लों॥ १३. तेया-कम्म° जं० ॥ १४. से तेणटेणं०। ८. मडा लों० ला०॥ १५. वु० ससरीरी णिक, णोऽसरीरी णिकमति । जं० ॥ १६. मडायी णं लों० । मयायी णं जं० । “मडाई... मृतादी–प्रासुकभोजी, उपलक्षणत्वादेषणीयादी चेति दृश्यम् ।" इति अवृ० । “मृतम्-याचितम् अत्ति इति मृतादी। 'द्वे याचितायाचितयोः यथासंख्यं मृतामृते'-अमरको० द्वितीयका. वैश्यव० श्लो० ३ । 'मृतं तु याचितम्' अभिधानचिन्ता० मर्त्यका० श्लो० ८६६ ॥” इति सम्पा० ॥ १७. णो पधीणसंसारवेयणिज्जे जं०॥ १८. “इत्तत्थं ति इत्यर्थम्-एतमर्थम्" इति अव० । इत्यत्तं अबृपा०॥ Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विवाह पण्णत्तिसुतं [स०२ उ० १ विष्णू ति वत्तव्वं सिया, वेदा ति वत्तव्वं सिया - पाणे भूए जीवे सत्ते विण्णू वेदा ति वत्तव्वं सिया । से केणट्टेणं' भंते! पाणे त्ति वत्तव्वं सिया जाव वेदा ति वत्तव्वं सिया ? गोयमा ! जम्हा आणमइ वा पाणमइ वा उस्ससइ वा नीससइ वा तम्हा पाणे ति वत्तव्वं सिया । जम्हा भूते भवति भविस्सति य तम्हा भूए त्ति वत्तं सिया । जम्हा जीवे जीवइ जीवत्तं आउयं च कम्मं उवजीवइ तम्हा जीवे त्ति वत्तव्वं सिया । जैम्हा सत्ते सुभासुभेहिं कम्मेहिं तम्हा सत्ते त्ति वत्तव्वं सिया । जम्हा तित्त- कडु - कसायंबिल - महुरे रसे जाणइ तम्हा विष्णू ति वत्तव्वं सिया । जम्हा वेदे य सुह- दुक्खं तम्हा वेदा ति वत्तव्वं सिया । से तेणट्टेणं जाव पाणे त्ति वत्तव्वं सिया जाव वेदा ति वत्तव्वं सिया । ५ ७६ ९. [१] मॅडाई णं भंते! नियंठे निरुद्धंभवे निरुद्धभवपवंचे जाव निट्ठियट्ठकरणिज्जे णो पुणरवि ईंत्तत्थं हव्वमागच्छति १ हंता, गोयमा ! मँडाई णं नियंठे जाव नो पुणरवि ईत्तत्थं हवमागच्छति । १५ [२] से णं भंते! किं ति वत्तव्त्रं सिया ? गोयमा ! सिद्धे त्ति वत्तव्वं सिया, बुद्धे त्ति वत्तव्वं सिया, मुत्ते त्ति वत्तव्यं ०, पांरंगए त्ति व०, परंपरगए त्ति व०, सिद्धे बुद्धे मुत्ते परिनिव्वुडे अंतकडे सव्वदुक्खप्पहीणे त्ति वत्तव्वं सिया । सेवं भंते! सेवं भंते ! त्ति भगवं गोयेंमे समणं भगवं महावीरं वंदइ नमंसइ, २ संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे विहरति । [ सु. १०. भगवओ महावीरस्स रायगिहाओ बिहारो ] १०. तए णं समणे भगवं महावीरे रायगिहाओ नगराओ गुणसिलाओ २० चेइयाओ पडिनिक्खमइ, पडिनिक्खमित्ता बहिया जणवयविहारं विहरइ । [सु. ११ - ५४. खंदयपरिव्वायगवुत्तंतो] [सु. ११. भगवओ महावीरस्स कथंगलानयरीए समोसरणं] ११. तेणं कालेणं तेणं समएणं कयंगला नामं नगरी होत्था । वण्णओ । तीसे णं कयंगलाए नगरीए बहिया उत्तरपुरत्थि मे दिसीभागे छत्तपलासए नामं १. णं पाणे लों० ॥ २. जम्हा सुभासुमेहिं कामेहिं तम्हा ला० ॥ ३. विन्नत्ति ला० ॥ ४. सिया । वेदेति य लों० विना ॥ ५, ७. मडायी णं लों० ॥ ६, ८. इत्थत्तं ला० विना ॥ ९. पारए त्ति लों० ॥ १०. गोयमो लों० ॥। ११. महावीरे भन्नया कयाई पाडिहारियं पीढफलगसिज्जासंथारंगं पच्चप्पिण, २ राय लोंसं० ॥ Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०९-१३] खंदगपरिव्वायगषुत्तंतो चेइए होत्था । वण्णओ'। तए णं समणे भगवं महावीरे उप्पण्णनाण-दसणधरे . जीव समोसरणं । परिसा निग्गच्छति। [सु. १२. सापत्थीवत्थवखंदयपरिव्यायगपरिचओ] १२. तीसे णं कयंगलाए नगरीए अदूरसामंते सावत्थी नामं नयरी होत्था । वण्णओ। तत्थ णं सावत्थीए नयरीए गद्दभालस्स अंतेवासी खंदए नामं ५ कच्चायणसगोत्ते परिव्वायगे परिवसइ, रिउव्वेद-जजुव्वेद-सामवेद-अथव्वणवेर्दै . इतिहासपंचमाणं निघंटँछट्ठाणं चंउण्हं वेदाणं संगोवंगाणं सरहस्साणं सारएं वारए पारए सडंगवी सेंद्वितंतविसारए संखाणे सिक्खा-कप्पे वागरणे छंदे निरुत्ते जोतिसामयणे अन्नेसु य बहूसु बंभण्णएसु पारिव्वायएसु य नयसे सुपरिनिट्टिए यावि होत्था। [सु.१३-१६.खंदयपरिव्याययं पइ पिंगलयनियंठस्स सअंत-अणंतलोगाइघिसए पुच्छा खंदयस्स तुसिणीयत्तं च] १३. तत्थ णं सावत्थीए नयरीए पिंगलए नामं नियंठे वेसौलियसावए परिवसइ । तए णं से पिंगलए णामं णियंठे वेसालियसावए अण्णदा कयाई जेणेव खंदए कच्चायणसगोते तेणेव उवागच्छइ, २ खंदगं कच्चायणसगोत्तं इणमक्खेवं १५ १. भो। तेणं कालेणं ते २ समणे ला० ॥ २. “इह ‘यावत्' करणात् 'अरहा जिणे केवली सव्वण्णू सव्वदरिसी आगासगएणं छत्तेणं' इत्यादि समवसरणान्तं वाच्यम्” इति अवृ०॥ ३. ""गर्दभाल' भभिधानपरिव्राजकस्य" अवृ० । गहभालिस्स जे० विना। उत्तराध्ययनसूत्रे अष्टादशमे 'संजइज्ज'नामके अध्ययने 'गद्दभालि' नामकस्य अनगारस्य उल्लेखो विद्यते एवम्-“गहभालिस्स भगवओ अणगारस्स अन्तिए" गा० १९ “गद्दभाली ममायरिया विजाचरणपारगा" गा० २२ । “गद्दभालिं अणगारं" काम्पिल्यपुरतीर्थकल्पे २५॥ ४. °णस्सगो° ला०, अस्यां प्रतौ सर्वत्र ‘णस्सगो' ईदृशः पाठः॥ ५. अहव्ववेद जे०॥ ६. “षष्ठीबहुवचनलोपदर्शनाद् ऋग्वेद-यजुर्वेद-सामवेदाथर्ववेदानाम्" इति अवृ० ॥ ७. “निघण्टो नामकोशः" अवृ० । निरुक्ते संस्कृतशब्दकोशे च “निघण्टुर्नामसङग्रहः" (हैम० देवका० २ श्लो० २५८) इति 'निघण्टु' शब्दः प्रतीतः॥ . चउण्ह लो० ॥ ९. °ए धारए पार° ला. अपा० ॥ १०. "कापिलीयशास्त्रपण्डितः" अवृ० । नन्दिसूत्रेऽपि अस्य ग्रन्थस्य नाम आयातम् । अस्य विशेषपरिचयः तत्त्वसंग्रहनामके बौद्धन्यायग्रन्थे ग्रन्थनाम्ना परिचये द्रष्टव्यः ॥ ११. वाकरणे लों० ला०॥ १२. वेसालिसा लों० ला०, अनयोः सर्वत्रेत्य पाठः । “विशाला-महावीरजननी, तस्या अपत्यं इति वैशालिकः-भगवान्" अवृ० ॥ १३. कदायि लों०॥ १४. °णस्सगो ला०, अस्यां प्रतौ सर्वत्र ‘णस्सगो' ईदृशः पाठः॥ Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७८ १४. तए णं से खंदए कच्चायणसगोत्ते पिंगलएणं णियंठेणं वेसाली५ सावएणं इणमक्खेवं पुच्छिए समाणे संकिए कंखिए वितिगिंछिएँ भेदसमावन्ने कलसमावन्ने णो संचाएइ पिंगलयस्स नियंठस्स वेसलियसावयस्स किंचि वि पमोक्खमक्खाइउं, तुसिणीए संचिइ | विवाहपतितं [स० २ उ० १ पुच्छे - मार्गहा ! किं सअंते लोके, अणंते लोके १, सअंते जीवे अणंते जीवे २, सअंता सिद्धी अनंता सिद्धी ३, सअंते सिद्धे अणंते सिद्धे ४, केण वा मरणेणं मरमाणे जीवे वड्ढति वा हायति वा ५१ एतावं ताव आयक्खाहि बुच्चमाणे एवं । १५. तए णं से पिंगलए नियंठे वेसालीसावए खंदयं कच्चायणसगोतं दोच्चं पि तच्चं पि इणमक्खेवं पुच्छे - मागहा ! किं सअंते लोए जाव केण वा मरणेणं मरमाणे जीवे वड्ढइ वा हायति वा ? ऐतावं ताव आइक्खाहि gच्चमाणे एवं | १० १५ २० १६. तए णं से खंदए कच्चायणसगोत्ते पिंगलएणं नियंठेणं वेसालीसावएणं दोच्चं पितचं पि इणमक्खेवं पुच्छिए समाणे संकिए कंखिए वितिगिच्छिए भेदसमावण्णे कलुसमावन्ने नो संचाएइ पिंगलयस्स नियंठस्स वेसालिसावयस्स किंचि विपैमोक्खमखाइउं, तुसिणीए सचिवइ । [सु. १७- १९. कयंगलानयरी समोसरियस्स भगवतो महावीरस्संतिए सावत्थनियरीओ खंदयस्स आगमणं ] १७. तए णं सावत्थीए नयँरीए सिंघाडग जाव महापहेसु महया जैणसम्मद्दे इ वा जणवूहे इ वॉ परिसा निग्गच्छइ । तए णं तस्स खंदयस्स कच्चायणसंगोत्तस्स बहुजणस्स अंतिए एयमहं सोच्चा निसम्म इमेयारूवे अज्झत्थिए १. पुच्छेइ - मगहा ! ला० ॥ २. " मागह त्ति मगधजनपदजातत्वाद् मागधः, तस्य आमन्त्रणम् हे मागध !” अत्रृ०॥ ३. किं साभन्ते लों०, अत्र प्रतौ ' सअंत' इत्यस्य स्थाने सर्वत्र 'साअंत " इत्येष पाठः ॥ ४. एताव ताव लों० । एताव ता भाला० ॥ ५ भाइक्खाहि वुच्चमाणो लों० ॥ ६. गिच्छिए लों० ॥ ७ पिंगलस्स लों० ॥ ८. सालिसा' लों० । 'सालीसा' ला० ॥ ९. पि एयमक्खेवं पुच्छे सअंते ला० ॥ १०. एताव ताव आयिक्खा लों० । एताव ता ला० ॥ ११. संचाति पिं° ला० ॥ १२. “ प्रमुच्यते पर्यनुयोगबन्धनाद् अनेन इति प्रमोक्षम - उत्तरम् " अ० ॥ १३. नगरीए मंहया जणसद्दे ति वा जणवूहे ति वा लों० ला० ॥ १४. जणसड़े इ वा अवृपा० ॥ १५. “ अत्रेदमन्यद् दृश्यम् " इति निर्देशपूर्वकं वृत्तावयं पाठो निष्टङ्कितः – “ जणबोले इ वा जणकलकले इ वा जणुम्मी इ वा जणुक्कलिया इ वा जणसन्निवाए इ वा बहुजणो अन्नमन्नस्स एवमाइक्खइ ४- एवं खलु देवाणुप्पिया ! समणे ३ आइगरे जाव संपाविउकामे पुन्वाणुपुवि Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१४-१८] खंदगपरिव्वायगवुत्तंतो चिंतिए पत्थिए मणोगए संकप्पे समुप्पजित्था- सेयं खलु मे समणं भगवं महावीरं वंदित्ता णमंसित्ता सक्कारेत्ता सम्माणित्ता कलाणं मंगलं देवतं चेतियं पज्जुवासित्ता इमाइं च णं एयारूवाइं अट्ठाई ५ हेऊई पसिणाई कारणाई वागरणाइं पुच्छित्तएँ' ति कट्ट एवं संपेहेइ, २ जेणेव परिवायावसहे तेणेव उवागच्छइ, २त्ता तिदंडं च कुंडियं च कंचणियं च करोडियं च भिसियं च केसरियं च छैन्नालयं च अंकुसयं च पवित्तयं च गणेत्तियं च छत्तयं च वाहणाओ य पाउयाओ य धाउरत्ताओ य गेण्हइ, गेण्हइत्ता परिव्वायावसहाओ पडिनिक्खमइ, पडिनिक्खमित्ता तिदंड-कुंडिय-कंचणिय-करोडिय- १० भिसिय-केसरिय-छन्नालय-अंकुसय-पवित्तय-गणेत्तियहत्थगए छत्तोवाहणसंजुत्ते धाउरतवत्थपरिहिए सावत्थीए नगरीए मझमज्झेणं निग्गच्छइ, निग्गच्छित्ता जेणेव कँयंगला नगरी जेणेव छत्तपलासए चेइए जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेवं पहारेत्थ गमणाए। १८. [१] 'गोर्यमा !' इ समणे भगवं महावीरे भगवं गोयमं एवं १५ वयासी–देच्छिसि णं गोयमा ! पुवसंगतियं । चरमाणे गामाणुगाम दुइज्जमाणे कयंगलाए नगरीए छत्तपलासए चेइए अहापडिरूवं उग्गहं उग्गिण्हित्ता संजमेण तवसा अप्पाणं भावेमाणे विहरइ। तं महप्फलं खलु भो देवाणुप्पिया! तहारूवाणं अरहंताणं भगवंताणं नाम-गोयस्स वि सवणयाए किमंग पुण अभिगमण-वंदण. नमंसण-पडिपुच्छण-पज्जुवासणयाए ? एगस्स वि आरियस्स धम्मियस्स सुवयणस्स सवणयाए ? किमंग पुण विउलस्स अट्ठस्स गहणयाए? तं गच्छामो णं देवाणुप्पिया! समणं भगवं महावीर वंदामो नमंसामो सक्कारेमो सम्माणेमो कल्लाणं मंगलं देवयं चेइयं पज्जुवासामो। एयं णे पेच्चभवे हियाए सुहाए खमाए निस्सेयसाए आणुगामियत्ताए भविस्सइ त्ति कछु बहवे उग्गा उग्गपुत्ता एवं भोगा राइण्णा खत्तिया माहणा भडा जोहा मल्लई लेच्छई अन्ने य बहवे राईसर-तलवर-माडं विय-कोहूं बिय-इन्भ-सेट्ठि-सेणावइ-सत्थवाहपभियओ जाव उक्किट्ठसीहनाय-बोल-कलयलरवेणं समुद्दरवभूयं पिव करेमाणा सावत्थीए नयरीए मज्झमझेणं निग्गच्छंति"। अस्य समग्रस्य पाठस्य वृत्तौ विवरणमपि कृतम्॥ १. >एतचिहद्वयान्तर्गतः पाठो जे०-लों०-ला. आदर्शेषु नास्ति, नापि च वृत्तो व्याख्यातः। २. यं संपज्जु लों०॥ ३. °ए ति कट्टो एवं ला०,अस्यां प्रतौ ‘कटु' स्थाने 'कट्टो' इत्येव पाठः॥४. छन्त्रालयं च ला०॥५. गणत्तियं च ला०॥६.तिदंडं कुंडियं कंचणियं करोडियं भिसेयकेसरिय ला० ॥ ७. कयंगलाए णगरीए जेणेव ला०॥ ८. लासचेइए लो० ॥ ९. व उवागच्छइ, २त्ता पहारेस्थ ला०॥ १०. 'गोयमा इत्ति गौतम ! इति-एवम् आमन्त्र्य...अथवा . (गोतम!) अयि इति आमन्त्रणार्थमेव" अवृ० । “गौतमादिः श्रमणो भगवान् , अर्थात् गौतमस्य . आदिभूतः" इति मलयगिरयः रायपसेणयियसूत्रवृत्तौ ॥११. दच्छिहि णं लों। दच्छिहिसि णं ला०॥ . Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुच [स०२ उ०१ [२] कं भंते ! १ खंदयं नाम । [३] से काहे वा १ किह वा ? केवच्चिरेण वा? एवं खलु गोयमा ! तेणं कालेणं २ सावत्थी नाम नगरी होत्था। वण्णओ। तत्थ णं सावत्थीए नगरीए गद्दभालस्स अंतेवासी खंदए णामं कच्चायणसगोत्ते परिव्वायए परिवसइ, तं चेव जाव जेणेव ममं 'अंतिए तेणेव पहारेत्थ गमणाए। से य अदूराइते बहुसंपत्ते अद्धाणपडिवन्ने अंतरापहे वट्टइ ।अज्जेव णं दच्छिसि गोयमा!। . [४] ‘भंते!' त्ति भगवं गोयमे समणं भगवं वंदइ नमसइ, २ एवं वदासी-पहू णं भंते ! खंदए कच्चायणसगोत्ते देवाणुप्पियाणं अंतिए मुंडे भवित्ता णं अगाराओ अणगारियं पव्वइत्तए १ हंता, पभू । १९. जावं च णं समणे भगवं महावीरे भगवओ गोयमस्स एयम परिकहेइ तावं च से खंदए कचायणसगोते तं देसं हव्वमागते । [सु. २०-२२ खंदय-गोयमपण्हुत्तरे भगवओ महाषीरस्स परिचओ, - खंदयकयं महावीरस्स बंदणाइ] २०. [१] तए णं भगवं गोयमे खंदयं कच्चायणसगोत्तं अदूरआगयं १५ जाणित्ता खिप्पामेव अब्भुट्टेति, खिप्पामेव पच्चुवगच्छइ, २ जेणेव खंदए कच्चायण सगोत्ते तेणेव उवागच्छइ, २ ता खंदयं कच्चायणसगोत्तं एवं वयासी'हे खंदया!, सागयं खंदया!, सुसागयं खंदया!, अणुरागयं खंदया !, सागयमणुरागयं खंदया!। से नूणं तुमं खंदया! सावत्थीए नयरीए पिंगलएणं नियंठेणं वेसालियसावएणं इणमक्खेवं पुच्छिए 'मागहा! किं सअंते लोगे २० अणंते लोगे? एवं तं चेव' जेणेव इहं तेणेव हव्वमागए। से नूणं खंदया! अंत्थे समत्थे ? हंता, अस्थि । १. अतिए खंदए ते ला०॥२. पाहारस्थ लो०॥ ३. रायिते लों॥४. गं पेच्छसि लों० । णं दच्छसि ला० ॥ ५. मुंडिए भ° लों॥ ६. वेसालिसा लों० ला०॥ ७. किं साते लोके एवं तं चेव लों॥ ८. लोके ला०॥ ९. भट्टे सम?? लों० ला. अवृपा० । "मूलपाठगतस्य 'अत्थे समत्थे' इति पदस्थ' 'अस्ति एष अर्थः' इत्यर्थः अर्थात् अस्मिन् पाठे पदत्रयम्, मकारश्च आर्षत्वात् आगमिकः । 'अढे समढे' इति पाठान्तरे 'अर्थः समर्थः?' इत्येवं पदद्वयम् , काक्वा च प्रश्नानयनम्। समर्थः-संगतः" इति वृत्तिव्याख्यातात्पर्यम्-सम्पा०॥ Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १९.-२२] . खंदयकयं भगवओ महावीरस्स बंदणाइ [२] तए णं से खंदए कच्चायणसगोते भगवं गोयमं एवं वयासी-से केस णं गोयमा! तेहारूवे नाणी वा तवस्सी वा जेणं तव एस अट्ठ मम ताव रहस्सकडे हव्वमक्खाए, जओ णं तुमं जाणसि १। तए ण से भगवं गोयमे खंदयं कच्चायणसगोतं एवं बयासी-एवं खलु खंदया! मैम धम्मायरिए धम्मोवएसए समणे भगवं महावीरे उप्पन्नणाण-दंसणधरे अरहा जिणे केवली तीय-पच्चुप्पन्नमणागयवियाणए सव्वण्णू सव्वदरिसी जेणं ममं एस अढे तव ताव रहस्सकडे हव्वमक्खाए, जओ णं अहं जाणामि खंदया !। [३] तए णं से खंदए कच्चायणसगोते भगवं गोयमं एवं वयासीगच्छामो णं गोयमा ! तव धम्मायरियं धम्मोवदेसयं समणं भगवं महावीरं वंदामो णमंसामो जाव पज्जुवासामो। अहासुहं देवाणुप्पिया! मा पडिबंधं०। १० [४] तए णं से भगवं गोयमे खंदएणं कच्चायणसगोत्तेणं सद्धिं जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेवँ पहारेत्थ गमणयाए । २१. तेणं कालेणं २ समणे भगवं महावीरे विर्यंडभोई याऽवि होत्था । तए णं समणस्स भगवओ महावीरस्स वियडभोगिस्स सरीरयं ओरालं सिंगारं कल्लाणं सिवं धणं मंगलं संस्सिरीयं अणलंकियविभसियं लक्खण-वंजणगुणोववेयं .१५ सिरीए अतीव २ उवसोभेमाणं चिट्ठइ । २२. तए णं से खंदए कच्चायणसगोते समणस्स भगवओ महावीरस्स वियडभोगिस्स सरीरयं ओरालं जाव अतीव २ उवसोभेमाणं पासइ, २ ता १. तधारूवे लों०॥ २. णं भ° लों० ला०॥ ३. ममं लो० ॥ ४. गयाणं विया ला०॥ ५. मम लों ॥ ६. णं भ° ला० ॥ ७. व पाहारे लों॥ ८ वियहाभोती जे. लो। वियडभोती ला०। अत्र वृत्तिकारा मूलपाठे ‘वियभोइ' त्ति पाठं स्वीकुर्वन्ति। “व्यावृत्ते व्यावृत्ते सूर्ये भुङ्क्ते इत्येवंशीलः व्यावृत्तभोजी प्रतिदिनभोजी इत्यर्थः" इत्येवं च तस्य पाठस्य व्याख्या कुर्वन्ति । अस्माभिस्तु उभयत्र ‘वियडभोई' तथा 'वियडभोगिस्स' इत्येवं पाठः स्वीकृतः, आचारागसूत्रे नवमे उपधानश्रुताध्ययने भगवतश्चरितवर्णने एव अष्टादशगाथायां "जं किंचि पावगं भगवं तं अकुवं वियर्ड भुंजित्था" इत्येवंविधानात् तथा उत्तराध्ययनसूत्रे मुनिचर्यायाम् द्वितीये उपसर्गाख्ये अध्ययने चतुर्थगाथायाम् “वियडस्सेसणं चरे' इत्येवं सुस्पष्टविधानाच्च तथा अस्मदीय ला०-ला ३ प्रत्योः एतादृशस्य पाठस्य सुस्पष्टतया समुपलम्भाच्च । अन्यच्च समवायाने एकादशसमवाये ‘वियडभोई' पदमस्ति, तत्र 'प्रकाशभोजी', इति व्याख्याऽस्ति ॥ ९. वियट्टाभोगिस्स जे० लों०॥ १०. 'सस्सिरीयं' इति जे. लों प्रत्योर्न वर्तते, नापि वृत्तौ ॥ ११. वियद्याभोगिस्स जे० लों० । वियडभोतिस्स ला० ला ३॥ Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० २.उ० १ हट्टतुट्ठचित्तमाणदिए नंदिए पीईमणे परमसोमणस्सिए हरिसवसविसप्पमाणहियए जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, २ ता समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणप्पयाहिणं करेइ जाव पज्जुवासइ । [सु. २३-२४. लोग-जीव-सिद्धि-सिद्धे पडुच्च सअंत-अणंतषिसयाए खंदयपुच्छाए समाहाणं] २३. 'खंदया !' ति समणे भगवं महावीरे खंदयं कच्चाय० एवं वयासी-से नूणं तुम खंदया ! सावत्थीए नयरीए पिंगलएणं णियंठणं वेसालियसावएणं इणमक्खेवं पुच्छिए 'माँगहा! किं सअंते लोएँ अणंते लोए ?' एवं तं चेव जाव जेणेव ममं अंतिए तेणेव हव्वमागए । से नूणं खंदया ! अयमढे १. समढे १ हंता, अत्थि। २४. [१] जे वि य ते खंदया! अयमेयाँरुवे अज्झथिए चिंतिए पत्थिए मणोगए संकप्पे समुप्पज्जित्था—किं संअंते लोए, अणंते लोए १ तस्स वि य णं अयमढे–एवं खलु मए खंदया! चंउविहे लोए पण्णते, तं जहा–दव्वओ खेतओ कालओ भावओ। दव्वओ णं एगे लोए संअंते । खेतओ णं लोए १५ असंखेन्जाओ जोयणकोडाकोडीओ आयाम-विक्खंभेणं, असंखेन्जाओ जोयणकोडा कोडीओ परिक्खेवेणं प०, अत्थि पुण से अंते। कालओ णं लोए ण कयावि न आँसी न कयावि न भवति न कयावि न भविस्सति, भुविं च भवति य भविस्सइ य, धुवे णियए सासते अँक्खए अव्वए अवट्ठिए णिच्चे, णत्थि पुंण से अंते। भावओ णं लोए अणंता वण्णपज्जवी गंध० रस० फौसपजवा, अणता २० संठाणपज्जवा, अणंता गरुयलहुयपज्जवा, अणंता अगरुयलहुयपजवा, नत्थि पुण १. पीतीमणे लो० ॥ २. वेसालिसा लों० । बेसालीसा ला० ला ३ ॥ ३. मगहा ला० ला ३ ॥ ४. लोके अणते लोके ला० ला ३ ॥ ५. या! भत्थे जं० । 'या! अढे जे० लो० ला० ला ३ ॥ ६. मयनं एयारूवे ला० ला ३ ॥ ७. °यारूए जं०॥ ८. साते लों०, अस्या प्रतौ 'सअंते' स्थाने बहुशः 'साअंते' इति । सांते जं०॥ ९. चउविधे जं०॥ १०. संते जं०॥ ११. खेत्ततो णं असं जं० ॥ १२. पुणाई से जं० । पुणं से लो० ॥ १३. ण कयादि णासि ण कयादि णस्थि ण कयादि ण भविस्स जं० । ण वि कदाइ न लों० ला ३॥ १५. मासि लों० ला० ला ३ ॥ १५. कदायि लों० ला ३ ॥ १६. भुर्विसु य भ° ला० ला ३॥ १७. णियिते अं० । णितए लों । णितिए ला ३ ॥ १८. अक्खते जं०॥ १९. पुणाई से जं०॥ २०. वा एवं गंध० जं० ॥ २१. फास०, भणंता लों० ला१॥ २२. पुणाई से जं०। पुणं से ला॥ Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २३-२४] लोगाई सअंत-अनंतविसयाए से अंते । से `तं खंदगा ! दव्वओ लोए सअंते, खेत्तओ लोए सेअंते, कालतो लोए अणंते, भावओ लोए अणंते । [२] जे विय ते खंदयाँ ! जाव सअंते जीवे, अणंते जीवे ? तस्स वि य णं अयमट्ठे – एवं खलु जाव दव्वओ णं एगे जीवें सअंते। खेत्तओ णं जीवे असंखेज्जपँएसिए असंखेज्जपदेसोगाढे, अत्थि पुर्ण से अंते । कालओ णं जीवे न कंयावि न आसि जीव निचे, नत्थि पुणाइ से अंते । भावओ णं जीवे अनंता णाणपज्जवी अनंता दंसणपज्जवा अणंता चैरित्तपज्जवा अणंता गरुयल हुयपज्जवा अणंता अगरुयलहुयपज्जवा, नत्थि पुण से अंते । से तं दव्वओ जीवे" सअंते, खेत्तओ जीवे" सअंते, काँलओ जीवे अणंते, भावओ जीवे अणते । [३] जे विय ते खंदर्यो ! पुंच्छा । दव्वओ णं एगा सिद्धी १० १. तं दग्वओो जं० लों० ला०। तं खं० ला ३ ॥ २. सांते जं०, 'सअंते' स्थाने 'सांते' इति पाठान्तरम् अत्र प्रतौ अन्यत्रापि ॥ ३. खंदया ! इमेवारूवे अज्झत्थिदे चितिए जाव समुप्प जित्था किं सांते जीवे अ २ तस्स जं० ॥ ४. जाव अणंते जीवे लॉ० ला० ॥ ५. एवं खंदथा ! मए [च] उब्विहे जीवे पण्णत्ते-दब्ववो ४ । दवतो एगे जं० ॥ ६. वे सांते जं० ॥ ७ पतेसिते जं० । 'पदेसोगाढे अ' ला १ ॥ ८. पुणाई से जं० । पुर्ण लों० ॥ ९. कदायि ण ला १ । कयाइ णासि जं० ॥ १०. जाव नत्थि जं० ॥ ११. पुण से ला० ॥ १२. वा एवं दंसण- चरित्तप० गरु- अगरुलहुयपज्जवा जं० ॥ १३. चारित लों० ॥ १४. पुणाइ से जं० ॥ १५-१६. जीवे सांते जं० ॥ १७. काल ० अणंते, भावदो जं० ॥ १८. 'या ! इमेयारूवे अज्झत्थिते किं सांता सिद्धी ० ? तस्स वि य णं अयमट्ठे — एवं खलु खंद्या ! मते चउन्विद्दा सिद्धी पण्णत्ता, तं जहा-दब्वओ खेत्तदो कालदो भावदो । दब्ववो णं एगा सिद्धी सांता, खेत्ततो णं सिद्धी पणयालीसं जोयणसयसहस्साइं भायाम - विक्खंभेणं एगा जोयणकोडी बायालीसं सयसहस्साइं दोण्णि य अउणापण्णे जोयणसदे किंचि विसेसाहिये परिक्खेवेणं प० अत्थि पुणाई से अंते । कालतो णं सिद्धी ज कयादि णासि जाव णत्थि पुणाई से अंते । भावतो णंता वण्णपज्जवा जान अगरुलहुअपज्जवा, णत्थि पुणाई से अंते । से सं दव्वतो सिद्धी सांता ४ । [४] जे वि य संदया ! इमे किं सांते सिद्धे भ० २ । तस्स वि य णं भयमट्ठे-एवं खलु खंदया !० ४, तं० - दग्वओो णं एगे सिद्धे सांते, खेत्ततो जधा जीवे, कालदो सादीते अपज्जवसिते, नत्थि पुणाई से अंते । भावतो र्ण सिद्धे अणंता नाणपउजवा, अणं० दंसण०, अनंता भगरुलहुआ पज्जवा, णत्थि पुणाई से अंतो से तं दब्वदो सिद्धे सांते ४ जं० ॥ १९. “ 'पुच्छ 'त्ति अनेन समग्र सिद्धिप्रश्नसूत्रम् उपलक्षणत्वाच्च उत्तरसूत्रांशश्च सूचितः तच्च द्वयमपि एवम् —— जे वि य ते खंदया ! इमेयारूवे जाव किं सअंता सिद्धी, अणंता सिद्धी ? तस्स वि य णं अयमट्ठे – एवं खलु मए खंदा ! चव्विहा सिद्धी पण्णत्ता, तंजहा — दव्वओ खेत्तओ कालओ भावओ त्ति" भट० । अत्र यः उत्तरसूत्रांशः शेषः स मूलपाठे निर्दिष्टः । पुच्छा — अयमेवारूवे० चिंति० सांवा सिद्धी २ । वस्स वि य णं भयमट्ठे - मए चउब्विद्दा सिद्धी प० । दब्बतो णं एगा ला १ ॥ ५ Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०२ उ०१ संअंता; खेत्तओ णं सिद्धी पणयालीसं जोयणसयसहस्साई आयाम-विक्खंभेणं, एगा जोयणकोडी बायालीस चे जोयणसयसहस्साई तीसं च जोयणसहस्साई दोन्नि य अउणापन्ने जोयणसए किंचि विसेसाहिए परिक्खेवेणं प०, अत्थि पुण से अंते; कालओ णं सिद्धी न कयावि न ऑसि०; भावओ य जहा लोयस्स तहा भाणि५ यन्वा । तत्थ दव्वओ सिद्धी संअंता, खेत्तओ सिद्धी संअंता, कालओ सिद्धी . अणंता, भावओ सिद्धी अणंता । . [४] जे वि य ते खंदया ! जाव किं अणंते सिद्ध ? तं चेव जाव दव्वओ णं एगे सिद्धे सअंते; खेतओ णं सिद्धे असंखेजपएसिए असंखेजपदेसोगाढे, अत्थि पुण से अंते; कालओ णं सिद्धे सादीए अपजवसिए, नत्थि पुंण से अंते; भावओ १० सिद्धे अणंता णाणपजवा, अणंता सणपजवा जाव अणंता अगरुयलहुयपजवा, नत्थि पुण से अंते। से तं व्वओ सिद्धे संअंते, खेत्तओ सिद्धे संअंते, कालओ सिद्धे अणंते, भावओ सिद्धे अँगते। [सु. २५-३१. मरणं पडुच्च संसारखड्ढि-हाणिविसयाए खंदयपुच्छाए बाल-पंडियमरणपरूषणापुव्ययं समाहाणं] २५. जे वि य ते खंदया ! इमेयारूवे अज्झथिए चिंतिए जाव समुप्पजित्था केण वा मरणेणं मरमाणे जीवे वड्ढति वा हायति वा १ तस्स वि य णं अयमद्वे-एवं खलु खंदया ! मए दुविहे मरणे पण्णत्ते, तं जहा—बालमरणे य पंडियमरणे य। २६. से किं तं बालमरणे १ बालमरणे दुवालसविहे प०, तं-लयमरणे १ वैसट्टमरणे २ अंतोसल्लमरणे ३ तब्भवमरणे ४ गिरिपडणे ५ तरुपडणे ६ २० जलप्पवेसे ७ जलणप्पवेसे ८ विसभक्खणे ९ सत्थोवाडणे १० वेहोणसे ११ गैद्धपढे १२। इच्चेतेणं खंदया ! दुवालसविहेणं बालमरणेणं मरमाणे जीवे अणंतेहिं नेरइयभवग्गहणेहिं अप्पाणं संजोएँइ, तिरिय० मणुय० देव०, १, ६-७ साता लो० ला १-३ ॥२. च सयसह लों० ला १-२-३ ॥ ३. °सइसह ला० ॥ ४. कदायि लो०। कदाइ ला० ॥ ५. आसि कालओ, भावओ लों० ला० ॥ ८-९, ११. पुणं लो० ला १-२॥ १०. वा अणंता लों० ला ३ ॥ १२. तं ला २-४ ॥ १३-१४. साते लो० ॥ १५. अणते तं चेव जाव सिद्धे अणंते। २५. जे ला ४ ॥ १६. य खंदया! जं०॥ १७. मेतारूवे ५ केण वा जं० ला १ ला ४॥ १८. वलाय° लों० ला १॥ १९. वसट्टम० तब्भवम० अंतोसल्लमरणे गिरि जं० ॥ २०. विहा ला० ला २-३ ॥ २१. गिद्यपढे मु०॥ २२. हणेणं भ° ला० ला ३॥ २३. संजोतेति ४ जाव देवभवग्गहणेहिं भणादीयं जं० ॥ Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २५-३३] संसारवड्ढि-हाणिआइविसयाए खंदयपुच्छाए समाहाणं ८५ . अणाइयं च णं अणवंदग्गं दीहमद्धं चाउरतं संसारकंतारं अणुपरियट्टइ, से तं मरमाणे वड्ढइ वड्ढइ । से तं बालमरणे। २७. से किं तं पंडियमरणे ? पंडियमरणे दुविहे प०, तं०-पाओवगमणे य भत्तपच्चक्खाणे य। २८. से किं तं पाओवगमणे १ पाओवगमणे दुविहे प०, तं०-नीहारिमे ५ य अनीहारिमे य, नियमा अप्पडिकम्मे । से तं पाओवगमणे । २९. से किं तं भत्तपञ्चक्खाणे १ भत्तपञ्चक्खाणे दुविहे पं०, तं०-- नीहारिमे य अनीहारिमे य, नियमा सपडिकम्मे । से तं भत्तपञ्चक्खाणे । ३०. इच्चेतेणं खंदया ! दुविहेणं पंडियमरणेणं मरमाणे जीवे अणंतेहिं नेरइयभवग्गहणेहिं अप्पाणं विसंजोएइ जाव वीईवंयति । से तं मरमाणे हायइ १० हायइ । से तं पंडियमरणे। ३१. इच्चेएणं खंदया! दुविहेणं मरणेणं मरमाणे जीवे वड्ढइ वा हायति वा। [सु. ३२-३८. खंदयस्स पडिबोहो पव्य जागहणं विहरणं च, भगवओ वि पिहरणं] ३२. [१] ऐत्थ णं से खंदँए कच्चायणसगोत्ते संबुद्धे समणं भगवं १५ महावीरं वंदइ नमसइ, २ एवं वदासी–इच्छामि णं भंते ! तुम अंतिएँ केवलिपन्नत्तं धम्मं निसामेत्तँए । [२] अहासुहं देवाणुप्पिया! मा पडिबंध । ३३. तए णं समणे भगवं महावीरे खंदयस्स कच्चायणसगोत्तस्स तीसे य महतिमहालियाएँ परिसाए धम्म परिकहेइ। धम्मकहा भाणियव्वा। १. अणादीयं ला० ला १॥ २. वयग्गं जे० मु. विना ॥ ३. 'तारं परि लो० ॥१.से तं ला १.२॥५. मणे भत्स लों॥६.पातोव जं. ला १॥७-८. से तंला १॥ १. वीतीवतति जं. ला । बीतीवयति ला ४ । वीयीवयइ लों॥१०,१२. से तंला १.२॥ ११. हायइ था। ३० इच्चे जे० लों० । हायति । ३० इच्चेतेणं ला० ला २-३-४ ॥ १३. इच्चेएणं से ला २॥ १४. खंदते जं०॥ १५. तुज्झण्हं अं° ला २॥१६. अतिते ला ४.॥ १७. मेत्तदे । ३२. तदे णं स जं० ॥ १८. तते णं से सम° ला० ला ३ । तते णं ला १॥ १९. खंदगस्स ला ३-४॥ २०. °ए महन्वयपरिसाते ध° जं०॥ २१. कहेति-"जह जीवा बसंती, मुच्चंती." सा महतिमहालिया जाव परिसा पडिगया। ३३. वते णं से खंदए कच्चा० समणस्स जं० ॥ Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं - [स०२ उ० १ . ३४. तए णं से खदए कचायणसगोते समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतिए धम्म सोचा निसम्म हट्टतुढे जाव हियए उठाए उद्वेइ, २ समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो ऑयाहिणं पयादिणं करेइ, २ एवं वदासी-सदहामि णं भंते ! निग्गथं पावयणं, पत्तियामि णं भंते ! निग्गंथं पावयणं, रोएंमि णं भंते ! निग्गंथं पावयणं, अब्भुढेमि णं भंते ! निग्गंथं पावयणं, एवमेयं भंते !, तहमेयं भंते !, अवितहमेयं भंते !, असंदिद्धमेयं भंते !, इच्छियमेयं भंते !, पडिच्छियमेयं भंते !, इच्छियपडिच्छियमेयं भंते !, से जहेयं तुन्भे वदह ति कट्ट समणं भगवं महावीरं वंदति नमंसति, २ उत्तरपुरस्थिमं दिसीभायं अवक्कमइ, २ तिदंडं च कुंडियं च जाव धातुरत्ताओ य एंगते एडेइ, २ जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, २ समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणं पयाहिणं करेइ, करेत्ता जाव नमसित्ता एवं वदासी-आलिते णं भंते ! लोए, पलित्ते णं मंते ! लोए, आलित्तपलिते णं भंते ! लोए जराए मरणेण य। से जहानामए केई गाहावती अगारंसि झियायमाणंसि जे से तत्थ भंडे भवइ अप्पसारे मोल्लंगरुए तं गहाय आयाए एगंतमंत अवकमइ, एस मे नित्यारिए समाणे पच्छा पुरा १५ य हियाए सुहाए खमाए निस्सेसाए आणुगामियत्ताए भविस्सइ । एवामेव देवाणुप्पिया! मज्झ वि आया एगे भंडे इढे कंते पिएँ मणुन्ने मणामे थेजे वेसौंसिए सम्मए बहुमए अणुमए भंडकरंडगसमाणे, मा णं सीतं, मा णं उँण्ड, मा णं खुहा, मा णं पिवासा, माँ णं चोरा, मा णं वाला, मा णं दंसा, मा णं मसगा, मा णं वाइय-पित्तिय-सिंभिर्य-सन्निवाइये विविहा रोगायंका परीसहो१. खंदते ला ४॥ २. अतिदे ज० । अविते ला ४। अंतिए एयमढे सोच्चा लो० ॥ ३. निसम्मा लों० ॥ ४. जाव हयहिदए ला १। जाव हयहियए लो० ला २-३-४ ॥ ५. भादाहिणपया लों। भादाहिणपदाहिणं ला १॥ ६. वदासि ला १। वयासि ला २॥ ७. णिग्गंथपावयणं, पत्ति०, रोएमि०, अन्भुटेमि णं भंते ! णिग्गंथपावयणं, अभिगच्छामि गं भंते णिग्गं०, एवमेयं भंते! जं० ॥ ८. रोयामि ला १॥ ९. 'यमेवं भंते !, सच्चे णं एसम? जं णं तुम्मे वदध ति कडे तिक्खुत्तो मा० वंदति जं०॥ १०. कडु ला ४ । कट्टो ला० ॥ ११. च जाव हाउरत्तवस्थाई एगते जं० । च जाव धा° ला २॥१२. एगते संते एडेइलों॥ १३. मादाहिणपदाहिणं ला १॥१४.जधानामते के हि पुरिसे भगा जं०॥ १५. केवि लों। केति ला २॥ १६. लगुरु° ला २॥ १७. पुरातो हिताते सुजं० ॥ १८. सुभाए ला० ला २.३.४ ॥ १९. निस्सेयसाए लो० ॥ २०. स्सती ला० ला १-२.३.४ ॥ २१. आता जं.॥ २२. भंडए इ° ला० ला ३॥ २३. पिते ला २॥ २४. वेस्ससि ला ४॥ २५. करंडकस जं०॥ २६. उण्हं, एवं खुहा०॥ २७. मा गं वाला जं. ॥ २८. सेंभिय' ला ॥ २९. “अत्र प्रथमाबहुवचनलोपो दृश्यः" अवृ०॥३०. परिस्सहो ला १-२-४ ॥ Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३४-३७] खंदयस्स पव्वजागहणं संजमाराहणं च वसग्गा फुसंतु ति कटु, एस मे नित्थारिए समाणे परलोयस्स हियाए सुहाए खमाए नीसेसाए आणुगामियत्ताए भविस्सइ। तं इच्छामि णं देवाणुप्पिया ! सयमेव पवावियं, सयमेव मुंडावियं, सयमेव सेहावियं, सयमेव सिक्खावियं, सयमेव आयार-गोयरं विणय-वेणइय-चरण-करण-जाया-मायावत्तियं धम्ममाइक्खेिं। ३५. तए णं समणे भगवं महावीरे खंदयं कच्चायणसगोत्तं सयमेव पव्वावेइ जाव धम्ममाइक्खइ–एवं देवाणुप्पिया ! गंतव्वं, एवं चिट्ठियव्वं, एवं निसीतियव्वं, एवं तुयट्टियव्वं, एवं भुंजियव्वं, एवं भासियव्वं, एवं उद्याय उद्याय पाणेहिं भूएहिं जीवहिं सत्तेहिं संजमणं संजमियव्वं, अस्सिं च णं अटे णो किंचि वि पमाइयव्वं। ३६. तए णं से खदए कच्चायणसगोत्ते समणस्स भगवओ महावीरस्स इमं एयारूवं धम्मियं उवएसं सम्मं संपडिवज्जति, तमाणाए तह गच्छइ, तह चिट्ठइ, तह निसीयति, तह तुयट्टइ, तह भुंजइ, तह भासइ, तह उट्ठाय २ पाणेहिं भूएहिं जीवहिं सत्तेहिं संजमेणं संजमइ, अस्सिं च णं अढे णो पमायइ । ३७. तए णं से खंदए कचायणसगोते अणगारे जाते इरियासमिए भासासमिए एसणासमिए आयाणभंडमत्तनिक्खेवणासमिए उच्चार-पासवण-खेलसिंघाण-जल्ल-पारिट्ठावणियासमिए मणसमिए वैयसमिए कायसमिए मणगुत्ते वइगुत्ते कायगुत्ते गुत्ते गुत्तिदिए गुंतबंभचारी चाई लैज्जू धणे खंतिखमे १. "त्ति कट्ट ति इत्यभिसन्धाय यः पालित इति शेषः" अवृ०॥ २. एस नि° ला० ला १.३.४ ॥ ३. इच्छामो णं ला० ला ३॥ ४. व्वावियं, एवं मुंडा जं० ॥ ५. गोवरं ला १॥ ६. विणतवेणतिय ला १.३.४ ॥ ७. जातामाताउत्तियं जं०॥ ८. 'मातावित्तियं ला १-२। 'मायाधुवं धम्म लो० ॥ ९. क्खिडं लों। क्खितं ला १। क्खितुं ला २॥ १०. जाव चरण-करण-जावा-मातावुत्तियं धम्म जं०। ११. उट्ठाए उठाए पाणाणं ४ संजमेणं जं०॥ १२. अत्थे, खणमवि णो पमाइ जं०॥ १३. किंचि प लों०॥ १५. खंदए परि० सम° जं०॥ १५. इमेयारूवं जं०। इमं एयाणुरुवं ला २॥ १६. सम्म पडिच्छति जं० । सम्म पडिव ला १-२-४ ॥ १७. तध गच्छति जाव संजमेणं संजमइ ति। ३६. तए णं से खंदए जगारे जाए रियासमिते ५मणगत्ते ३ गुत्ते जं०॥१८. पाणेहं भूएहिं जीवेहि सत्तेहि सं. ला ३॥ १९. जाते रियासला १॥ २०. समिदे ला १॥२१.ल-जल्ल-संघाणपारि ला० ला ३ । ल-जल्ल-सिंघाणपारि' ला २-४ ॥ २२. घइस ला १.३ ला० ॥ २३. वयगु ला. ला १.२.३ । वतिगुत्ते ला ४॥ २४. गुत्तबंभचेरे चाला ४॥ २५. “लज्जु त्ति संयमवान् रज्जुः इव वा रज्जुः-अवक्रव्यवहारः" अवृ० । लज्जधणे ला १। लज्जधम्में ला ४॥ २६. धण्णे तवस्सी खंति° जं०॥ . Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०२ उ०१ जितिदिए सोहिएं अणियाणे अप्पुस्सुए अबहिलेस्से सुसामण्णरए दंते इणमेव णिग्गंथे पावयणं पुरओ काउं विहरइ। ३८. तए णं समणे भगवं महावीरे कयंगलाओ नयरीओ छत्तपलाँसाओ चेइयाओ पडिनिक्खमइ, २ बहिया जणवयविहारं विहरति । ५ [सु. ३९-४६. खंदयस्स एक्कारसंगऽज्झयणं भिक्खुपडिमाऽऽराहणा गुणरयणतधोकम्माणुट्ठाणं च] . ३९. तए णं से खंदए अणगारे समणस्स भगवओ महावीरस्स तहारूवाणं थेराणं अंतिए सामाइयमाइयाइं एक्कारस अंगाई अहिज्जइ, २ जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, २ समणं भगवं महावीरं वंदइ नमसइ, २ एवं वयासी-इच्छामि णं भंते ! तुन्भेहिं अब्भणुण्णाए समाणे मासियं भिक्खुपडिम उवसंपजिताणं विहरित्तए । अहाँसुहं देवाणुप्पिया ! मा पडिबंध" करेह। ४०. तए णं से खंदएँ अणगारे समणेणं भगवया महावीरेणं अब्भणुण्णाए समाणे ह₹ जाव नमंसित्ता मासियं भिक्खुपडिमं उवसंपज्जित्ताणं विहरइ। ४१. [१] तए णं से खंदए अणगारे मासियं भिक्खुपडिमं अहासुत्तं १५ अहाकप्पं अहामग्गं अहातच्चं अहासम्मं कारण फासेति पालेति सोहेति तीरेति पूरेति किट्टेति अणुपालेइ आणाए आराहेई, कारण फासित्ता जाव आराहेत्ता १. “सोहिए त्ति शोभितः...शोधितो वा...सौहृदम् मैत्री सर्वप्राणिषु तद्योगात् सौहृदो वा" अवृ० ॥ २. रदे जं० । रते ला ३॥ ३. “दान्तः द्वयन्तो वा राग-द्वेषयोः अन्तार्थ प्रवृत्तत्वात्" अवृ०॥ ४. इणामेव जं० ला० ला ४ ॥ ५. पुरतो कटु उवसंपज्जित्ताणं विहरह। ३८. ते णं से खंदए अणगारे समणस्स भ० वहारूवाणं थेराणं अंतिते सामाइयमाईयाई एकारस जं०॥ ६. णगरातो ला० ला ३ ॥ ७. लासयामो ला १ मु० । लासावो ला० ला ३-४ ॥ ८. °विहारे विह° ला ४॥ ९. भहिज्जति, २ बहूहिं चउत्थ-छ?ऽटम-दसमदुवालसहिं मासऽद्धमासखमणेहिं विचित्तेहिं तवोकम्मेहि अप्पाणं भावेमाणे विहरति जं०॥ १०. अत्र वैदिकसंस्कृते पालिभाषायां च प्रयुज्यमानस्य 'त्वान' इति प्रत्ययस्य 'त्ताणं' इत्येवं परिवर्तनं ज्ञेयम्-सम्पा०॥ ११. अधासुहं जं० ।। १२. धं। वए गं ला. ला ३ विना ॥ १३. खंदते ला १॥ १४. हवे नमं° ला० ला३-४॥ १५. महासुहं महासुत्तं ला० ला ३॥ १६. वच्चं महासच्चं सम्मं कातेण पालेति फासेति जं०॥ १७. सोधेति जं०। सोभेति लों० ला० ला १-३-४। “शोभयति शोधयति वा" अवृ०॥ १८. तीरेति किट्टेह भाराहेति माणाए अणुपालति। मासियं भि. अधासुत्तं ५ मं कातेण पालेत्ता जेणेव जं० ॥ १९. °इ, सम्मं काएणं लो० ला १-२-३-४ ॥ Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३८-४४] खंदयस्स भिक्खुपडिमाराहणं गुणरयणतवोचरणं च जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, २ समणं भगवं जाव नमंसित्ता एवं वयासी — इच्छामि णं भंते! तुब्भेहिं अब्भणुण्णाएं समाणे दोमासियं भिक्खुपडिमं उवसंपज्जितणं विहरित्तए । अहासुहं देवाणुप्पिया ! मा पडिबंधं० । [२] तं चैव । ४२. एवं तेमासियं चाउम्मासियं पंच-छ- सत्तमा ० | पेंढमं सत्तराइंदियं, ५ दो सत्त इंदियं तचं सत्तरातिंदियं, रातिंदियं, एगराइयं । ४३. तए णं से खंदए अणगारे एगराइयं भिक्खुपडिमं अहासुतं जाव आहेत्ता जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छति, २ समणं भगवं महावीरं जाव नमंसित्ता एवं वदासी - इच्छामि णं भंते! तुब्मेहिं अब्भणुण्णाए समाणे गुणरणसंवैच्छरं तवोकम्मं उवसंपजित्ताणं विहरित्तए । अहासुखं देवाणु- १० प्पिया ! मा पडिबंधं० । ४४. तए णं से 'खंदए अणगारे समणेणं भगवया महावीरेणं अन्भणुण्णा समाणे जाव नमंसित्ता गुणरयणसंवच्छरं तवोकम्मं उवसंपज्जित्ताणं विहरति । तं जहा-पढमं मासं चउत्थं चउत्थेणं अणिक्खित्तेणं तवोकम्मेणं दियाँ ठाँणुक्कुडुए सूराभिमु आयावणभूमीए आयावेमाणे, रतिं वीरासणेणं अवाउडेण य । दोच मासं छट्टं छट्टणं अनिक्खित्तेणं दिया ठाकुडुए सूराभिमुद्दे आयावणभूमीए आयावेमाणे, रेतिं वीरासणेणं अवार्डेडेण य । एवं तच्चं मासं अट्ठमं अट्ठमेणं, १. उत्रा०, वंदति, २ एवं व० इच्छामि जं० ॥ २. 'ए दोमा' जं० ॥ ३. उवसंप० तहेव । एवं तेमासियं पि, चाउ० पंच० छ० सत्तमा सि पि । पढ° (सु. ४१ ) जं० ॥ ४. ता विद्द ला २ ॥ ५. पंचमा सियं छम्मासियं सत्तमा सियं । पढमसत्त' ला १ ॥ ६. पढमसत्त' जं० लों० ॥ ७. दोच्चसत्त' जं० लों० ला ४॥ ८ तच्चसत्त जं० लों० ॥ ९ यं, अहोराविंदियं, एगरा विंदियं ला १ मु० । अहोरा इंदियं एगराईदियं । इच्छामि णं भंते ! ( सु. ४२ ) जं० ॥ १०. 'तणं सं' ला १ ॥ ११. संवत्सरं ला ४ ॥ १२. खंदे अण' जं० ॥ १३. “गुणरयणसंवच्छरं ति गुणानां... रचनम् संवत्सरेण सत्रिभागवर्षेण यस्मिन् तपसि तद् गुणरचनसंवत्सरम्, गुणा एव वा रत्नानि यत्र स तथा गुणरत्नः संवत्सरो यत्र तद् गुणरत्नसंवत्सरं तपः - इह च त्रयोदश मासाः सप्तदशदिनाधिकाः तपः कालः त्रिसप्ततिश्च दिनानि पारणककालः " इति अ० ॥ १४. °ति । पढमं जं० ॥ १५. दिवा जं० ॥ १६. ठाणुक्कुडर ला १-२ । थाणुक्कुडए ला० ला ३ ॥ १७. राई जं० १८. भवाउडतेण जं० ॥ १९. दोच्चमा लों० । दोच्चे मासे ला०ला २-३-४ ॥ २०. सेणं तवो० दिया द्वाणु० सूरा जं० ॥ २१. कुड ला० ॥ २२. रातिं जं० ॥ २३. 'उड़देण य जं० ॥ २४ भट्टमं तहेव, चउत्थं मासं दसमं २ जं० ॥ ॥ ८९ १५ Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णसिसुन्त [स० २ उ० १ चउत्थं मासं दसमं दसमेणं, पंचमं मासं बारसमं बारसमेणं, छटुं मासं चोदसमं चोदसमेणं, सत्तमं मासं सोलसमं २, अट्ठमं मासं अट्ठारसमं २, नवमं मासं वीसतिमं २, दसमं मासं बावीसतिमं २, एक्कारसमं मासं चउव्वीसतिमं २, बारसमं मासं छव्वीसतिमं २, तेरसमं मासं अट्ठावीसतिमं २, चोदसमं ५ मासं तीस तिमं २, पन्नरसमं मासं बत्तीसतिमं २, सोलसमं मासं चोत्तीसतिमं २ अनिक्खित्तेणं तवोकम्मेणं दिया ठाणुक्कुडुए सूराभिमुद्दे आयावणभूमीए आयावेमाणे, रतिं वीरासणेणं अवाउडेणं । ९० ४५. तर्फे णं से खंदए अणगारे गुणरयणसंवच्छरं तवोकम्मं अहासुतं अहाकप्पं जाव आराहेत्ता जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, २ समणं १० भगवं महावीरं वंदइ नमसइ, २ बहूहिं चउत्थ छट्ठट्ठम - दसम - दुवालसेहिं मासऽद्धमासखमणेहिं विचित्तेहिं तवोकम्मेहिं अप्पाणं भावेमाणे विहरति । ४६. तैए णं से खंदए अणगारे तेणं ओरालेणं विपुलेणं पयत्तेणं पग्गहिएणं कलाणेणं सिवेणं धण्णेणं मंगलेणं संस्सिरीणं उदग्गेणं उदत्तेणं उत्तमेणं उदारेणं महाणुभागेणं तवोकम्मेणं सुक्के लेक्खे निम्मंसे अचिम्मावणद्धे किडि - १५ किडियाँभूए किसे धमणिसंतए जाते यावि होत्था, जीवंजीवेण गच्छइ, जीवंजीवेण चिट्ठ, भासं भासित्ता वि गिलाइ, भासं भासमाणे गिलाति, भासं भासिस्सामीति गिलाति से जंहा नाम ऐं कट्ठसगडिया इ व पत्तसगडिया इ वो पत्ततिल १. मासं दुवालसमं दुवालसमेणं जं० । मासं बारसं बार ला० ॥ २. मासं चोदसमं०, सत्तमं मासं सोलसमं०, अट्टमं मासं भट्ठा लो० ॥ ३ अवाउ० गुणरयणसंवच्छरं तवो जाव विहरति जं० ॥ ४ तते णं ला१-४ ॥ ५, वते णं जं० ॥ ६. णं कल्लाणेणं जं० । " ओरालेन आशंसारहिततथा प्रधानेन " अषृ० । उरालेणं ला ३-४ ॥ ७ “ प्रदत्तेन अनुज्ञातेन... प्रयतेन वा - प्रयत्नवता " अवृ० ॥ ८. परिग्गहि ला २ ॥ ९. सस्सिरिएणं ला ४ ॥ १०. ए विउलेणं पयतेणं पग्गहितेणं उदत्तेणं उयग्गेणं उदारेणं उत्तमेणं महाणुभागेणं जं० । एहिं उदग्गेणं तवोकमेणं उत्त' ला ३ ॥ ११. उदग्गेणं तवोकमेणं उत्तमेणं ला० । उदग्गेणं उत्तिमेणं ला४ ॥ १२. " उत्तमेणं ति ऊर्द्ध तमसः - अज्ञानात्... तेन... उत्तमपुरुषासेवित्वाद् वा उत्तमेन ” अवृ० ॥ १३. भावेणं ला ४॥ १४. सुक्के भुक्खे णिमंसे किडकिडियाभूते मट्टिचम्मावणदे जं० ॥ १५. लुक्खे भुक्खे णिम्मंसे लों० ॥ १६. “ किटिकिटिका निर्मासास्थिसम्बन्ध्युपवेशनादिक्रियासमुत्थः शब्दविशेषः, तां भूतः प्राप्तः " अषृ० ॥ १७. गिलायि जं० ॥ १८. गिलायति मु० ॥ १९. जहा णाम दे इंगालसगडिया वा पत्तसगडि० तिलसगडिभा इ या एरंडसगडिभाइ ता उन्हे जं० ॥ २०. " ए "इति वाक्यालङ्कारे" इति प्राचीनतमअषृ० आदर्श, मुद्रितवृत्तौ त्वत्र 'ए' इत्येतदक्षरविकलः पाठो वर्तते ॥ २१. वा तिलभंडगसगडिया ति घाला १ । २२. वा तिलकट्ठगसगडिया इ वा ए° अवृपा० ॥ Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०४५-४८] खंदयस्स गुणरयणसंवच्छरतवोऽणुट्ठाणाइ भंडगसगडिया इ वा एरंडकट्ठसगडिया इ वा इंगोलसगडिया इ वा उण्हे दिण्णा सुक्का समाणी ससदं गच्छइ, ससदं चिट्ठइ, ऍवामेव खंदए वि अणगारे ससई गच्छइ, ससदं चिट्ठइ, उवचिते तवेणं, अवचिए मंस-सोणितेणं, हेयासणे विवं भासरासिपडिच्छन्ने, तवेणं तेएणं तवतेयसिरीए अतीव २ उवसोभेमाणे २ चिट्टइ। [सु. ४७-५१. खंदयस्स सलेहणाभाषणा संलेहणा कालगमणं च] ४७. तेणं कालेणं २ रायगिहे नगरे जाव समोसरणं जाव परिसा पडिगया। ४८. तए णं तस्स खंदयस्स अणगारस्स अण्णया कंयाइ पुंवरस्तावरतकालसमयंसि धम्मजागरियं जागरमाणस्स ईमेयारूवे अज्झथिए चिंतिए जाव १० (सु. १७) समुप्पजित्था-"एवं खलु अहं इमेणं एयारवेणं ओरालेणं जाव (सु. ४६) किसे धमणिसंतए जाते जीवजीवेणं गच्छामि, जीवंजीवेणं चिट्ठामि, जावं गिलामि, जाव (सु. ४६) एवामेव अहं पि ससदं गच्छामि, ससदं चिट्ठामि, तं अत्थि ता मे उट्ठाणे कम्मे बले वीरिए पुरिसक्कारपरक्कमे तं जावता मे अस्थि उढाणे कम्मे बले वीरिए पुरिसक्कारपरक्कमे जाव य मे धम्मायरिए धम्मोवदेसए १५ समणे भगवं महावीरे जिणे सुहत्थी विहरइ तावता मे सेयं कलं पाउप्पभायाए रयणीए फुल्लुप्पेल-कमलकोमलुम्मिल्लियम्मि अँहपंडरे पभाए रत्तासोयप्पकासकिंसुयसुयमुह-गुंजऽद्धरागसरिसे कमलागरसंडबोहए उट्ठियम्मि सूरे सहस्सरस्सिम्मि दिणयरे तेयसा जलंते समणं भगवं महावीरं वंदित्ता नमंसित्ता जाव पज्जुवासित्ता, समणेणं भगवया महावीरेणं अब्भणुण्णाए समाणे सयमेव पंच महन्वयाणि १. गालकटस लो० ॥ २. उन्ने ला ३ ॥ ३. सुक्खा समाणा ला १॥ ४. एवमेव जं०॥ ५. हतासने विव ला १॥ ६. इव जं०॥ ७. हे समोसढे परिसा जाव पडिगया जं.। हे समोस लों० । हे नगरे समो' ला २-३-४ ॥ ८. अण्णवा कयायि ला १॥९. कदायी जं० । कथाई ला३। कयाति ला ४॥१०. 'पुव्वरत्तावरत्तका' इत्यत्र 'अवरत्त' शब्दः 'अपरात्र' इति अथवा 'अपररात्र' इतिरूपेण दर्शितो वृत्तौ ॥ ११. स्स अयमेयारूवे ला २॥ १२. हमे एतारूवे ला १॥ १३. खलु इह इमेण जं०॥ १४. अनुसन्धानार्थ दृश्यता सूत्रं ४५, नवरं तत्र क्रियापदे 'गिलाइ' इति तृतीयपुरुषोऽस्ति अत्र तु 'गिलामि' इति प्रथमपुरुषप्रयोगो ज्ञेयः॥ १५. कम्मे सद्धाधितिसंवेगे तंजाव मे जं०॥ १६. 'टाणे जावं च मे जं० ॥ १७. “सुहत्यि त्ति शुभाथी...सुहस्ती वा पुरुषवरगन्धहस्ती" अवृ०॥ १८. विधरति जं०॥ १९. 'प्पलविमल जाव तेयसा जलंते जं० ॥ २०. महापंडुरे ला २-३-४॥ २१. °ण्णायस्स समाणस्स सयमेव जं० ॥ Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०२ उ० १. आरोवेत्ता, समणा य समणीओ य खामेत्ता, तहारवेहि थेरेहिं कैडाऽऽईहिं सद्धिं विपुलं पव्वयं सणियं सणियं दुरूहित्ता, मेघघणसन्निगासं देवसन्निवातं पुढवीसिलावट्टयं पडिलेहिता, दब्मसंथारयं संथरित्ता, दब्भसंथारोवगयस्सं संलेहांझसणाझसियस्स भत्त-पाणपडियाइक्खियस्स पाओवगयस्स कालं अणवकंखमाणस्स विहरित्तएँ ति कट्ठ एवं संपेहेइ, २ ता कलं पाउप्पभायाए रयणीए जाव जलंते जेणेव समणे भगवं महावीरे जाव पज्जुवासति। ४९. 'खंदैया !' इ समणे भगवं महावीरे खंदैयं अणगारं एवं वयासीसे नूणं तव खंदया! पुन्वरत्तावरत्त० जाव (सु. ४८) जागरमाणस्स इमेयारूवे अज्झत्थिए जाव (सु.१७) समुप्पजित्था-'एवं खलु अहं इमेणं एयारवेणं ओरा१० लेणं विपुलेणं तं चेव जाव (सु. ४८) कालं अणवकंखमाणस्स विहरित्तए ति कट्ठ' एवं.संपेहेसि, २ कलं पाउप्पभायाए जाव जलंते जेणेव मम अंतिए तेणेव हव्वमागए। से नूणं खंदया! अढे समढे ? हंता, अत्थि। अहासुहं देवाणुप्पिया! मा पडिबंध करेह । ५०. तए णं से खंदए अणगारे समणेणं भगवया महावीरेणं अब्भणु१५ ण्णाए समोणे हट्टतुट्ठ० जाव हयहियए उठाए उट्टेइ, २ समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणं पयाहिणं करेइ जीव नमंसित्ता सयमेव पंच महव्वयाई औरुहेइ, २ ता समणे य समणीओ य खामेई, २ ता तहारूवेहिं थेरेहि कैंडाऽऽईहिं सद्धिं विपुलं पव्वयं सणियं २ दुरूहेइ, २ मेघघणसन्निगासं देवसन्निवायं पुढविसिलावट्टयं पडिलेहेइ, २ उच्चारपासवणभूमि पडिलेहेइ, २ १. आरुहेत्ता जं० ॥ २. रूवेहं थेरेहं ला ३ । स्वेहिं कडायीहिं थेरेहिं पत्तिएहिं सद्धिं सणियं विपुलं पव्वयं रुहित्ता, मेहघणसनिकासं जं० ॥ ३. “कृतयोगि' आदिभिरित्यर्थः । कडाऽऽयीहिं लो० ॥ ४. हित्ता लो। दुहित्ता ला १-२-३ ॥ ५. °सन्निकासं लों०॥ ६. °त्ता संलेहणा ल० ॥७. स्स संलेधणाझोसियस्स जं०॥८. णाजूसणाजूसि मु० । णाझसियस्स ला १.३.४। णासितस्स ला०॥ ९. पाणा पडि जं०॥ १०. °त्तदे ति जं०॥११. कट्टो ला० ला ३॥ १२. खंदगा! ति सजं० । खंदया! दि सलों० ॥ १३. खंदगं मणगारं भामंतेत्ता एवं व० से णूणं ते खंदगा! पु जं. ॥ १४. 'वररत्त जं०॥ १५. इमे एयारूवे ला०॥ १६. कहो ला०॥ १७. संवेहेसि जेणेव इधं तेणेव हवमागते । से नूणं जं०॥ १८. बंधं । ला० विना ॥ १९. 'माणे हट्टतुटे समणं भ० तिक्खुत्तो भादा. वंदति णमं० सयमेव पंच जं०॥२०. 'जाव' पदेन वंदइ वंदित्ता नमसइ इति योज्यम् ॥ २१. भाल्भेइ लों० ला० ला १॥ २२. इ तधेव विउलाऽऽलावएणं पुढविसिलापट्टयं पडिलेहेति जं०॥ २३. कड़ाऽऽदीहिं लों० । कडाऽऽयीहिं ला१॥ २४. हइ लों। दुहति ला १॥ २५. निकासं ला०॥ Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ४९-५१] खंदयस्ल संलेहणापुव्वं कालगमणं 66 दब्भसंथारयं संधेरेइ, २ दब्भसंथारयं दुरूहेइ, २ दब्मसंथारोवगते पुरत्थाभिमुद्दे संपलियंकनिसण्णे करयलपरिग्गहियं दसनहं सिरसावत्तं मैत्थए अंजलि कट्टु एवं वदासि - नमोऽत्थु णं अरहंताणं भगवंताणं जाव संपत्ताणं, नमोऽत्थु णं समणस्स भगवओ महावीरस्स जाव संपाविउकामस्स, वंदामि णं भगवंतं तत्थग्र्यं इहगते, पासउ मे भयवं तत्थगए इहगयं ति कट्टु वंदइ नम॑सति, २ एवं वदासी- ५ पुवि पि मए समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतिए सव्वे पाणातिवाए पच्चक्खाए जावजीवाए जीव मिच्छादंसणसले पच्चक्खाए जावजीवाए, इयाणि पियणं समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतिए सव्वं पाणाइवायं पच्चक्खामि जावज्जीवाए जाव मिच्छादंसणसलं पच्चक्खींमि । एवं सव्त्रं असणं पाणं खाइमं साइमं चउन्विहं पि" आहारं पञ्चक्खामि जावजीवाए । जं पि य इमं सरीरं इवं कंतं पियं जीव १० फुसंतु ति कै एयं पिणं चैंरिमेहिं उस्सास- नीसासेहिं वोसिराँमि "त्ति केंड संलेहणंझूसणाझसिए भत्त - पाणपडिया इक्खिए पाओवगए कालं अणवकंखमाणे विहरति । ५१. तए णं से खंदए अणगारे समणस्स भगवओ महावीरस्स तहारूवाणं राणं अंतिए सामइयमादियाई एक्कारस अंगाई अहिजित्ता बहुपडिपुण्णाई १५ दुवालस वसाई सामण्णपरियागं पाउणित्ता मासियाए संलेहणाए अत्ताणं झूसित्ता सर्द्वि भत्ताइं अणसणीए छेदेत्ता आलोइयपडिक्कंते समाहिपत्ते आणुपुव्वीए कालगए । ' जाव' पदेन ७. मे से 'मुसावादे क्खामि । १०. १. संथर, २ ता पुरत्या जं० विना, नवरं संथरयति, दुब्भसंधारयं संथरिता पुरस्था' ला १ ॥ २. " शिरसा अप्राप्तम्-अस्पृष्टम् अथवा शिरसि आवर्तः... आवर्तनम् यस्य असौ सप्तम्यलोपात् शिरस्यावर्तः, तम् " अवृ० ॥ ३. मत्थयेणं अ° लों० ॥ ४. कट्टो ला० ला ३ ॥ ५. 'जाव ' शब्देन पूर्वे समागतः भगवतो वर्णकः सम्पूर्णो वाच्यः ॥ ६. भ° ला० ला १-२-३ ॥। ८ 'गयं वंदमाणं तिला २ ॥ ९. अदिन्नादाणे' इत्यादीनि अष्टादश पापस्थानकवाचकानि पदानि योज्यानि ॥ सव्वं लो० ला० ला २-३-४ ॥ ११. असण- पाणखाइम- साइमं लों० ला० ला १-२-३-४ ॥ १२.पि पच्च ला २ ॥ १३. पि इमं लॉ० ला २ ॥ १४. 'जाव' पदेन ' मणुन्ने मणामे थेजे सासिए सम्मए बहुमए अणुमए भंडकरंडगसमाणे' इत्यादीनि पदानि द्वितीयान्तानि कृत्वा योज्यानि तथा एतत् ' विविहा रोगायंका परीसहोवसग्गा' इति पर्यन्तं योज्यम् ॥ १५ कट्टो एवं पिला० ॥ १६. चरमेहिं ला २ ॥ १७. वो सिरिस्सामीति ला २-४ ॥ १८. कट्टो ला० ॥ १९. नासिते ला०ला ३ ।। २०. माइयाइ ए ला २ ॥ २१. वासाई परि° लों० ला० ला १-२-३॥ २२. नाइला० ॥ ९३ गई ला ३ ॥ Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुतं [ स० २३०१-३ [सु. ५२. भगाओ पुरओ थेरकयं खंदयपत्त- चीधरसमाणयणं ] ५२. तए णं ते थेरा भगवंतो खंदयं अणगारं कालगयं जाणित्ता परिनिव्वाणवत्तियं काउस्सग्गं करेंति, २ पत्त - चीवराणि गिण्हंति, २ विपुलाओ पव्वयाओ सणियं २ पचोरुहंति, २ जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव ५ उवागच्छंति, २ समणं भगवं महावीरं वंदंति नमसंति, २ एवं वदासी - एवं खलु देवाणुप्पियाणं अंतेवासी खंदए नामं अणगारे पगइभद्दएँ पगतिविणीए पगतिउवसंते पगतिपयणुकोह - माण- माया-लोभे मिउ-मद्दवसंपन्ने अल्लीणे भद्दए विणीएँ । से णं देवाणुप्पिएहिं अब्भणुण्णाए समाणे सयमेव पंच महव्वयाणि आरोवित्ता समणे य समणीओ य खामेत्ता, अम्हेहिं सद्धिं विपुलं १० पव्वयं तं चैव निरवसेसं जाव (सु. ५० ) अहाणुपुब्बीए कालगए । इमे य से आयारभंड | [सु. ५३-५४. खंदयभवंतरषिसयगोयमपुच्छासमाहाणे भगवओ अच्चुयकप्पोषषाय-तयणंतर सिज्झणापरूषणा ] १५ ५३. ' भंते!' त्ति भगवं गोयमे समणं भगवं महावीरं वंदति नम॑सति, २ एवं वयासी — एवं खलु देवाणुप्पियाणं अंतेवासी खंदए नामं अणगारे कालमासे कालं किच्चा कहिं गए, कहिं उववण्णे ? ' गोयँमा !' इ समणे भगवं महावीरे भगवं गोयमं एवं वयासी - एवं खलु गोयमा ! ममं अंतेवासी खंदए नामं अणगारे पगतिभद्दए जाव से णं मए अब्भणुण्णाए समाणे सयमेव पंच महव्वयाई आरोवित्ता तं चैव सव्वं अविसेसियं नेयव्वं जाव (सु. ५० -५१) २० आलोइयपडिक्कंते समाहिपत्ते कालमासे कालं किच्चा अच्चुए कप्पे देवत्ताए उववण्णे । तेत्थ णं एगइयाणं देवाणं बावीसं सागरोवमाइं ठिती प० । तत्थ णं खंदयस्स वि देवस्स बावीसं सागरोवमाई ठिती पण्णत्ता । ५४. से णं भंते! खंदए देवे" ताओ देवलोगाओ आउक्खएणं ९४ १. “ परिनिर्वाणम् - मरणम् ” अषृ० ॥ २. रुभंति ला० ला १-३ ॥ ३. ए पगतिउवसंते लो० ला० ला १-२-३ ॥ ४. भल्लीणभदए लो० ला० ला ४ | भलीणभद्दए ला ३ ।। ५. चिलीणे लों० ॥ ६. आरुहेत्ता ला १-२ ।। ७. गोयमा दि स° लो० ला २ । गोतमा दिस° ला०ला १-३-४॥ ८. आरुभेत्ता ला० ला ३ । आरोवेत्ता ला २-४॥ ९. तत्थ णं अत्येगइयाणं लो० ला० ॥ १०. देवे ततो देव' ला० ॥ Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०५२-५४, १, १] समुग्घायपरूवणा निरयवरुवणा य भवक्खएणं ठितीखएणं अणंतरं चयं चइत्ता कहिं गच्छिहिति १ कहिं उववजिहिति १ गोयमा ! महाविदेहे वासे सिज्झिहिति बुज्झिहिति मुञ्चिहिति परिनिव्वाहिति सव्वदुक्खाणमंतं करेहिति । ॥ खंदओ समत्तो' । बितीयसयस्स पढमो ॥ २.१ ॥ [बीओ उद्देसो ‘समुग्घाया'] [सु. १. सत्तसमुग्घायनामाइजाणणत्थं पण्णषणासुत्तसमुग्घाय पदावलोयणनिद्देसो] १. कति णं भंते ! समुग्धाता पण्णत्ता १ गोयमा ! सत्त समुग्घाया पण्णता, तं जहा—छाउमत्थियसमुग्घायवजं समुग्घायपदं णेयत्वं । ॥ वितीयसए बितीयोदेसो ॥ २.२ ॥ [तइओ उद्देसो 'पुढवी'] [सु. १. सत्तनिरयनामाइजाणणत्यं जीवाभिगमसुत्तावलोयणनिदेसो] १. कति णं भंते ! पुढवीओ. पण्णताओ १ जीवाभिगमे नेरइयाणं जो बितिओ उद्देसो सो नेयव्यो। पुंढवि ओगाहित्ता निरया संठाणमेव बोहल्लं। जाव किं सव्वे पाणा १५ उववन्नपुव्वा १ इंता, गोयमा ! असई अदुवा अणंतखुत्तो। ॥"पुढवी उद्देसो॥२.३॥ 1. "चयं ति शरीरं 'चइत्त' त्ति त्यक्त्वा अथवा चयं च्यवम्-च्यवनम् 'चइत्त' त्ति च्युत्वाकृत्वा" अवृ०॥ २. कहिं गमिहिति लों० ला २.४ । कहिं गते ? कहिं ला० ला३ ।। ३. करेति ला. ला ३ । करेहि ला २ ॥ ४. ति । वितीयस लो० ॥ ५. तो। २.१॥ ला० ॥ ६. त०-वेदणासमुग्घाए । एवं समुग्घायपदं छातुमस्थियसमुग्धातवज्जं भाणियध्वं जाव वेमाणियाणं कसायसमुग्घाया अप्पाबहुयं । अणगारस्स णं भंते ! भावियप्पणो केवलीसमुग्धाय जाव सासयमणागयद्धं चिटुंति । समुग्धातपदं तब्वं ला १ मु० ॥ ७. समुद्घातपदं च प्रज्ञापनासत्रे षटत्रिंशतमम ॥ ८.वं ॥ २.२॥ लो० ॥ ९. जीवाभिगमसत्रस्य ततीयप्रतिपत्तेद्वितीयोद्देशः इति ज्ञेयम्॥ १०. "सूत्रपुस्तकेषु च पूर्वार्धमेव लिखितम् , शेषाणां विवक्षिताना 'यावत्' शब्देन सूचितत्वात्" इति सूचयित्वा अस्या सम्पूर्णाया गाथायाः विवरणं वृत्तौ निरूपितम्। पुढवी ला २-४॥ ११. बाहुल्लं ला १। बाहेलं ला ला ३-४ । बाहल्लं । विक्खंभपरिक्खेवो वो गंधो य फासो य॥ किं सव्य पा लों० ला २॥ १२. सन्चपाणा जे० विना॥ १३. मसति ला १.४॥ १५. पुढवि उ° ला ४॥ . Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०२ उ०४५ [चउत्थो उबेसो 'इंदिय'] [सु. १. इंदियवत्तव्ययाए पन्नषणात्तापलोयणनिदेसो] १. कति णं भंते ! इंदिया पण्णता १ गोयमा ! पंच इंदिया पण्णता, तं जहा-पंढमिल्लो इंदियउद्देसओ नेयव्वो, 'संठाणं बाहलं पोहत्तं जाव अलोगों'। इंदियउद्देसो ॥२.४॥ [पंचमो उद्देसो ‘नियंठ'] [सु. १. नियंठदेवपरियारणाए अन्नउत्थियमतपरिहारपुव्ययं भगवओ परूवणं] १. अण्णउत्थिया णं भंते ! एवमाइक्खंति भासंति पण्णवेंति परूवेति१. एवं खलु नियंठे कालगते समाणे देवभूएणं अप्पाणेणं से णं तत्थ णो अन्ने देवे, नो अन्नेसिं देवाणं देवीओ अहिजुंजिय २ परियारेइ १, णो अप्पणचियाओ देवीओ अभिमुंजिय २ परियारेइ २, अप्पणा मेव अप्पाणं विउँव्विय २ परियारेइ ३, एगे वि य णं जीवे एगेणं समएणं दो वेदे वेदेइ, तं जहा—इत्थिवेदं च पुरिसवेदं च । एवं परउत्थियवत्तव्वया नेयव्वा जाँव इत्थिवेदं च पुरिसवेदं च । से कहमेयं भंते ! एवं १ गोयमा ! जं णं ते अन्नउत्थिया एवमाइक्खंति" जाव इस्थिवेदं च पुरिसवेदं च। जे ते एवमाइंसु मिच्छं ते एवमाइंसु, अहं पुण गोयमा! एवमाइक्खामि भा०प० परू०–एवं खलु निअंठे कालगए समाणे १. °त्ता पढ ला० ला ३॥ २. प्रज्ञापनायाः पञ्चदशपदस्य प्रथम उद्देशकाऽत्र नतम ३. "इह च सूत्रपुस्तकेषु द्वारत्रयमेव लिखितम् , शेषास्तु तदर्थाः ‘यावत्'शब्देन सूचिताः" इति सूचयित्वा अस्या सम्पूर्णाया गाथाया विवेचनं वृत्तौ विहितम् ॥ ४. 'गो ॥ २.४॥ ला ३॥ ५. मादिक्खंति जं०॥ ६. ति, तं जहा-एवं मु०॥ ७.वभूतेणं ला० ला ३ । विभूतेणं ला १॥ ८. अभिजंजिउ प° ला० ला ३। भभिजुंजित २ प° ला १-४ । अहियुजिय २५° लों० । अभिउंजिय ला २॥ ९. अप्पणोच्चि° जे० ला २ लों० । अप्पणिधियातो ला १ । अप्पणोचिया ला ३.४ ॥ १०. अभिउंजिय २ लों० ला २॥ ११. घेउन्वि ला ३॥ १२. पविया लों० । पडिया' ला ४॥ १३. य ज णं लो० ॥ १४. 'जाव' पदेन 'जं समय इत्थिवेयं वेएइ, तं समयं पुरिसवेयं वेएइ जं समयं पुरिसवेयं वेएइ तं समयं इस्थिवेयं वेएइ, इत्थिवेयस्स वेयणाए पुरिसवेयं वेएइ, पुरिसवेयस्स वेयणाए इत्थीवेयं' इत्येष मालापको बोध्यः॥ १५. ति तं चेव जाव जं. ॥ १६. मिच्छा जं० ॥ १७. अधं जं.॥ Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १,१-२] नियंठदेवपरियारणावत्तव्वया अन्नयरेसु देवलोएसुं देवत्ताए उववत्तारो भवंति महिड्ढिएसु जीव महाणुभागेसु दरगतीसु चिरद्वितीएस। से णं तत्थ देवे भवति महिड्ढीए जावं दस दिसाओ उज्जोवेमाणे पभासेमाणे जाँव पडिरूवे। से णं तत्थ अन्ने देवे, अन्नेसिं देवाणं देवीओ अभिमुंजिय २ परियारेइ १, अप्पणचियाओ देवीओ अभिमुंजिय २ परियारेइ २, नो अप्पणामेव अप्पाणं विउव्विय २ परियारेइ ३, एंगे वि य णं ५ जीवे एगेणं सैमएणं एगं वेदं वेदेइ, तं जहा-इत्थिवेदं वा पुरिसवेदं वा, जं. . समय इत्थिवेदं वेदेइ णोतं समय पुरिसवेयं वेएइ, जं समयं पुरिसवेय वेएइ णो" तं समयं इंत्थिवेयं वेदेइ, इथिवेयस्स उदएणं नो पुरिसवेदं वेएइ, पुरिसवेयस्स उदएणं नो इत्थिवेयं वेएइ । एवं खलु एगे जीवे एगेणं समएणं एगं वेदं वेदेइ, तं जहा—इत्थिवेयं वा पुरिसवेयं वा। इत्थी इत्थिवेएणं उदिण्णेणं पुरिसं १० पत्थेइ, पुरिसो पुरिसवेएणं उदिण्णेणं इंत्थिं पत्थेई। दो वि ते अन्नमन्नं पत्थेंति, तं जहा—इत्थी वा पुरिसं, पुरिसे वा इत्थिं । [सु. २-६. उदगगब्भ-तिरिक्खजोणियगब्भ-मणुस्सीगब्भ-कायभवत्थ जोणिभूयबीयाणं कालद्वितीपरूषणं] २. उदगगन्भे णं भंते! 'दगगन्भे' ति कालतो केवैच्चिरं होइ ? १५ गोयमा! जहन्नेणं एवं समयं, उक्कोसेणं छम्मासा। १. °सु उवव लो० ॥ २. 'जाव' पदेन 'महज्जुइएसु महाबलेसु' इत्यादिकं योज्यम् । अत्र 'महज्जुइअ', 'महाबल''महासोक्ख' प्रभृतयः शब्दाः सप्तम्यन्ताः कृत्वा योज्याः॥३. दूरंगतीतेसु जं० ॥ ४. चिरंठिती ला० ला ३ ॥ ५. मधिड्ढीते जाव महाणुभागे दूरंगतीते चिरट्रितीते हारविराइयवच्छे जाव पभासेमाणे । से णं जं०॥ ६. अत्र 'जाव' पदेन 'महज्जुइए महाबले महायसे महासोक्खे महाणुभागे हारविराइयवच्छे (अथवा वत्थे) कडयतुडियथंभियभुए अंगयकुंडलमट्ठगंडकण्णपीढधारी विचितहत्थाभरणे विचित्तमालामउलिमउडे' इत्यादि यावत् रिद्धीए जुईये पभाए छायाए अचीए तेएणं लेसाए दस दिसाओ उज्जोवेमाणे पभासेमाणे' इत्यादिकः आलापकः वृत्तिकारेण निर्दिष्टः व्याख्यातश्च ॥७.'जाव' पदेन 'पासाईए दरिसणिज्जेअभिरूवे' एतानि पदानि वृत्तिकारेण सूचितानि व्याख्यातानि च योज्यानि ॥. अभिउंजिय जं. लों० ला२। भभिजंजित ला०॥९. अप्पणियामो जं० । अप्पणिचि ला १॥१०. भमिउंजिय लों० ला २ अभियंजिय ला १॥११. परितारेति जं०॥ १२. चेउब्विया ला३ । विउब्धिया ला०॥१३ वय गं समएणं एग लों० ॥१४. समदेणं जं० ॥ १५-१६. णो यं स जं०॥ १७. इस्थिवेदं० । एवं खलु ला० ला ३-४ । इस्थिवेदं वेदेइ । एवं खलु लो० जे० ॥ १८. उदतेणं जं०॥ १९. वेणं जं०॥ २०. इत्थियं ला २॥ २१.ह । एवं ते म°जं० ॥ २२. पुरिसो वा जं० ला० ला ३॥ २३. दगग जं० ला० ला ३ अवृपा०॥ २४. 'दगग जं० ला० ला ३ अवृपा०॥ २५. केवचिरं लों० ला३। केच्चिरं ला २॥ Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५. १० विवाहपण्णसिसुतं [स० २०५ '३. तिरिक्खजोणियगब्मे णं भंते! 'तिरिक्खजोणियगन्भे' त्ति कालओ केवैच्चिरं होति ? गोयमा ! जहन्नणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं अट्ठ संवैच्छराई । *४. मणुस्सीगब्भे णं भंते! ' मणुस्सीगन्मे 'त्ति कालओ केवैच्चिरं होइ ? गोयमा ! जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं बारस संवच्छराई । ५. कायभवत्थे णं भंते! ' कायभवत्थे 'त्ति कालओ केवंच्चिरं होइ ? गोयमा ! जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं चउव्वीसं संवच्छराई । ०६. मणुस्स-पंचेंदियतिरिक्खजोणियबीएं णं भंते! जोणिब्लूए केवतियं कालं संचिवइ ? गोयमा ! जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं बारस मुहुत्ता । [सु. ७-८ एगभषग्गहणं पडुच्च एगजीवस्स जणय- पुत्तसंखापरूषणं ] ७. एगजीवे णं "भंते! एगभवगैहणेणं केवतिर्यौणं पुत्तत्ताए हैंव्वमागच्छति ? गोयमा ! जहन्नेणं ईक्कस्स व दोन्हं वा तिण्डं वा, उक्कोसेणं सयपुत्तस्स जीवाणं पुत्तत्ताए हव्वमागच्छति । ८. [१] एगजीवस्स णं भंते ! एगभवग्गहणेणं केवइया जीवा पुत्तत्तए हव्वमागच्छंति ? गोयमा ! जहनेणं इक्को वा दो वा तिण्णि वा, उक्कोसेणं सय१५ सहस्सपुहत्तं जीव णं पुत्तत्तए हव्वमागच्छंति । [२] से केणट्टेणं *भंते! एवं वुच्चइ - जाव हव्वमागच्छति १ गोयमा ! 1 १. सूत्रस्यास्य नास्ति व्याख्या वृत्तौ ॥ २. केच्चिरं जं० । किच्चिरं ला १ । केवचिरं ला० ला २-३ ॥ ३. संवत्सराई ला ३-४ ॥ ४. सूत्रस्यास्य नास्ति व्याख्या वृत्तौ ॥ ५. मणुगन्भे जं० । मणुस्से गब्भे ला० ॥ ६. केच्चिरं जं० । किच्चिरं ला १ । केवश्चिरं ला २ ॥ ७. वत्थे ' इ काल लों० ॥ ८. केवश्चिरं ला २ ॥ ९. राणि जं० । ‘“‘चउव्वीसं संवच्छराई' ति स्त्रीका द्वादश वर्षाणि स्थित्वा पुनर्मृत्वा तस्मिन्नेव आत्मशरीरे उत्पद्यते द्वादशवर्षस्थितिकतया इत्येवं चतुर्विंशतिर्वर्षाणि भवन्ति । केचिद् आहुः --- द्वादश वर्षाणि स्थित्वा पुनस्तत्रैव अन्यबीजेन तच्छरीरे उत्पद्यते द्वादशवर्षस्थितिः " इति अत्रृ० ॥ १०. सूत्रस्यास्य नास्ति व्याख्या वृत्तौ ॥ ११. 'बीते जं० ॥ १२. भंते! जोणिए बीयब्भूए केवति मु०॥ १३. गधणं केवतिआणं जं० ॥ १४. या जीवाणं पुत्त' जं० ॥ १५. धन्व' जं० ॥ १६. एगस्स वा २ । ३ । उक्को० सयपुधत्तस्स जीवाणं पुत्तता धव्वमा जं० ॥ १७. वा दोण्हस्स वा ला० ला ३-४ । वा दोण्ह वा तिन्ह वाला १॥ १८. 'वतिया पुन्तला० ला ३ ॥ १९. तादे जं० ॥ २०. जधन्ने जं० ॥ २१. उक्को० सदसहस्सपुधत्तं जं० ॥ २२. जीवा पुत्त ला० ॥ २३. सादे हव्वमायच्छंति जं० ॥ २४. भं० ! जाव ६° जं० ॥ Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३-११] गब्भ-बीयकालट्ठिापरूषणाइ इत्थीए य पुरिसस्स य कैम्मकडाए जोणीएं मेहुणवत्तिए नामं संजोए समुप्पज्जइ। ते दुहओ सिणेहं संचिणंति, २ तत्थ णं जहन्नेणं एक्को वा दो वा तिणि वा, उक्कोसेणं सयसहस्सपुहत्तं जीवाँ णं पुत्तत्ताए हव्वमागच्छंति। से तेणडेणं जाव ईव्वमागच्छंति। [सु. ९. मेहुणसेवणाअसंजमस्सोदाहरण] ९. मेहुँणं भंते ! सेवमाणस्स केरिसिएं असंजमे कन्जइ १ गोयमा ! "से जहानामए केइ पुरिसे रूयनालियं वा बूरनालियं वा तत्तणं कणएणं समभिधंसेजौ । एरिसए णं गोयमा ! मेहुणं सेवमाणस्स असंजमे कज्जइ । "सेवं भंते ! सेवं भंते ! जाव विहरति । [सु. १०. भगवओ जणषयषिहारो] १०. तए णं समणे भगवं महावीरे रायगिहाओ नगराओ गुणसिलाओ चेयाओ पडिनिक्खमइ, २ बहिया जैणवयविहारं विहरति । [सु. ११. तुंगियानगरीसमणोवासयाणं षण्णओ] ११. तेणं कालेणं २ तुंगिया नाम नगरी होत्था। वण्णओ। तीसे णं १. इत्थीते य जं० । इत्थी वा पुरि ला ३ । इत्थीए पुरि ला २॥ २. “ 'कम्मकडाए जोणीए'त्ति नाममनिर्वर्तितायो योनौ अथवा: कम्म' कर्म-मदनोद्दीपको व्यापारः तत्कृतं यस्यां सा कर्मकृता" अवृ० । अथवा 'कम्म' काम्यम्-कामसंबद्धम् प्रवर्तनम् तत् कृतं यस्यां सा काम्यकृतासम्पा० ॥ ३. °णीते एत्थ णं मेधुणव' जे०। णीए मेथुणव' ला १॥ ४. हं रिणति, तत्थ लों । हं चिणंति, ला १-२-४ । हं चिणाति, तत्थ ला ३ ॥ ५. दिण्णि जं० । तेण्णि ला १॥ ६. उक्को० सयसधस्सपुधत्तं जीवा णं जं० ॥ ७. जीवाणं पुत्तत्ताए हव्वमागच्छति लों० ला २॥ ८-९. धन्व जं० ॥ १०. मेहुने गं लों० । मेहुणे णं ला० ला ३॥ ११. केरिसे लों० जे० ॥ १२. से जधाना जं०॥ १३. °से एगमहं रूयजं० । °से रूवणालि ला १॥१४. 'कणएणं' कनकः लोहमयः ज्ञेयः। धर्मसमहणीमुले “कणगो तहिं विसइ"-गा० ९८१, “लोहमयः कनकः तस्यां विशति" इति धर्मसमहणीवृत्तिः, अत्र स्थले व्याख्याप्रज्ञप्तिसूत्रस्य अयमेव मूलपाठः वृत्तौ समुद्धृतः ॥ १५. “इह चायं वाक्यशेषो दृश्यः-एवं मैथुन सेवमानो योनिगतसत्त्वान् मेहनेन अभिध्वंसयेत् । एते च किल ग्रन्थान्तरे पञ्चेन्द्रियाः श्रूयन्ते इति" अवृ०॥ १६. सेवं भंते ! भगवं गोयमे ! जाव बहिया जणवदविहारं विहरति । [११.] तेणं कालेणं तुंगिता णाम नगरी जं०। सेवं भंते ! जाव विहरति । [११.] तेणं कालेणं तेणं समएणं तुंगिया ला०॥ १७. लातो चितिपाओ ला १॥ १८. जणविहारं लों० । जणवइविहारं ला ३॥ Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विवाहपण्णसिसुप्तं [स०२ उ०५ तुंगियाए नगरीए बहिया उत्तरपुरत्थिमे दिसीभाए पुप्फर्वतीए नामं चेतिए होत्था । वण्णओ । तत्थ णं तुंगियाए नगरीए बैहवे समणोवासया परिवसंति अड्ढा द वित्थिण्णविपुलभवर्णं-सयणाऽऽसण - जाण - वाहणाइण्णा बहुधण - बहुजाय रुव- रयया आयोग-पयोगसंपउत्ता विच्छड्डियविपुलभत्त- पाणा बहुदासी - दास - गो-महिस-गवेलयप्पभूता बहुजणस्स अपरिभूर्ता अभिगतजीवाजीवा उवलद्धपुण्ण-पावा आसवसंत्रर-निज्जर-किरियहिकरण- बंधूंमोक्खकुसला अंसहेज्जदेवासुर-नाग-सुवण्ण-जक्खरक्खस-किन्नर-किंपुरिसें-गरुल- गंधव्व-महोरगा दिएहिं देवगणेहिं निग्गंथातो पावयणातो अणतिक्कमणिजी, णिग्गंथे पावयणे निस्संकिया निक्कंखिता निव्वितिगिंच्छा लद्धट्ठा गहितट्ठा पुच्छितट्ठा अभिगतट्ठा विणिच्छियट्ठा, अट्ठि- मिंजपे म्माणुरागरत्ता' अयमाउसो ! निग्गंथे पावयणे अट्ठे, अयं परमट्ठे, सेसे अणट्ठे,' ऊसियँफलिहा अवगुतदुवारा चित्तंते उर-घरप्पवेसा, बहूहिं सीलव्वत-गुण- वेरमण-पच्चक्खाणपोसहोववासेहिं चाउदसमुद्दिट्ठपुण्णमासिणीसु पंडिपुण्णं पोसई सम्मं अणुपालेमाणा, समणे" निग्गंथे फासुएसणिज्जेणं असण- पाण- खाइम - साइमेणं १० १०० ५. "" १. तुंगिवाते णगरीए जं० । २. वतिते णामं चेतिते होत्था । तत्थ णं जं० ॥ ३. बहवो ला० ॥ ४ सय - जाणा सण वाहणाइ जं० ॥ ५. “ यानम् गन्त्र्यादि । वाहनं तु अश्वादि " अ० ॥ ६. रूय-रयया आओगपभोग जं० ॥ ७ प्पभूया जाव बहु जं० ॥ ८. ता वाया अभि जं० ॥ ९. 'याधिक जं० ॥ १०. बंधप्पमो ला २ - ३ ॥ ११. " असाहाय्याः ते च ते देवादयश्च इति कर्मधारयः, अथवा व्यस्तमेव इदम् तेन असाहाय्याः अ० ॥ १२. स-महोरगादितेहिं देव जं० । 'स-महोरगादिएहिं ला० ला ३ ॥ १३. 'जा निस्सं जं० ॥ १४. गिच्छा ला० ला ३-४ । गिच्छिया ला २ ॥ १५. मिंजापे लों० ला०ला ३ । मिंजपेमा' जं० ॥ १६. “ उच्छ्रितम् उन्नतम् स्फटिकमिव स्फटिकम् चित्तं येषां ते...” इति वृद्धव्याख्या । अन्ये तु आहुः- उच्छ्रितः अर्गलास्थानाद अपनीय ऊर्ध्वकृतः - न तिरचीनः, कपाटपश्चाद्भागाद् अपनीतः परिघः अर्गला येषां ते; अथवा उच्छ्रितः गृहद्वारात् अपगतः परिघो येषां ते उच्छ्रितपरिघाः - भिक्षुकाणां गृहे प्रवेशनार्थम् अनर्गलितद्वारा इत्यर्थः " अवृ० ॥ १७. “ अप्रावृतद्वाराः- तद्दर्शनलाभेन न कुतोऽपि पाषण्डिकाद् बिभ्यतिशोभनमार्गपरिग्रहेण उद्घाटितशिरसः तिष्ठन्ति इति भावः इति वृद्धव्याख्या । अन्ये त्वाहुः— भिक्षुकप्रवेशार्थम् औदार्याद् अस्थगितगृहद्वारा इत्यर्थः " अषृ० ॥ १८. " चियत्तो त्ति लोकानां प्रीतिकर एव अन्तःपुरे गृहे वा प्रवेशो येषां ते तथा अतिधार्मिकतया सर्वत्र अना - शङ्कनीयास्ते । अन्ये त्वाहुः चियत्तो न अप्रीतिकरः अन्तःपुर- गृहयोः प्रवेशः शिष्टजनप्रवेशनं येषां ते अनीर्ष्यालुताप्रतिपादनपरं चेत्थं विशेषणम् अथवा चियत्तो त्यक्तः अन्तःपुर-गृहयोः परकीययोः यथाकथंचित् प्रवेशो यैः ते" अ० ॥ १९. 'तेपुर' लो० ला० ॥ २०. "पडिपुण्णं पोसहं ति आहारादिभेदात् चतुर्विधमपि सर्वतः " अवृ० ॥ २१. णे य निग्गंथे फास जं० ॥ Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १२-१३ ] तुंगियानगरीस मणोवासय-पासावश्चिजथेराणं वण्णओ वत्थ-पडिग्गह-कंबल-पादपुंछणेणं पीढ- फलंग-सेजा - संथारगण ओसद - मेस जेण य पडिलाभेमाण, अहापरिग्गहिएहिं तवोकम्मेहिं अप्पाणं भावेमाणा विहरंति । [सु. १२. पासावविजथेराणं वण्णओ ] १२. तेगं कालेणं २ पासावेंचिज्जा थेरा भगवंतो जातिसंपन्ना कुलसंपन्ना बलसंपन्ना रूवसंपन्नौ विणयसंपन्ना णाणसंपन्ना दंसणसंपन्ना चँरित्तसंपन्ना लज्जासंपन्ना लाघवसंपन्न ओयंसी तेयंसी वंचंसी जसंसी जितकोहा जियमाणा जियमाया जियलोभा जियनिद्दा जितिंदिया जितपरीसहा जीवियांसा-मरणभयविप्पमुक्की जीव कुत्तियावणभूता बहुस्सुया बहुपरिवारा, पंचहिं अणगारसतेहिं सद्धिं संपरिवुडा, अहाणुपुवि चरमाणा, गामीणुगामं दुइजमाणा, सुहंसुहेणं विहरमाणा जेणेव तुंगिया नगरी, जेणेव पुप्फवतीए चेतिए तेथे उवागच्छंति, २ अहापडिरूवं उग्गहं १०. ओगिण्हित्ताणं संजमेण तवसा अप्पाणं भावेमाणा विहरंति । [१३-१५. तुंगियानगरीसमणोवासयकयं पासावविजथेराणं अभिगम-वंदणपज्जुवासणाइयं, थेरकया धम्मदेसणा य] १३. तए णं तुंगियए नगरीए सिंघाडग-तिग- चंउक्क-चच्चर-महापहपहेसु जव एगदिसाभिमुद्दा णिज्जायंति । १. लह-से जं० ॥ २. 'णं पडिला लों० ला० ला २-३-४ ॥ ३. 'णा बहूहिं सीलव्वयगुणन्वय- वेरमण-पचक्खाण-पोसहोववासेहिं अप्पाणं भावेमाणा चाउद्दसमुदिट्ठपुणिमा सिणीसु अधापरिग्गहितेणं पोसहोववासेगं अप्पानं भावेमाणा विहरंति जं० ॥ ४. वच्चेज्जा लों० ॥ ५. ना वीरियसंपन्ना णाण जं० ॥ ६. चारित० लज्जा० लाघवसंपन्ना ला० ला २-४ ॥ ७. लज्जा - लाघवसंपन्ना ला०ला १-३ ॥ ८. ना तेयंसी ओजंसी जसंसी वच्चंसी जियकोहा जं० ॥ ९. " वच्चंसि त्ति वर्चस्विनः... वचस्विनो वा" इति अ० । “वृत्तमेव स्वं येषां ते वृत्तस्वाः वृत्तस्विनः — चारित्रधनाः, इत्यर्थोऽपि नासङ्गतोऽत्र ” इति सम्पा० ॥ १०. यास-म° लों० ला २ ॥ ११. का बहुसुता जाव कुत्तियावणभूया पंचहिं जं० ॥ १२. ' जाव' पदेन 'तत्रप्पहाणा गुणप्पहाणा करणप्पहाणा चरणापहाणा निग्गहप्पहाणा निच्छयापहाणा मद्दव पहाणा अजव पहाणा लाघव पहाणा खंतिप्पहाणा मुत्तिप्पहाणा एवं विज्जा मंत-वेय बंभ-नय-नियम- सच्चसोप्पाणा चारुपणा सोही अणियाणा अप्पुस्सुया अबहिल्लेसा सुसामण्णरया अच्छिद्दप सिणवागरणा कुत्तियावण" अवृ०, वृत्तिकृद्भिरेतानि पदानि सचर्चे व्याख्यातानि ॥ १३. 'भूया पंचहिं लों० ला० जे० ला २ ॥ १४. अधाणु जं० ॥ १५. माणु० जाव अधापडिरूवं जं० ॥ १६. तेणेवागच्छं लों० ॥ १७. णं ते जाव विहरंति जं० ॥ १८. तुंगिताते णगरीते जं० ॥ १९. चउ० जाव परिसा निग्गच्छति । [ १४.] तते णं ते समणो' जं० ॥ २०. 'जाव' पदेन 'बहुजणसद्दे इ वा जणबोले इ वा जणकलकले इ वा जणुम्मी इ वा जणसन्निवाए इ वा बहुजणो अन्नमन्नस्स ८८ १०१ ५ १५ Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०२ उ०५ १४. तए णं ते समणोवासयों इमीसे कहाए लद्धट्ठा समाणा हट्टतुट्ठा जावे सद्दावेंति, २ एवं वदासी-एवं खलु देवाणुप्पिया! पासावचेन्ना थेरा भगवंतो जातिसंपन्ना जीव अहापडिरूवं उग्गहं उग्गिण्डित्ताणं संजमेणं तवसा अप्पाणं भावमाणा विहरति । तं महाफलं खलु देवाणुप्पिया ! तहारूवाणं थेराणं भगवंताणं णाम-गोत्तस्स वि सवणयाए किमंग पुण अभिगमण-वंदण-नमंसणपडिपुच्छण-पजुवासणयाए ? जाव गहणयाए ?, तं गच्छामो णं देवाणुप्पिया ! थेरे भगवंते वंदामो नमंसामो जार्वं पजुवांसामो, एयं 'णं इहभवे वा परभवे वा जीव अणुगामियत्ताए भविस्सतीति कट्ट अन्नमन्नस्स अंतिए ऐयमद्वं पडिसुणेति, २ जेणेव संयाइं सयाइं गिहाइं तेणेव उवागच्छंति, २ ण्हाया कयबलिकम्मा कत१० कोउयमंगलपायच्छित्ता, सुद्धप्पावेसाई मंगल्लाई वत्थाई पैवराइं परिहिया, अप्प महग्घाभरणालंकियसरीरा सएहिं २ गेहेहिंतो पडिनिक्खमंति, २ ता एंगतओ मेलायंति, २ पायविहारचारेणं तुंगियाए नगरीए मज्झमज्झेणं णिग्गच्छंति, २ जेणेव पुप्फर्वतीए चेतिए तेणेव उवागच्छंति, २ थेरे भगवंते पंचविहेणं अभिगमेणं अभिगच्छंति", तं जहा-सचित्ताणं दव्वाणं विओसरणताए १ अचित्ताणं दव्वाणं एवमाइक्खइ ४ एवं खलु देवाणुप्पिया ! पासावच्चिजा थेरा भगवंतो जातिसंपन्ना' इत्यादि सर्ववर्णनं पूर्वसमागतात् 'जातिसंपन्ना' इत्यादिकात् पदात् प्रारभ्य ‘अप्पाणं भावमाणा विहरंति' इति पदपर्यन्तं बोध्यम् ॥ १. °या बहुजणस्स अंतिते एयमढे सोच्चा २ हट्टतुट्ठा अण्णमण्णं सहावेंति जं०॥ २. 'जाव' पदेन 'चित्तमाणंदिआ णंदिआ परमाणंदिआ पीइमणा परमसोमणसिआ हरि. सवसविसप्पमाणहिअया धाराहयनीवसुरहिकुसुमचंचुमालइयतणू ऊससियरोमकूवा' इत्यादिकं वर्णनं यद् बहुवार पूर्व समागतं तद् अत्र योज्यम् ॥ ३. जाव विहरति । वं महाफलं खलु भो ! देवा जं०॥ ४. °फलं खुतहारूवाणं लों०॥ ५. मग जाव किमंगं पु० विपुलस्स अट्ठस्स गहणताते? तं गच्छामो जं०॥ ६. 'जाव' पदेन 'एगस्स वि आरियस्स धम्मियस्स सुवयणस्स सवणताए किमंग पुण विउलस्स अत्थस्स गहणयाए' इति योज्यम् ।। ७. दामो जाव आणुगामि जं०॥ ८. 'जाव' पदेन 'सक्कारेमो सम्माणेमो कल्लाणं मंगलं देवयं चेइयं पज्जुवासामो' इति योज्यम् ॥ ९. वासामो जाव भविस्सतीति कट्ठ लों० जे० ला २-३.४ ॥ १०. 'एयं णे' इति पाठः औपपा० घृ० पृ० ५८, तदर्थश्च “एतत् भगवद्वन्दनादि अस्माकम्" ॥ ११. 'णं' इति 'तद्' अर्थेऽपि अथवा अलंकारार्थो वा । सम्पा०॥ १२. 'जाव'पदेन 'हियाए सुहाए खमाए निस्सेयसाए' इति योज्यम् ॥ १३. एवं पडि° ला० ला ३ ॥ १४. सगाई जं० ॥ १५. “प्रायश्चित्तानि दुःस्वप्नादिविघातार्थम् अवश्यकरणीयत्वात्...अन्ये त्वाहुः-पादेन पादे वा छुत्ताः चक्षुर्दोषपरिहारार्थ पादछुप्ताः" अवृ०॥ १६. सुखप्पवे ला० । सुद्धपावेसाई मंगलाई जं०॥ १७. पवर परिहिया जं० लो० ॥ १८. परहियाई, म° जं० लों० ला १॥ १९. एगो ला २ । एगददो मेलंति, २ तुंगिया तेण मझेण णिग्गच्छंति जं०॥ २०. वतिते चेतिते जेणेव थेरा भगवंतो तेणेव उवागच्छंति, थेरे भगवंते जं० ॥ २१. ति, सश्चित्ताणं जं०॥ Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १४-१५] तुंगियासावयवंदियाणं पासायश्चिजथेराणं धम्मदेसणा १०३ अविओसरणताए २ एगसाडिएणं उत्तरांसंगकरणेणं ३ चक्खुप्फासे- अंजलिप्पग्गहेणं ४ मैणसो एगत्तीकरणेणं ५, जेणेव थेरा भगवंतो तेणेव उवागच्छंति, २ तिक्खुत्तो आयाहिणं पयाहिणं करेंति, २ जाव तिविहाए पजुवासणाए पज्जुवासेंति, । तं जहा-काइ० वाइ० माण। तत्थ काइयाए-संकुचियपाणि-पाए सुस्सूसमाणे णमंसमाणे अभिमुहे विणएण पंजलिउडे पज्जवासंति। ५ वाइयाए-जं जं भगवं वागरेति एवमेयं भंते !, तहमेयं मं० !, अवितहमेयं भं०!, असंदिद्धमेयं भं० !, इच्छियमेयं भं० !, पडिच्छियमेयं भं०!, इच्छियपडिच्छियमेयं भं० !, वायाए अपडिकूलेमाणा विणएणं पजुवासंति । माणसियाए-संवेगं जणयंता तिव्वधम्माणुरागरत्ता विगह-विसोत्तियपरिवज्जियमई अन्नत्थ कत्थइ मणं अकुव्वमाणा विणएणं पज्जुवासंति । १५. तए णं ते थेरा भगवंतो तेसिं समणोवासयाणं तीसे य महतिमहालियाँए परिसाए चाउज्जामं धम्मं परिकहेंति, जहां केसिसामिस्स जीव समणोवासियत्ताए आणाए आराहगे भवति जीव धम्मो कहिओ। १. रासंगेणं ३ च जं० ॥ २. मणसा जं०॥ ३. भादाहिणपदाहिणं लों० । आयाहिणपयाहिणं जं० ला १.२॥ ४. 'जाव' पदेन 'वंदति णमंसंवि णच्चासन्ने णाइदूरे सुस्सूसमाणा णमंसमाणा अभिमुहा विणएणं पंजलिउडा' इति पाठो बोध्यः ।। ५. वासणादे जं० ।। ६. I> एतच्चिह्नद्वयान्तर्गतः पाठो जं० प्रतावेव, वृत्तौ त्वत्र " इह पर्युपासनात्रैविध्यं मनो-वाक्कायभेदात्" इति संक्षिप्तव्याख्याऽस्ति । औपपातिकसूत्रे मूलपाठे "तं जहा–काइयाए वाइयाए माणसियाए। काइयाए ताव संकुइअग्गहत्थ-पाए सुस्सूसमाणे णमंसमाणे अभिमुहे विणएणं पंजलिउडे पज्जुवासइ। वाइयाए जं जं भगवं वागरेइ एवमेयं भंते! तहमेयं भंते! अवितहमेयं भंते ! असंनिद्धमेयं भंते ! इच्छिअमेअंभंते ! पडिच्छिअमेअं भंते ! इच्छियपडिच्छियमेयं भंते ! से जहेयं तुन्भे वदह अपडिकूलमाणे पजुवासति। माणसियाए महया संवेग जणइत्ता तिव्वधम्माणुरागरत्तो पजुवासइ।" सूत्र ३२ पृ०७५ तथा औपपातिकसूत्रवृत्तौ (पृ० ५९-६०) "इतः वाचनान्तरगतं बह लिख्यते" इति निर्दिश्य विविधशब्दैः उपासनायाः स्वरूपं दर्शितम. "कायिकपर्युपासनामाह-सुसमाहियपसंतसाहरियपाणि-पाया अंजलिमउलियहत्था। वाचिकपर्युपासनामाहएवमेयं भंते ! अवितहमेयं असंदिद्धमेयं इच्छियमेयं पडिच्छियमेयं इच्छियपडिच्छियमेयं सच्चे णं 'एस मढे। माणसियाए-तच्चित्ता तम्मणा तल्लेस्सा तयज्झवसिया तत्तिव्वज्झवसाणा तदप्पियकरणा तयट्ठोवउत्ता तब्भावणभाक्यिा एगमणा अविमणा अणन्नमणा जिणवयणधम्माणुरागरत्तमणा वियसियवरकमलनयणवयणा...तथा पर्युपासते।" अपि च व्याख्यातानि चैतानि वाचनान्तराणि औपपातिकसूत्रवृत्तौ ॥ ७. 'याए महल्लपरिसाते जं० । °याए जाध धम्मो कहिलो जे० लो० ॥ 6. कहेंति । परिसा पडिगया। [१६.] ते णं ते समणोवासया जं० ॥ ९. जहा केसिसामिस्स जाव० हियया तिक्खुत्तो भादाहिणपदाहिणं करेंति, २ एवं चयासि-संजमे णं (सु. १६) ला १॥ १०. अत्र 'जाव'पदेन रायपसेणियसूत्रगतः (पृ० १२०) श्रीकेशिस्वामिकथितः धर्मोपदेशादिवृत्तान्तो योज्यः । स च "तीसे महतिमहालियाए महच्चपरिसाए चाउजामं धम्म परिकहेइ, तं जहा Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०४ वियाहपण्यत्तिसुतं [स०२ उ०५ [सु. १६-१९. पासापचिजथेराणं देसणाए तप-संजमफलपरूषणापुव्वयं देवलोओषवायहेउपरूवणा, थेराणं जणवयविहारो य] १६. तए णं ते समणोवासया थेराणं भगवंताणं अंतिए धम्मं सोचा निसम्म हट्टतुट्ट जाँव हयहिदया तिक्खुत्तो ऑयाहिणपयाहिणं करेंति, २ जाव ५ तिविहाए पजुवासणाए पजुवासंति, २ एवं वदासी-संजमे णं भंते! किंफले १ तवे णं भंते ! किंफले १ तए णं ते थेरा भगवंतो ते समणोवासए एवं वदासीसंजमे णं अजो ! अणण्हयफले, तवे वोदाणफले । १७. [१] तए णं ते समणोषांसया थेरे भगवंते एवं वदासी–जइ णं भंते ! संजमे अणण्हयफले, तवे वोदाणफले किंपत्तियं णं भंते ! देवा देवलोएसु १० उववजंति ? [२] तत्थ णं कालियपुत्ते नीम थेरे ते समणोवासए एवं वदासी-पुव्वतवेणं अजो ! देवा देवलोएसु उववति। [३] तत्थ णं "मेहिले नाम थेरे ते समणोवासए एवं वदासी-पुव्वसंजमेणं अजो ! देवा देवलोएसु उववज्जति। १५ [४] तत्थ णं आणंदरक्खिए णाम थेरे ते समणोवासए एवं वदासीकम्मियाएँ अजो ! देवा देवलोएसु उववति। . [५] तत्थ णं कासवे णाम थेरे ते समणोवासए एवं वदासी-संगियाए अजो! देवा देवलोएसु उववनंति, पुवतवेणं पुवसंजमेणं कम्मियाए संगियाए सव्वाओ पाणाइवायाओ वेरमणं, सव्वाओ मुसावायाओ वेरमणं, सव्वाओ अदिन्नादाणाओ वेरमणं, सव्वाओ बहिद्धादाणाओ वेरमणं" इत्यादिरूपः ॥ १. तते ला २॥ २. 'तुट्ठा उठाए उट्टेति, २ थेरे भगवंते, वंदति णमं०,२ एवं व०-संजमे णं जे० ॥३. अत्र 'जाव'पदेन 'हतुट्ठचित्ता आणंदिया पीइमणा परमसोमणसिया' इत्यादिका पूर्व समागता पदावली योज्या ॥ ४. आदाहिणपदाहिणं लो० ॥ ५. °ति जाव एवं वदासी लो० ॥ ६. तवे णं किं ज० । तवे कि ला २॥ ७. वयंसु-संज° ला ४॥ ८. °वासगा थेरे भग०-जति णं जं० ॥ ९. किंपत्तिए गं ला० ला ३ ॥ १०. णाम थेरे भगवंते ते समणो ज०॥ ११. मेघिलपुत्ते णामं जं०॥ १२. “कम्मियाए त्ति कर्म विद्यते यस्य असौ कर्मी तद्भावः तत्ता तया कर्मितया। अन्ये त्वाहुःकर्मणां विकारः कार्मिका तया-अक्षीणेन कर्मशेषेण" अवृ० ॥ १३. तवेणं अजो! देवा देवलोएसु उववजति, पुब्बसंजमेगं अ०! देवा०, कम्मियाते म०! देवा०, संगियाते म.! देवा जाव उववर्जति जं. ॥ . Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १६-२२] पासावञ्चिजथेरदे लगाए देवलोगोववाय हे उपरूवणा १०५ अज्जो ! देवा देवलोएसु उववजंति । सच्चे णं ऐस मट्ठे, नो चेव णं आत - भाववत्तव्वयाए । १८. तए णं ते समणोवासयां थेरेहिं भगवंतेहिं इमाई एयारूवाई वागरणाई वागरिया समाणा हट्टतुट्टा थेरे भगवंते वंदंति नर्मसंति, २ पसिणाई पुच्छंति, २ अट्ठाई उवादियंति, २ उडाए उट्ठेति, २ थेरे भगवंते तिक्खुत्तो वंदंति णमंसंति, २ थेराणं भगवंताणं अंतियाओ पुप्फवतियाओ चेइयाओ पडिनिक्खमंति, २ जामेव दिसिं पाउन्भूया तामेव दिसिं पडिगयाँ । १९. तए णं ते थेरा अन्नया कयाइ तुंगियाओ पुप्फवतिचेइयाओ पेंडिनिग्गच्छंति, २ बहिया जणवयविहारं विहरंति | [सु. २० - २५ रायगिहे भिक्खायरियागयस्स गोयमस्स तुंगियानगरित्थ- १० पासावच्चिज्जथेरपरूवणानिसमणं, भगवओ पुरओ पुच्छा, पासावञ्चिज्जथेरपरूषore भगवओ अविरोहनिद्देसो य] २०. तेणं काले २ रायगिहे नामं नगरे जाव परिसा पडिगया । २१. तेणं कालेणं २ समणस्स भगवओ महावीरस्स जेट्ठे अंतेवासी इंदभूतीनामं अणगारे जोव संखित्तविउलतेयलेस्से छछट्टेणं अनिक्खित्तेणं तवोकम्मेणं १५ संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे जाव विहरति । २२. तए णं से भगवं गोतमे छट्ठक्खमणपारणगंसि पढेमाए पोरिसीए सज्झायं करेई, बीयाए पोरिसीए झाणं झिययइ, ततियाए पोरिसीए अतुरियमचवलमसंभंते मुहपोत्तियं पडिलेहेति, २ भायणाई वत्थाई पडिलेहेइ, २ भौयणाई १. एसेव भट्ठे लों० ॥ २. या थेरे भगवंते वंदंति नमंसंति, २ पसिणाई पुच्छंति, २ अट्ठाई उवादियंति जामेव दिसं पाउन्भूया तामेव दिसं पडिगया जे० लों० ला० ॥ ३. 'या । तेणं कालेणं जे० लों० ला० ला ३-४ ॥ ४ पडिनिक्खमंति ला २ ॥ ५. 'जाव ' पदेन " गोयमसगोते सत्तुस्सेहे समचउरंससंठाणसंठिए वइरो सहनारायसंघयणे कणगपुलक निग्धस पम्हगोरे उग्गतवे दित्ततवे तत्ततवे महातवे रतवे उराले घोरे घोरगुणे घोरतवस्सी उच्छूढसरीरे " इत्यादिः औपपातिक पृ० ८३ गतः आलापको बोध्यः ॥ ६. विउललेसे ला० ॥ ७ तवसा जाव विहरति ला०ला २-४ ॥ ८. णे विहरति । [ २२.] तए णं समणे भगवं लों० ॥ ९ पढमपोरि लों० ॥ १०. रेति, बितियाए पोरुसीए ला १-२ ॥ ११. झियाइ लों० । शियाति ला० ॥ १२. पोरसीए ला २-३-४ ॥ १३. भायण - त्रत्थाइं लों० ला०ला २-३ ॥ १४. भायणवत्थाई पम ला०ला ३ ॥ ५ Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०६ वियाहपण्णन्तिसुत्तं [स०२ उ०५ पमजति, २ भायणाइं उग्गाहेति, २ जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छति, २ समणं भगवं महावीरं वंदति नमंसति, २ एवं वदासी-इच्छामि गं भंते ! तुमहिं अब्भणुण्णाए छट्ठक्खमणपारणगंसि रायगिहे नगरे उच्च-नीय मज्झिमाइं कुलाइं घरसमुदाणस्स भिक्खोयरियाए अडित्तए । अहासुहं देवाणुप्पिया! ५ मा पडिबंध करे। २३. तए णं भगवं गोतमे समणेणं भगवया महावीरेणं अब्भणुण्णाए समाणे समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतियाओ गुणसिलाओ चेतियाओ पडिनिक्खमइ, २ अतुरितमचवलमसंभंते जुगंतरपलोयणाए दिट्ठीए पुरंतो रियं सोहेमाणे २ जेणेव रायगिहे नगरे तेणेव उवागच्छइ, २ रायगिहे नगरे उद१० नीय-मज्झिमाई कुलाइं घरसमुदाणस्स भिक्खायरियं अडति । २४. तए णं से भगवं गोतमे रायगिहे नगरे जाव (सु.२३) अडमाणे बहुजणंसदं निसामेति-"एवं खलु देवाणुप्पिया! तुंगियाए नगरीए बहिया पुप्फर्वतीए चेतिए पासावच्चिज्जा थेरा भगवंतो समणोवासएहिं इमाई एतारूवाइं वागरणाइं पुच्छिया-संजमे थे भंते ! किंफले, तेंवे णं भंते ! किंफले ? । तए णं १५ ते थेरा भगवंतो ते समणोवासए एवं वदासी-संजमे णं अजो! अणण्हयर्फले, तवे वोदाणफले तं चेव जाव (सु. १७) पुन्वतवेणं पुव्वसंजमेणं कम्मियाए संगियाए अजो! देवा देवलोएसु उववज्जति, सच्चे णं एस मढे, णो चेव णं आयभाववत्तवयाए" से कहमेतं मन्ने एवं ?। २५. [१] तएँ णं से भगवं गोयमे इमीसे कहाए लद्धढे समाणे जायसड्ढे २० जाव समुप्पन्नकोतुहल्ले अहापज्जतं समुदाणं गेण्हति, २ रायगिहातो नगरातो पडिनिक्खमति, २ अतुरियं जाव सोहेमाणे जेणेव गुणसिलए चेतिए जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवा०, २ सम० भ० महावीरस्स अदरसामंते गमणागमणाए पडिक्कमति, एसणमणेसणं आलोएति, २ भत्तपाणं पडिदंसेति, २ १. अणुणाते छ° ला ४ ॥ २. भिक्खाइरियाए लों० ॥ ३. °बंध। २३. तते गं ला० विना ।। ४. पुरतो इरियं ला० ला ३ । पुरितो इरिया ला ४ ॥ ५. क्खाइरियं लों० । क्खायरियाए अड ला ४ ॥ ६. °वतिचेहए ला० ला ३ । वतिए चे' ला १.२॥ ७. तवे किं° ला० ला १-३-४ । तवे णं किं ला २॥ ८. वयासि ला ४ ॥ ९. "फले, तंचे जाव पुव्व लो० ॥ १०. मायवत्त ला ४ ॥ ११. कहमेतं भंते! एवं ला १॥ १२. मन्ने ?। तए लों० । 'एयं मन्ने' अर्थात् 'एतत् जनसमुदायकथनम् एवंप्रकारकम् कथं मन्ये' इति भावः ॥ १३. तए णं समणे० गोयमे मु०॥ १४. °मणए मु०॥ १५. मणेसणेणं ला० ला ३ ॥ Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०७ सु० २३-२५] पासावञ्चिजथेरपरूवणाए भगवओ अविरोहो समणं भ० महावीरं जाव एवं वदासि-" एवं खलु भंते ! अहं तुब्भेहिं अब्भगुण्णाते समाणे रायगिहे नगरे उच्च-नीय-मज्झिमाणि कुलाणि घरसमुदाणस्स भिक्खोयरियाए अडमाणे बहुजणसदं निसामेमि एवं खलु देवा० ! तुंगियाए नगरीए बहिया पुप्फवईए चेइए पासावचिन्जा थेरा भगवंतो समणोवासएहिं इमाई एतारूवाइं वागरणाइं पुच्छिता-संजमे णं भंते ! किंफले १ तवे किंफले १ ५ तं चेव जाव (सु. १७) सच्चे णं ऐस मटे, णो चेव णं आयभाववत्तव्वयाए'। [२] "तं पंभू णं भंते ! ते थेरा भगवंतो तेसिं समणोवासयाणं इमाई एतारूवाइं वागरणाई वागरित्तए ? उदाहु अप्पभू १, समिया णं भंते ! ते थेरा भगवंतो तेसिं समणोवासगाणं इमाइं एतारूवाइं वागरणाई वागरित्तए १ उदाहु असमिया ?, आंउजिया णं भंते ! ते थेरा भगवंतो तेसिं समणोवासयाणं इमाई १० एयारूवाइं वागरणाइं वागरित्तए १ उदाहु अणाउन्जिया ?, पलिउजिया णं भंते ! ते थेरा भगवंतो तेसिं समणोवासयाणं इमाई एयारूवाई वागरणाई वागरित्तए १ उदाहु अपलिउजिया १, पुवतवेणं अज्जोः! देवा देवलोएसु उववज्जति, पुव्वसंजमेणं०, कम्मियाए०, संगियाए०, पुव्वतवेणं पुव्वसंजमेणं कम्मियाए संगियाए अजो! देवा देवलोएंसु उववजंति । सच्चे णं एस मढे णो चेव णं आयमाववत्तव्वयाए ?"। १५ [३] पैम णं गोतमा ! ते थेरा भगवंतो तेसिं समणोवासयाणं इमाइं एयारूवाइं वागरणाइं वागरेत्तए, णो"चेव णं अप्पभू, तह चेव नेयव्वं अविसेसियं जाव पभू समिया आउजिया पलिंउजिया जाव सच्चे णं एस मटे, णो चेव णं आयभाववत्तव्वयाए। [४] अहं पि" य णं गोयमा ! एवमाइक्खामि भासेमि पण्णवेमि २० परूवेमि-पुन्वतवेणं देवा देवलोएसु उववजंति", पुव्वसंजमेणं देवा देवलोएसु १. °माई कुलाई घ° ला ३ ॥ २. भिक्खय° ला ४। भिक्खाइरियाए लो० ॥ ३. पुप्फवइए ला १-२। पुष्फवतीचे ला० ला ३॥ ४. वच्चेज्जा लों० ॥ ५. एस अढे ला ३॥ ६. पहू ला० ला ३॥ ७. 'सम्यक् ' इति अथवा सम्यञ्चः अथवा समिताः (सम् +इताः) अथवा श्रमिताः-कृतशास्त्रश्रमाः अभ्यासवन्तः-इति वृत्तिकारव्याख्यागता अर्थाः ॥ ८. अस्समिया लो। अस्समिआ ला २॥ ९. “आउज्जिय त्ति आयोगिका:-उपयोनवन्तो ज्ञानिन इत्यर्थः" अवृ०॥ १०. "पलिउब्जिय त्ति परि-समन्ताद् योगिकाः-परिज्ञानिन इत्यर्थः" अवृ०॥ ११. पहू ला ४॥ १२. नो अप्पभू ला २-४॥ १३. 'जाव' पदेन 'नो असमिया' इत्यादीनि 'नो अपलिउजिया' इति पदपर्यन्तानि पूर्वोकपदानि योज्यानि ॥ १४. पिणं लो० ॥ १५. °ति संजमेणं०, कम्मियाए लों० ला० ला ३ ॥ Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०८ . वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०२ उ० ५-७ उववजंति, कम्मियाए देवा. देवलोएसु उववजंति, संगियाए देवा देवलोएसु उववजंति, पुव्वतवेणं पुनसंजमेणं कम्मियाए संगियाए अजो! देवा देवलोएसु उववजति; सच्चे णं एस मटे, णो चेव णं आयभाववत्तवयाए । [सु. २६. समण-माहणपज्जुषासणाए अणंतर-परंपरफलपरूषणा २६. [१] तहारूवं णं भंते ! समणं वा माहणं वा पज्जुवासमाणस्स किंफला पज्जुवासणा ? गोयमा ! सवणफला । [२] से णं भंते ! सवणे किंफले १ णाणफले। [३] से णं भंते ! नाणे किंफले १ विण्णाणफले। [४] से णं भंते ! विण्णाणे किंफले ? पञ्चक्खाणफले । [५] से णं भंते ! पञ्चक्खाणे किंफले १ संजमफले। [६] से णं भंते ! संजमे किंफले १ अणण्हयफले । [७] एवं अणण्हये तवफले । तवे वोदाणफले । वोदाणे अकिरियाफले । [८] से णं भंते ! अकिरिया किंफला ? सिद्धिपज्जवसाणफला पण्णत्ता गोयमा ! । गाहा१५ सवणे णाणे य विण्णाणे पञ्चक्खाणे य संजमे । अणण्हये तवे चेव वोदाणे अकिरिया सिद्धी ॥१॥ [सु. २७. वेभारपव्वयाहोभागगय महातपोवतीर'नामगहरयधिसए अण्ण- . उत्थियपरूवणापडिसेहपुव्वयं भगवओ परूवणा] २७. अण्णउत्थिया णं भंते ! एवमाइक्खंति भासेंति पण्णवेंति परवेंति२० एवं खलु रायगिहस्स नगरस्स बहिया वेभारस्स पब्वयस्स अहे एत्थ णं महं एगे हरए अंधे पण्णते अणेगाइं जोयणाई आयाम-विक्खंभेणं नाणादुमसंडमंडिउद्देसे सस्सिरीए जा पडिरूवे । तत्थ णं बहवे ओराला बलाहया संसेयंति सम्मुच्छंति १. 'अयम् उष्णजलधरो हृदो वर्तमानकालेऽपि सर्वेः प्रत्यक्षं दरीदृश्यते, केचन जनास्तत्र धर्मबुद्धया स्लान्ति अपि । तथा शरीरस्य त्वररोगोपशमनाय अपि केचित् स्नान्ति' सम्पा० ॥ २. "क्वचित् तु हरए त्ति न दृश्यते" अवृ०॥ ३. अप्पे पन्नत्ते लो। “अघे त्ति अघाभिधानः। 'अघे' इत्यस्य च स्थाने अप्पे त्ति दृश्यते। तत्र च आप्यः-अपां प्रभवः हृद एव" अवृ०॥ ४. “जाव' पदेन 'पासादीए अभिरूवे' इत्यादि योज्यम् ॥ Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २६-२७,१,१] समण-माहणपज्जुवासणाफलपरूवणाइ १०९ वासंति तव्वतिरित्ते य णं सया समियं उसिणे २ आउका अभिनिस्सवइ । से केहमेतं भंते ! एवं ? गोयमा ! जं णं ते अण्णउत्थिया एवमाइक्खंति जाव जे ते एवं परूवेंति मिच्छं ते एवमाइक्वंति जाव सव्वं नेयव्वं । अहं पुण गोतमा ! एवमाइक्खामि भा० पं० प० – एवं खलु रायगिहस्स नगरस्स बहिया वेभारस्स पव्वतस्स अदूरसामंते एत्थ में महातँवोवतीरप्पभवे नामं पासवणे पण्णत्ते, पंच ५ धणुसताणि आयाम - विक्खंभेणं नाणादुमसंडमंडिउद्देसे सस्सिरीए पासादीए दरिसणिजे अभिरूवे पडिरूवे । तत्थ णं बहवे उसिणजोर्णिया जीवा य पोग्गला य उद्गत्ताए वक्कमंति विउक्कमंति चयंति उववनंति तव्वतिरित्ते विं य णं सया समितं उसिणे २ आउयाए अभिनिस्सवति - एस णं गोतमा ! महातँवोवतीरप्पभवे पासवणे, एस णं गोतमा ! महाँतवोवतीरप्पभवस्स पासवणस्स अट्ठे पण्णत्ते । सेवं भंते ! २त्ति भगवं गोयमे समणं भगवं महावीरं वंदति नम॑सति ॥ १० 11 2.4 11 [छट्ठो उद्देसो 'भासा '] [सु. १. भासासरूषाइजाणणत्थं पण्णवणासुत्तस्स भासापदावलोयणनिद्देसो ] १. से णूणं भंते! ' मंन्नामी 'ति ओधारिणी भासी १ एवं भासौंपदं १५ भाणियव्वं । ॥ २.६ ॥ [सत्तमो उद्देसो 'देव'] [सु. १. देषाणं भेयपरूषणा ] इ णं भंते! देवा पण्णत्ता १ गोयमा ! चउव्विहा देवा पण्णत्ता, तं २० जहा - भवणवति - वाणमंतर - जोतिस - वेमाणिया १. आउए ला० ला २-३ । आउयाए ला १-४ ॥ २. कयमेयं लों० ॥ ३. जे णं लों० ॥ ४. क्खति । अहं पुण ला २ ॥ ५. णं महं महा लो० ला० ला ३ ॥ ६. महइमहा ला ४ ॥ ७. 'तवोतीरप्पभ लों० जे० ला० ला २ ॥ ८. जोणीया ला २ ॥ ९. वि यत्थ णं लों० ला १ ॥ १०. ' मन्नामि' इत्येवंरूपेण भाष्यमाणा भाषा इति भावः ॥ ११. धारिणीति भा ला ३ ॥ १२. भासा ? भासापदं लों० ॥ १३. प्रज्ञापनासूत्रस्थात्र एकादशं भाषापदम् ज्ञेयम् ॥ १४. कति णं ला २-३-४ । कतिविहा णं मु० ॥ Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुतं [स० २ उ० ७-८ [सु. २. चउन्विहदेवठाण-कप्पपड्डाणाइजाणणत्थं पण्णषणामुत्त-जीवाभिगम . सुत्तावलोयणनिदेसो २. कहि णं भंते ! भवणवासीणं देवाणं ठाणा पण्णत्ता १ गोयमा ! इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए जहा ठाणपदे देवाणं वत्तव्वया सा भाँणियव्वा । ५ उववादेणं लोयस्स असंखेजइभागे । एवं सव्वं भाणियव्वं जाव (पण्णवणासुतं सु. १७७ तः २११) सिद्धगंडियां समत्ता ।। "कॅप्पाण पंतिट्ठाणं बाहल्लुचत्तमेव संठाणं ।" जीवांभिगमे जो वेमाणियुद्देसो सो भाणियव्वो सव्वो। ॥२.७॥ [अट्ठमो उद्देसो 'सभा'] [सु. १. चमरस्स असुरिंदस्स सभाए परूषणा] १. कहि णं मंते ! चमरस्स असुररण्णो सभा सुहम्मा पण्णता ? गोयमा ! जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स दाहिणेणं तिरियमसंखेने दीव-समुद्दे वीईवइत्ता अरुणवरस्स दीवस्स बाहिरिल्लातो वेइयंतातो अरुणोदयं समुदं बाया १. कहं णं ला० ला ३ । कह णं ला १॥ २. वासीदेवाणं लो० ॥ ३. प्रज्ञापनाया द्वितीयं स्थानपदमत्र बोध्यम् । वृत्तौ स्थानपदस्य अत्रोपयुक्तः पाठः प्रदर्शितः तस्य विवरणमपि कृतम् ॥ ४. भासिय ला २॥५. ब्वा। नवरं भवणा पण्णत्ता। उवचादेणं इति सर्वेष्वपि सूत्रादर्शेषूपलभ्यमानोऽप्ययमसलतः पाठो नाहतोऽभयदेवीयवृति प्रज्ञापनासत्रं चानुसत्यात्र मूलवाचनायाम । तथा च अवृ०-“सा इति तथाप्रकारा भणितव्येति । 'नवरं भवणा पण्णत्त'त्ति क्वचिद् दृश्यते, तस्य च फलं न सम्यगवगम्यते"। अत्र सूत्रगत'ठाणा पण्णत्ता'इत्यस्य स्थाने 'भवणा पण्णत्ता ?' इति पाठनिर्देशाय 'नवरं भवणा पण्णत्ता' इतिरूपोऽधिकोऽसङ्गतः पाठः श्रीमदभयदेवसूरिभिः क्वचित् सूत्रादर्श दृष्टः, न च मूलवाचनापाठत्वेनादृतः, प्रज्ञापनासूत्रस्य सर्वेष्वप्यादर्शेषु 'ठाणा पण्णत्ता?' इत्येव पाठो वर्तते ॥ ६. "इह च देवस्थानाधिकारे यत् सिद्धगण्डिकाभिधानं तत् स्थानाधिकारबलात् इति अवसेयम्" भवृ०॥ ७. “तथा इदम् अपरमपि जीवाभिगमप्रसिद्धं. वाच्यम्, तद्यथा-कप्पाण पइट्ठाणं कल्पविमानानाम् आधारो वाच्यः।...बाहल्ल त्ति विमानपृथिव्याः पिण्डो वाच्यः। ...उच्चत्तमेव त्ति कल्पविमानोच्चत्वं वाच्यम् ।...संठाणं ति विमानसंस्थानं वाच्यम्" अवृ०, अत्र वृत्तौ जीवाभिगमसूत्रपाठा अप्युद्धृताः सन्ति ॥ ८. पडिट्ठा ला १॥ ९. जीवाजीवाभिगमसूत्रे चतुर्थप्रतिपत्तौ अयं वैमानिकोद्देशको द्वितीयोऽत्र बोध्यः, पृ० ३९४-३९५ सूत्र २०९-१२॥ १०. असुरकुमाररण्णो ला १ मु०॥ ११.वीतीवतित्ता ला ३॥ १२. अरुणोदं सला० ला ३॥ Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २,१] चमरसमावण्णणं लीसं जोयणसहस्साई ओगाहित्ता एत्थ णं चमरस्स असुररण्णो तिगिछिकूडे नामं उप्पायपव्वते पण्णते, सत्तरसएकवीस जोयणसते उड्डे उच्चत्तेणं, चत्तारितीसे जोयणसते कोसं चे उव्वेहेणं; गोत्थुर्भस्स आवासपबयस्स पमाणेणं नेयव्वं, नवरं उवरिलं पमाणं मज्झे भाणियव्वं जाव मूले वित्थडे, मज्झे संखित्ते, उप्ि विसाले, वरवइरविग्गहिए महामउंदसंठाणसंठिए सव्वरयणामए अच्छे जांव पडिरूवे। से णं एगाए पउमवरवेइयाँए एगेणं वणसंडेण य सव्वतो समंता संपरिक्खित्ते । पैउमवरवेइयाए वैणसंडस्स ये वण्णओ । तस्स णं तिगिछिकँडस्स उप्पायपवयस्स उप्पिं बहुसमरमणिज्जे भूमिभागे पण्णते। वैण्णओ। तस्स णं बहुसमरमणिजस्स भूमिभागस्स बहुमज्झदेसभागे। एत्थ णं महं एगे पासातवडिंसए पण्णते अड्ढाइनाई जोयणसयाई उड्ढं उच्चत्तेणं, पणवीसं १० जोयणसयं विक्खंभेणं । पासायवण्णओ। उल्लोयभूमिवण्णओ। अट्ठ जोयणाई १. असुरकुमाररण्णो ला १ मु० ॥ २. तिगिच्छिकू ला० । तिगिंछकू ला १। तिगिच्छियकू मु०॥ ३. चत्तारि जोय' ला ४ मु०॥ ४. त ला १॥ ५. गोथुभस्स लों० ॥ ६. स्स माणे ला २॥ ७. यध्वं-मूले दसबावीसे जोयणसते विक्खंभेणं, मजो चत्तारि चउवीसे जोयणसते विक्खंभेणं, उवरिं सत्ततेवीसे जोयणसते बिक्खंभेणं; मूले तिणि जोयणसहस्साई दोणि य बत्तीसुत्तरे जोयणसए किंचिविसेसूणे परिक्खेवणं, मज्झे एगं जोयणसहस्सं तिण्णि य इगुयाले जोयणसए किंचिविसेसूणे परिक्खेवेणं, उवरि दोण्णि य जोयणसहस्साइं दोण्णि य छलसीए जोयणसए किंचिविसेसाहिए परिक्खेवेणं; जाव मूले वित्थडे, मु० ला १ अपा०॥ ८. विसाले मज्ने वरव मु०॥ ९. 'जाव'पदेन “सण्हे लण्हे घढे मढे नीरए निम्मले निप्पंके निकंकडच्छाए सप्प समरिईए सउज्जोए पासाईए दरिसणिज्जे अभिरूवे" इत्यादीनि वृत्तौ दर्शितानि पदान्यत्र थोज्यानि ॥ १०. पाए वणला १ मु० बिना ॥ ११. पद्मवरवेदिकावर्णको वृत्तावेवम्-“सा णं पउमवरवेइया अखं जोयण उड्डं उच्चत्तेणं, पंच' घणुसयाई क्खिंभेणं, सव्वरयणामई तिगिच्छिकूडउवरितलपरिक्खेवसमा परिक्खेवणं, तीसे णं पउमवरवेइयाए इमे एयारूवे वण्णावासे पण्णत्ते--वरामया नेमा"॥ १२. “वनखण्डवर्णकस्त्वेवम्-‘से णं वणसंडे देसूणाई दो जोयणाइं चकवालविक्खंमेणं पउमवरवेइयापरिक्खेवसमे परिक्खेवेणं, किण्हे किण्होभासे' इत्यादि।" इति अवृ०॥ १३. य चेतियस्स घण्ण° ला २ ॥ १४. विगिच्छिकू लों० विना ॥ १५. भूमिभागवर्णको वृत्तावेवम्---" से जहानामए आलिंगपुक्खरे इ वा मुइंगपुक्खरे इ वा सरतले इ वा करतले इ वा यसमंडले इ वा चंदमंडले इ वा इत्यादि"॥ १६. “प्रासादवर्णको वाच्यः, स चैवम्-अन्भुग्गयमूसियपहसिए मणि-कणग-रथणभत्तिचित्ते' इत्याटि"| अव०॥ १७."उलोचवर्णकः-प्रासादस्योपरिभागवर्णकः स चैवम तस्सणं पासायवडिंसगस्स इमेयारूवे उल्लोए पण्णत्ते-हामिग-उसम-तरण-नर-मगर-विहग-वालग-किन्नरस-सरभ-चमर कुंजर-वणलय-पउमलयभत्तिचित्ते जाव सव्वतवणिज्जमए अच्छे जाव पडिरूवे। भूमिवर्णकस्त्वेवम् –'तस्स णं पासायवडिंसयस्स बहुसमरमणिज्जे भूमिभागे पण्णत्ते, तं जहाआलिंगपुक्खरे इ वा' इत्यादि" अवृ०॥ Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विवाहपश्यतितं . सिं० २ उ०९-१० मणिपेढिया। चमरस्स सीहास] संचरिवार माणियव्वं । तस्स णं तिगिछिकूडस्स दाहिणेणं छक्कोडिसए पणपन्नं च कोडीओ पणतीसं च सतसहस्साई- पण्णासं च सहस्साई अरुणोदए समुद्दे तिरियं वीइवइत्ता, अहे य रतणष्पभाए पुढवीए चत्तालीसं जोयणसहस्साइं ओगाहित्ता एत्थ णं चमरस्स असुरिंदस्स असुररष्णो चमरचंचा नामं रायहाणी पण्णता, एगं जोयणसतसहस्सं आयाम-विक्खंभेणं जंबुद्दीवपमाणां । ओवारियलेणं सोलस जोयणसहस्साइं आयामविक्खंभेणं, पन्नासं जोयणसहस्साइं पंच य सत्ताणउए जोयणसए किंचिविससूणे परिक्खेवेणं, सव्वप्पमाणं वेमाणियप्पमाणस्स अद्धं नेयव्वं । सभा सुहम्मा उत्तरपुरस्थिमेणं, जिणघरं, ततो उववायसमा हरओ अभिसेय. अलंकारो जहा विजयस्स । १० . उववाओ संकप्पो अभिसेय विभूसणा य ववसाओ। अञ्चणिय सुहगमो वि य चमर परिवार इंड्ढतं ॥१॥> बीयसए अट्ठमो ॥ २.८ ॥ लिवमो उद्देसो 'दीव'] [सु. १. समयखेत्तपावणाजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तापलोयणनिदेसो] १५ . १. किमिदं भंते ! 'समयखेत्ते 'ति पवुचति १ गोयमा ! अड्ढाइजा दीवा दो य समुद्दी-एस णं एवतिए 'समयखेत्तेति पवुच्चति। 'तत्थ णं अयं १. “सपरिवार ति चमरसम्बन्धिपरिवारसिंहासनोपेतम्, तचैवम-तस्स णं सीहासणस्स अवरुत्तरेणं उत्तरेमं उत्तरपुरसिमेणं एल्य गं चमरस्स चउसट्टीए सामाणियसाहस्सीणं चउसट्ठीए भदासणसाहस्सीओ पण्णताओ, एवं पुरथिमेणं पंचण्डं अग्गमहिसीणं सपरिवाराणं पंच भवासणाई सपरिवाराई, दाहिणपुरथिमेणं अभितरियाए परिसाए चउव्वीसाए. देवसाहस्सीणं चउव्वीसं भद्दासणसाहस्सीओ, एवं दाहिणेणं मज्झिमाए अट्ठावीसं भद्दासणसाहस्सीओ, दाहिणपञ्चत्थिमेणं बाहिरियाए बत्तीसं भद्दासणसाहस्सीओ, पचत्थिमेणं सत्तण्हं अणियाहिवईणं सत्त भद्दासणाई चउदिसिं आयरक्खदेवाणं चत्तारि भदासणसहस्सचउसट्ठीओ त्ति, 'तेत्तीसं भोम' त्ति वाचनान्तरे दृश्यते, तत्र भौमानि-विशिष्ट स्थानानि नगराकाराणीत्यन्ये" । अवृ०॥ २. अरुणोदे स ला० ला ४॥ ३. मसुरकुमाररणो मु०॥ ४. °णा | पागारो विवड्ढे जोयणसयं उड्ढं उच्चत्तेणं, मूले पचासं जोषणाई विक्खंभेणं, उवरि मद्धतेरसजोयणा ऋषिसीसगा भद्धजोयणमायाम कोर्स विक्खंभेणं देसूर्ण भद्धजोयणं उड्डं उच्चत्तेणं एगमेगाए बाहार पंच पंच दारसया, भड्ढाइलाई जोयणसयाई-२५० उड्ढं उच्चत्तेणं, भद्धं-१२५ विक्खंभेणं । ओवारियलेणं ला २ मु० ॥ ५. "ओवारियलेणं ति गृहस्य पीठबन्धकल्पम्" अवृ० ॥ ६. <> एतचिह्नद्वयान्तर्गतः पाठो ला २-मु० आदर्शयोविना नोपलभ्यते शेषेष्वादशेंषु ॥ ७. °य सिद्धायण गमो वि य णं चमर मु०॥ ८. इहत्तं मु० ॥ १. यखित्ते पवु ला २॥ १०. °दा य एस ला ४॥ . Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१,१-४] समयखेत्तपरूवणा अस्थिकायमेय-पमेयाइ य ११३ जैबुद्दीवे दीवे' सव्वदीव-समुद्दाणं सव्वन्मंतरए' (जीवाजीवामिक सू. १२४, पत्र १७७) एवं जीवाभिगमवत्तन्वया नैयब्वा जाव अभितरं पुक्खरद्धं जोईसविहूणं । बितीयस्स नवमो उद्देसो ॥२.९॥ [दसमो उद्देसो 'अस्थिकाय'] [सं. १-६. अस्थिकायाणं भेय-पभेयाइपरूषणं] १. कति णं भंते ! अस्थिकाया पण्णत्ता १ गोयमा ! पंच अस्थिकाया पण्णत्ता, तं जहा–धम्मत्थिकाए अधम्मत्थिकाए आगासस्थिकाए. जीवत्थिकाए पोग्गलत्थिकाए। २. धम्मस्थिकाए णं भंते ! कतिवष्णे कतिगंधे कतिरसे कतिफ़ासे १ १० गोयमा ! अवण्णे अगंधे अरसे अफासे अंरुवी अंजीवे सासते अवट्टिते लोंगदव्वे । से समासतो पंचविहे पण्णते, तं जहा-दव्वतो खेततो कालवी भावतो गुणतो। दव्वतो णं धम्मत्थिकाए एगे दव्वे । खेततो गं लोगप्पमाणमेते। कालतो न कदायिं न आसि, न कयाइ नत्थि, जाव निचे। भावतो अवण्णे अगंधे अरसे अफासे । गुणतो गमणगुणे।। ३. अधम्मत्थिकाए वि एवं चेव । नवरं गुणतो ठाणगुणे । ४. आगासत्थिकाए वि एवं वेव। नवरं खेती गं आमासत्यिकाए । लोयालोयप्पमाणमेत्ते अणते चेव जाब (सु. २) गुणओ अवगाहणागुणे। . १. दीवे दीव ला २ ॥ २. “जीवाभिगमवक्तव्यतया नेयं अस्योद्देशकस्य सूत्रं 'जाव इमा गाह 'त्ति समहगाथा, सा च--'अरहंत समय वायर विजू थणिया बलाहगा अगणी । आगर . निहि नइ उवराग निग्गमे वुड्ढिवयणं च ॥१॥” इति अवृ०, अपिचैषा गाथा व्याख्याताऽपि वृत्तौ । एवंस्थितेऽप्यत्र 'जाव इमा गाहा' इत्येतत्पाठपूर्विकेयं समहगाथा जीवाजीवाभिगमसूत्रस्य भगवतीसूत्रस्य च सूत्रादर्शेषु नोपलभ्यते ॥ ३. जोइसमटविणं अकृपा० ॥ ४. 'अस्ति' शब्देन प्रदेशा उच्यन्ते, अतः तेषां कायाः-राशयः अस्तिकायाः। अथवा 'अस्ति' इत्ययं निपातः कालत्रयाभिधायी ततः अस्ति इति सन्ति आसन भविष्यन्ति च ये कायाः प्रदेशराशयः ते अस्तिकायाः" अवृ० ॥ ५. मरूवे भज्जीवे ला ४॥ ६. भज्जीवे ला २ ७. °यि जाव निच्चे लो० ॥ ८. अत्र 'जाव' पदेन 'न कयाइ न भक्स्सिइ, भुविं च, भवइ अ, भविस्सइ अ, धुवे नियए सासए अक्खए अवट्ठिए' इत्येतावन्ति पदानि योज्यानि ॥ । Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११४ विवाहपण्णतिसुतं [स०२ उ०१० ५. जीवत्किाए णं मंते ! कतिवण्णे कतिगंधे कतिरसे कइफासे ? गोयमा ! अवण्णे जाव (सु. २) अरूवी जीवे सासते अवट्टिते लोगदव्वे। से समासओ पंचविहे पण्णत्ते; तं जहा-दव्वतो जाव गुणतो । दव्वतो णं जीवत्यिकाए अणंताई जीवदवाइं। खेत्तओ लोगप्पमाणमेत्ते । कालतो न कयाइ न आसि जाव (सु. २) निचे । भावतो पुण अवण्णे अगंधे अरसे अफासे । गुणतो उवयोगगुणे। ६. पोग्गलत्थिकाए णं भंते ! कतिवण्णे कतिगंधे ०रसे ०फास १ गोयमा! पंचवण्णे पंचरसे दुगंधे अट्ठफासे रूवी अजीवे सासते अवट्टिते लोगदव्वे। से समासओ पंचविहे पण्णत्ते; तं जहा—दबतो खेत्तओ कालतो भावतो गुणतो। १० दव्वतो णं पोग्गलत्थिकाए अणंताई दव्वाइं । खेततो लोगप्पमाणमेत्ते । कालतो न कयाइ न आसि जाव (सु.२) निचे । भावतो वण्णमंते गंध० रस० फासमंते । गुणतो गहणगुणे। [मु. ७-८. पंचण्हमत्थिकायाणं सरूपं] ७. [१] एगे भंते !, धम्मत्थिकायपदेसे 'धम्मत्थिकाए 'त्ति वत्तव्वं १५ सिया १ गोयमा ! णो इणढे समढे। [२] एवं दोण्णि तिण्णि चत्तारि पंच छ सत्त अट्ठ नव दस संखेना असंखेजा भंते! धम्मत्थिकायप्पदेसा 'धम्मत्थिकाए'त्ति वत्तव्वं सिया १ गोयमा ! णो इणढे समढे। [३] एंगपदेसूणे वि य णं भंते ! धम्मत्थिकाए ‘धम्मत्थिकाए 'त्ति २० वत्तव्वं सिया १ णो इणढे समढे। [४] से केणद्वेणं भंते ! एवं वुच्चइ 'एगे धम्मत्थिकायपदेसे नो धम्मत्यिकाए ति वत्तव्वं सिया जाव (सु. ७ [२]) एगपदेसूणे वि य णं १. त्थियाए लो० ॥ २. कयादि लो । कदायि ला० ॥ ३. उवजोग ला० ला ३॥ ४. 'वण्णे दोगंधे पंचरसे भट्ट ला २-४॥ ५. लोयप्पमाणखेत्ते लो० ॥ ६. कयाति लों। कदाइ ला० । कयायि ला १॥ ७. दो वि° ला ३॥ ८. एगदेसूणे वि यणं धम्मस्थिकाए नो वत्सव्वं सिया । से केणटेणं भंते! एवं बुञ्चति जाव एगपदेसूणे वि नो धम्मत्थिकाए ति बत्तव्वं सिया ला ला ३॥ Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ५-९] पंचऽस्थिकायसरूवं अमुत्तजीवलक्खणं च ११५ धम्मत्थिकाए नो धम्मत्थिकाए ति वत्तव्वं सिया ?'। से नूर्ण गोयमा ! खंडे चक्के ? सगले चक्के ? भगवं! नो खंडे चक्के, सगले चक्के । एवं छत्ते चम्मे दंडे देसे आयुहे मोयए। से तेणटेणं गोयमा! एवं वुच्चइ-'एगे धम्मत्थिकायपदेसे नो धम्मत्थिकाए ति वत्तव्वं सिया जाव एगपदेसूणे वि य णं धम्मत्थिकाए नो धम्मस्थिकाए ति वत्तव्वं सिया'। ८.[१] से किं खाई णं मंते ! 'धम्मत्थिकाए 'त्ति वत्तव्वं सिया ? गोयमा ! असंखेजा धम्मत्थिकायपदेसा ते सव्वे कसिणा पडिपुण्णा निरवसेसा ऍगरगहणगहिया, एस णं गोयमा ! 'धम्मत्थिकाए ' ति वत्तव्वं सिया । [२] एवं अहम्मत्थिकाए वि। [३] आगासत्थिकाय-जीवत्थिकाय-पोग्गलत्थिकाया वि एवं चेव । नवरं १० पदेसा अणंता भाणियव्वा । सेसं तं चेव । [सु. ९, अमुत्तजीवलक्खणवत्तव्वया] ९. [१] जीव णं भंते ! सउट्ठाणे · सकम्मे सबले सवीरिए सपुरिसक्कारपरकमे आयभावेणं जीवभाव उवदंसेतीति वत्तव्वं सिया ? हंता, गोयमा ! जीव णं सउट्ठाणे जाव उवदंसेतीति वत्तव्वं सिया।। [२] से केणंटेणं जाव वत्तव्वं सियों ? गोयमा ! जीवे गं अणंताणं आमिणिबोहियनाणपज्जवाणं एवं सुतनाणपजवाणं ओहिनाणपज्जवाणं मणपज्जवनाणपजवाणं केवलनाणपज्जवाणं मतिअण्णाणपजवाणं सुतअण्णाणपजवाणं विभंगणाणपज्जवाणं चक्खुदसणपज्जवाणं अचक्खुदंसणपज्जवाणं ओहिदसणपजवाणं केवलदंसणपजवाणं उवओगं गच्छति, उवयोगलक्खणे णं "जीवे । "से तेणद्वेणं २० एवं बुचइ-गोयमा ! जीवे णं सउहाणे जाव वत्तव्वं सिया। १. भगवं! सगले चक्के, णो खंडे चक्के । एवं ला १॥ २. दूसे आयुहे मो' इति मूलवाचनागतः पाठः पूज्यपादागमप्रभाकरशोधितो ज्ञेयः । दूसे हेयुए मो' लों० । दूसे हधुए मो° ला. ला ३ । दूसे हए मो° ला ४ । दूसे माउपहे मो° मु०॥ ३. “से कि खाई ति अथ किं पुनर् इत्यर्थः" अवृ०॥ ४. खाइ ला ४ ॥ ५. एकग्गह ला २॥ ६. धम्मस्थिकाए । एस गं गोयमा ! धम्मस्थिकाये त्ति वत्तष्वं लो० ला० ॥ ७. जीव-पोग्गलत्थिकाए एवं चेव ला ३ ॥ ८. नवरं तिण्ड पि पदेसा ला ला २-३-४॥ ९. केणट्रेणं वत्त ला० ला३॥१०. सिया? जीवे ला ४॥ ११. जीवे । [१०.] कतिविहे लो० ला ४ ॥ १२. से एएणटेणं ला २॥ . Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णतिसुतं [स०.२ उ० १० [सु. १०-१२. आगासस्थिकायस्स भेया सरूवं च] १०. कतिविहे णं मंते.! आकासे पण्णते ? गोयमा ! दुविहे आगासे पण्णत्ते, तं जहा-लोयाकासे य अलोयागासे य । ११. लोयांकासे णं भंते ! किं जीवा जीवदेसा जीवपदेसा, अंजीवा अजीवदेसा अँजीवपएसा १ गोयमा ! जीवा वि जीवदेसा वि जीवपदेसा वि, अजीवा वि अजीवदेसा वि अजीवपदेसा वि। जे जीवा ते नियमा एगिदिया बेइंदिया तेइंदिया चउरिंदिया पंचेंदिया अणिंदिया । जे जीवदेसा ते नियमा एगिदियदेसा जीव अणिदियदेसा । जे जीवपदेसा ते नियमा एगिदियपदेसा जाव अणिंदियपदेसा । जे अजीवा ते दुविधा पण्णता, तं जहा-रूवी य अरूवी य। १. जे रूवी ते चउविधा पण्णत्ता, तं जहा-खंधा खंधदेसा खंधपदेसा परमाणु पोग्गला । जे अरूवी ते पंचविधा पण्णता, तं जहा-धम्मत्थिकाए, नोधम्मत्थिकायस्स देसे, धम्मत्थिकायस्स पदेसा, अधम्मत्थिकाए, नोअधम्मत्थिकायस्स देसे, अधम्मत्थिकायस्स पदेसा, अद्धासमए । १२. अँलोगागासे णं भंते ! किं जीवा ? पुच्छा तध चेव (सु. ११)। - १५ गोयमा ! नो जीवा जाव नो अजीवप्पएसा । एंगे अजीवदव्वदेसे अंगुरुयलहुए अणंतेहिं अगुरुयलहुयगुणेहिं संजुत्ते सव्वागासे अणंतांगणे । [सु. १३. पंचण्हमत्थिकायाणं पमाणं] १३. [१] धम्मस्थिकाए णं भंते ! केमहालए पण्णत्ते १ गोयमा ! लोए लोयमेत्ते लोयप्पमाणे लोयफुडे लोयं चेव फुसित्ताणं चिट्ठइ । [२] एवं अधम्मत्थिकाए, लोयांकासे, जीवस्थिकाए, पोग्गलत्थिकाए । पंच वि एक्काभिलावा। १. भागासे ला २॥ २. अत्र 'लोयाकासे' इति पदं "लोकाकाशे अधिकरणे" इति वृत्तिकारवचनात् सप्तमीविभक्त्यन्तं बोध्यम् । सम्पा० ॥ ३. अजीचा ला २-४ ॥ ४. मजीव ला २-४ ॥ ५. 'जाव'पदेन 'बेइंदियदेसा तेइंदियदेसा चउरिंदियदेसा पंचेंदियदेसा अणिदियदेसा' इति योज्यम् ॥ ६. देसा, लों० ला १॥ ७. भलोयागा लों० ला १॥८. एगे अजीवदेसे ला० ला ३ । एगे भजीचे पदेसे ला ४॥ ९. अगरुय' ला १-२ ॥ १०. गूणे। लोयागासे गं भंते ! कतिघण्णे २ पुच्छा । गो.! भवण्णे ४ जाव अफासे एगे अजीवदग्वदेसे अगुरुयलहुए अणंतेहिं अगुरुयलहुयगुणेहिं संजुत्ते सव्वागासस्स अणंतभागो। १३. [२] धम्मस्थि° ला २॥ ११. °प्पमत्ते लोय ला १॥ १२. °यागासे ला २ मु०॥ Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१०-२०] आगासस्थिकायभेया अस्थिकायपमाणं धम्मत्थिकायफुसणा य ११७ [सु.१४-२२. अहोलोयाईणं ओघ-विभागेहिं धम्मत्थिकायाइफुसणावत्तव्यया] १४. अहेलोए णं भंते ! धम्मत्थिकायस्स केवतियं फुसति ? गोयमा ! सातिरेगं अद्धं फुसति । १५. तिरियलोए णं भंते !० पुच्छा । गोयमा ! असंखेज्जइभागं फुसइ। १६. उड्ढलोए णं भंते !० पुच्छा। गोयमा ! 'देसोणं अद्धं फुसइ। ५ १७. ईमा णं भंते ! रतणप्पभा पुढवी धम्मस्थिकायस्स किं संखेजइभागं फुसति ? असंखेजइभागं फुसइ १ संखिजे भागे फुसति १ असंखेने भागे फुसति १ सव्वं फुसति १ गोयमा ! णो संखेजइभागं फुसति, असंखेजइभागं फुसइ, णो संखेजे०, णो असंखेजे०, नो सव्वं फुसति । १८. ईमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए घणोदही धम्मत्थिकायस्स १० किं संखेजहभागं फुसति १०। जधा रतणप्पभा (सु. १७) तहा घणोदैहि-घणवात-तणुवाया वि। १९. [१] इमीसे णं भंते ! रतणप्पभाए पुढवीए ओवासंतरे धम्मत्थिकायस्स किं संखेजइभागं फुसति, असंखेजइभागं फुसइ जाव (सु. १७) सव्वं फुसइ १ गोयमा ! संखेजइभागं फुसइ, णो असंखेजइभागं फुसइ, नो संखेन्जे०, १५ नो असंखेजे०, नो सव्वं फुसइ। [२] ओवासंतराइं सव्वाई जंहा रयणप्पभाए। २०. जधा रयणप्पभाए पुढवीए. वत्तव्वया भणिया एवं जाव अहेसत्तमाए। १. देसूर्ण लों० ला ३ ॥ २. अत्र वृत्तिकृद्भिरेवं सूचितम्--" इह प्रतिपृथिवि पञ्च सूत्राणि (सर्वाणि पञ्चत्रिंशत्), देवलोकसूत्राणि द्वादश, अवेयकसूत्राणि त्रीणि, अनुत्तर-ईषत्प्रारभारासूत्रे द्वे, एवं द्विपञ्चाशत् सूत्राणि" । अनया वृत्तिकारगणनया जम्बूद्वीपादिकद्वीपानाम् लवणसमुद्रादिकसमुद्राणां च सूत्राणि अत्र नैव सङ्घटन्ते, अत एव 'जंबुद्दीवाइया दीवा लवणसमुद्दाइया समुद्दा.' एतादृशः पाठः समितिमुद्रिते पुस्तके विद्यमानोऽपि अत्र न गृहीतः । तथा एनमेव भावं 'पुढवोदही घण तणू कप्पा' इत्येषा गाथा अपि समर्थयति। सम्पा०॥ ३. स्स संखे° ला० ला २-३ ॥ ४. संखेजभागे सव्वं फुसति ला० ला ३॥ ५. 'जभागं ला० ला ३॥ ६. इमीसे रय ला०॥ ७. दही घणवाता वणु' ला० ला ३॥ ८. संखेजा नो ला० । संखेज्जा, नो असंखेजा, नो स ला ३ ॥ ९. जहा रयणप्पभाए पुढवीए व जं० ला १-२ विना ॥ १०. °या भाणियच्या एवं लों० ला० ला ३-४ ॥ ११. 'जाव' पदेन 'सकरापभा'प्रभृतीनि सप्तानामपि नरकाणां नामानि योज्यानि ॥ १२. 'माए जंबुद्दीवाईया दीव-समुद्दा। [२१.] एवं सो' ला १ मु०॥ Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११८ वियाहपण्णत्तिसुत्तं . [स० २-३ उ०१०,१ २१. एवं सोहम्मे कप्पे जाव ईसिपमारापुढेवीए । एते सव्वे वि असंखेजइभागं फुसति, सेसा पडिसेहेतव्वा । २२. एवं अधम्मत्थिकाए । एवं लोयागासे वि । गाहापुढवोदही घण तणू कप्पा गेवेजऽणुत्तरा सिद्धी । संखेज्जइभागं अंतरेसु सेसा असंखेज्जा ॥१॥ ॥२.१०॥ ॥ वितिय सयं समत्तं ॥२॥ १. 'जाव'पदेन ईशानत आरभ्य ग्रैवेयकपर्यन्तानाम् देवलोकानां नामानि योज्यानि ॥२. ढवी। एते लों० ला०॥ ३. अंतरासु सेसा ला ४॥ Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . तइयं सयं [सु. १. तइयसयदसुद्देसऽस्थाहिगारगाहा] १. केरिस विउव्वणा १ चमर २ किरिय ३ जाणित्थि ४-५ नगर ६ पाला य ७। अहिवति ८ इंदिय ९ परिसा १० ततियम्मि सते दसुद्देसा ॥१॥ [पढमो उद्देसो 'मोया-केरिस विउव्वणा'] [सु. २. पढमुद्देसस्सुवुग्घाओ] २. तेणं कालेणं तेणं समएणं मोया नाम नगरी होत्था । वेण्णओ। तीसे णं मोयाए नगरीए बहिया उत्तरपुरस्थिमे दिसीमागे णं नंदणे नामं चेतिए होत्था। वण्णओ । तेणं कालेणं २ सामी समोसढे । परिसा निग्गच्छति । पडिगता परिसा । [सु. ३-६. अग्गिभूइपुच्छाए भगषओ चमर-तस्सामाणिय-तायत्तीसग-लोग- १० पाल-अग्गमहिसीणं इड्ढि-जुति-बल-जस-सोक्ख-अणुभाग-विउषणापरूषणा] ३. तेणं कालणं तेणं समएणं समणस्स भगवतो महावीरस्स दोच्चे अंतेवासी अग्गिभूती नामं अणगारे गोतमे गोत्तेणं सत्तुस्सेहे जाँव पजुवासमाणे एवं वदासी-चमरे णं भंते ! असुरिंदे असुरराया केमॅहिड्ढीए १ केमहन्जुतीए ? केमहाबले ? केमहायसे १ केमहासोक्खे १ केमहाणुभागे? केवतियं च । णं पभु विकुवित्तए १ गोयमा! चमरे णं असुरिंदे असुरराया महिड्ढीए जाव महाणुभागे। से णं तत्थ चोत्तीसाए भवणावाससतसहस्साणं, चउसट्ठीए सामाणियसाहस्सीणं, तायत्तीसाए तायत्तीसगाँणं जाँव विहरति । एमहिड्ढीए १. पालय त्ति। लघुवृ०॥ २. “मोया समत्ता-मोकाभिधाननगर्याम् अस्य उद्देशकार्थस्थ कीदृशी क्कुिर्वणा' इत्येतावद्रूपस्य उक्तत्वाद् ‘मोका' एव अयम् उद्देशक उच्यते” इत्यस्य प्रथमोद्देशकस्यान्ते अवृ०॥ ३. एतौ नगरी-चैत्यवर्णको पूर्ववर्णकवद् वाच्यौ॥ ४. अत्र 'जाव'पदेन प्रथमशतके प्रथमोद्देशके आगतः श्रीगौतमस्वामिनः समग्रो वर्णको वाच्यः॥ ५. केमहड्ढी ला०॥ ६. तावत्ती° लो० ला १॥ ७. अभिधर्मकोशे "षड् देवाः चातुर्माहाराजिक-त्रयस्त्रिंशयामतुषित-निर्माणरति-परनिर्मितवशवर्तिनः इति देवाः" अभिधः । तावतिसा इति पालिशब्दः॥ ८. 'जाव'पदेन 'चउण्हं लोगपालाणं पंचण्हं अग्गमहिसीणं सपरिवाराणं, तिण्हं परिसाणं, सत्तण्हं अणियाणं, सत्तण्हं अणियाहिवईणं, चउण्हं चउसठ्ठीणं आयरक्खदेवसाहस्सीणं, अन्नेसिं च बहूणं चमरचंचारायहाणिवत्थव्वाणं देवाण य देवीण य आहेवच्चं पोरेवच्चं सामित्तं भट्टित्तं आणाईसरसेणावचं कारेमाणे पालेमाणे महयाऽऽहयनट्ट-पीय-वाइय-तंती-तल-ताल-तुडिय-घणमुइंगपडुप्पबाइयरवेणं दिब्वाइंभोगभोगाई भुंजमाणे' इति वाच्यम् ॥ Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विवाहपण्णत्तत्तं [स० ३ उ०१ जीव एमहाणुभागे । एवतियं च णं पभू विकुव्वित्तए – से जहानामए जुवंती जुवाणे हत्थेणं हत्थे गेण्हेजा, चक्कस्स वा नाभी अरंगाउत्ता सित, एवामेव गोयमा ! चमरे असुरिंदे असुरराया वेउव्वियसमुग्धातेणं समोहण्णति, २ संखेज्जाइं जोअर्णांइं दंडं निसिरति, तं जहा -रतणाणं जाँव रिट्ठाणं अहाबायरे ५ पोग्गले परिसाडेति, २ अहासुहुमे पोग्गले परियांइयति, २ दोच्चं पि वेउव्वियसमुग्धाएणं सैमोहण्णति, २ पभू गं गोतमा ! चमरे असुरिंदे असुरराया केवलकप्पं जंबुद्दीवं दीवं बहूहिं असुरकुमारेहिं देवेहिं देवीहि य आइण्णं वितिकिण्णं उवत्थडे संथ फुडं अवगाढावगाढं करेत्तए । अदुत्तरं च णं गोतमा ! पभू चमरे असुरिंदे असुरराया तिरियमसंखेज्जे दीव-समुद्दे बहूहिं असुरकुमारेहिं देवेहिं १० देवीहि य आइण्णे वितिकिण्णे उवत्थडे संथडे फुडे अवगाढावगाढे करेत्तए । एस णं गोतमा ! चमरस्स असुर्रिदस्स असुररण्णो अयमेतारूवे विसए विसयमेत्ते भुँइए, णो चेव णं संपत्तीए विकुव्विँसु वा, विकुव्वति वा, विकुव्विस्सति वा । १२० ४. जति णं भंते ! चमरे असुरिंदे असुरराया एमहिड्ढीए जावें एवइयं च णं पभू विकुव्वित्तए, चमरस्स णं भंते! असुरिंदस्स असुररण्णो सामाणिया १५ देवा केमहिड्ढीया जव केवतियं च णं पभू विकुव्वित्तए १ गोयमा ! चमरस्स असुरिंदस्स असुररण्णो सामाणिया देवा महिड्ढीया जाव महाणुभागा । ते णं १. ' जाव' पदेन 'एमहज्जुतीए एमहाबले एमहाय से एमहासोक्खे एमहाणुभागे' इत्यादि वाच्यम् ॥ २. जुवति जुधाणे लों० ला० " यथा युवतिं युवा हस्तेन हस्ते गृह्णाति बृद्धैस्तु व्याख्यातम् यथा यात्रादिषु युवतिः यूनो हस्ते लमा प्रतिबद्धा गच्छति बहुलोकप्रचिते देशे " अत्रृ० ॥ ३. “ अरकैः आयुक्ता अरकायुक्ता स्यात् अथवा अरका उत्तासिता आस्फालिता यां अरकोत्तासिता" अषृ० ॥ ४. सिया लों० ॥ ५. समोहणइ ला० मु० मुद्रितटीकायां च, भगवतीसूत्रस्य प्राचीन प्राचीनतमेषु सूत्रादर्शेषु नृत्यादर्शेषु चात्राऽन्यत्र च ' समोहण्णति - ण्ण'नइ' इत्येव पाठ उपलभ्यते, अपिच प्रज्ञापनासूत्रेऽपि सर्वेषु मूल- टीकादर्शेषु 'समोहण्णइ समोहणणंति' इतिरूपः पाठ उपलभ्यते; दृश्यतां पण्णवणासुत्तं सू० २१७० [१२] तथा प्रज्ञापनासूत्रटीका पत्र ६०२ पृष्ठि १ ॥ ६. णाई उड्ढं दं° ला १ ॥ ७. ' जाव ' पदेन ' वइराणं वेरुलियाणं लोहियक्खाणं मसारगल्लाणं हंसगब्भाणं पुलयाणं सोगंधियाणं जोतीरसाणं अंकाणं अंजणाण रयणाणं जायरूवाणं अंजणपुलयाणं फलिहाणं' इति वाच्यम् ॥ ८. अहबा° लों० ला० ॥ ९. यतियति लों० ला० ॥ १०. भरगाढा जेसं० ला ० ला १। अरगाढागाढं लों० ॥ ११. आगाढागाढे लों० । अरगाढावगाढे ला १ ॥ १२. बुइते ला० ॥ १३. " 'विकुर्व ' इत्ययं धातुः सामयिकोsस्ति, 'विकुर्वणा' इत्यादिप्रयोगदर्शनात् " अषृ० ॥ १४. ' जाव 'पदेन 'एमहजुतीए एमहाबले एमहायसे एमहासोक्खे एमहाणुभागे' इति वाच्यम् ॥ १५. एवयं लों० । एव्वइय ला० ॥ १६. ' जाव' पदेन ' के महज्जुतीया केमहाबला' इत्यादि पूर्ववदः वाच्यम् ॥ Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ४-६] . चमर-तस्सामाणियाईणं इड्ढि-जुतिआइपरूवणा तत्थ साणं साणं भवणाणं, साणं साणं सामाणियाणं, साणं साणं अग्गमहिसीणं, जीव दिव्वाइं भोगभोगाइं भुंजमाणा विहरति । एमहिड्ढीया जाव एवतियं च णं पभू विकुवित्तए–से जहानामए जुवति जुवाणे हत्थेणं हत्थे गेण्हेजा, चक्कस्स वा नामी अरयाउत्ता सिया, एवामेव गोतमा ! चमरस्सै असुरिंदस्स असुररण्णो एगमेगे सामाणिएँ देवे वेउँब्वियसमुग्घातेणं समोहॅण्णइ, २ जाव दोचं पि ५ वेउनियसमुग्घाएणं समोहेण्णइ, २ पभूणं गोतमा ! चमरस्स असुरिंदस्स असुररण्णो एगमेगे सामाणिए देवे केवलकप्पं जंबुद्दीवं दीवं बहूहिं असुरकुमारेहिं देवेहिं देवीहि य आइण्णं वितिकिण्णं उवत्थडं संथडं फुडं अवगाढावगाढं करेत्तए । अदुत्तरं च णं गोतमा ! पभू चमरस्स असुरिंदस्स असुररण्णो एगमेगे सामाणियदेवे तिरियमसंखेजे दीव-समुद्दे बहूहिं असुरकुमारेहिं देवेहिं देवीहि य आइण्णे वितिकिण्णे १० उवत्थडे संथडे फुडे अवगाढावगाढे करेतए । एस णं गोतमा ! चमरस्स . असुरिंदस्स असुररण्णो एगमेगस्स सामाणियदेवस्स अयमेतारूवे विसए विसयमेते (इए, णो चेव णं संपत्तीए विकुबिसु वा विर्कुव्वति वा विकुब्बिस्सति वा । ५. [१] जइ णं भंते ! चमरस्स असुरिंदस्स असुररण्णो सामाणिया देवा एमहिड्ढीया जाव एवतियं च णं पभू विकुवित्तए चमरस्स णं भंते ! १५ असुरिंदस्स असुररण्णो तीयत्तीसिया देवा केमहिड्ढीया ? तीयत्तीसिया देवा जहा. सामाणिया तहा नेयव्वा। [२] लोयपाला तहेव । नवरं संखेजा दीव-समुद्दा भाणियव्वौं । ६. जति णं भंते ! चमरस्स असुरिंदस्स असुररण्णो लोगपाला देवा एमहिड्ढीया जाव एवतियं च णं पभू विकुवित्तए, चमरस्स णं भंते ! असुरिंदस्स २० असुररण्णो अग्गमहिसीओ देवीओ केमहिड्ढीयाओ जाँव केवतियं च णं पभू ।' 1. 'जाव'पदेन “अन्नेसिं च बहूणं देवाण य देवीण य आहेवच्चं पोरेवचं सामित्तं भट्टित्तं आगाईसरसेगावचं कारेमाणा पालेमाणा महयाऽऽहयनगीयवाइयतंतीतलतालतुडियघणमुइंगपडुप्पवाइयरवेणं दिव्वाई' इति वाच्यम् ॥ २. स्स वि अ° लो० ॥ ३. 'णियदेवे ला १ . ला• ॥ ४. वेयुब्बि लो० ॥ ५. हणइ ला० मु० ॥ ६. अरगाढा लों० ला० ला १॥ ७. अरगाढागाढे ला० ला १॥ ८. बुइते ला० । वुइदे ला १ ॥ ९. विकुव्वंति वा विकुस्विस्संति वा लों० ला १॥ १०. तावत्तीसाओ देवा ला। तावत्तीसता देवा ला १। वावत्तीसिया लों० । 'बायस्त्रिंशपतिः' इति हैमअमिधानचिन्तामणौ ॥ ११. तावत्तीसया लों. ला १ ला.॥ १२. वा बहूहिं भसुरकुमारेहिं २ माइण्णे जाव विउविस्संति वा। ला १ मु०॥ १३. °स्स णं असुरिंदस्स लो० ॥ १४. 'जाव' पदेन 'केमहज्जुतीयाओ' इत्यादिकानि स्त्रीलिङ्गसहितानि पदानि योज्यानि ॥ १५. केवइ च णं लो० ॥..... Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२२ बियाहपण्णत्तिसुतं [स० ३ उ० १ विकुव्वित्तए ? गोयमा ! चमरस्स णं असुरिंदस्स असुररण्णो अग्गमहिसीओ देवीओ महिड्ढीयाओ जाव महाणुभागाओ । ताओ णं तत्थ साणं साणं भवणाणं, साणं साणं सामाणियसाहस्सीणं, साणं साणं महत्तरियाणं, साणं साणं परिसाणं जाव एमहिड्ढीयाओ, अन्नं जहा लोगपालाणं (सु. ५ [२]) अपरिसेसं । [सु. ७-१०. अग्गिभूइपरूषियचमराइषत्तव्ययं असदहंतस्स घाउ भूइस्स संकाए भगवओ समाहाणं, अग्गिभूइं पर बाउभूइकयं खामणाइ य] ७. सेवं भंते ! २ त्ति भगवं दोच्चे गोतमे समणं भगवं महावीरं वंदइ नमंसइ, २ जेणेव तच्चे गोयमे वायुभूती अणगारे तेणेव उवागच्छति, २ तच्चं गोयमं वायुभूर्ति अणगारं एवं वदासि - एवं खलु गोतमा ! चमरे १० असुरिंदे असुरराया एमहिड्ढीए तं चेवें एवं सव्वं अपुट्ठवैागरणं नेयव्वं अपरिसेसियं जाव अग्गमहिसीणं वत्तव्वैया समत्ता । ८. तए णं से तच्चे गोयमे वायुभूती अणगारे दोच्चस्स गोतमस्स अग्गिभूतिस्स अणगारस्स एवमाइक्खमाणस्स भा० पं० परू० एतमट्ठे नो सद्दइति, नो पत्तियति, नो रोयति; एयमङ्कं असद्दहमाणे अपत्तियमाणे अंरोएमाणे उँट्ठाए उट्ठेति, १५ २ जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ जाव पज्जुवासमाणे एवं वयासी - एवं खलु भंते ! मम दोचे गोतमे अग्गिभूती अणगारे एवमाइक्खति भासइ पण्णवेइ परूवेइ–एवं खलु गोतमा ! चंमरे असुरिंदे असुरराया महिड्ढीए जीव महाणुभावे से णं तत्थ चोत्तीसाए भैवणावाससयसहस्साणं एवं तं चैव सव्वं अपरिसेसं" भाणियव्वं जाव (सु. ३ – ६) अग्गमैंहिसीणं वत्तव्वता समत्ता । से २० कहमेतं भंते ! एवं १ ' गोतमा ' दि समणे भगवं महावीरे तेच्चं गोतमं वायुभूतिं अणगारं एवं वदासि – जं णं गोतम ! तव दोच्चे गोयमे अग्गिभूती अणगारे एवमाइक्खइ ४ – “ एवं खलु गोयमा ! चमरे ३ महिड्ढीएँ एवं तं चैव सव्वं - १. मयहरियाणं लों० । महातारियाणं ला १ ॥ २. भंते ! एवं भंते प्ति लो० ला १ ॥ ३. वाउभू° ला० अस्मिन्नादर्शे प्रायः सर्वत्र एवमेव पाठः ॥ ४. व सव्वं ला० ॥ ५. वाकरणं ला १॥ ६. 'ब्वता सम्मत्ता ला० ला १ ॥ ७. उड्ढाए लों० ॥ ८. 'जाव' पदेन गौतमकृता समग्रा पर्युपासना योज्या ॥ ९. चमरे ३ म° लों० ॥। १०. जाव से णं लों० ला ० ॥ ११. भवणवा० तं चैव सव्वं भाणियव्वं जाव अग्गमहिसीओ से कहमेयं भंते ! एवं लों० ॥ १२. सं वव्वं जाव ला १ ॥ १३ महिसीमो । से कहमेयं ला० ॥ १४. दी ला १ ॥ १५ तच्चं गो० एवं वदासि -- तत्र दोच्चे लों० ॥ १६. 'मा ! दोच्चे गो० अग्गिभूती अणगारे तव एव ला १ ॥ १७. ए तं चैव ला० ॥ Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ७-११] बलि-तस्सामाणियाईणं इड्ढिाइपरूवणा १२३ जाव अग्गमहिसीणं वत्तव्वया समत्ता", सच्चे णं एस मटे, अहं पि णं गोयमा ! एवमाइक्खामि भा० प० परू० । एवं खलु गोयमा ! चैमरे ३ जाव महिड्ढीए सो चेव बितिओ गमो भाणियव्वो जाव अग्गमहिसीओ, सच्चे णं एस मढे। ९. सेवं भंते २ ० तच्चे गोयमे वायुभूती अणगारे समणं भगवं महावीर वंदइ नमसइ, २ जेणेव दोचे गोयमे अग्गिभूती अणगारे तेणेव उवागच्छइ, ५ २ दोचं गोयमं अग्गिभूतिं अणगारं वंदइ नमसति, २ एयमहूँ सम्मं विणएणं · भुजो २ खामेति। १०. तँए णं से दोचे गोयमे अग्गिभूई अण० तच्चेणं गो० वायुभूहुणा अण• एयमढें सम्मं विणएणं भुजो २ खामिए समाणे उट्ठाए उट्टेइ, २ तच्चेणं गो० वायुभूइणा अण० सद्धिं जेणेव समणे भगवं० महावीरे तेणेव उवागच्छंइ, १० २ समणं भगवं० वंदइ०, २ जाव पज्जुवासइ । [सु. ११-१२. पाउभूइपुच्छाए भगवओ बलि-तस्सामाणियादी] ___ इड्ढि-विउव्यणाइपरूषणा] ११. तए णं से तचे गो० वायुभूती अण० समणं भगवं. वंदइ नमसइ, २ एवं वदासी–जति णं भंते ! चमरे असुरिंदे असुररीया एमहिड्ढीए १५ जाव (सु. ३) एवंतियं च णं पभू विकुवित्तए, बली णं भंते ! वइरोयर्णिदे वैइरोयणराया केमहिड्ढीएँ जाव (सु. ३) केवइयं च णं पभू विकुवित्तए ? गोयमा ! बली णं वइरोयणिंदे वइरोयणराया महिड्ढीएँ जाव (सु. ३) महाणुभागे। से णं तत्थ तीसाए भंवणावाससयसहस्साणं, सट्ठीए सामाणियसाहसीणं सेसं १. महिसीओ, सच्चे णं लों० ला० ॥ २. चमरे ३ महिड्ढीए तं चेव जाव अग्गमहिसीओ सञ्चमेसे मटे लों० ला० ॥ ३. बितियगमओ भाणि° ला १॥ ४. सच्चमेसे अटे। ९. सेवं भंते एवं भंते ति० तच्चे ला १॥ ५. तच्चे णं गो ला०॥ ६. भूहं वंदइ लों ॥ ७. तते णं से तच्चे गोतमे वायुभूती अणगारे दोच्चेणं गोयमेणं अग्गिभूतिणा (भूविणामेणं मु०)मणगारेण साद जेणेव समणे भगवं महावीरे जाव पज्जुवासमाणे एवं घयासी-जति णं (सु. ११) मु० ला १॥ ८.च्छति, २ जाव पजवासति । तए ला०॥ ९. चमरे ३ महिड्ढीए जाव ला० ॥ १०. राया महि° लो० ॥ ११. एवयं च णं लो० ॥ १२. वैरोय लों० । वयरोयणिदे वेरोयणराया ला० ॥ १३. वैरोय' लों॥ १४.°ए ६ केव ला। ए ६ केवयं च णं लो० ॥ १५. मा महिड्ढीए ६ से णं लों० ला० ॥ १६. °ए जहा चमरस्स तहा बलिस्स वि, नव ला १॥ १५. भवणवास लो० ॥ १८. स्सीणं नहा चमरस्स, णवरं ला०॥ Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२४ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ३ उ० १ जहा चमरस्स, नवरं चउण्हं सट्ठीणं आयरक्खदेवसाहस्सीणं अन्नेसिं च जाव भुंजमाणे विहरति । से जहानामए एवं जहा चमरस्स; णवरं सातिरेगं केवलकप्पं जंबुद्दीवं दीवं ति भाणियन्वं । सेसं तहेव जाव विउव्विस्सति वा (सु. ३)। १२. जइ णं भंते ! बली वइरोयणिंदे वैरोयणराया एमहिड्ढीए जाव (सु. ३) एवइयं च णं पद्म विउवित्तए बलिस्स णं वइरोयणस्स सामाणियदेवा केमहिड्ढीया ? एवं सामाणियदेवा तावत्तीसा लोकपालऽग्गमहिसीओ य जहा चमरस्स (सु. ४-६), नवरं साइरेगं जंबुद्दीवं जाव एगमेगाए अग्गमहिसीए देवीए, इमे वुइए विसए जाव विउव्विस्संति वा। सेवं भंते! २ तच्चे गो० वायुभूती अण० समणं भगवं महा० वंदइ ण०, २ नऽच्चासन्ने जाव पज्जुवासइ। १० [१३. सु. अग्गिभूइपुच्छाए भगपओ धरणिंद-तस्सामाणियाईणं इड्ढि विउव्यणाइपरूषणा] १३. तेए णं से दोच्चे गो० अग्गिभूती अण० समणं भगवं वंदइ०,२ एवं वदासि-जति णं भंते! बली वइरोयणिंदे वइरोयणराया एमहिड्ढीए जाव एवइयं च णं पभू विकुवित्तए धरणे णं भंते ! नागकुमारिंदे नागकुमाररायाँ केमहिड्डीए - १५ जाव केवतियं च णं पy विकुवित्तए ? गोयमा ! धरणे णं नागकुमारिंदे नाग कुमाररायाँ एमहिड्ढीए जाव से णं तत्थ चोयालीसाए भवणावाससयसहस्साणं, छण्हं सामाणियसाहस्सीणं, तीयत्तीसाए तीयत्तीसगाणं, चउण्हं लोगपालाणं, ... छण्हं अग्गमहिसीण सपरिवाराणं, तिण्हं परिसाणं, सत्तण्हं अणियाणं, सत्तण्हं अणियाहिवतीणं, चउवीसाए आयरक्खदेवसाहस्सीणं, अन्नेसिं च जाव विहरइ । एवतियं च णं पभू विउवित्तए-से जहानामए जुवति जुवाणे जाव (सु. ३) पभू केवलकप्पं जंबुद्दीवं दीवं जीव तिरियमसंखेजे दीव-समुद्दे बहुहिं नागकुमारेहिं नागकुमारीहिं जाव विउव्विस्सति वा । सामाणिय-तीयत्तीस-लोगपाल - १, °स्स तहा बलिस्स वि नेयवं; नवरं सातिरेग केवल मु० ॥ २. दीवं भाणि° लो० ॥ ३. सेसं त चेव णिरवसेसं णेयन्वं, णवरं णाणत्तं जाणियन्वं भवणेहिं सामाणिएहिं, सेवं भंते २ त्ति वच्चे गोयमे वायुभूती जाव विहरति । भंते त्ति भगवं दोच्चे गोयमे अग्गिभू' (सू० १३) मु०॥४. वैरोयणराये महि लों० ॥ ५. तते णं ला०॥ ६. 'या जाय केवईयं ला०॥ ७. गोयमा! महिड्ढीए जाव सेणं लों० ला०॥ ८. या महिड्ढीए जाव एवतियं जहा चमरे तधा धरणे वि। णवरं संखेज्जे दीव-समुद्दे भाणियब्वं । [१४] एवं जाव थणियकुमारा ला १ ॥ ९. भवणवासलों० ला० ॥ १०. तावत्तीलों ॥ ११. जाव तिरिय संखेज्जे दीव मु०॥ १२. तावत्तीस लों० ला०॥ Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १२-१५] सेसभवणवइआइसक्कताणं इड्ढिआइपरूवणा १२५ ग्गमहिसीओ य तहेव जहा चमरस्स (सु. ४-६)। नवरं संखेजे दीव-समुद्दे भाणियध्वं । [सु. १४. दाहिणिल्ल-उत्तरिल्लाणं सुषण्णकुमाराइथणियकुमार-धाणमंतरजोइसियाणं तस्सामाणियाईणं च इड्ढि-विउव्यणाइविसयाए कमसो अग्गिभूइ पाउभूइपुच्छाए भगवओ परूषणा] १४. एवं जाव थणियकुमारा, वाणमंतर-जोतिसिया वि । नवरं दाहिणिले सव्वे अग्गिभूती पुच्छति, उत्तरिले सव्वे वाउभूती पुच्छड्। [सु. १५-१८. सकदेविंद-तीसयदेव-सकसामाणियाईणं इड्ढि-विउव्वणाइविसयाए अग्गिभूइपुच्छाए भगवओ परूषणा] १५. 'भंते !' ति भंगवं दोच्चे गोयमे अग्गिभूती अणगारे समणं १० भगवं म. वंदति नमसति, २ एवं वयासी–जति णं भंते ! जोतिसिंदे जोतिसराया एमहिड्ढीए जाव एवतियं च णं पभू विकुवित्तए सक्के णं भंते ! देविंदे देवराया केमहिड्ढीए जाव केवतियं च णं पभू विउव्वित्तए १ गोयमा ! सक्के णं देविंदे देवराया महिड्डीए जाव महाणुभागे । से णं तत्थ बत्तीसाए विमाणावाससयसहस्साणं चउरांसीए सामाणियसाहस्सीणं जाव चउण्डं चउरांसीणं आयरक्ख- १५ देवसाहस्सीणं अन्नेसिं च जाव विहरइ । एमहिड्ढीए जाव एवतियं च णं पभू विकुवित्तए । एवं जहेव चमरस्स तहेव भाणियवं, नवरं दो केवलकप्पे जंबुद्दीवे दीवे, अवसेसं तं चेव । एस णं गोयमा ! सकस्स देविंदस्स देवरण्णो इमेयारूवे विसए विसयमेत्ते णं वुइए, नो चेव णं संपत्तीए विकुविसु वा विकुव्वति वा विकुब्बिस्सति वा। .. स्स । एवं धरणे पं नागकुमारराया महिड्ढीए जाव एवतियं जहा चमरे तहा धरणे वि, नवरं संखेने मु०॥ २. ° व्वं जाव थणिय ला० ॥ ३. “एतेषु च सर्वेषु अपि दाक्षिणात्यान् इन्द्रान् आदित्यं च अग्निभूतिः पृच्छति, उदीच्यान् चन्द्रं च वायुभूतिः। ...... यच इह अधिकृतवाचनायाम् असूचितम् अपि व्याख्यातम् तद् वाचनान्तरम् उपजीव्य इति भावनीयम्" अवृ०॥ ४. भगवं गोयमे दोच्चे अग्गि° लो० ॥ ५. जइ लो० ॥ ६. एवयं च गं लो० ॥ ७. णं बत्ती लों० ला० ला १॥ ८. विमाणवास लों० ला० ॥ ९. रासीतीए ला० ला १ ॥ १०. रासीतीणं ला० ला १ ।। ११. रक्खसा लों० ला० ॥ १२. कुवंति वा विकब्विस्संति ला० ।। Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णन्तिसुतं [स० ३ उ०१ १६. जइ णं भंते ! सक्के देविंदे देवरायां एमहिड्ढीए जाव एवतियं च णं पभू विकुव्वित्तए एवं खलु देवाणुप्पियाणं अंतेवासी तीसए णामं अणगारे पगतिभद्दए जाव विणीए छछट्ठेणं अणिक्खित्तेणं तवोकम्मेणं अप्पाणं भावेमाणे बहुपडिपुण्णाई अट्ठ संवच्छराई सामण्णपरियागं पाउणित्ता मासियाए संलेहणाए अत्ताणं झूसेत्ता सर्द्वि भत्ताइं अणसणाए छेदेत्ता आलोइयपडिक्कंते समाहिपत्ते कालमासे कालं किच्चा सोहम्मे कप्पे सरांसि विमाणंसि उववायसभाए देवसयणिजंसि देवदूतरिए अंगुलस्स असंखेर्जेइभागमेत्तीए ओगाहणाए सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो सामाणियदेवत्ताए उववन्ने । तए णं तीसए देवे अहुणोववन्नमेत्ते समाणे पंचैविहाए पत्तीए पज्जत्तिभावं गच्छइ, तं जहा - आहारपज्जत्तीए १० सरीर० इंदिय० आणापाणुपज्जतीए भासामणपज्जत्तीए । तए णं तं तीसयं देवं पंचविहाए पज्जत्तीए पज्जत्तिभावं गयं समाणं सामाणियपरिसीववन्नया देवा करयलपरिग्गहियं दसनहं सिरसावत्तं मत्थए अंजलिं कट्टु जएणं विजएणं वद्धाविंति, २ एवं वदासि - अहो ! णं देवाणुप्पिएहिं दिव्वा देविड्ढी, दिव्वा देवजुती, दिव्वे देवाणुभावे लद्धे पत्ते अभिसमन्नागते, जारिसिया १५ णं देवाणुप्पिएहिं दिव्वा देविड्ढी दिव्वा देवज्जुती दिव्वे देवाणुभावे लद्धे पत्ते अभिसमन्नागते तारिसिया णं सक्केणं देविंदेणं देवरण्णा दिव्वा "देविड्ढी जाव अभिसमन्नागता, जारिसिया णं सक्केणं देविंदेणं देवरण्णा दिव्त्रा देविड्ढी जाव अभिसमन्नागता तारिसिया णं देवाणुप्पिएहिं दिव्त्रा देविड्ढी जाव अभिसमन्नागता । से णं भंते! तीसए देवे केमहिड्ढीए जौव केवतियं च णं पभू विकुव्वित्तए ? गोयमा ! महिड्ढीए जाव महाणुभागे, से णं तत्थ सयस्स विमाणस्स, चउन्हं सामाणियसाहस्सीणं, चउन्हं अग्गमहिसीणं सपरिवाराणं, तिन्हं परिसाणं, सत्तण्हं अँणियाणं, सत्तण्डं अणियाहिवतीणं, सोलसण्हं आयरक्खदेवसाहस्सीणं अन्नेसिं च बहूणं वेमाणियाणं देवार्णे य देवीण य जाव विहरति । एमहिड्ढीए जाव एवइयं १२६ ५ २० "" १. या महिला० ॥ २. विकरेत्तर ला० ॥ ३. मासियर्स ला० ॥ ४. उजभाग ला० ॥ ५. “पर्याप्तिः आहार शरीरादीनाम् अभिनिर्वृत्तिः । सा च अन्यत्र षोढा उक्ता । इह तु पञ्चधा । भाषा-मनः पर्याप्त्योः बहुश्रुताभिमतेन केनाऽपि कारणेन एकत्वविवक्षणात् । अवृ० ॥ ६. आणपाण भासमणे । तए णं ला० ॥ ७. कट्टो ला०, अस्मिन् आदर्श प्रायः सर्वत्र 'क' स्थाने 'कट्टो' इति ॥ ८. °प्पिए । दिव्वा मु० ॥ ९ जारिसा णं लों० ॥ १०. °प्पिएहं दिव्वा देवड्ढी ला०, अस्मिन् आदर्शे ' हिं' प्रत्ययस्थाने बहुशः 'हं' इति वर्तते ॥ ११. देवड्ढी ला० ॥ १२. जाव महाणुभागे, से णं तत्थ ला० ॥ १३. अणीयाणं लों० ॥ १४. ण य जाव लों० ॥ Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १६-२०] - ईसाणिंद-तस्सामाणियाईणं इड्ढिाइपरूवणा . १२७ चणं पभू विकुवित्तए से जहाणामए जुवति जुवाणे हत्थेणं हत्थे गेण्हेजा जहेव सक्कस्स तहेव जाव एस णं गोयमा ! तीसयस्स देवस्स अयमेयारूवे विसए विसयमेते बुंइए, नो चेव णं संपत्तीए विउव्विसु वा ३ । १७. जति णं भंते ! तीसँए देवे एमहिड्ढीए जाव एवइयं च णं पभू विकुवित्तए, सक्कस्स गं भंते ! देविंदस्स देवरण्णो अवसेसा सामाणिया देवा ५ केमहिड्ढीया तहेव सव्वं जाव एस णं गोयमा ! सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो एगमेगस्स सामाणियस्स देवस्स इमेयारूवे विसए विसयमेत्ते वुइए, नो चेव णं संपत्तीए विउव्विसु वा विकुवंति वा विकुव्विस्संति वा। १८. तायत्तीसय-लोगपाल-अग्गमहिसीणं जहेव चमरस्स। नवरं दो केवलकप्पे जंबुद्दीवे दीवे, अन्नं तं चेव। सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति दोच्चे गोयमे १० जाव विहरति । [सु. १९-२१. ईसाणदेविंद-ईसाणोधनकुरुदत्तपुत्त-ईसाणसा माणियाईणं इड्ढि-विउव्वणाइविसयाए वाउभूइपुच्छाए भगवओ परूषणा] १९. भंते 'त्ति भगवं तच्चे गोयमे वाउभूती अणगारे समणं भगवं जाव एवं वदासी-जति णं भंते! सके देविंदे देवरायों एमहिड्ढीए जाव एवइयं १५ च णं पभू विउवित्तए, ईसाणे णं भंते! देविंदे देवराया केमहिड्ढीए १ एवं तहेव, नवरं साँहिए दो केवलकप्पे जंबुद्दीव दीवे, अवसेसं तहेव । २०. जति णं भते.! ईसाणे देविंदे देवरायाँ एमहिड्ढीए जाव एवतियं च णं पभू विउवित्तए, एवं खलु देवाणुप्पियाणं अंतेवासी कुरुदत्तपुत्ते नामं पगतिभदए जाव विणीए अट्ठमंअट्ठमणं अणिक्खित्तेणं पारणए आयंबिलँपरिग्गहिएणं २० तवोकम्मेणं उड्ढं बाहाओ पगिन्भिय २ सूराभिमुहे आयावणभूमीए आतावेमाणे बहुपडिपुण्णे छम्मासे सामण्णपरियागं पाउणित्ता अद्धमासियाए संलेहणाए अत्ताणं १. बुइते ला० ॥ २. जइ लो० ॥ ३. तीसते देवे महिड्ढीए ला० ॥ ४. णियदेवा ला० ॥ ५. यदेवस्स ला• ॥ ६. बुइते ला०, अस्मिन् आदर्श प्रायः सर्वत्र 'वुइए' स्थाने अयमेव पाठः ॥ ७. वाबत्ती लों० ला १। वायत्तीस-लो ला०॥ ८. लोकपा लों० ॥ ९. °वं गोयमे ला० ॥ १०. वायुभू लो० ॥ ११. जह लों० ला०॥ १२. °या जाव महि लों० ला० ॥ १३. एवं तं चेव, गवरं ला० ॥ १४. साहीए लो० ॥ १५, वे, अवसेसं तं चेव । ला० ॥ १६. °या महि लो० ॥ १७. कुरदत्त ला० ॥ १८. °लए परग्गहिए तेणं तवोकमेणं ला०॥ .१९. पगम्भिय पगम्भिय ला०, वैदिकधातु-गृभ सं० गृह् । पगिज्जिय सूरा ला १॥ Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२८ वियाहपण्णत्तिसुत्तं . [स० ३ उ० १ झोसित्ता तीसं भत्ताइं अणसणाए छेदित्ता आलोइयपडिक्कंते समाहिपत्ते कालमासे कालं किच्चा ईसाणे कप्पे सयंसि विमाणंसि जा चेव तीसए वत्तव्वया स च्चेव अपरिसेसा कुरुदत्तपुत्ते वि। नवरं सातिरेगे दो केवलकप्पे जंबुद्दीवे दीवे, अवसेसं तं चेव । २१. एवं सामाणिय-तायत्तीस-लोगपाल-अग्गमहिसीणं जाव एस णं गोयमा ! ईसाणस्स देविंदस्स देवरंण्णो एवं एगमेगाए अग्गमहिसीए देवीए अयमयारूवे विसए विसयमेत्ते वुइए, नो चेव णं संपत्तीए विउव्विंसु वा विकुव्वंति वा विकुव्विस्संति वा। [सु. २२-३०. सणंकुमाराइअच्चुयपजंताणं ससामाणियाईणं इड्ढि-घिउव्यणाइपरूषणा] २२. [१] एवं सणंकुमारे वि, नवरं चत्तारि केवलकप्पे जंबुद्दीवे दीवे, अदुत्तरं च णं तिरियमसंखेजे। [२] एवं सामाणिय-तायत्तीस-लोगपाल-अग्गमहिसीणं असंखेने दीवसमुद्दे सव्वे विउव्वंति। २३. सणंकुमाराओ आरद्धा उवरिल्ला लोगपाला सव्वे वि असंखेने १५ दीव-समुद्दे विउव्वंति । २४. एवं माहिंदे वि । नवरं साइरेगे चत्तारि केवलकप्पे जंबुद्दीवे दीवे । २५. एवं बंभलोए वि, नवरं अट्ठ केवलकप्पे० । २६. एवं लंतए वि, नवरं सातिरेगे अट्ट केवलकप्पे० । २७. महासुक्के सोलस केवलकप्पे० । २८. सहस्सारे सातिरेगे सोलस० । २९. एवं पाणए वि, नवरं बत्तीसं केवल० । ३०. एवं अच्चुए वि, नवरं सातिरेगे बत्तीसं केवलकप्पे जंबुद्दीवे दीवे । अन्नं तं चेव। १. झुसेत्ता लों० ला १॥ २. जा तीसए ला० । जा तीस देववत लो० ॥ ३. व्वता ला०॥ ४. कुरदत्त ला० ॥ ५. तावत्तीसगलोग° लों० तावत्तीसलोगवाल° ला १॥ ६. रण्णो एगमेगा लो० ॥ ७. तावत्तीसगलोग लों० ला० ला १॥८. लोगवाला ला १॥ ९. विकुवंति ला १॥ Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २१-३४] सणकुमाराइइड्ढिपरूवणाइ १२९ सेवं भंते ! सेवं भंते ! त्ति तच्चे गोयमे वायुभूती अणगारे समणं भगवं महावीरं वंदइ नमसति जाव विहरति । [सु. ३१. भगवओ मोयानगरीओ जणवयविहारो] ३१. तेए णं समणे भगवं महावीरे अन्नया कयाई मोयाओ नगरीओ नंदणाओ चेतियाओ पडिनिक्खमइ, २ बहिया जगवयविहारं विहरइ। ५ [सु. ३२-३३. ईसाणदेविंदस्स भगवतो वंदणत्थं रायगिहे आगमणं तओ पडिगमणं च] ३२. तेणं कालेणं तेणं समएणं रायगिहे नामं नगरे होत्था। वण्णओ। जाव परिसा पज्जुवासइ। ३३. तेणं कालेणं तेणं समएणं ईसाणे देविंदे देवराँया सूलपाणी वसभ- १० वाहणे उत्तरड्ढलोगाहिबई अट्ठावीसविमाणावाससयसहस्साहिवई अरयंबरवत्थधरे आलइयमालमउडे नवहेमचारुचित्तचंचलकुंडलविलिहिज्जमाणगंडे जाव दस दिसाओ उज्जोवेमाणे पभासेमाणे ईसाणे कप्पे ईसाणवडिंसए विमाणे जहेव रायप्पसेणइजे जाव (राज. पत्र ४४-५४) दिव्वं देविढि जाव जामेव 'दिसिं पाउन्भूए तामेव दिसिं पडिगए। [सु. ३४. कूडागारसालादिटुंतपुव्ययं ईसाणिंददेविड्ढीए ईसाणिंदसरीराणुप्पवेसपरूवणा] ३४. [१] ‘भंते !' त्ति भगवं गोयमे समणं भगवं महावीरं वंदति णमंसति, २ एवं वदासी—अहो णं भंते ! ईसाणे देविंदे देवराया महिड्ढीएं। ईसाणस्स णं भंते ! सा दिव्वा देविड्ढी कहिं गता ? कहिं अणुपविट्ठा ? २० गोयमा ! सरीरं गता, सरीरं अणुपविट्ठा । [२] से केणडेणं भंते ! एवं वुच्चति सरीरं गता, सरीरं अणुपविट्ठा ? १. भंते एवं भंते त्ति ला १ ॥ २. तते णं ला०, 'तए णं' स्थाने सर्वत्र 'तते ण' इत्यस्मिन्नादर्शे ॥ ३. यातो नगरीतो नंदगातो चितियातो पडि° ला० ॥ ४. णवइवि ला०॥ ५. °गिहे नगरे ला०॥ ६. देवेंदे देवराया ईसाणवडेंसए विमाणे जहेव राइपसेणइए जाव देविडिंढ जाव जामेव दिसं पडिगते । भंते त्ति ला०॥ ७. ° राया ईसाणवडेसए विमाणे जहेब रायप्प लों० जे०॥ ८. दिसं लों, अस्मिन् आदर्श 'दिसिं' स्थाने 'दिसं' पाठः ॥ ९. °ए कूडागारसालादिटुंतो भाणियव्वो जे० लों० ला०॥ १०. गते ला १॥११. अणुपविठू ला १॥ Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * वियाहपण्णत्तिसुतं [स०३ उ०१ गोयमा ! से जहानामए कूडागारसाला सिया दुहओ लित्ता गुत्ता गुत्तदुवारा णिवाया णिवायगंभीरा, तीसे णं कूडागार० जाव (राज. पत्र ५६) कूडागारसालादिद्रुतो भाणियो। [सु. ३५-५२. ईसाणदेविंदस्स पुव्यभववुत्तंतो] ५ [सु. ३५-३७. तामलिगाहावतिस्स धम्मजागरियाए पाणामापवजागहण अभिग्गहगहणसंकप्पो पव्वजाइगहणं च] ३५. ईसाणेणं भंते ! देविदेणं देवरण्णा सा दिव्वा देविड्ढी दिव्वा देवजुती दिव्वे देवाणुभागे किणा लद्धे ? किणा पत्ते? किणा अभिसमन्नागए ? के वा एस आसि पुत्रभवे ? किंणामए वा १ किंगोत्ते वा ? कतरंसि वा गामंसि १२ वा नगरंसि वा जाव सन्निवेसंसि वा? किं वा दच्चा ? किं वा भोचा ? किं वा किच्चा ? किं वा समायरित्ता ? कस्स वा तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा अंतिए एगमवि ऑरियं धम्मियं सुवयणं सोचा निसम्म जं णं ईसाणेणं देविंदेणं देवरण्णा सा दिव्वा देविड्ढी जाव अभिसमन्नागया ? एवं खलु गोयमा ! तेणं कालेणं तेणं समएणं इहेव जंबुद्दीवे दीवे भारहे वासे तामलिती नामं नगरी १५ होत्था। वण्णओ। तत्थ णं तामलित्तीए नगरीए तामली नाम मोरियपुत्ते गाहावती होत्था । अड्ढे दित्ते जाव बहुजणस्सं अपरिभूए यावि होत्था। ३६. तए णं तस्स मोरियपुत्तस्स तामलिस्स गाहावंतिस्स अन्नया कैयाइ पुव्वरत्तावरत्तकालसमयंसि कुडुंबजागरियं जागरमाणस्स ईमेथारूवे अज्झथिए जाव समुप्पज्जित्था-"अत्थि ता मे पुरा पोराणाणं सुचिण्णाणं सुपरकंताणं सुभाणं कल्लाणाणं कडाणं कम्माणं कल्लाणे फलवित्तिविसेसे जेणाहं हिरण्णेणं वड्ढामि, सुवण्णेणं वड्ढामि, धणेणं वड्ढामि, धन्नेणं वड्ढामि, पुत्तेहिं वड्ढामि, पसूहिं वडूढामि, विउलधण-कणग-रयण-मणि-मोत्तिय-संख-सिल-प्पवाल-रत्तरयणसंतसारसावतेजेणं अतीव २ अभिवड्ढामि, तं किं णं अहं पुरा पोराणाणं १. कूडाकार० जाव कूडाकारसालदिटुंतो ला२॥ २. वा सुच्चा किं वा दचा ला०॥ ३. °यरिया? ला० ॥ ४. अंते एग ला १ ॥ ५. मायरियं ला १ ॥ ६. निसम्मा ला० ॥ ७. तामल्लती णाम णगरी ला १॥ ८. तामल्लितीए ला १॥ ९. °स्स अंतिए अपरि ला०॥ १०. वइयस्स मु०॥११. कयाई ला० । कयायि ला १ ॥ १२. इमे एया" ला० ॥ १३. सुचिण्णाणं जाव फल° ला०॥ १४-१५. वड्ढामो ला० ॥ १६. पुत्तेहिं पसूहं वड्ढामि ला०॥ Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३५-३६] ईसाणदेविंदस्स पुन्वभववुत्ततो १३५ सुचिण्णाणं जाव कडाणं कम्माणं एगंतसोक्खयं उवेहेमाणे विहरामि ?, तं जाव ताव अहं हिरण्णेणं वड्ढामि, जाव अतीव २ अभिवड्ढामि, जावं च णं मे मित्त-नाति-नियग-संबंधिपरियणो आढाति परियोणइ सक्कारेइ सम्माणेइ कल्लाणं मंगलं देवयं चेइयं विणएणं पज्जुवासइ तावता मे सेयं कलं पाउप्पभाताए रयणीए जाव जलंते सयमेव दारुमयं पडिग्गहयं करेत्ता विउलं असण-पाण- ५ खातिम-सातिम उवक्खडावेता मित्त-जाति-नियग-संबंधिपरियणं आमंतेत्ता तं मित्त-नाइ-नियग-संबंधिपरियणं विउलेणं असण-पाण-खाँतिम-सातिमेणं वत्थगंध-मल्ला-ऽलंकारेण य सकारेत्ता सम्माणेत्ता तस्सेव मित्त-नाइ-नियग-संबंधिपरियणस्स पुरतो जेहें पुत्तं कुटुंबे ठावेत्ता तं मित्त-नाति-णियग-संबंधिपरियणं जेट्टपुत्तं च आपुच्छिता सयमेव दारुमयं पंडिग्गहं गहाय मुंडे भवित्ता पाणामाए १० पव्वजाए पव्वइत्तए। पव्वइते वि य णं समाणे इमं एयारूवं अभिग्गहं अभिगिहिस्सामि-'कप्पइ मे जावजीवाए छटुंछट्टेणं अणिक्खित्तेणं तवोकम्मेणं उड्ढं बाहाओ पगिब्भिय पगिब्भिय सूराभिमुहस्स आतावणभूमीए आयावेमाणस्स विहरित्तए, छट्ठस्स वि य णं पारणयंसि आयावणभूमीतो पच्चोरुभित्ता सयमेव दारुमयं पंडिग्गहयं गहाय तामलित्तीए नगरीए उच्च-नीय-मज्झिमाइं १५ कुलाई घरसमुदाणस्स भिक्खायरियाए अडित्ता सुद्धोदणं पडिग्गाहेत्ता, तं तिसत्तखुत्तो उदएणं पक्खालेत्ता, तओ पच्छा आहारं आहारित्तए 'त्ति कैं?" एवं संपेहेइ, २ कलं पाउप्पभायाए जाव जलंते सयमेव दारुमयं पडिग्गहयं करेइ, २ विउलं असण-पाण-खाइम-साइमं उवक्खडावेइ, २ तओ पच्छा ण्हाए कयबलिकम्मे कयकोउयमंगलपायच्छिते सुद्धप्पावेसाइं मंगलाई वत्थाई पवर परिहिए २० अप्पमहग्याऽऽभरणालंकियसरीरे भोयणवेलाए भोयणमंडवंसि सुहासणवरगते । तए णं मित्त-नाइ-नियंग-संबंधिपरिजणेणं सद्धिं तं विउलं असण-पाण-खातिमसाइमं आसादेमाणे वीसादेमाणे परिभाएमाणे परिभुजेमाणे विहरङ् । १. जाव ण तार ला० ॥ २. °याणाति ला १॥ ३. मंगलं ला० ॥ ४. देवयं विणएणं चेइयं पज्जु ला० ला १॥ ५. °ग्गहं क° लो० ॥ ६. खाइमसाइमं लो० ॥ ७. °खाइमसाइमेणं लो०॥ ८. तस्स मि° लों॥ ९. जेटे पुत्ते कुटुंबे लो० ॥ १०. पडिग्गहयं ग° लों० ला० ॥ ११. पणामाए ला०॥ १२. भूमीए पला० ॥ १३. पडिग्गहं लों०॥ १४. कहो ला० ॥ १५, कारेइ लों० ला १॥ १६. पास्साई लों० । 'प्पवेसाइं ला० ॥ १७. नियग-सयणसंबंधि' लों० ला १ मु०॥ १८. आस्साएमाणे ला०॥ १९. परिआभाएमाणे परिभुंजमाणे लो० ॥ Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०३ उ०१ ३७. जिमियभुत्तुत्तरागए वि य णं समाणे आयंते चोक्खे परमसुइभूए तं मित्त जाव परियणं विउलेणं असणपाण० ४ पुप्फ-वत्थ-गंध-मल्लाऽलंकारेण य सकारेइ, २ तस्सेव मित्त-नाइ जाव परियणस्स पुरओ जेहें पुत्तं कुटुंबे ठावेइ, २ ता तं मित्त-नाइ-णियग-संबंधिपरिजणं जेट्टपुत्तं च आपुच्छइ, २ मुंडे भवित्ता पाणामाए पव्वजाए पव्वइए। पव्वइए वि य णं समाणे इमं एयारूवं अभिग्गहं अभिगिण्हइ-'कप्पइ मे जावज्जीवाए छटुंछट्टेणं जाव आहारित्तए 'त्ति कटु इमं एयारूवं अभिग्गहं अभिगिण्हइ, २ ता जावजीवाए छटुंछट्ठणं अनिक्खित्तेणं तवोकम्मेणं उड्ढं बाहाओ पगिब्भिय २ सूराभिमुहे आतावणभूमीए आतावेमाणे विहरइ। छट्ठस्स वि य णं पारणयंसि आतावणभूमीओ पचोरुभइ, २ सयमेव १० दारुमयं पडिग्गहें गहाय तामलित्तीए नगरीए उच्च-नीय-मज्झिमाइं कुलाई घरसमुंदाणस्स भिक्खायरियाए अडइ, २ सुद्धोयणं पडिग्गाहेइ, २ तिसत्तखुत्तो उदएणं पक्खालेइ, तओ पच्छा आहारं आहारेइ। - [सु. ३८. गोतमपुच्छियस्स भगवओ पाणामापव्यज्जासरूपपण्णषणा] ३८. से केणद्वेणं भंते ! एवं वुच्चइ-पाणामा पव्वज्जा ? गोयमा ! पाणामाए णं पबजाए पव्वइए समाणे जं जत्थ पासइ इंदं वा खंदं वा रुदं वा "सिवं वा वेसमणं वा अजं वा कोकिरियं वा रॉज वा जाँव सत्थवाहं वा कागं वा साणं वा पाणं वा उच्चं पासइ उँच्चं पणामं करेति, नीयं पासइ "नीयं पणामं करेइ, जं जहा पासति तस्स तहा पणामं करेइ। से तेणेंटेणं जाव पव्वज्जा। १. असण ४ वस्थ लों० । असणवत्थ ला० ॥ २. जेट्टपुत्तं कुटुंबे ठवेइ लो० ॥ ३. °नाइ जाव परियणं लों० ला १॥४. ग-सयण-सं मु०॥ ५. पणामाए ला०॥६. कट्टो ला०॥ ७. पारणये आयावणभूमीतो ला०॥ ८. रुहइ मु०॥ ९. गहयं ग° लों० ला०॥ १० लित्तीओ उच्च लो० ॥ ११. मुयाणस्स भिक्खाइरियाए लो० ॥ १२. “स्कन्दं वा कार्तिकेयम्" अवृ० ॥ १३. “रुदं वा महादेवं" अवृ० ॥ १४. “सिवं व ति व्यन्तरविशेषम् , आकारविशेषधरं वा रुद्रमेव" अवृ०॥ १५. “उत्तर दिक्पालम्" अवृ० ॥ १६. “आर्या-प्रशान्तरूपां चण्डिकाम्" अवृ०॥ १७. “चण्डिकामेव रौद्ररूपाम् महिषकुट्टन क्रियावतीम्" अवृ०॥ १८. रायं वा मु० ॥ १९. ""यावत् 'करणाद् इदं दृश्यम्-ईसरं वा तलवरं वा माडंबियं वा कोडंबियं वा सेटिं वा” अवृ० ॥ २०. काकं लों० ला १ ॥ २१. "उच्च-पूज्यम्" अवृ०॥ २२. "अतिशयेन प्रणमति" अवृ० ॥ २३. "नीयं ति अपूज्यम्" अवृ० ॥ २४. “अनत्यर्थं प्रणमति” अवृ० ॥ २५. तेणटेणं गोयमा! एवं वुच्चइ पाणामा जाव पव्वजा जे. लों० विना ॥ Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३७-४१] ईसाणदेविंदस्स पुव्वभववुत्तंतो १३३ [सु. ३९-४०. तामलिस्स बालतयोणुट्ठाणाणंतरं अणसणपडिवजणं] ३९. तए णं से तामली मोरियपुत्ते तेणं ओरालेणं विपुलेणं पयत्तेणं पग्गहिएणं बालतवोकम्मेणं सुक्के भुक्खे जाव धमणिसंतते जाए यावि होत्था । ४०. तए णं तस्स तामलिस्स बालतवस्सिस्स अन्नया कैयाइ पुव्वरत्तावरत्तकालसमयंसि अणिच्चजागरियं जागरमाणस्स ईमेयारूवे अज्झथिए चिंतिए ५ जाव समुप्पज्जित्था-' एवं खलु अहं इमेणं ओरालेणं विपुलेणं जाव उदग्गेणं उदत्तेणं उत्तमेणं महाणुभागेणं तवोकम्मेणं सुक्के भुक्खे जाव धमणिसंतते जाते, तं अत्थि जा मे उट्ठाणे कम्मे बले वीरिए पुरिसक्कारपरक्कमे तावता मे सेयं कलं जाव जलंते तामलित्तीए नगरीए दिट्ठाभट्टे य पासंडत्थे ये गिहत्थे य पुनसंगतिए य परियायसंगतिए य आपुच्छित्ता तामलित्तीए नगरीए मझमज्झेणं निग्गच्छित्ता १० पाउग्गं कुंडियमादीयं उवकरणं दारुमयं च पडिग्गहयं एगंते एडित्ता तामलित्तीए नगरीए उत्तरपुरथिमे दिसीभाए णियत्तणियमंडलं आलिहित्ता संलेहणाझुसणाझूसियस्स भत्त-पाणपडियाइक्खियस्स पाओवगयस्स कालं अणवकंखमाणस्स विहरित्तए ति कट्ट एवं संपेहेइ। एवं संपेहेत्ता कलं जाव जलंते जाव आपुच्छइ, २ तामलित्तीएँ एगंते एडेइ जाव भत्त-पाणपडियाइक्खिए पाओवगमणं निवन्ने। १५ [सु. ४१-४४. तामलितवस्सि पइ बलिचंचारायहाणवित्थव्यदेव-देवीकया निप्फला बलिचंचारायहाणिइंदत्तलंभनियाणकरणविन्नत्ती] ४१. तेणं कालेणं तेणं समएणं बलिचंचा रायहाणी अजिंदा अपुरोहिया .. यावि होत्था । तए णं ते बलिचंचारायहाणिवत्थव्वया बहवे असुरकुमारा देवी य देवीओ य तामलिं बालतवस्सिं ओहिणा ऑभोयंति, २ अन्नमन्नं सदावेंति, २ एवं २० वयासी-" एवं खलु देवाणुप्पिया ! बलिचंचा रायहाणी अजिंदा अपुरोहिया, अम्हे य णं देवाणुप्पिया ! इंदाधीणा इंदाधिट्ठिया इंदाहीणकजा । अयं च ण देवाणुप्पिया ! १. पयतेणं लों • ॥ २. कयाति लों० ॥ ३. इमे एयारूवे ला० ॥ ४. उदग्गेणं महा लों. जे० ला० ॥ ५. अस्थि इ मे उहाणे लो० ॥ ६. सेतं ला १॥ ७. य पुवसंगतिए य गिहत्थे य पच्छासंगतिए य परि' मु०॥ ८. °यागसंग ला १॥ ९. “ निवर्तनम्-क्षेत्रमानविशेषः, तत्परिमाणं निवर्तनिकम् । निजतनुप्रमाणम् इति अन्ये" अवृ०॥१०. कट्टो ला०॥ ११. °ए [एगते एडेह] जाव जलते जाव भत्त मु०॥ १२. देवा दे° लो० ॥ १३. आभोएंति ला. ला १ । आहोयंति मु०॥ १४. वदासि लो० ॥ Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३४ - वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०३ उ० १ तामली बालतवस्सी तामलित्तीए नगरीए बहिया उत्तरपुरस्थिमे दिसीभाए नियत्तंणियमंडलं आलिहित्ता संलेहणाझूसणाझसिए भत्त-पाणपडियाइक्खिए पाओवगमणं निवन्ने । तं सेयं खलु देवाणुप्पिया! अम्हं तामलिं बालतवस्सिं बलिचंचाए रायहाणीए ठितिपकैप्पं पकरावेत्तए” ति कै अन्नमन्नस्स अंतिए एयमढे पडिसुणेति, २ बलिचंचाए रायहाणीए मज्झमज्झेणं निग्गच्छंति, २ जेणेव रुयगिंदे उप्पायपव्वए तेणेव उवागच्छंति, २ वेउव्वियसमुग्घाएणं समोहेण्णंति जाव उत्तरवेउब्वियाई रूवाइं विकुव्वंति, २ ताए उक्किट्ठाए तुरियाए चवलाए चंडाए जइणाए छेयाए सीहाए सिग्घाए दिव्वाए उद्धयाए देवगतीएँ तिरियम संखेजाणं दीव-समुदाणं मझमझेणं जेणेव जंबुद्दीवे दीवे जेणेव भारहे वासे १० जेणेव तामलित्ती नगरी जेणेव तामली मोरियपुत्ते तेणेव उवागच्छंति, २ ता तामलिस्स बालतवस्सिस्स उप्पिं सपक्खि सपडिदिसिं ठिचा दिव्वं देविढिं दिव्वं देवज्जुतिं दिव्वं देवाणुभागं दिव्वं बत्तीसतिविहं नट्टविहिं उवदंसेंति, २ तामलिं बालतवस्सिं तिक्खुत्तो आदौहिणं पदाहिणं करेंति वंदति नमसंति, २ एवं वैदासी-" एवं खलु देवाणुप्पिया ! अम्हे बलिचंचारायहाणीवत्थव्वया बहवे १५ असुरकुमारा देवा य देवीओ य देवाणुप्पियं वंदामो नमसामो जाव पज्जुवासामो। अम्हं णं देवाणुप्पिया ! बलिचंचा रायहाणी अणिंदा अपुरोहिया, अम्हे य णं देवाणुप्पिया ! इंदाहीणा इंदाहिट्ठिया इंदाहीणकज्जा, तं तुब्भे णं देवाणुप्पिया ! बलिचंचं रायहाणिं आढाह परियाणह सुमरह, अटुं बंधह, णिदाणं पकरेह, ठितिपकप्पं पकरेह । तए णं तुब्भे कालमासे कालं किच्चा बलिचंचारायहाणीए २० उववजिस्सह, तए णं तुब्भे अम्हं इंदा भविस्सह, तए णं तुन्भे अम्हेहिं सद्धिं दिव्वाइं भोगभोगाइं भुंजमाणा विहरिस्सह"। ४२. तए णं से तामली बालतवस्सी तेहिं बलिचंचारायहाणिवत्थव्वएहिं बहूहिं असुरकुमारेहिं देवेहिं य देवीहि य एवं वुत्ते समाणे एयमद्वं नो आढाइ, नो परियाणेइ, तुसिणीए संचिट्ठइ। २५ ४ ३. तए णं ते बलिचंचारायधाणिवत्थन्वया बहवे असुरकुमारा देवा य १. त्तणियं मंड° लो० ॥ २. कप्पं करावे लों० ला १॥ ३. कट्टो ला० ॥ ४. रुइगिंदे ला० ॥ ५. हणंति मु०॥ ६. जयणाए ला० ॥ ७. °ए जेणेव तामलिती नगरी लो० ॥ ८. देवढि ला०॥ ५. उपदंसेति ला०, अस्मिन् पुस्तके प्रायः क्रियापदेषु एकवचनं लभ्यते यथा 'करेति वंदति' इत्यादि॥ १०. दाहिणपदा लों० ला १॥ ११. बदासि लों० ला १॥ १२. बुत्ते ला०, अस्मिन् पुस्तके बहुषु स्थलेषु 'बुत्ते' पाठः ॥ Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ४२ - ४६] ईसाणदेविंदस्स पुव्वभववृत्तंतो देवीओ य तामलिं मोरियपुत्तं दोचं पि तचं पि तिक्खुत्तो आदाहिणप्पदाहिणं करेंति, २ जाव अम्हं च णं देवाणुप्पिया ! बलिचंचा रायहाणी अजिंदा जाव ठितिपकप्पं पकरेह, जाव दोचं पि तचं पि एवं वुत्ते समाणे जाव तुसिणीए संचिट्ठइ। ४४. तए णं ते बलिचंचारायहाणिवत्थैबया बहवे असुरकुमारा देवा य ५ देवीओ य तामलिणा बालतवस्सिणा अणाढाइनमाणा अपरियाणिजमाणा जामेव 'दिसिं पादुन्भूया तामेव दिसिं पडिगया। [सु. ४५. तामलितवस्सिस्स ईसाणदेविदत्तेण उपवाओ] ४५. तेणं कालेणं तेणं समरणं ईसाणे कप्पे अणिंदे अपुरोहिते यावि.. होत्था । तए णं से तामली बालतवस्सी रिसी बहुपडिपुण्णाई सहि वाससहस्साई १० परियागं पाउणित्ता दोमासियाए संलेहणाए अंत्ताणं झू सित्ता सवीसं भत्तसयं अणसंणाए छेदित्ता कालमासे कालं किच्चा ईसाणे कप्पे ईसाणवडिंसए विमाणे उववातसभाए देवसयणिज्जसि देवसंतरिते अंगुलस्स असंखेन्जभागमेत्तीए ओगाहणाए ईसाणदेविंदविरहकालसमयंसि ईसाणदेविंदत्ताए उववन्ने । तए णं से ईसाणे देविंदे देवराया अहुणोववन्ने पंचविहाए पज्जत्तीए पंजत्तीभावं गच्छति, तंजहा- १५ आहारपजत्तीए जाव भासा-मणपज्जत्तीए। [सु. ४६-४९. बलिचंचावत्थव्वासुरकयतामलितापसमडयावहीलणवुत्तं तसवणाणंतरं ईसाणिंदकओ बलिचंचादेवपरिताको ४६. तए णं बलिचंचारायहाणिवत्थव्वया बहवे असुरकुमारा देवा य : देवीओ य तामलिं बालतवस्सि कालगयं जाणित्ता ईसाणे य कप्पे देविदत्ताए .. उववन्नं पासित्ता आसुरुत्ता कुविया चंडिक्किया "मिसिमिसेमाणा- बलिचंचाए रायहाणीए मज्झमझेणं निग्गच्छंति, २ ताए उक्किट्ठाए जाव जेणेव मारहे वासे जेणेव तामलित्ती नयरी जेणेव तामलिस्स बालतवस्सिस्स सरीरए तेणेव उवागच्छंति, २ वामे पाए सुंबेणं बंधति, २ तिक्खुत्तो मुंहे उट्ठहंति, २ तामलित्तीए १. णे तुसि लो० ॥ २. स्थव्वा लों० ॥ ३. दिसं ला०, पुस्तकेऽस्मिन् दिसि " स्थाने 'दिसं' पाठोऽनेकशो दृश्यते ॥ ४. स्सी बहु लों० ला १॥ ५. अप्पाणं ला० ॥ ६. सणेताते छे' ला १॥ ७. जतिभा ला० ला १॥ ८. रहियका लो० ला०॥ ९. 'जत्तिभालों १०. देवत्ताए लो० ॥ ११. मिसमिसे° ला० ॥ १२. मुहे पिट्ठभंति ला० ॥ Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३६ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ३ उ०१ ... नगरीए सिंघाडग-तिग-चउक्क-चच्चर-चउम्मुह-महापह-पहेसु आकड्ढविकडिंढ करेमाणा महया २ सद्देणं उग्घोसेमाणा २ एवं वदासि-केस णं भो! से तामली बालतवस्सी संयंगहियलिंगे पाणामाए पव्वजाए पव्वइए ! केस णं से ईसाणे कप्पे ईसाणे देविंदे देवराया' इति कंटु तामलिस्स बालतवस्सिस्स सरीरयं ५ हीलंति निंदंति खिसंति गरिहंति अवमन्नंति तजति तालेंति परिवहति पव्वहेंति आकड्ढविकड्ढि करेंति, हीलेता जाव आकड्ढविकड्ढि करेत्ता एगंते एउंति, २ जामेव दिसि पाउन्भूया तामेव दिसिं पडिगया। ४७. तए णं ईसाणकप्पवासी बहवे वेमाणिया देवा य देवीओ य बलिचंचारायहाणिवत्थव्वएहिं बहूहिं असुरकुमारेहिं देवेहिं देवीहि य तामलिस्स १० बालतवस्सिस्स सरीरयं हीलिज्जमाणं निंदिज्जमाणं जाव आकड्ढविकड्ढि कीरमाणं पासंति, २ आसुरुत्ता जाव मिसिमिसेमाणा जेणेव ईसाणे देविंदे देवराया तेणेव उवागच्छंति, २ करयलपरिग्गहियं दसनहं सिरसावत्तं मत्थए अंजलिं कट्ट जएणं विजएणं वद्धाति, २ एवं वदासी-एवं खलु देवाणुप्पिया! बलिचंचाराय हाणिवत्थव्वया बहवे असुरकुमारा देवा य देवीओ य देवाणुप्पिए कालगए १५ जाणित्ता ईसाणे य कप्पे इंदत्ताए उववन्ने पासेत्ता आसुरुत्ता जाव एगंते एडेंति, २ जामेव दिसि पाउन्भूया तामेव दिसिं पडिगया। ४८. तए णं से ईसाणे देविंदे देवराया तेसिं ईसाणकप्पवासीणं बहूणं वेमाणियाणं देवाण य देवीण य अंतिए एयमहूँ सोचा निर्संम्म आसुरुते जाव 'मिसि मिसेमाणे तत्थेव सयणिज्जवरगए तिवलियं भिउडिं निडाले साहट्ट बलिचंचं २० रायहाणि अहे सैपक्खिं सपडिदिसिं समभिलोएइ, तए णं सा बलिचंचा रायहाणी ईसाणणं देविदेणं देवरण्णा अहे सपक्खि सपडिदिसिं समभिलोइया समाणी तेणं दिव्वप्पभावेणं इंगालब्भूया मुम्मुरब्भूया छारिन्भूया तत्तकवेल्लंकब्भूया तत्ता समजोइन्भूया जाया यावि होत्था। ४९. तए णं ते बलिचंचारायहाणिवत्थव्वया बहवे असुरकुमारा देवा य १. संघाडग ला० ॥ २. भो ताम° लो० ला १॥३. सइंगिहिय लो० ला० । सतिंगिडिय' ला १॥४. पमाणाए ला० ॥ ५. ईसाणदेवराया वि क लों० । ईसाणे देवराय त्ति कला १॥ १. कट्टो ला० ॥ ७. गरुहंवि ला १ ॥ ८. निसम्मा लों० ला० ॥ ९. मिसमिसे° ला० ॥ १०.साहट्टो ला०॥ ११. सपक्खं ला०॥ १२. वेलयभूता ला• ॥ १३. °जोतिभूया ला॥ Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ४७-५२] ईसाणदेविंदरस पुग्वभववुत्तंतो १३७ देवीओ य तं बलिचंचं रायहाणि इंगालब्भूयं जाव समजोतिब्भूयं पासंति, २ भीया तत्था तसिया उन्त्रिग्गा संजायभया सव्वओ समंता आधावेंति परिधावेंति, २ अन्नमन्नस्स कायं सैमतुरंगेमाणा २ चिट्ठति । [सु. ५०-५१. ईसार्णिदं पइ बलिचंचादेवाणं अवराहखामणं आणावसवत्तिं च ] ५०. तए णं ते बलिचंचारायहाणिवत्थैव्वया बहवे असुरकुमारा देवा य देवीओ य ईसाणं देविंदं देवरायं परिकुवियं जाणित्ता ईसाणस्स देविंदस्स देवरण्णो तं दिव्वं देविड्ढि दिव्वं देवज्जुतिं दिव्वं देषाणुभागं दिव्वं तेयलेस्सं असहमाणा सव्वे पक्खि सपडिदिसिं ठिच्चा करयलपरिग्गहियं दसनहं सिरसावत्तं मत्थए अंजलि कट्टु जएणं विजयेणं वद्धाविंति, २ एवं वयासी - अहो णं देवार्णुप्पि - १० एहिं दिव्वा देविड्ढी जाव अभिसमन्नागता, तं दिट्ठा णं देवार्णुप्पियाणं दिव्वा देविड्ढी जाव लद्धा पत्ता अभिसमन्नागया । तं खामेमो णं देवाणुप्पिया !, खमंतु णं देवाणुप्पिया !, खंतुमरिहंति णं देवाणुप्पिया !, णाइ भुंज्जो एवं करणयाए त्ति कट्टु एयमहं सम्मं विणयेणं भुज्जो २ खामेंति । ५१. तते णं से ईसाणे देविंदे देवराया तेहिं बलिचंचारायहाणीवत्थव्वएहिं १५ बहूहिं असुरकुमारेहिं देवेहिं देवीहि य एयमहं सम्मं विणएणं भुज्जो २ खामिए समाणे तं दिव्वं देविड्ढि जाव तेयलेस्सं पडिसाहरइ । तप्पभितिं च णं गोयमा ! ते बलिचंचारायहाणिवत्थर्व्वया बहवे असुरकुमारा देवा य देवीओ य ईसाणं देविंदं देवरायं आढति जाव पज्जुवासंति, ईसाणस्स य देविंदस्स देवरण्णो आणा - उववाय-वयण- निद्देसे चिट्ठेति । [सु. ५२. ईसाणदेविंददेविटिवत्तव्या उपसंहारो ] ५२. एवं खलु गोयमा ! ईसाणेणं देविंदेणं देवरण्णा सा दिव्वा देविडूंढी जाव अभिसमन्नागया । ८८ १. °तिभूतं ला० ॥ २. समच्छुरंगे लों० । “ समतुरंगेमाणाः समाश्लिष्यन्तः । अन्योन्यम् अनुप्रविशन्तः इति वृद्धाः " अबृ० ॥ ३. स्थब्वा लों० ॥ ४. 'णुपि लों० ॥ ५. खमंतुमरिहंतु णं ला २-३-४ मु० । खमंतुमरिहंति णं देवा ला० ॥ ६. भुजो २ एवं ला० मु० ॥ देवेढि लों० । देवड्ढि ला० ॥ ८. व्वगा बहवे देवा य लों० ॥ ९. देवड्ढी ला० ॥ ७. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०३ उ०१ " [सु. ५३-५४. ईसाणिदस्स ठिति-अणंतरभषपरूषणा] ५३. ईसाणस्स णं भंते! देविंदस्स देवरण्णो केवतियं कालं ठिती पण्णत्ता ? गोयमा! सातिरेगाइं दो सागरोवमाइं ठिती पन्नत्ता । ५४. ईसाणे णं भंते ! देविंदे देवराया ताओ देवलोगाओ आउखएणं ५ जाव कहिं गच्छिहिति ? कहिं उववज्जिहिति ? गो० ! महाविदेहे वासे सिज्झिहिति जाव अंतं काहिति। [सु. ५५-६१. सकीसाणाणं परोप्परं विमाणउच्चत्ताइ-पाउन्भष-पेच्छणा संलाप-किच्चकरण-विषादनिवारणपरूवणा] ५५. [१] सक्कस्स णं भंते ! देविंदस्स देवरण्णो विमाणेहिंतो ईसाणस्स देविंदस्स देवरण्णो विमाणा ईसिं उच्चयरा चेव ईसिं उन्नयतरा चेव ? ईसाणस्स वा देविंदस्स देवरण्णो विमाणेहिंतो सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो विमाणा ईसिं नीययरा चेव ईसिं निण्णयरा चेव ? हंता, गोतमा! सक्कस्स तं चेव सव्वं नेयव्वं । [२] से केणटेणं ? गोयमा! से जहानामए करतले सिया देसे उच्चे देसे उन्नये, देसे णीए देसे निण्णे, से तेण?णं० । ५६. [१] पभू णं भंते ! सक्के देविंदे देवराया ईसाणस्स देविंदस्स देवरण्णो अंतियं पाउन्भवित्तए ? हंता, पभू । [२] से णं भंते ! किं आढामीणे पभू , अणाढामीणे पभू? गोयमा ! आढामीणे पभू, नो अणाढामीणे पभू । ५७. [१] पभू णं भंते ! ईसाणे देविंद देवराया सक्कस्स देविंदस्स २० देवरण्णो अंतियं पाउब्भवित्तए १ हंता, पभू। [२] से भंते! किं आढामीणे पभू, अणाढामीणे पभू? गोयमा ! आढामीणे वि पभू, अणाढामीणे वि पभू। ५८. पभू णं भंते ! सक्के देविंदे देवराया ईसाणं देविंदं देवरायं सपक्खि सपडिदिसिं समभिलोएत्तए ? जहा पादुब्भवणा तहा दो वि आलावगा नेयव्वा । १. माणि लो० ॥ २. °क्खएणं कहि ला०॥ ३. णटेणं गोयमा! सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो जाव ईसिं निण्णतरा चेव। जेसं० मु०॥ ४. अंतिए ला०, अन्यत्रापि एवमेव पाठः॥ ५. से भंते ! लों० ला०॥ ६. माढामीणे पभू, नो अणाढामीणे पभू ला०॥ Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ५३-६२] सक्कीसाणविमाणउच्चत्ताइ परूवणाइ ५९. पभू णं भंते ! सक्के देविंदे देवराया ईसाणेणं देविंदेणं देवरण्णा सद्धिं आलावं वा संलावं वा करेत्तए ? हंता, पभू । जहा पादुब्भवणा । ६०.. [१] अस्थि णं भंते! तेसिं सक्कीसाणाणं देविंदाणं देवराईणं किच्चाइं करणिजइं समुप्पज्जंति ? हंता, अत्थि । [२] से कहमिदाणिं करेंति ? गोयैमा ! ताहे चेव णं से सक्के देविंदे ५ देवराया ईसाणस्स देविंदस्स देवरण्णो अंतियं पाउब्भवति, ईसाणे णं देविंदे देवराया सक्कस्स देविंदस्स देवैरण्णो अंतियं पाउब्भवइ – ' इति भो ! सक्का ! देविंदा ! देवराया ! दाहिणड्ढलो गाहिवती ! '; ' इति भो ! ईसाणा ! देविंदा ! देवराया ! उत्तरड्ढलोगा हिवती ! । ' इति भो !, इति भो'त्ति ते अन्नमन्नस्स किचाई करणिजाई पञ्चणुभवमाणा विहरंति । ६१. [१] अत्थि णं भंते ! तेसिं सक्कीसाणाणं देविंदाणं देवराईणं विवादा समुपज्जंति ? हंता, अत्थि । [२] से कहमिदाणिं पकरति ? गोयमा ! ताहे चेव णं ते सक्कीसाणा देविंदा देवरायाणो सणकुमारं देविंदं देवरायं मणसीकरेंति । तए णं से सणकुमारे देविंदे देवराया तेहिं सक्कीसाणेहिं देविंदेहिं देवईहिं मणसीकए समाणे खिप्पामेव १५ सक्कीसाणाणं देविंदाणं देवराईणं अंतियं पादुब्भवति । जं से वदइ तस्स आणाउववाय- वयण- निद्देसे चिट्ठति । १३९ [सु. ६२ - ६४. सर्णकुमारदेविंदस्स भवसिद्धियत्ताइ ठिति- अणंतरभवपरूवणा] ६२. [१] सणकुमारे णं भंते! देविंदे देवराया किं भवसिद्धिए, अभवसिद्धिए ? सम्मद्दिट्ठी, मिच्छद्दिट्ठी ? परित्तसंसारए, अनंतसंसारए ? सुलभ- २० बोहिए, दुलभबोहिए ? आराहए, विराहए ? चरिमे अचरिमे ? गोयमा ! सकुमारे णं देविंदे देवराया भवसिद्धीए नो अभवसिद्धीए, एवं सम्मद्दिट्ठी परितसंसार सुलभबोदिए आराहए चरिमे, पसत्थं नेयव्वं । १. जाई ? हंता लों० ला० ॥ ४. रायीहिं लों० ला १ ॥ ५. ७. एवं सं० प० सु० भ० च०, [२] से केणट्टेणं भंते ! ? गोयमा ! सणकुमारे देविंदे देवराया बहूणं समणाणं बहूणं समणीणं बहूणं सावगाणं बहूणं साविगाणं हियकामए सुहकाएँ २५ १० 3 २. गोतमा ! तो चेव ला० ॥ ३. वरायस्स अ ला १ ॥ रायीणं लों० ॥ ६ तस्थ आणा इत्येतदनुसारेण अनु० ॥ पसत्थं लो० ला० ॥ Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४० १० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ३ ०१-२ पत्थकामए आणुकंपिए निस्सेयसिए हिय - सुह - निस्सेसकामए, से तेणें गोयमा ! सकुमारे णं भवसिद्धिए जाव नो अचरिमे । ६३. सणकुमारस्स णं भंते! देविंदस्स देवरण्णो केवतियं कालं ठिती पण्णत्ता ? गोयमा ! सत्त सागरोवमाणि ठिती पण्णत्ता । ६४. से णं भंते! ताओ देवलोगातो आउक्खएणं जाव कहिं उववज्जिहिति? गोयमा ! महाविदेहे वासे सिज्झिद्दिति जाव अंतं करेहिति । सेवं भंते । २० । [सु. ६५. तइयसयपढमुद्देसस्स १६-६४ सुत्ताणं संगहणिगाहाओ ] ६५. गाहाओ - छट्ठट्ठम मासो अद्धमासो वासाइं अट्ठ छम्मासा । तीसग - कुरुदत्ताणं तव भैत्तपरिण्ण परियाओ ॥ १ ॥ उच्चत्त विमाणाणं पादुब्भव पेच्छणा य संलावे । किच्च विवादुप्पत्ती सणकुमारे य भवियत्तं ॥ २ ॥ मोर्यां समत्ता । तइयर पढमो उद्देसो समत्तो ॥ ३.१ ॥ [बिइओ उद्देसओ 'चमरो'] [सु. १ - २. उबुग्धाओ] १. तेणं कालेणं तेणं समएणं रायगिहे नामं नगरे होत्था जाव परिसा पजुवासइ । २. तेणं कालेणं तेणं समएणं चमरे असुरिंदे असुरराया चमरचंचाए रायहाणीएँ सभाए सुहम्माए चमरंसि सीहासणंसि चउसट्ठीए सामाणियसाहस्सीहिं २० जाव नट्टविहिं उवदंसेत्ता जामेव दिसिं पाउब्लूए तामेव दिसिं पडिगए । १. ० । [६२.] सणंकु लों० जे० ला० ॥ २. तातो ला० ॥ ३. से एवं भंते लों० ॥ ४. अस्यां गाथायां तीसग कुरुदत्ताणं अनुक्रमेण तपःप्रभृतिकं सूचितम्, तद्यथा-- तिष्यकस्य तपः षष्ठम्, मासः अनशनम्, अष्टौ वर्षाणि पर्यायः । कुरुदत्तस्य अष्टमं तपः, अर्धमासः अनशनम्, षण्मासाः पर्यायः ॥ ५. भत्तंते उ परि° ला० ॥ ६. अधुना पटणानगरस्य नातिपार्श्वे 'मोकामाघाट' इति नामकं स्थलं विद्यते, तत् प्रायः प्रस्तुताया मोकानगर्याः स्थानं सम्भवेत् ॥ ७. ए सुहम्माए सभाए चला १ ॥ ८. दिसं ला १ ॥ Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ६३-६५, १-८] असुरकुमाराणे ठाण-अहो-तिरियगइविसयपरूवणा १४१ [सु. ३-४. असुरकुमारठाणपरूषणा] ३. [१] भंते ! त्ति भगवं गोयमे समणं भगवं महावीरं वंदति नमंसति, २ एवं वदासी-अत्थि णं भंते ! इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए अहे असुरकुमारा देवा परिवसंति ? गोयमा! नो इणढे समढे । [२] एवं जाव अहेसत्तमाए पुढवीए, सोहम्मस्स कप्पस्स अहे जाव ५ अत्थि णं भंते ! ईसिपब्भाराए पुढवीए अहे असुरकुमारा देवा परिवसंति ? णो इणढे समढे। ४. से कहिं खाई णं भंते ! असुरकुमारा देवा परिवसंति ? गोयमा ! इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए असीउत्तरजोयणसतसहस्सबाहल्लाए, एवं असुरकुमारदेववत्तव्वया जाव दिव्वाइं भोगभोगाइं भुंजमाणा विहरति । [सु. ५-७. असुरकुमाराणं अहोगइविसयपरूवणा] ५. अत्थि णं भंते ! असुरकुमाराणं देवाणं अहे गतिविसए प० १ हंता, अत्थि। ६. केवतिए च णं भंते! असुरकुमाराणं देवाणं अहेगतिविसए पण्णते ? गोयमा ! जाव अहेसत्तमाए पुढवीए, तच्चं पुण पुढविं गता य, गमिस्संति य । १५ ७. किंपत्तियं णं भंते ! असुरकुमारा देवा तच्चं पुढविं गता य, गमिस्संति य ? गोयमा ! पुव्ववेरियस्स वा वेदणउदीरणयाए, पुव्वसंगतियस्स वा वेदणउवामणयाए । एवं खलु असुरकुमारा देवा तच्चं पुढविं गता य, गमिस्संति य। [सु. ८-१०. असुरकुमाराणं तिरियगइविसयपरूवणा] ८. अत्थि णं भंते ! असुरकुमाराणं देवाणं तिरियं गतिविसए पण्णते ? हंता, अस्थि । १. खाई णं लों॥ २. आसी' लों० ला० ॥ ३. “एवम्-अनेन सूत्रक्रमेण । स च एवम्उवरिं एग जोयणसहस्सं ओगाहेत्ता, हेट्ठा च एग जोयणसहस्सं वज्जेत्ता मज्झे अट्ठहत्तरे जोयणसयसहस्से, एत्थ णं असुरकुमाराणं देवाणं चोसद्धिं भवणावाससयसहस्सा भवंतीति अक्खायं" अवृ०॥ ४. रवत्तवता जाच ला०॥ ५. पणत्ते ? जाव लों० ला०॥ ६. सामणाए लों०॥ Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ર विवाहपण्णत्ति सुप्तं [स०३.०२ ९. केर्वतियं च णं भंते! असुरकुमाराणं देवाणं तिरियं गतिविसए पण्णत्ते ?- गोयमा ! जाव असंखेज्जा दीव- समुद्दा, नंदिस्सरवरं पुण दीवं गता य, मिस्संति य । १०. किंत्तियं णं भंते! असुरकुमारा देवा नंदीसरवरदीवं गता य, ५ गमिस्संति य ? गोयमा ! जे इमे अरिहंता भगवंता एतेसिं णं जम्मणमहेसु वा निक्खमणमहेसु वा णाणुपत्तिमहिमासु वा परिनिव्वाणमहिमासु वा एवं खलु असुरकुमारा देवा नंदीसरवरं दीवं गता य, गमिस्संति य । [सु. ११-१३. असुरकुमाराणं उड्ढगइ विसयपरूषणा ] ११. अत्थि णं भंते! असुरकुमाराणं देवाणं उड्ढं गतिविसए प० ? १० हंता, अत्थि । १२. केवॅतियं च णं भंते! असुरकुमाराणं देवाणं उडूढं गतिविसए? गोयमा ! जाँव अच्चुतो कप्पो । सोहम्मं पुण कप्पं गता य, गमिस्संति य । १३. [१] किंपत्तियं णं भंते! असुरकुमारा देवा सोहम्मं कप्पं गता य, गमिस्संति य ? गोयमा ! तेसि णं देवाणं भवपच्चइयवेराणुबंधे । ते णं देवा १५ विकुव्वेमाणा परियारेमाणा वा आयरक्खे देवे वित्तासेंति" । अहालहुँस्सगाई रयणाई गाय औयाए एगंतमंतं अवक्कमंति । [२] अत्थि णं भंते! तेसिं देवाणं अहाल हुस्सगाई रयणाई ? हंता, अस्थि । [३] से कहमिदाणिं पकरेंति ? तेओ से पच्छा कार्य पव्त्रति । [४] पभू णं भंते! ते असुरकुमारा देवा तत्थगया चेव समाणा ताहिं २९ अच्छराहिं सद्धिं दिव्वाई भोगभोगाई भुंजमाणा विहरितए ? णो इणट्ठे समट्ठे, ते णं तओ पंडिनियत्तंति, तओ पडिनियत्तित्ता इहमागच्छंति, २ जति णं ताओ ३. नंदिस्सर लो० ला० १. 'वइयण्णं भंते लों० ॥ २. पत्तिएणं ला० ॥ ॥ ४. “प्पयम ं मु० । पन्नम ला १ ॥ ५. वइयं णं लों० ॥ ६. जावच्चुतो ला १ ॥ ७ए कप्पे मु० ॥ ८. हमकप्पं गला० ॥ ९. 'हम्मकप्पं ला० ॥ १०. “ परिचारयन्तः - परकीयदेवीनां भोगं कर्तुकामाः " अब्रु० ॥ ११. ति २ अहाल हुसयाई ला १ । °ति, २ लहुसयाई ला० ॥ १२. हुसगाई रयगाई लों० ॥ १३. आयाए त्ति आत्मना, स्वयमित्यर्थः " अब्रु० ॥ १४. सगाई लो० ला १ ॥ १५. तते से ला १ ॥ Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०९-१७] असुरकुमारणं उड्ढगइविसयपरूवणाइ अच्छराओ आढायंति परियाणंति, पंभू णं ते असुरकुमारा देवा ताहिं अच्छराहिं सद्धिं दिव्वाइं भोगभोगाइं भुंजमाणा विहरित्तए, अह णं ताओ अच्छराओ नो आढायंति नो परियाणंति णो णं पभू ते असुरकुमारा देवा ताहिं अच्छराहिं सद्धिं दिव्वाइं भोगभोगाइं भुंजमाणा विहरित्तए। [५] एवं खलु गोयमा ! असुरकुमारा देवा सोहम्मं कप्पं गता य, ५ गमिस्संति य । [सु. १४-१६. असुरकुमाराणं सोहम्मकप्पगमणकालंतर-निस्साइपरूषणा] १४. केवतिकालस्स णं भंते ! असुरकुमारा देवा उड्ढं उप्पयंति जाव सोहम्मं कप्पं गया य, गमिस्संति य ? गोयमा ! अणंताहिं ओसप्पिणीहिं अणंताहिं उस्सप्पिणीहिं समतिकंताहिं, अस्थि णं एस भावे लोयच्छेरयभूए समुप्पजइ- १० जं णं असुरकुमारा देवा उड्ढं उप्पयंति जाव सोहम्मो कप्पो । १५. किंनिस्साए णं भंते ! असुरकुमारा देवा उड्ढे उप्पयंति जाव सोहम्मो कप्पो ? से जहानामए ईंह सबरा इ वा बब्बरा इ वा टंकणा इ वा चुच्चुया इ वा पॅल्हया इ वा पुलिंदा इ वा एगं मेहं गड्ढे वा दुग्गं वा दरिं वा विसमं वा पव्वतं वा णीसाए सुमहल्लमवि आसबलं वा हत्थिबलं वा जोहबलं वा घेणुबलं १५. वा आगलेंति, एवामेव असुरकुमारा वि देवा, णऽन्नत्थ अरहंते वा, अरहंतचेइयाणि वा, अणगारे वा भावियप्पणो निस्साए उड्डे उप्पयंति जाव सोहम्मो कप्पो। १६. सव्वे वि णं भंते ! असुरकुमारा देवा उड्डे उप्पयंति जाव सोहम्मो कप्पो ? गोयमा ! णो इणढे समढे, महिड्ढिया णं असुरकुमारा देवा उड्ढं उप्पयंति जाव सोहम्मो कप्पो । २० [सु. १७-१८. चमरस्स उड्ढाहोगमणपरूषणा] १७. एस वि य णं भंते! चमरे असुरिंदे असुरकुमारराया उड्ढं उप्पतियपुव्वे जाव सोहम्मो कप्पो ? हंता, गोयमा ! एस वि य णं चमरे असुरिंदे असुरराया उड्ढं उप्पतियपुव्वे जाव सोहम्मो कप्पो। । १. पभू णं भंते ! ते अ° सर्वेष्वपि सूत्रादर्शेषु ॥ २. भादति लो० ॥ ३. सोहम्मे कप्पे ला १॥ ४. इहं लों० ला १॥ ५. बबरा ला १॥ ६. ढंकणा ला ला १॥ ७. चच्चुया लों० । चुचुया ला० । भुत्तुया मु० ला २-४॥ ८. पल्हा ति वा लों० ॥ ९. महं रझं वा गहुँ जेसं०॥ 10. वा खड्ड वा दु मु० ॥ ११. “धणुबलं ति धनुर्द्धरबलम्" अवृ०॥. . Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १० १४४ . वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०३ उ०२ १८. अहे णं भंते ! चमरे असुरिंदे असुरकुमारराया महिड्ढीए महज्जुतीए जाव कहिं पविट्ठा ? कूडागारसालादिद्रुतो भाणियब्वो। । [सु. १९-४३. चमरिंदस्स पुव्यभववुत्तंतो] .-- [१९-२१. पूरणस्स तवस्सिस्स दाणामापधज्जागहणं अणसणं च] ५ १९. चमरेणं भंते ! असुरिंदेणं असुररण्णा सा दिव्वा देविड्ढी तं चेव किणा लद्धा पत्ता अभिसमन्नागयाँ ? एवं खलु गोयमा! तेणं कालेणं तेणं समरणं इहेव जंबुद्दीवे २ भारहे वासे विंझगिरिपायमूले बेभेले नाम सन्निवेसे होत्था । वण्णओ। तत्थ णं बेभेले सन्निवेसे पूरणे नामं गाहावती परिवसति अड्ढे दित्ते जहा तामलिस्स (उ. १ सु. ३५-३७) वत्तव्वया तहा नेतव्वा, नवरं चउप्पुडयं दारुमयं पडिग्गहं करेत्ता जाव विपुलं असण-पाण-खाइम-साइमं जाव सयमेव चउप्पुडयं दारुमयं पडिग्गहयं गहाय मुंडे भवित्ता दाणामाए पव्वजाए पव्वइत्तए । २०. पन्वइए वि य णं समाणे तं चेव, जाव आयावणभूमीओ पचोरुभइ पचोरुभित्ता सयमेव चउप्पुडयं दारुमयं पडिग्गहयं गहाय बेभेले सन्निवेसे १५ उच्च-नीय-मज्झिमाइं कुलाइं घरसमुदाणस्स भिक्खायरियाए अडेत्ता 'जं मे पढमे पुडए पडइ कप्पइ मे तं पंथिर्यपहियाणं दलइत्तए, जं मे दोचे पुडए पडइ कप्पइ मे तं कांक-सुणयाणं दलइत्तर, जं मे तचे पुडए पडइ कप्पइ मे तं मच्छ-कच्छमाणं दलइत्तए, जं मे चउत्थे पुडए पडइ कप्पइ मे तं अप्पणा आहारं आहारित्तए' ति कँटु एवं संपेहेइ, २ कलं पाउप्पभायाए रयणीए तं चेव २० निरवसेसं जाव जं से चउत्थे पुडए पडइ तं अप्पणा आहारं आहारेइ। २१. तए णं से पूरणे बालतवस्सी तेणं ओरालेणं विउलेणं पयत्तेणं पग्गहिएणं बालतवोकम्मेणं तं चेव जाव बेभेलस्स सन्निवेसस्स मज्झंमज्झेणं निग्गच्छति, २ पाउय-कुंडियमादीयं उवकरणं चउप्पुडयं च दारुमयं पडिग्गहयं एगंतमंते एडेइ, २ बेभेलस्स सन्निवेसस्स दाहिणपुरथिमे दिसीमागे अद्धनियत्त १. अहो लों० जे० ला० विना ॥ २. लालदि° ला १॥३ . °द्धा? एवं लो० ला० ला १ ॥ ४. प्रश्नस्यैतस्य निगमनं यावत् चतुश्चत्वारिंशत्तमं सूत्रम् ॥ ५. “दाणामाए त्ति दानमय्या" अवृ० । दाणामायाए लो० ॥ ६. भूमीए पच्चो° लो० ॥ ७. दायस्स ला १॥ ८. पंथे पहि मु०॥ ९. काग-सु° मु०॥ १०. कट्टो ला०॥ ११. पयतेणं लों०॥ Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१८-२५] चमरिंदस्स पुव्वभववृत्तंतो णियमंडलं आलिहिता संलेहणाझूसणाझू सिए भत्त-पाणपडियाइक्खिए पाओवगमणं निवण्णे। [सु. २२. भगधओ महावीरस्स सुंसुमारपुरावत्थाणं] २२. तेणं कालेणं तेणं समएणं अहं गोयमा ! छउमत्थकालियाए एक्कारसवासपरियाए छटुंछद्रेणं अनिक्खित्तेणं तवोकम्मेणं संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे ५ पुव्वाणुपुट्विं चरमाणे गामाणुगामं दूइज्जमाणे जेणेव सुंसुमारपुरे नगरे जेणेव असोगवणसंडे उज्जाणे जेणेव असोगवरपायवे जेणेव पुढविसिलावट्टए तेणेव उवागच्छामि, २ असोगवरपायवस्स हेट्ठा पुढविसिलावट्टयंसि अट्ठमभत्तं पगिण्हामि, दो वि पाए सौहटु वैग्यारियपाणी एगपोग्गलनिविट्ठदिट्ठी अणिमिसनयणे ईसिपारंगएणं कारणं अहापणिहिएहिं गत्तेहिं सव्विंदिएहिं गुत्तेहिं एगरातियं १० महापडिमं उवसंपज्जित्ताणं विहरामि । [सु. २३-२७. पूरणस्स तपस्सिस्स चमरिंदत्तेण उपवायाणंतरं ___ सोहम्मिदं पइ कोषो] २३. तेणं कालेणं तेणं समएणं चमरचंचा रायहाणी अजिंदा अपुरोहिया याऽवि होत्था। तए णं से पूरणे बालतवस्सी बहुपडिपुण्णाई दुवालस वासाइं १५ परियागं पाउणित्ता मासियाए संलेहणाए अत्ताणं झुसेत्ता सढि भत्ताई अणसणाए छेदेत्ता कालमासे कालं किच्चा चमरचंचाए रायहाणीए उववायसभाए जाव इंदत्ताए उववन्ने। २४. तए णं से चमरे असुरिंदे असुरराया अहुणोववन्ने पंचविहाए पजत्तीए पजत्तीभावं गच्छइ, तं जहा-आहारपजत्तीए जाव भास-मणपज्जत्तीए।। २५. तए णं से चमरे असुरिंदे असुरराया पंचविहाए पजत्तीए पजत्तीभावं गए समाणे उड्ढं वीसँसाए ओहिणा आभोएइ जाव सोहम्मो कप्पो। पासइ य १. एकारस ला०॥ २. आहह लों० । साहटो ला० ॥ ३. “वग्घारियपाणि त्ति प्रलम्बितभुजः" अवृ० ॥ ४. “प्रारभारः-अग्रतोमुखमवनतत्वम्" अवृ०॥ ५. जाव देवत्ताए लो० ॥ ६. भासा-मण° ला १॥ ७. "वीससाए त्ति स्वभावत एव" अवृ०॥ १० Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ३ उ० २ तत्थ सक्कं देविंदं देवरायं मंघवं पौगसासणं सतक्कतुं संहस्सक्खं वजपाणिं पुरंदरं जाव दस दिसाओ उज्जोवेमाणं पभासेमाणं। सोहम्मे कप्पे सोहम्मवडेंसए विमाणे सभाए सुहम्माए सक्कंसि सीहासणंसि जाव दिव्वाइं भोगभोगाइं भुंजमाणं पासइ, २ इमेयारूवे अज्झथिए चिंतिए पत्थिए मणोगए संकप्पे समुप्पजित्था-केस णं ५ एस अपत्थियपत्थए दुरंतपंतलक्खणे हिरि-सिरिपरिवजिए हीणपुण्णचाउईंसे जे णं ममं इमाए एयारूवाए दिव्वाए देविड्ढीए जाव दिव्वे देवाणुभावे लद्धे पत्ते जाव अभिसमन्नागए उप्पिं अप्पुस्सुए दिव्वाइं भोगभोगाई भुंजमाणे विहरइ १ एवं संपेहेइ, २ सामाणियपरिसोववन्नए देवे सद्दावेइ, २ एवं वयासी-केस णं एस देवाणुप्पिया ! अपत्थियपत्थए जाव भुंजमाणे विहरइ ? २६. तए णं ते सामाणियपरिसोववन्नगा देवा चमरेणं असुरिंदेणं असुररण्णा एवं वुत्ता समाणा हट्टतुट्ठा० जाव हयहियया करयलपरिग्गहियं दसनहं सिरसावत्तं मत्थए अंजलि केटु जयेणं विजयेणं वद्धाति, २ एवं वयासीएस णं देवाणुप्पिया ! सक्के देविंदे देवराया जाव विहरइ। २७. तए णं से चमरे असुरिंदे असुरराया तेसिं सामाणियपरिसोव१५ वन्नगाणं देवाणं अंतिए एयमढे सोचा निसम्म आसुरुते रुढे कुविए चंडिक्किए मिसिमिसेमाणे ते सामाणियपरिसोववन्नए देवे एवं वयासी-'अन्ने खलु भो ! से सक्के देविंदे देवराया, अन्ने खलु भो ! से चमरे असुरिंदे असुरराया, महिड्ढीए खलु से सक्के देविंदे देवराया, अप्पिड्ढीए खलु भो! से चमरे असुरिंदे १. “मघाः-महामेघाः ते यस्य वशे सन्ति असौ मघवान्" अवृ०॥ २. पाकसा ला० । "पाको नाम बलवान् रिपुः तं यः शास्ति-निराकरोति असौ पाकशासनः" अवृ०॥ ३. कतू सहस्सक्खे वजपाणी पुरंदरो जाव ला०। “शतं ऋतूनाम्-प्रतिमानामभिग्रहविशेषाणाम् , श्रमणोपासकप्रतिमारूपाणां वा कार्तिकश्रेष्ठिभवापेक्षया यस्य असौ शतक्रतुः" अवृ० ॥ ४. “सहस्रम् अक्षणां यस्य असौ सहस्राक्षः, इन्द्रस्य किल मन्त्रिां पञ्च शतानि सन्ति, तदीयानां च अक्ष्णाम् इन्द्रप्रयोजनव्यापृततया इन्द्रसम्बन्धित्वेन विवक्षणात् तस्य सहस्राक्षत्वम्” अवृ०॥ ५. “असुरादिपुराणां दारणात् पुरन्दरः" अवृ०॥६. “यावत्करणात् दाहिणड्ढलोगाहिवइं बत्तीसविमाणसयसहस्साहिवई एरावणवाहणं सुरिंदं अरयंबरवत्थधरं......आलइयमालमउडं नवहेमचारुचित्तचंचलकुंडलविलिहिज्जमाणगंडं" अवृ० ॥ ७. “हीनायां पुण्यचतुर्दश्यां जातः हीनपुण्यचातुर्दशः, किल चतुर्दशी तिथिः पुण्या जन्म आश्रित्य भवति, सा च पूर्णा अत्यन्तभाग्यवतो जन्मनि भवति. अतः आक्रोशता उक्तम् हीनपुण्णचाउद्दस ति" अवृ० ॥ ८. इसे जं गं लो० मु० ॥ ९. पत्ते अभि° ला० ॥ १०. “अप्पुस्सए त्ति अल्पौत्सुक्यः" अवृ० ॥ ११. बुत्ता ला० ॥ १२. कहो ला०॥ १३. निसम्मा लों० ॥ १४. मिसमिसेमाणे ला.॥ Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४७ सु० २६-२८] भगवंतनिस्साए चमरिंदकयं सकावमाणणं असुरराया। तं इच्छामि गं देवाणुप्पिया ! सक्कं देविंदं देवरायं सयमेव अच्चासादेत्तए 'त्ति कटु उसिणे उसिणभूएं याऽवि होत्था । [सु. २८. भगवओ नीसाए चमरकयं सोहम्मिदापमाणणं] २८. तए णं से चमरे असुरिंदे असुरराया ओहिं पउंजइ, २ ममं ओहिणा आभोएइ, २ इमेयारूवे अज्झथिए जाव समुप्पन्जित्था---'एवं खलु समणे ५ भगवं महावीरे जंबुद्दीवे दीवे भारहे वासे सुंसुमारपुरे नगरे असोगवणसंडे उज्जाणे असोगवरपायवस्स अहे पुढविसिलावट्टयंसि अट्ठमभत्तं पगिण्हित्ता एगराइयं महापडिमं उवसंपजित्ताणं विहरति । तं सेयं खलु मे समणं भगवं महावीरं नीसाए संकं देविंदं देवरायं सयमेव अच्चासादेत्तए' ति कटु एवं संपेहेइ, २ सयणिज्जाओ अब्भुढेइ, २ ता देवदूसं परिहेई, २ उववायसभाए पुरथिमिल्लेणं दारेणं १० णिग्गच्छइ, २ जेणेव सभा सुहम्मा, जेणेव चोप्पाले पहरणकोसे तेणेव उवागच्छइ, २ ता फलिहरयणं परामुसइ, २ एगे अँबिइए फलिहरयणमायाए महया अमरिसं वहमाणे चमरचंचाए रायहाणीए मज्झमज्झेणं निग्गच्छइ, २ जेणेव तिगिछिकँडे उप्पायपव्वए तेणेवं उवागच्छइ, २ ता वेउव्वियसमुग्घाएणं संमोहण्णइ, २ तो संखेजाई जोयणाई जाव उत्तरवेउव्वियं रुवं विकुन्वइ, २ ता ताए उक्किट्ठाए जाव १५ जेणेव पुढविसिलावट्टए जेणेव ममं अंतिए तेणेव उवागच्छति, २ ममं तिक्खुत्तो आदाहिणपदाहिणं करेति, २ जाव नमंसित्ता एवं वयासी 'इच्छामि णं भंते ! तुभं नीसाए सकं देविंदं देवरायं सयमेव अचासादित्तए' ति कटु उत्तरपुरस्थिमं दिसिभागं अवक्कमइ, २ वेउबियसमुग्धातेणं संमोहण्णइ, २ जाव दोचं पि वेउब्वियसमुग्घातेणं संमोहण्णइ, २ एग महं घोरं घोरागारं भीमं भीमागारं भासरं भयाणीयं गंभीरं उत्तासणयं कालड्ढरत्त-मासरासिसंकासं जोयणसयसाहस्सीयं महाबोंदि विउव्वइ, २ अप्फोडेइ, २ वग्गइ, २ गज्जइ, २ हयहेसियं करेइ, २ हत्थिगुलुगुलाइयं करेइ, २ रहघणघणाइयं करेइ, २ पायदद्दरगं करेइ, २ भूमिचवेडयं दलयइ, २ सीहणादं नदइ, २ उच्छोलेति, २ पच्छोलेति, १. कहो ला० ॥ २. °ए जाए या लों० । °ए जाते या ला १॥ ३. अन्भत्थिए ला० ॥ ४. सि एगरा लो० ला ला १॥५. सके देविंदे देवराया ला०॥ ६. °इ जेणेव सभा सुहम्मा लों० ला १॥ ७. अबीए जे० लों० ला १ विना ।। ८. तिगिच्छकू जे० लों० ला १ विना ॥ ९. तेणामेव लों० जे० ला १ विना ॥ १०. समोहणइ जे० लों० ला १ विना ॥ ११. °त्ता जाव ड जे. लों० ला १॥ १२. दिसीभागं ला १॥ १३. महाघोरं ला १॥ ११. °त्त-भासरा ला०॥१५. हस्सियं लों० ला १॥१६.इ, २ गजइ जे० लों० ॥ Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४८ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०३ उ०२ २ तिवई छिंदइ, २ वाम भुयं ऊसवेइ, २ दाहिणहत्थपदेसिणीऐ य अंगुट्ठनहेण य वितिरिच्छं मुहं विडंबई, २ महया २ सद्देणं कलकलरवं करेइ, एगे अंब्बितिए फलिहरयणमायाए उड्ढं वेहाँसं उप्पतिए, खोभंते चेव अहेलोयं, कंपेमाणे व मेइँणितलं, साकड्ढते व तिरियलोयं, फोडेमाणे व अंबरतलं, कत्थइ गजंते, कत्थइ विज्जुयायते, कत्थइ वासं वासमाणे, कत्थइ रयुग्घायं पकरेमाणे, कत्थइ तैमुक्कायं पकरेमाणे, वाणमंतरे देवे वित्तासेमाणे२, जोईसिए देवे दुहा विभयमाणे २, आयरक्खे देवे विपलीयमाणे २, फलिहरयणं अंबरतलंसि वियड्ढमाणे २, विउँब्भावमाणे २ ताए उक्किट्ठाए जाव तिरियमसंखेजाणं दीव-समुद्दाणं मज्झं मझेणं वीयीवयमाणे २, जेणेव सोहम्मे कप्पे, जेणेव सोहम्मवडेंसए विमाणे, १० जेणेव सभा सुधम्मा तेणेव उवागच्छइ, २ एगं पायं पउमवरवेइयाए करेइ, एगं पायं सभाए सुहम्माए करेइ, फलिहरयणेणं महया २ सदेणं तिक्खुत्तो इंदकीलं आउडेति, २ एवं वयासी-'कहिं णं भो! सक्के देविंदे देवराया ? कहिं गं ताओ चउराँसीई सामाणियसाहस्सीओ ? जाव कहिं णं ताओ चत्तारि चउराँसीईओ आयरक्खदेवसाहस्सीओ ? कहिं णं ताओ अणेगाओ १५ अच्छराकोडीओ? अज हणामि, अन्ज महेमि, अज्ज वहेमि, अज ममं अवसाओ अच्छराओ वसमुवणमंतु 'त्ति कटु तं अणिटुं अकंतं अप्पियं असुभं अमणुण्णं अमणामं फरुसं गिरं निसिरइ। [सु. २९-३० सोहम्मिदनिसट्ठषज्जभीयस्स चमरस्स भगवओ पायावलंबणं] २९. तए णं से सक्के देविंदे देवराया तं अणिटुं जाव अमणामं अस्सुय२० पुव्वं फरुसं गिरं सोचा निसम्म आसुरुते जाव मिसिमिसेमाणे तिवलियं भिउडिं १. तिवतिं छि° लो० । तिवयं छि ला० ॥ २. °ए अंगु लों० ला० ॥ ३. विडिवेइ लों० । विडिवेति ला १॥ ४. अबितिए ला १। अबीए ला २-३.४ मु०॥ ५. विहासं लों॥ ६. अहोलोयं ला० ॥ ७. मेतिणि° ला १। मेयणि° ला २-३-४ मु०॥ ८. 'तलं भाक लों० ला० ला १ ॥ ९. कत्थति ला० । कत्थति ला १॥ १०. “जागय॑मानः, आर्षत्वात् प्राकृते आदौ जकाराभावः, गर्जनातिशयसूचनाय यङन्तं प्रयुक्तम्" सं०॥ ११. तमुकायं लो०॥ १२. जोतिसिदेवे लों०॥ १३. °लाएमाणे लों०॥ १४. “विउब्भावेमाणे त्ति व्युद्धाजमानःशोभमानः, विजृम्भमाणो वा व्युद्भाजयन् वा, अम्बरतले परिघरत्नमिति योगः" अवृ० । “अत्र व्युद्भामयन् इत्यप्यर्थः सङ्गतिमञ्चति" सं० । विउज्झाए° मु०॥ १५. सुहम्मा ला०॥ १६. रासीति ला० ला१॥ १७. रासीओ लो० ॥ १८. कट्टो ला०॥ १९. असुय° ला १॥ २०. निसम्मा लों० ला १॥ २१. मिसमिसेमा ला० ॥ Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४९ सु० २९-३१] बजभीयस्स चमरिंदस्स भगवंतपायावलंबणं निडाले साहटु चमरं असुरिंदं असुररायं एवं वदासी-हं भो! चमरा ! असुरिंदा ! असुरराया ! अपत्थियपत्थया ! जाव हीणपुण्णचाउद्दसा ! अजं न भवसि, नाहि ते सुहमत्थि' ति कटु तत्थेव सीहासणवरगते वजं परामुसइ, २ तं जलंतं फुडतं तडतडतं उक्कासहस्साई विणिम्मुयमाणं २, जालासहस्साइं पमुंचमाणं २, इंगालसहस्साइं पविक्खिरमाणं २, फुलिंगालामालासहस्सेहिं ५ चक्खुविक्व-दिद्विपडिघोतं पि पकरेमाणं हुतवहअतिरेगतेयँदिप्पंतं जइणवेगं फुल्लकिंसुयसमाणं महब्भयं भंयकरं चमरस्स असुरिंदस्स असुररण्णो वहाए वजं निसिरइ। ___३०. तते णं से चमरे असुरिंदे असुरराया त जलतं जाव भंयकरं वजमभिमुहं आवयमाणं पासइ, पासित्ता झियाति पिहाइ, पिहाइ झियाइ, १० झियायित्ता पिहायित्ता तहेव संभग्गमउडविडेवे सालंबहत्थाभरणे उड्ढपाए अहोसिरे कक्खागयसेयं पिव विणिम्मुयमाणे २ ताए उक्किट्ठाए जाव तिरियमसंखेजाणं दीव-समुद्दाणं मज्झमझेणं वीतीवयमाणे २ जेणेव जंबुद्दीवे दीवे" जाव जेणेव असोगवरपायवे जेणेव ममं अंतिए तेणेव उवागच्छइ, २ ता भीए भयगग्गरसरे ‘भगवं सैरणं' इति बुयमाणे ममं दोण्ह वि पायाणं अंतरंसि झत्ति १५ वेगेणं समोतिते। [सु. ३१-३२. भगवओ पसायाओ सक्कोवोषसमो चमरनिब्भयत्तं च] ३१. तए णं तस्स सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो इमेयारूवे अज्झथिए जाव समुप्पन्जित्था 'नो खलु पंभू चमरे असुरिंदे असुरराया, नो खलु सँमत्थे चमरे असुरिंदे असुरराया, नो खलु विसए चमरस्स असुरिंदस्स असुररण्णो २० अप्पणो निस्साए उड्ढं उप्पतित्ता जाव सोहम्मो कप्पो, णऽन्नत्थ अरहंते वा, अरहंतचेइयाणि वा, अणगारे वा भावियप्पणो नीसाए उड्डे उप्पयति जाव सोहम्मो कप्पो । तं महादुक्खं खलु तहारूवाणं अरहंताणं भगवंताणं अणगाराण १. साहट्टो ला० ॥२. भज लों० ला १ ॥ ३. “नाहि ते त्ति नैव तव" अवृ० । नहि लो० ॥ ४. जालमा ला१॥ ५. घायं पकरे लों० ला १ विना ॥ ६. “अपि विशेषणसमुच्चये" अवृ०॥ ७. तेयदित्त ज° लो० ॥ ८. भयंकर जे० लों० विना मुद्रितटीकायां च ॥ ९. विडए ला. ला १॥ १०. दीवे जेणेव जाव असो लो० ॥ ११. सरणं मे ति बुय लो० ॥ १२. वडिए मु०॥ १३. “पभु त्ति शक्तः" अवृ०॥ १४. “समत्थे त्ति सङ्गतप्रयोजनः" अवृ०॥ १५. उप्पइत्ता मु०॥ १६. उप्पयंति लों० ला०॥ Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०३ उ०२ य अच्चासायणाए' ति कै? ओहिं पहुंजति, २ ममं ओहिणा आभोएति, २ 'हा! हा! अहो! हेतो अहमसि'ति कट्ट ताए उक्किट्ठाए जाव दिव्वाए देवगतीए वजस्स वीहिं अणुगच्छमाणे २ तिरियमसंखेजाणं दीव-समुद्दाणं मझमज्झेणं जाव जेणेव असोगवरपादवे जेणेव ममं अंतिए तेणेव उवागच्छइ, २ ममं ५ चउरंगुलमसंपत्तं वजं पडिसाहरइ । अवियाऽऽई मे गोतमा ! मुट्टिवातेणं केसग्गे वीइत्था । ३२. तए णं से सक्के देविंदे देवराया वजं पडिसाहरति, पडिसाहरिता ममं तिक्खुत्तो आदाहिणपदाहिणं करेइ, २ वंदइ नमसइ, २ एवं वयासी-“एवं खलु भंते ! अहं तुझ नीसाए चमरेणं असुरिंदेणं असुररण्णा सयमेव अचासाइए। १० तए णं मए परिकुविएणं समाणेणं चमरस्स असुरिंदस्स असुररण्णो वहाए वजे निसट्टे। तए ण मे इमेयारूवे अज्झथिए जाव समुप्पज्जित्था-नो खलु पभू चमरे असुरिंदे असुरराया तहेव जाव ओहिं पउंजामि, देवाणुप्पिए ओहिणा आभोएमि, 'हाँ ! हा ! अहो ! हतो मी ति कटु ताए उक्किट्ठाए जाव जेणेव देवाणुप्पिएँ तेणेव उवागच्छामि, देवाणुप्पियाणं चउरंगुलमसंपत्तं वजं पडिसाहरामि, १५ वजपडिसाहरणट्ठताए णं इहमागए, इह समोसढे, इह संपत्ते, इहेव अन्ज उवसंप जित्ताण विहरामि । तं खामेमि णं देवाणुप्पिया !, खमंतु णं देवाणुप्पिया !, खंमितुमरहंति णं देवाणुप्पिया!, णाइ भुजो एवं पकरणताए"त्ति कट्ठ ममं वंदइ नमंसइ, २ उत्तरपुरस्थिमं दिसीमागं अवक्कमइ, २ वामेणं पादेणं तिक्खुत्तो भूमि दैलेइ, २ चमरं असुरिंदं असुररायं एवं वदासी-'मुक्को सि णं भो! २० चमरा ! असुरिंदा ! असुरराया ! समणस्स भगवओ महावीरस्स पभावेण, नहि ते दौणि ममाओ भयमत्थि' ति कट्टु जामेव दिसिं पाउन्भूए तामेव दिसिं पडिगए। [सु. ३३. महिड्ढियदेवखित्तपुग्गलगहणपरूषणा] ३३. 127 भंते ! त्ति भगवं गोयमे समणं भगवं महावीरं वंदति०, १. कट्रो ला० ॥ २. हओ मि इति कट्टो ला० ॥३. "अवियाऽऽई ति ‘अपिच' इत्यभ्युच्चये, 'आई'ति वाक्यालङ्कारे" अवृ०॥ ४. णं ममं इ° लों० ला १॥ ५. °णुपिए लों०, अस्मिन् ईदृश एव पाठः बहुशो लभ्यते॥ ६. हा हा जाव जेणेव लों० जे० ला०॥ ७. प्पिया तेणेव ला०॥ ८. मपत्तं ला० ॥ ९. खंतुमरिहंति लों० । खमितुमर्हति ला १ ॥ १०. दालेइ लों० ला० ॥ ११. नाहि ला० ला १ ॥ १२. इदाणिं ला० ॥ Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३२-३५] सक-वज-असुरकुमाराणं गइवेगपरूवणाइ १५१ २ एवं वदासि देवे णं भंते! महिड्ढीए महज्जुतीए जाव महाणुभागे पुवामेव पोग्गलं खिवित्ता पभू तमेव अणुपरियट्टित्ताणं गिण्हित्तए ? हंता, पभू । [२] से केणटेणं' भंते ! जाव गिण्हित्तए ? गोयमा ! पोग्गले णं खित्ते समाणे पुव्वामेव सिग्घगती भवित्ता ततो पच्छा मंदगती भवति, देवे णं महिड्ढीए पुल्विं पि य पच्छा वि सीहे सीहगती चेव, तुरिते तुरितगती चेव। से तेणटेणं ५ जाव पभू गेण्हित्तए। [सु. ३४. सक्क-धज-असुरकुमारदेवाणं उड्ढाहोगइवेगपरूवणा] ३४. जति णं भंते ! देवे महिड्डीए जाव अणुपरियट्टित्ताणं गण्हित्तए । कम्हा णं भंते ! सक्केणं देविदेणं देवरण्णा चमरे असुरिंदे असुरराया नो संचाइए साहत्थि गेण्हित्तए ? गोयमा! असुरकुमाराणं देवाणं अहेगतिविसएँ सीहे सीहे १० चेव, तुरिते तुरिते चेव । उड्ढंगतिविसए अप्पे अप्पे चेव, मंदे मंदे चेव । वेमाणियाणं देवाणं उड्ढंगतिविसए सीहे सीहे चेव, तुरिते तुरिते चेव। अहेगतिविसए अप्पे अप्पे चेव, मंदे मंदे चेव । जावतियं खेतं सक्के देविंदे देवराया उड्ढं उप्पतति एक्केणं समएणं तं वजे दोहिं, जं वजे दोहिं तं चमरे तीहिं; सव्वत्थोवे सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो १५ उड्ढलोयकंडए, अहेलोयकंडए संखेजगुणे। जावतियं खेत्तं चमरे असुरिंदे असुरराया अहे ओवयति ऍक्केणं समएणं तं सक्के दोहिं, जं सक्के दोहिं तं वजे तीहिं, सव्वत्थोवे चमरस्स असुरिंदस्स असुररण्णो अंहेलोयकंडए, उड्ढलोयकंडए संखेजगुणे। ___ एवं खलु गोयमा! सक्केणं देविंदेणं देवरण्णा चमरे असुरिंदे असुरराया २० नो संचाइए साहित्थिं गेण्हित्तए। [सु. ३५-३७. सक्क-चमर-धज्जदेवाणं गइखेत्तऽप्पाबहुयं] ३५. सक्कस्स णं भंते! देविंदस्स देवरण्णो उड्ढं अहे तिरियं च गतिविसयस्स कतरे कतरेहिंतो अप्पे वा, बहुए वा, तुल्ले वा, विसेसाहिए वो? १. महड्डीए ला १ ॥ २. णं जाव ला० ॥ ३. 'ग्गले निक्खित्ते मु०॥ ४. देविंदे म° मु०॥ ५. ए सिग्धे सिग्धे चेव लों० ॥ ६. च्चेव ला १॥ ७. एकेणं ला०॥ ८. "शक्रस्य ऊर्ध्वलोकगमने कण्डकम्-कालखण्डम् ऊर्ध्वलोककण्डकम्" अबृ०॥ .. अहोलोय ला० ॥ १०. साहत्थं ला १॥ ११. वा? सव्व लों० ला०॥ Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ३ उ०२ गोयमा! सव्वत्थोवं खेत्तं सक्के देविंदे देवराया अहे ओवयइ ऐकणं समएणं, तिरियं संखेजे भागे गच्छइ, उड्ढं संखेजे भागे गच्छइ। ३६. चमरस्स णं भंते ! असुरिंदस्स असुररण्णो उड्ढं अहे तिरियं च गतिविसयस्स कतरे कतरेहिंतो अप्पे वा, बहुए वा, तुल्ले वा, विसेसाहिए वा ? ५ गोयमा! सव्वत्थोवं खेतं चमरे असुरिंदे असुरराया उड्ढं उप्पयति एकेणं समएण, तिरियं संखेजे भागे गच्छइ, अहे संखेजे भागे गच्छइ । ३७. वजं जहा सक्कस्स देविंदस्स तहेव, नवरं विसेसाहियं कायव्वं । [सु. ३८-४०. सक-चमर-धज्जदेवाणं गइकालऽप्पाबहुयं] ३८. सक्कस्स णं भंते ! देविंदस्स देवरण्णो ओवयणकालस्स य १० उप्पयणकालस्स य कतरे कतरेहिंतो अप्पे वा, बहुए वा, तुल्ले वा, विसेसाहिए वा ? गोयमा ! सव्वत्थोवे सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो उप्पयणकाले, ओवयणकाले संखेजगुणे । ३९. चमरस्स वि जहा सक्कस्स, णवरं सव्वत्थोवे ओवयणकाले, उप्पयणकाले संखेजगुणे। १५ ४०. वजस्स पुच्छा। गोयमा ! सव्वत्थोवे उप्पयणकाले, ओवयण काले विसेसाहिए। [सु. ४१. सक्क-चमर-धज्जदेवाणं परोप्परं गइकालऽप्पाबहुयं] ४१. एयस्स णं भंते ! वजस्स, वजाहिवतिस्स, चमरस्स य असुरिंदस्स असुररेण्णो ओवयणकालस्स य उप्पयणकालस्स य कयरे कयरेहिंतो अप्पे वा २० ४ ? गोयमा ! सक्कस्स य उप्पयणकाले चमरस्स य ओवयणकाले, एते गं बिण्णि वि तुल्ला सव्वत्थोवा । सक्कस्स य ओवयणकाले वज्जस्स य उप्पयणकाले, एस णं दोण्ह वि तुल्ले संखेजगुणे। चमरस्स य उप्पयणकाले वजस्स य ओवयणकाले, एस णं दोण्ह वि तुल्ले विसेसाहिए। १. एकेणं ला०॥ २. संखेज्जइभागे लो० ॥ ३. स्स तहेव लों० ला०॥ ४. 'हिंतो? सव्वत्थोवे लों० ला० । 'हिंतो १ गो०! सव्व ला १॥ ५. 'रण्णो उप्पयणकालस्स उवयणकालस्स कतरे २ हितो. ? गोयमा! ला० ॥ ६. ° हिंतो? गो' लो० ॥ Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . सु० ३६-४३] सक्क-चमर-वजाणं गइखेत-कालऽप्पाबहुयाइ १५३ [सु. ४२-४३. सक्कयाषमाणणापच्चइयखेयकहणाणंतरं णियसामाणियदेहिं सद्धिं चमरकयं भगवओ चंदणा-पज्जुषासणाइ] ४२. तए णं से चमरे असुरिंदे असुरराया वज्जभयविप्पमुक्के सक्केणं देविदेणं देवरण्णा महया अवमाणेणं अवमाणिते समाणे चमरचंचाए रायहाणीए सभाए सुहम्माए चमरंसि सीहासणंसि ओहतमणसंकप्पे चिंतासोकसागरसंपविढे ५ करतलपल्हत्थमुहे अट्टज्झाणोवगते भूमिगतदिट्ठीए झियाति । ४३. तते णं तं चमरं असुरिंदं असुररायं सामाणियपरिसोववन्नया देवा ओहयमणसंकप्पं जाव झियायमाणं पासंति, २ करतल जाव एवं वयासि-किं णं देवाणुप्पिया ओहयमणसंकप्पा जाव झियायंति ? तए णं से चमरे असुरिंदे असुरराया ते सामाणियपरिसोववन्नए देवे एवं वयासी-' एवं खलु देवाणु- १० प्पिया ! मए समणं भगवं महावीरं नीसाए कटु सक्के देविंदे देवराया सयमेव अचासोदिए । तए णं तेणं परिकुवितेणं समाणेणं ममं वहाए वजे निसिढे । तं भई णं भवतु देवाणुप्पिया ! समणस्स भगवओ महावीरस्स जैस्स म्हि पभावेण अकिडे अव्वहिए अपरिताविए इहमागते, इह समोसढे, इह संपत्ते, इहेव अजं उवसंपजित्ताणं विहरामि । तं गच्छामो णं देवाणुप्पिया ! समणं भगवं महावीरं वंदामो १५ णमंसामो जाव पज्जुवासामो' ति कट्ठ चउसट्ठीए सामाणियसाहस्सीहिं जाव सबिड्ढीए जाव जेणेव असोगवरपादवे जेणेव ममं अंतिए तेणेव उवागच्छइ, २ ममं तिक्खुत्तो आदाहिणपदाहिणं जाव नमसित्ता एवं वदासि-'एवं खलु भंते ! मए तुब्भं नीसाए सक्के देविंदे देवराया सयमेव अच्चासाँदिए जाव तं भदं णं भवतु देवाणुप्पियाँणं जस्स म्हि पभावेणं अक्किडे जाव विहरामि । तं २० खामेमि णं देवाणुप्पिया !' जाव उत्तरपुरस्थिमं दिसीमागं अवक्कमइ, २ ता जाव बत्तीसइबद्धं नट्टविहिं उवदंसेइ, २ जामेव दिसिं पादुभूए तामेव दिसिं पडिगते। १. झियायह? मु० ॥ २. °सातिते । तते णं ला १ ॥ ३. जस्सि मि पभा लों० ला१। जस्स सिं पभा जे० । जस्स मम्हिमनुपभा मु०॥ ४. अज ला १॥ ५. सव्वड्ढी ला०॥ ६. पदाहिणं करेंति जाव ला०॥ ७. सातिए ला० ला१॥ ८. णं मम्हि जस्स अणुपमा मु०॥ ९. जस्स स्सिं पभा लों० । जस्स सिं पभा जे० । जस्स मिम्हि पभा ला१॥ १०. °सविह पट्टविहं उव ला० । °सबद्धं णट्टविहं उव' ला१॥ Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५४ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०३ उ०२-३ [सु. ४४. चमरस्स ठिति-भयंतरसिद्धिपरूषणं] ४४. एवं खलु गोयमा ! चमरेणं असुरिंदण असुररण्णा सा दिव्वा देविड्ढी लद्धा पत्ता जाव अभिसमन्नागया। ठिती सागरोवमं । महाविदेहे वासे सिज्झिहिति जाव अंतं काहिति । ५ [सु. ४५. असुराणं सोहम्मदेवलोयगमणविसए कारणंतरपरूषणं] ४५. किं पत्तियं णं भंते ! असुरकुमारा देवा उड्ढं उप्पयंति जाव सोहम्मो कैप्पो १ गोयमा ! तेसिं णं देवाणं अहुणोववन्नगाण वा चरिमभवत्थाण वा इमेयारूवे अज्झथिएं जाव समुप्पजति-अहो ! णं अम्हेहिं दिव्वा देविड्ढी लद्धा पत्ता जाव अभिसमन्नागया। जारिसिया णं अम्हेहिं दिव्वा देविड्ढी जाव अभिसमन्नागया तारिसिया णं सक्केणं देविंदेणं देवरण्णा दिव्वा देविड्ढी जाव अभिसमन्नागैया, जारिसिया णं सक्केणं देविदेणं देवरण्णा जाव अभिसमन्नागया तारिसिया णं अम्हेहिं वि जाव अभिसमन्नागया। तं गच्छामो णं सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो अंतियं पातुभवामो, पासामो ता सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो दिव्वं देविडिंढ जाव अभिसमन्नागयं, पासतु ताव अम्ह वि सक्के देविंदे देवराया १५ दिव्वं देविड्ढि जाव अभिसमण्णागयं, तं जाणामो ताव सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो दिव्वं देविडिंढ जाव अभिसमन्नागयं, जाणउ ताव अम्ह वि सक्के देविंदे देवराया दिव्वं देविडिंढ जाव अभिसमण्णागयं । एवं खलु गोयमा ! असुरकुमारा देवा उड्ढे उप्पयंति जाव सोहम्मो कप्पो। सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। चमरो समत्तो ॥३.२॥ [तइओ उद्देसओ 'किरिया'] [सु. १-७. मंडियपुत्तपण्हुत्तरे काइयाइपंचविहकिरियाभेय-पभेयपरूवणं] १. तेणं कालेणं तेणं समएणं रायगिहे नामं नगरे होत्था जाव परिसा पडिगया। तेणं कालेणं तेणं समएणं जाव अंतेवासी मंडियपुत्ते णामं अणगारे १. कप्पो? तेसिं लों०॥ २. °ए समु लों॥ ३. गए जे० लो । गते ला०॥ ४. पादुब्भवा' ला १॥५. भंते! एवं भं° लो० ॥ ६. तेणं जाव अंते° लो० ॥ ७. गारे होत्था पग लों० ॥ Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ४४-४५, १-१०] मंडियपुत्तपण्डुत्तरे किरियामेय परूवणार पगतिभद्दए जाव पज्जुवासमाणे एवं वदासी २. कति णं भंते! किरियाओ पण्णत्ताओ ? मंडियपुत्ता ! पंच किरियाओ पण्णत्ताओ, तं जहा - काइया अहिगरणिया पाओसिया पारियावणिया पाणातिकिरिया । ४. अधिगरणिया णं भंते! किरिया कतिविहा पण्णत्ता ? मंडियपुत्ता ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहा - संजोयैणाहिर्गेरण किरिया य निव्वत्तणाहिगरणकिरिया य । ५. पादोसिया णं भंते ! किरिया कतिविहा पण्णर्त्ता ? मंडियपुत्ता ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहा - जीवपाँदोसिया य अजीवपाँदोसिया य । ३. काइया णं भंते! किरिया कतिविहा पण्णत्ता ? मंडियपुत्ता ! दुविहा ५ पण्णता, तं जहा - अणुवरयकाय किरिया य दुप्पउत्तकाय किरिया य । ६. पारितावणिया णं भंते! किरिया कइविहा पण्णत्ता ? मंडियपुत्ता ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहा - सहत्थपारितावणिगा य परहत्थपारितावणिगा य । ७. पाणातिवातकिरिया णं भंते !० पुच्छा । मंडियपुत्ता ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहा - सहत्थपाणातिवातकिरिया य परहत्थपाणातिवातकिरिया य । [सु. ८. कम्मत्रेयणाणं पुव्य- पच्छाभावित्तपरुषणा ] ८. पुव्विं भंते! किरिया पच्छा वेदणा ? पुव्विं वेदणा पच्छा किरिया ? मंडियपुत्ता ! पुव्विं किरिया, पच्छा वेदणा; णो पुव्विं वेदणा, पच्छा किरिया । १०. कहं णं भंते! समणाणं निग्गंथाणं किरिया कज्जइ ? मंडियपुत्ता ! पमायपच्चया जोगनिमित्तं च, एवं खलु समणाणं निग्गंथाणं किरिया कज्जति । १५५ १. दुप्पदुत्त' ला १ ॥ २. अहिंग ला १ ॥ ३. संयोयणा ला १ ॥ ४. हिकरण' लों० ला १ ॥ ५. हिकरण लों० ला० ॥ ६. 'त्ता ? दुविहा ला० ॥ ७ पातोसिया ला० ॥ ८. हा पुच्छा । मंडिय° लों० ॥ [ सु. ९-१०. समणं पडुच्च किरियासामित्तपरूषणं ] ९. अत्थि णं भंते! समणाणं निग्गंथाणं किरिया कज्जइ १ हंता, २० अत्थि । १० १५ Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ३ उ०३ [सु. ११-१४. सकिरिय-अकिरियजीवाणं अंतकिरियानस्थित्त-अत्थित्तपरूघणं अकिरियजीवंतकिरियासमत्थगा तणहत्थय-उदगबिंदु-नावादिटुंता य] ११. जीवे णं भंते ! सैया समियं एयति वेयति चलति फंदइ घट्टइ खुब्भइ उदीरति तं तं भावं परिणमति ? हंता, मंडियपुत्ता! जीवे णं संया समितं ५ एयति जाव तं तं भावं परिणमति । १२. [१] जावं च णं भंते! से जीवे संया समितं जाव परिणमति तावं च णं तस्स जीवस्स अंते अंतकिरिया भवति ? णो इणढे समढे । [२] से केणटेणं भंते! एवं वुच्चइ-जावं च णं से जीवे सदा समितं जाव अंते अंतकिरिया न भवति १ मंडियपुत्ता ! जावं च णं से जीवे सया १० समितं जाव परिणमति तावं च णं से जीवे आरभति सौरभति समारभति, आरंभे वट्टति, सॉरंभे वट्टति, समारंभे वट्टति, आरभमाणे सौरभमाणे समारभमाणे, आरंभे वट्टमाणे, सारंभे वट्टमाणे, समारंभे वट्टमाणे बहूणं पाणाणं भूताणं जीवाणं सत्ताणं दुक्खावणताए सोयावणताए जूरावणताए तिप्पावणताए पिट्टावणताए परितावणताएं वदृति, से तेणेंटेणं मंडियपुत्ता ! एवं वुचति-जावं १५ च णं से जीवे सैया समितं एयति जाव परिणमति तावं च णं तस्स जीवस्स अंते अंतकिरिया न भवति । .. १३. जीवे णं भंते ! सया समियं नो एयति जाव नो तं तं भावं परिणमति ? हंता, मंडियपुत्ता ! जीवे णं सया समियं जाव नो परिणमति । १४. [१] जावं च णं भंते! से जीवे नो एयति जाव नो तं तं भावं २० परिणमति तावं च णं तस्स जीवस्स अंते अंतकिरिया भवति ? हंता, जाव भवति । [२] से केण₹णं भंते ! जाव भवति ? मंडियपुत्ता! जावं च णं से जीवे सया समियं णो एयति जाव णो परिणमइ तावं च णं से जीवे नो १. सता ला० ला १॥ २. से केणं भंते ! ला १॥ ३. मंडिया! जावं च लों। मंडिय! जावं च ला० ॥ ४. संरभति ला० ॥ ५. संरंभे ला०॥ ६. भारंभ ला०॥ ७. संरंभ ला०॥ ८. दुक्खणयाए अबृपा०, मुद्रितवृत्तौ त्वत्र पाठभेदे 'दुक्खावणयाए' इत्यस्ति ॥ ९. अत्र सन्दर्भे 'किलामणयाए उद्दवणयाए' इत्यधिकं पदद्वयं पाठान्तरत्वेन निर्दिष्टं अवृत्तौ ॥ १०. तेणं मंडिय' ला १॥ ११. बुञ्च ला० ॥ १२. सता ला १॥ १३. मंडिया! जीवे लों॥ १४. मंडिया! जावं लों० ला०॥ Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ११-१४] सकिरिय-अकिरियजीवे पडुश्च अंतकिरियावत्तव्वया १५७ आरभति, नो सारभति, नो समारभति, नो आरंभे वट्टइ, णो सारंभे वट्टइ, णो समारंभे वट्टइ, अणारभमाणे असारभमाणे असमारभमाणे, आरंभे अवट्टमाणे, सारंभे अवट्टमाणे, समारंभे अवट्टमाणे बहूणं पाणाणं ४ अदुक्खावणयाए जाव अपरियावणयाए वट्टइ। [३] से जहानामए केइ पुरिसे सुकं तणहत्थयं जाततेयंसि पक्खिवेजा, ५ से नूणं मंडियपुत्ता ! से सुक्के तणहत्थए जायतेयंसि पक्खित्ते समाणे खिप्पामेव मसमसाविजइ ? हंता, मसमसाविजइ । [४] से जहानामए केइ पुरिसे तत्तंसि अयकवलंसि उदयबिंदुं पक्खिवेजा, से नूणं मंडियपुत्ता ! से उदयबिंदू तत्तंसि अयकवल्लंसि पक्खित्ते समाणे खिप्पामेव विद्धंसमागच्छइ ? हंता, विद्धंसमागच्छइ । [५] से जहानामए हँरए सिया पुण्णे पुण्णप्पमाणे वोलट्टमाणे वोसट्टमाणे समभरघडत्ताए चिट्ठति ? हंता चिट्ठति । अहे णं केइ पुरिसे तंसि हरयंसि एगं महं नावं संतासवं सयच्छिदं ओगाहेजा, से नूणं मंडियपुत्ता! सा नावा तेहिं आसवद्दारेहिं आपूरेमाणी २ पुण्णा पुण्णप्पमाणा वोलट्टमाणा वोसट्टमाणा समभरघडताए चिट्ठति १ हंता, चिट्ठति । अहे णं केइ पुरिसे तीसे नावाए सव्वतो १५ समंता आसवद्दाराई पिहेइ, २ नावाउस्सिंचणएणं उदयं उस्सिंचिजा, से नूणं मंडियपुत्ता ! सा नावा तंसि उदयंसि उंस्सित्तंसि समाणंसि खिप्पामेव उड्डं उँदाति ? हंता, उदाति । एवामेव मंडियपुत्ता ! अत्तत्तासंवुडस्स अणगारस्स इरियासमियस्स जाव गुत्तबंभयारिस्स, आउत्तं गच्छमाणस्स चिट्ठमाणस्स निसीयमाणस्स तुयट्टमाणस्स, आउत्तं वत्थ-पडिग्गह-कंबल-पादपुंछणं गेण्हमाणस्स, २० निक्खिवमाणस्स जाव चैक्खुपम्हनिवायमवि वेाँया सुहुमा इरियावहिया किरिया कजइ । सा पढमसमयबद्धपुट्ठा बितियसमयवेतिता ततियसमयनिजरिया, सा बद्धा १. रंभमा ला० ॥ २. °णे, णो आरंभे वट्टमाणे, णो सारंभे वट्टमाणे, समारंभे अवट्टला १॥ ३. अनेन अङ्केन 'भूयाणं जीवाणं सत्ताणं' इति योज्यम् ॥ ४. सुक्खं ला० ॥ ५. तिणह° अवृ०॥ ६. 'यबिंदू जे० लो० ला १ विना ॥ ७. हरते सिता ला १॥ ८. सता सच्छिदं ला १॥ ९. उस्सिचिजसि मु०॥ १०. उदाइ मु० ला१। तुदाइ लों० । “उद्दाइ त्ति उद्याति-जलस्थो. परि वर्तते" अवृ०॥ ११. "आत्मन्यात्मना संवृतस्य-प्रतिसलीनस्येत्यर्थः" अवृ०॥ १२. स्स रियास लों० ला १॥ १३. "चक्षुःपक्ष्मनिपातोऽपि, प्राकृतत्वाद् लिङ्गव्यत्ययः" अवृ०॥ १४. "क्वचिद् ‘विमात्रा' इत्यस्य स्थाने 'सपेहाए' ति दृश्यते, तत्र च स्वप्रेक्षया-स्वेच्छया" अवृ०॥ १५. मा रिया लों० ला १॥१६. तदिय ला १॥ Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५८ १५ विवाहपण्णत्तसुतं [ स० ३ उ० ३-४ पुट्ठा उदीरिया वेदिया निजिण्णा सेयकाले अंकम्मं चावि भवति । से तेणट्टेणं मंडियपुत्ता ! एवं वैच्चति - जावं च णं से जीवे सया समितं नो एयति जाव अंते अंत किरिया भवति । [सु. १६. अप्पमत्त संजय अप्पमत्त संजम कालपरूवणं ] १६. अप्पमत्तसंजयस्स णं भंते ! अप्पमत्तसंजमे वट्टमाणस्स सव्वा वि १० य णं अप्पमत्तद्धा कालतो के चिरं होति ? मंडियपुत्ता ! एगजीवं पडुच्च जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं पुव्वकोडी देसूणा । णाणाजीवे पडुच्च सव्वद्धं । २० [सु. १५. पमत्त संजयपमत्त संजमकालपरूवणं ] १५. पमत्तसंजय णं भंते! पमत्तसंजमे वट्टमाणस्स सव्वा वि य णं पमत्तद्धा कालतो केवैच्चिरं होति ? मंडियपुत्ता ! एगजीवं पडुच जहन्नेणं एकं समयं उक्कोसेणं देसूणा पुव्वकोडी । णाणाजीवे पडुच्च सव्वद्धा । सेवं भंते ! २ ति भगवं मंडियपुत्ते अणगारे समणं भगवं महावीरं वंदनमंसइ, २ संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे विहरइ । [सु. १७. गोयमपण्डुत्तरे सव्वाभाविभावंतरपरूवणाए लक्षणसमुद्दवत्तव्ययानिद्देसो ] १७. ' भंते! 'त्ति भगवं गोतमे समणं भगवं महावीरं वंदइ नमसइ, २ त्ता एवं वदासि - कम्हाणं भंते ! लवणसमुद्दे चाउद्दस -ऽट्ठमुद्दिट्ठपुण्णमासिणीसु अतिरेयं वड्ढति वा हायति वी ? लवणसमुद्दवत्तैव्वया नेयव्वा जाव लोयँती । जाव लोयाणुभावे । सेवं भंते ! एवं भंते! त्ति जाव विहरति । किरिया लमत्ता १४ ॥ ततियस्स सयस्स तइओ ॥ ३.३ ॥ १. " अकर्माsपि च भवति " अ० ॥ २. वावि ला १ मु० अब्रुमु० ॥ ३. बुच्चति ला० It ४. स पत्ते संजमे ला १ ॥ ५. 'वचिरं लों० ॥ ६. वचिरं लों० ॥ ७. मंडिय ! एग ला० । मंडिया ! एग लो० ॥ ८. णं देसूणा पुव्वकोडी । णाणा ला १ ॥ ९. भंते! एवं भंते! ति लों० ॥ १०. लवणे समुद्दे ला १ ॥ ११. वा जहा जीवाभिगमे, लवण मु० ॥ १२. दृश्यतां जीवाजीवाभिगमसूत्रस्य पत्र ३०४ -५, सू० ३२४ - २५ ॥ १३. लोयद्विती । जं णं लवणसमुद्दे जंबुद्दीवं दीवं णो उप्पीलेति (ओपीलेति ला १) णो चेव णं एगोदगं करेइ लोयाणुभावे ( भागे ला १) । सेवं भंते ! ला०ला १ मु० ॥ १४ ॥ ३ ॥ ३ ॥ ला० ॥ Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५२ सु० १५-१७, १-६] भावियप्पमणगार पडुच्च विविहा परुवणा [चउत्यो उद्देसओ 'जाणं'] [सु. १-५. भावियप्पमणगारं पडुच्च कयउत्तरघेउब्धियसरीरदेष-देवी-जाणा इजाणण-पासणपरूवणं, रुक्ख-मूलाइअंतो-त्राहिपासणपरूवणं च] १. अणगारे णं भंते! भावियप्पा देवं वेउव्वियसमुग्घाएणं समोहयं जाणरूवेणं जायमाणं जाणइ पासइ ? गोयमा ! अत्थेगइए देवं पासइ, णो जाणं ५ पासइ १; अत्थेगइए जाणं पासइ, नो देवं पासइ २, अत्थेगइए देवं पि पासइ, जाणं पि पासइ ३; अत्थेगइए नो देवं पासइ, नो जाणं पासइ ४। २. अणगारे णं भंते ! भावियप्पा देविं वेउव्वियसमुग्घाएणं समोहयं जाणरूवेणं जायमाणिं जाणइ पासइ १ गोयमा ! एवं चेव । ३. अणगारे णं भंते ! भावियप्पा देवं सदेवीयं वेउव्वियसमुग्घाएणं १० समोहयं जाणरूवेणं जायमाणं जाणइ पासइ ? गोयमा ! अत्थेगइए देवं सदेवीयं पासइ, नो जाणं पासइ । एएणं अभिलावेणं चत्तारि भंगा। ४. [१] अणगारे णं भंते ! भावियप्पा रुक्खस्स किं अंतो पासइ, बाहिं पासइ ? चउभंगो। [२] एवं किं मूलं पासइ, कंदं पा० १ चउभंगो । मूलं पा० खंधं पा० १ १५ चउभंगो। [३] एवं मूलेणं बीजं संजोएयव्वं । एवं कंदेण वि समं संजोएयव्वं जाव बीयं । एवं जाव पुप्फेण समं बीयं संजोएयव्वं । ५. अणगारे णं भंते! भावियप्पा रुक्खस्स किं फलं पा० बीयं पा० ? चउभंगो। २० [सु. ६-७. पाउकायस्स इत्थि-पुरिसाइरूपविउव्वणापडिसेहपुव्वयं पडागासंठियरूपविउव्यणापरूषणाइ] ६. पभू णं भंते ! वाउकाए एगं महं इत्थिरूवं वा पुरिसरूवं वा १. “जायमाणं ति यान्तं-गच्छन्तम्" अवृ० । जामाणं ला १॥ २. देवं पिजाणं पि पास ला०॥ ३. जामाणं ला० ॥ ४. 'प्पा किं रुक्खस्स अंतो लो० ॥५. गं वाउका लों॥ ६. कायो ला १॥ Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०३ उ०४ हत्थिरूवं वा जाणरूवं वा एवं जुग्ग-गिल्लि-थिल्लि-सीय-संदमाणियरूवं वा विउव्वित्तएँ ? गोयमा ! णो इणढे समढे। वाउक्काए णं विकुव्वमाणे एगं महं पडॉगासंठियं रूवं विकुब्बइ। ७. [१] पभू णं भंते ! वाउकाए एगं महं पडांगासंठियं रूवं विउव्वित्ता ५ अणेगाइं जोयणाई गमित्तए ? हंता, पभू । [२] से भंते ! किं आयड्ढीए गच्छइ, परिड्ढीए गच्छइ १ गोयमा ! आतड्ढीए गच्छइ, णो परिड्ढीए गच्छइ। [३] जहा ऑयड्ढीए ऐवं चेव आयकम्मुणा वि, आयप्पओगेण वि भाणियव्वं । . [४] से भंते ! किं ऊँसिओदयं गच्छइ, पंतोदयं गच्छइ ? गोयमा ! ऊंसिओदयं पि गच्छइ, पंतोदयं पि गच्छइ । [५] से भंते ! किं एगओपडागं गच्छइ, दुहओपडागं गच्छइ ? गोयमा ! एगओपडागं गच्छइ, नो दुहओपडागं गच्छइ । [६] से" णं भंते ! किं वाउकाए पडागा १ गोयमा ! वाउकाए णं से, १५ नो खलु सा पडागा। [सु. ८-११. बलाहगस्स इथिपभिइपरिणामणाइपण्णवणं] ८. पभू णं भंते ! बलाहगे एगं महं इत्थिरूवं वा जाव संदमाणियरूवं वा परिणामेत्तए ? हंता, पभू । ९. [१] पभू णं भंते ! बलाहए एगं महं इत्थिरूवं परिणामत्ता २० अणेगाइं जोयणाई गमित्तए ? हंता, पभू । १. वा एवं लो० ॥२. “जुग्गं गोल्लविषयप्रसिद्धं जम्पानं द्विहस्तप्रमाणं वेदिकोपशोभितम् । गेल्लि त्ति हस्तिन उपरि कोल्लररूपा या मानुषं गिलति इव । थिल्लीति लाटानां यद् अश्वपल्यानं तद् अन्यविषयेषु थिल्लीत्युच्यते। सीय त्ति शिबिका कूटाकाराच्छादितो जम्पानविशेषः। संदमाणिय त्ति पुरुषप्रमाणायामो जम्पानविशेषः।" अवृ० ॥ ३. थिल्लिरूवं वा सीयरूवं वा संदमा ला १॥ ४. °ए? नो तिणटे ला० ॥ ५. 'डायासं ला १॥ ६. डागसं° ला १॥ ७. आतिड्ढीए ला १॥ ८. उसितोदयं ला१॥ ९. पयोदयं ला ॥ १०. दुगतोप ला१॥ ११. से भंते ला१॥ Jain Education Interrfational Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु. ७-१५] [२] से भंते! किं नो आतिड्ढी गच्छति, परिड्ढीए गच्छइ । बलाहगस्स इत्थिआइपरूवणाई यड्ढीए गच्छइ, परिड्ढीए गच्छइ ? गोयमा ! [३] एवं नो आयकम्मुणा, परकम्मुणा । नो आयपयोगेणं, परप्पयोगेणं । [४] ॐसितोदयं वा गच्छइ पंतोदयं वा गच्छइ । १०. से भंते! किं बलाहए इत्थी ? गोयमा ! बलाहए णं से, णो खलु ५ सा इत्थी । एवं पुरिसे, आसे, हत्थी । ११. [१] पभू णं भंते! बलाहए एवं महं जाणरूवं परिणामेत्ता अणेगाईं जोयेणाई गमितए जहा इत्थिरूवं तहा भाणियव्वं । णवरं एगओचक्कवालं पि, दुहओचक्कवालं पि भाणियव्वं । [२] जुग्ग- गिल्लि - थिल्लि - सीया - संदमाणियाणं तव । [सु. १२-१४. चउवीसदंडय उववज्ज माणजीवलेस परूवणा] १२. जीवे णं भंते! जे भविए नेरइएसु उववज्जित्तए से णं भंते ! किंलेसेसु उववज्जति ? गोयमा ! जलेसाइं दव्वाइं परियाइत्ता कालं करेइ तल्लेसेसु उववज्जइ, तं० - कण्हलेसेसु वा नीललेसेसु वा काउलेसेसु वा । १४. जीवे णं भंते! जे भविए वेमाणिएसु उववज्जित्तए से णं भंते ! किंलेस्सेसु उववज्जइ ? गोयमा ! जल्लेसाइं दव्वाइं परियाइत्ता कालं करेइ तल्लेसेसु उववज्जइ, तं० - तेउलेस्सेसु वा पम्हलेसेसु वा सुक्कलेसेसु वा । १५ १३. एवं जस्स जा लेस्सा सा तस्स भाणियव्वा जाव जीवे णं भंते ! जे भविए जोतिसिएस उववज्जित्तए० पुच्छा । गोयमा ! जलेसाई दव्वाइं परियाइत्ता कालं करेइ तल्लेसेसु उववज्जइ, तं० – तेउलेस्सेसु । [सु. १५ - १९. भावियप्पमणगारं पडुच्च वेभारपव्त्रयाणुल्लंघण उल्लंघणपरूवणा रूववि उव्वणपरूवणाइ य] १५. अणगारे णं भंते ! भावियप्पा बाहिरए पोग्गले अंपरियाइत्ता पभू वेभीरं पव्वयं उल्लंघेत्तए वा पैलंघेत्तए वा ? गोयमा ! णो इणट्ठे समट्ठे | १. आइड्ढीए ला १ ॥ २. उसितोदगं वा ला० ला १ ॥ ३. पयोययं ला १ । पतोदगं लों० ला ० ॥ ४. 'लु इत्थी लों० ॥ ५. जोयणसयाई लों• ॥ ६. पि गच्छइ (त्ति) भाणि मु० ॥ ७. किन्ह ला० ॥ ८. ‘लेसा' ‘लेस्ता' इति उभयथा लों० ॥ ९ परियाविइत्ता इत्येवं पाठः बहुलतया लों० ॥ १०. अपरियादिइत्ता लों० ला १ ॥ ११. वेभारपन्च लो० ला० ॥ १२. पल्लंघे लों० ला १ ॥ ११ १६१ १० २० Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६२ वियाहपण्णत्तिसुत्त स० ३ उ० ४-५ १६. अणगारे णं भंते ! भावियप्पा बाहिरए पोग्गले परियाइत्ता पभू वेभारं पव्वयं उलंघेत्तए वा पलंघेत्तए वा ? हंता, पभू। १७. अणगारे णं भंते ! भावियप्पा बाहिरए पोग्गले अपरियाइत्ता जावइयाई रायगिहे नगरे रूवाई एवइयाइं विकुग्वित्ता वेभारं पव्वयं अंतो अणुप्पविसित्ता ५ पभू समं वा विसमं करेत्तए, विसमं वा समं करेत्तए ? गोयमा ! णो इणढे समझे। १८. एवं चेव बितिओ वि आलावगो ; णवरं पंरियातित्ता पभू । १९. [१] से भंते ! किं मायी विकुव्वति, अमायी विकुव्वइ ? गोयमा ! मायी विकुम्बइ, नो अमाई विकुव्वति । [7 से केण?णं भंते ! एवं वुच्चइ जाव नो अमायी विकुव्वइ ? १० गोयमा ! मायी णं पणीयं पाण-भोयणं भोच्चा भोचा वामेति, तस्स णं तेणं पणीएणं पाणभोयणेणं अहि-अद्विमिंजा बहलीभवंति, पयणुए मंस-सोणिए भवति, जे वि य से अहाबादरा पोग्गला ते वि य से परिणमति, तं जहा-सोतिंदियत्ताए जाव फासिंदियत्ताए, अट्ठि-अद्विमिंज-केस-मंसु-रोम-नहत्ताए सुक्कत्ताए सोणियत्ताए। अमायी णं लूहं पाण-भोयणं भोचा भोचा णो वामेइ, तस्स णं तेणं लहेणं १५ पाण-भोयणेणं अट्ठि-अद्विमिंजा० पतणूभवति, बहले मंस-सोणिएँ, जे वि य से अहाबादरा पोग्गला ते वि य से परिणमंति; तं जहा—उच्चारत्ताएँ पासवणत्ताए जाव सोणियत्ताए। से तेण?णं जाव नो अमायी विकुबइ। [३] मायी णं तस्स ठाणस्स अणालोइयपडिक्कंते कालं करेइ नत्थि तस्स आराहणा। [४] अमायी णं तस्स ठाणस्स आलोइयपडिकंते कालं करेइ अत्थि तस्स आराहणा। सेवं भंते ! सेवं भंते! ति । तइयसए चउत्थो उद्देसो समत्तो ॥३.४॥ २० १. परियादिइत्ता लों० ला1॥२. वेभारपब्व लो० ॥ ३ अपरियादिइत्ता लों० ला १॥ ४. माई ला० । माती ला १॥५. सु-नह° लो० ॥ ६. रोमत्ताए सु° ला १॥७. °ए भवति, जे वि ला०॥ ८. °ए जाव सोणियलों०॥ ९. जाव असायी ण विकु ला॥ १०. “पूर्व मायित्वाद् वैक्रियं प्रणीतभोजनं कृतवान् , पश्चाद् जातानुतापः अमायी सन् तस्मात् स्थानात् आलोचितप्रतिक्रान्तः, तस्य अस्ति आराधना" अवृ०॥ ११. स्ल अणालोइय° ला १ ॥ १२. करेति तस्स भत्थि भाराला १ ॥१३. °! एवं भंते! त्ति लों० ला १॥ १४. त्ति ॥ ३॥४॥ लों.॥ Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १६-१९,१-५] भावियप्पमणगारं पडुच्च विविहा वत्तव्वया [पंचमो उद्देसओ 'इत्थी' अहवा ‘अणगारविकुव्वणा'] . [सु. १-१५. भाषियप्पमणगारं पडुच्च इत्थिरूप-असि-पडागा-जण्णोवइत पल्हस्थिय-पलियंक-आसाइरूपविउव्वणापण्णषणादि] १. अणगारे णं भंते ! भावियप्पा बाहिरए पोग्गले अपरियाँइत्ता पभू एगं महं इस्थिरूवं वा जाव संदमाणियरूवं वा विकुवित्तए ? णो इ०। ५ २. अणगारे णं भंते ! भावियप्पा बाहिरए पोग्गले परियाइत्ता पभू एगं महं इत्थिरूवं वा जाव संदमाणियरूवं वा विकुवित्तए ? हंता, पभू । ३. [१] अणगारे णं भंते ! भावियप्पा केवतियाइं पभू इत्थिरूवाइं विकुवित्तए १ गोयमा ! से जहानामए जुवइ जुवाणे हत्थेणं हत्थंसि गेण्हेजा, चक्कस्स वा नाभी अरगाउत्ता सिया एवामेव अणगारे वि भावियप्पा वेउब्वियसमुग्घाएणं समोहँण्णइ जाव पभू णं गोयमा ! अणगारे णं भावियप्पा केवलकप्पं जंबुद्दीवं दीवं बहूहि इत्थीरूवेहिं आइण्णं वितिकिण्णं जाव एस णं गोयमा ! अणगारस्स भावियप्पणो अयमेयारूवे विसए विसयमेत्ते बुइए, नो चेव णं संपत्तीए विकुग्विंसु वा ३। [२] एवं परिवाडीए नेयव्वं जाव संदमाणिया। ४. से जहानामए केइ पुरिसे असिचम्मपायं गहाय गच्छेज्जा एवामेव अणगारे णं भावियप्पा अंसिचम्मपायहत्थकिञ्चगएणं अप्पाणेणं उड्ढं वेहासं उप्पइज्जा ? हंता, उप्पइज्जा। ५. अणगारे णं भंते! भावियप्पा केवतियाइं पभू असिचम्मपायहत्थकिच्चगयाइं रूवाइं विउव्वित्तए १ गोयमा ! से जहानामए जुवति जुवाणे हत्थेणं २० हत्थे गेण्हेज्जा तं चेव जाव विउविंसु वा ३। १. उद्देशकस्य आदिप्रश्नापेक्षया एतद् नाम ॥ २. एतच्च समग्रोद्देशकविषयापेक्षया ॥ ३. 'यादिइत्ता लों । यादित्ता ला १॥ ४. °ते ! बाहिरए ला०॥ ५. हत्थे गे° ला १॥ ६. हणइ ला० मु० ॥ ७. इस्थिरू लो० ॥ ८. “असिचर्मपात्रम्-स्फुरकः, अथवा असिश्च खड्गः, चर्मपात्रं च स्फुरकः खड्गकोशको वा असिचर्मपात्रम्" अवृ०॥ ९. °पातं ला १॥ १०. "असिचर्मपात्रं हस्ते यस्य सः तथा, कृत्यं-सङ्घादिप्रयोजनं गतः-आश्रितः ततः कर्मधारयः । अथवा असिचर्मपात्रं कृत्वा हस्ते कृतं येन असौ असिचर्मपात्रहस्तकृत्वाकृतः तेन, प्राकृतत्वात् च एवं समासः। अथवा असिचर्मपात्रस्य हस्तकृत्यम्-हस्तकरणं गतः-प्राप्तो यः सः तथा तेन" अवृ०॥ ११. °पातह ला१॥ १२. उप्पइज? लों० । उपतेजा ला१॥ १३. मसिहत्यकिञ्चग लों. ला० ला१॥ Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६४ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०३ उ०५ ६. से जहानामए केइ पुरिसे एंगओपडागं काउं गच्छेन्जा, एवामेव अणगारे वि भावियप्पा एगओपडागहत्थकिच्चगएणं अप्पाणेणं उड्ढं वेहासं उप्पतेजा ? हंता, गोयमा ! उप्पतेज्जा। ७. [१] अणगारे णं भंते ! भावियप्पा केवतियाइं पभू एगओपंडागहत्थ५ किच्चगयाइं रूवाई विकुवित्तए ? ऐवं घेव जाव विकुट्विसु वा ३ । [२] एवं दुहओपडागं पि। ८. से जहानामए केइ पुरिसे एंगओज॑ण्णोवइतं काउं गच्छेजा, एवामेव अणगारे वि भा० एंगओज॑ण्णोवइतकिञ्चगएणं अप्पाणेणं उड्ढं वेहासं उप्पतेजाँ ? हंता, उप्पतेजा। ९. [१] अणगारे णं भंते ! भावियप्पा केवतियाइं पभू एगतोजण्णोवतितकिच्चगयाइं रूवाइं विकुवित्तए १ तं चेव जाव विकुविसु वा ३। [२] एवं दुहओजण्णोवइयं पि। १०. [१] से जहानामए केइ पुरिसे एगओपल्हत्थियं काउं चिडेजा एवामेव अणगारे वि भावियप्पा ? तं चेव जाव विकुविसु वा ३ । १५ [२] एवं दुहओपल्हत्थियं पि। ११. [१] से जहानामए केयि पुरिसे एगओलियंकं काउं चिडेजा. १ तं चेव जाव विकुट्विंसु वा ३।> [२] एवं दुहओपलियकं पि। १२. अणगारेणं भंते ! भावियप्पा बाहिरए पोग्गले अपरियोइत्ता पभू एगं २० महं आसरूवं वा हत्थिरूवं वा सीह-वग्घ-वग-दीविय-अच्छ-तरच्छ-परासररूवं १. एगतोप ला१ ॥ २. °डागाह ला० ला१॥ ३. 'प्पएज ? लो० ॥ ४. °मा!० । लों० ला० ला१॥ ५. एवामेव जाव ला०॥ ६. एगतोज ला० ला १ ॥ ७. °जण्णोपई लो. ला०॥ ८. जा? हंता, गोयमा!०। ला० ॥ ९.1> एतच्चिद्वयान्तर्गतः पाठो मुद्रिते नास्ति ॥ १०. पलितंकं कातुं ला १॥ ११. पलितंकं ला १ ॥ १२. °यादित्ता ला १॥ १३. सीहरूवं वा वग्घरूवं वा वगरूवं वा दीवियरूव वा मच्छरूवं वा तरच्छरूवं वा परासररूवं वा अभि° ला १॥१४. दीविय त्ति चतुष्पदविशेषः, भाषायाम् ‘दीपडो', सं०॥ १५. 'अच्छ' त्ति ऋक्षः भाषायाम् रीछ', सं० । 'रूक्षः' ला १ टि०॥ १६. 'तरच्छ 'त्ति व्याघ्रविशेषः। 'परासर'त्ति सरभः । सं०॥ १७. “अष्टापदाख्यः" ला १ टि०॥ Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ६-१६] भावियप्पमणगारं पडुश्च विविहा पत्तव्धया वो अभिमुंजित्तए १ णो इणढे समडे, अणगारे णं एवं बाहिरए पोग्गले परियोदित्ता पभू। १३. [१] अणगारे णं भंते ! भावियप्पा एगं महं आसरूवं वा अभिजुंजित्ता [? पभू] अणेगाई जोयणाई गमित्तए १ हंता, पभू। [२] से भंते ! किं आयड्ढीए गच्छति, परिड्ढीए गच्छति ? गोयाँ ! ५ आयड्ढीए गच्छइ, नो परिड्ढीए गच्छइ । [३] एवं आयकम्मुणा, नो परकम्मुणा। आयप्पयोगेणं, नो परप्पयोगेणं । [४] उस्सिओदगं वा गच्छइ पतोदगं वा गच्छइ । १४. [१] से णं भंते ! किं अणगारे आसे ? गोयमा ! अणगारे णं से, नो खलु से आसे। [२] एवं जाव परासररूवं वा। १५. [१] से भंते! किं मायी विकुँचति ? अमायी विकुन्वति ? गोयमा ! मायी विकुव्वति, नो अमायी विकुन्वति। [२] माई णं तस्स ठाणस्स अणालोइयपडिक्कते कालं करेइ अन्नयरेसु आभिओगिएसु देवलोगेसु देवत्ताए उववज्जइ । [३] अमाई णं तस्स ठाणस्स आलोइयपडिकंते कालं करेइ अन्नयरेसु अणाभिओगिएसु देवलोगेसु देवत्ताए उववज्जइ । सेवं भंते २ ति। । [१६. पंचमुद्देसऽस्थाहिगारसंगहणीगाहा १६. गाहा–इत्थी असी पडागा जण्णोवइते य होइ बोद्धव्वे । पल्हत्थिय पलियंके अभियोगविकुव्वणा मायी ॥१॥ तइए सए पंचमो उद्देसो समत्तो ॥ ३.५॥ १. “इह अन्यानि अपि 'शृगाल' आदिपदानि वाचनान्तरे दृश्यन्ते" अवृ०॥ २. यादिइत्ता • ला १॥३. भाइडढीए लों० । आतिड्ढीए ला १॥ ४. °मा! अप्पड्ढीए गछति नो परड्ढीए गच्छति। एवं आउयकम्मुणा ला०॥५. उसितोदगं ला०॥ ६. गं खलु से, नो खलु भासे लो० ॥ ७. खलु आसे ला १॥ ८. एतत्सूत्रगत 'विकुव्वति' पदस्थाने 'अभिजुंजइ' इति पदं प्राधान्येन व्याख्यातं अ०वृत्तौ । तथा च अवृ०-“माई अभिमुंजइ'त्ति कषायवान् अभियुङ्क्ते इत्यर्थः। अधिकृतवाचनायां 'माई विकुव्वइत्ति दृश्यते, तत्र च अभियोगोऽपि विकुर्वणा इति मन्तव्यम् , विक्रियारूपत्वात् तस्य" ॥ ९. करेइ कहिं उववजति ? गोयगा! अक्षयरेसु मु० ॥ १०. °त्ति जाव विहरति । इत्थी ला० ॥ ११. °माई ॥३.५॥ जे लों० ला० ॥ Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०३ उ०६ [छटो उद्देसओ 'नगर' अहवा · अर्णगारवीरियलद्धी'] [सु. १-५. भाषियप्पणो मिच्छद्दिहिस्सऽणगारस्स वीरियाइलद्धिप्प भावओ नगरंतररूषजाणणा-पासणापरूषणा] १. अणगारे णं भंते ! भावियप्पा मायी मिच्छद्दिट्ठी वीरियलद्धीए ५ वेउब्वियलद्धीए विभंगनाणलद्धीए वाणारसिं नगरि समोहए, समोहण्णित्ता रायगिहे नगरे रूवाइं जाणति पासति ? हंता, जाणइ पासइ।। २. [१] से भंते ! किं तहाभावं जाणइ पासइ ? अन्नहाभावं जाणइ पासइ १ गोयमा ! णो तहाभावं जाणइ पासइ, अण्णहाभावं जाणइ पासइ । [२] से केणद्वेणं भंते ! एवं धूचइ 'नो तहाभावं जाणइ पासइ, अन्न१० हाभावं जाणइ पासइ ?'। गोयमा ! तस्स णं एवं भवति–एवं खलु अहं रायगिहे नगरे समोहए, समोहणित्ता वाणारसीए नगरीए रूवाइं जाणामि पासामि, से से दंसंणे विवचासे भवति, से तेणटेणं जाव पासति । ३. अणगारे णं भंते! भावियप्पा मायी मिच्छद्दिट्ठी जाव रायगिहे नगरे समोहए, समोहण्णित्ता वाणारसीए नगरीए रूवाइं जाणइ पासइ ? हंता, जाणइ १५ पासइ। तं चेव जाव तस्स णं एवं होइ-एवं खलु अहं वाणारसीए नगरीए समोहए, २ रायगिहे नगरे रूवाइं जाणामि पासामि, से से दसणे विवच्चासे भवति, से तेणटेणं जाव अन्नहाभाव जाणइ पासइ । ४. अणगारेणं भंते ! भावियप्पा मायी मिच्छद्दिट्ठी वीरियलद्धीए वेउवियलद्धीए विभंगंणाणलद्धीए वाणारसिं नगरि रायगिहं च नगरं अंतरा य एगं महं जणवयवग्गं समोहए, २ वाणारसिं नगरि रायगिहं च नगरं तं च अंतरा एगं महं जणवयवग्गं जाणति पासति ? हंता, जाणति पासति । ५. [१] से भंते ! किं तहाभावं जाणइ पासइ ? अन्नहाभावं जाणइ पासइ ? गोयमा ! णो तहाभीवं जाणति पासइ, अन्नहाभावं जाणइ पासइ । २० १. उद्देशकस्य आदी 'नगर' शब्दस्य निर्देशापेक्षया ॥ २. इदं च नाम उद्देशकवर्णितविषयापेक्षया ॥ ३. हणित्ता मु० ॥ ४. बुच्चइ ला० ॥ ५. दंसणे विवरीए विवञ्चासे अवृपा० । दसणविव' ला० ला १॥ ६. हणित्ता ला० मु० ॥ ७. तसन्नं भवति-एवं ला० ॥ ८. °सणविव' ला० ला १॥ ९. विभंगलद्धीए ला १॥ १०. गरं तं च अंत लों० ॥ ११. वयग्गं ला०, आदर्शेऽस्मिन् सर्वत्र अयमेव पाठः ॥ १२. भावं, अन्नहा लों० ॥ Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १-१०] मिच्छहिटिं सम्महिटुिं च भावियप्पमणगारं पडुच्च वत्तव्यया १६७ [२] से' केणद्वेणं जाव पासइ ? गोयमा ! तस्स खलु एवं भवति-एस खलु वाणारसी नगरी, एस खलु रायगिहे नगरे, एस खलु अंतरा एगे महं जणवेयवग्गे, नो खलु एस महं वीरियलद्धी वेउन्वियलद्धी विभंगनाणलद्धी इड्ढी जुती जसे बले वीरिए पुरिसक्कारपरक्कमे लद्धे पत्ते अभिसमन्नागए, से से दसणे विवच्चासे भवति, से तेणटेणं जाव पासति । [सु. ६-१०. भावियप्पणो सम्मद्दिहिस्सऽणगारस्स वीरियाइलद्धिप्पभाषओ नगरंतररूपजाणणा-पासणापरूषणा] ६. अणगारे णं भंते ! भावियप्पा अमायी सम्मद्दिट्टी वीरियलद्धीए वेउब्बियलद्धीए ओहिनाणलद्धीए रॉयगिहे नगरे समोहए, २ वाणारसीए नगरीए रूवाइं जाणइ पासइ १ हंता । ७. [१] से भंते ! किं तहाभाव जाणइ पासइ ? अन्नहाभावं जाणति पासति ? गोयमा ! तहाभावं जाणति पासति, नो अन्नहाभावं जाणति पासति। [२] से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ ? गोयमा ! तस्स णं एवं भवति-एवं खलु अहं रायगिहे नगरे समोहए, समोहण्णित्ता वाणारसीए नगरीए १५ रूवाइं जाणामि पासामि, से से दंसणे अविवञ्चासे भवति, से तेणटेणं गोयमा ! : एवं वुच्चति । ८. बीओ वि आलावगो एवं चेव, नवरं वाणारसीए नगरीए समोहणावेयव्वो, रायगिहे नगरे रूवाइं जाणइ पासइ । ९. अणगारे णं भंते ! भावियप्पा अमायी सम्मट्ठिी वीरियलद्धीए २० वेउव्वियलद्धीए ओहिनाणलद्धीए रायगिहं नगरं वाणारसिं च नगरि अंतरा य एगं महं जणवयवग्गं समोहए, २ रायगिहं नगरं वाणारसिं च नगरिं तं च अंतरा एगं महं जणवयवग्गं जाणइ पासइ ? हंता, जाणइ पासइ। १०. १] से भंते ! किं तहाभावं जाणइ पासइ १ अन्नहाभावं जाणइ पासइ ? गोयमा ! तहाभावं जाणइ पासइ, णो अन्नहाभावं जाणइ पासइ। २५ १. से केण० जाव पासइ गो' लों० ला १॥ २. °वयग्गे लो०, अत्रापि सर्वत्र एवमेव पाठः॥ ३. °सयारप' लो० ॥ ४. °सणविव लों० ला० ॥ ५. रायगिहं णगरं समो ला० ला १॥ ६. भंते ! तस्स लों० ला० ॥ ७. °णं। बितिओ वि ला ला १॥ ८, समोहणा नेयधा ला० ॥ Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६८ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ३ उ० ६-७ [२] से केपट्टेणं' ? गोयमा ! तस्स णं एवं भवति-नो खलु एस रायगिहेणगरे, णो खलु एस वाणारंसी नगरी, नो खलु एस अंतरा एगे जणवयवग्गे, एस खलु ममं वीरियलद्धी वेउब्वियलद्धी ओहिणाणलद्धी इड्ढी जुती जसे बले वीरिए पुरिसक्कारपरक्कमे लद्धे पत्ते अभिसमन्नागए, से से दसणे अविवच्चासे भवति, से तेणद्वेणं गोयमा ! एवं वुचति-तहाभावं जाणति पासति, नो अन्नहाभावं जाणति पासति । [सु. ११-१३. भावियप्पमणगारं पडुच्च नगराइरूवविउव्वणापरूषणा] ११. अणगारे णं भंते ! भावियप्पा बाहिरए पोग्गले अपरियाइत्ता पंभू __ एगं महं गामरूवं वा नगररूवं वा जाँव सन्निवेसरुवं वा विकुवित्तए १ णो १० इणढे समढे। १२. एवं बितिओ वि आलावगो, णवरं बाहिरए पोग्गले परियादित्ता पभू। १३. अणगारे णं भंते ! भावियप्पा केवतियाइं पभू गामरूवाइं विकुव्वितए ? गोयमा ! से जहानामए जुवति जुवाणे हत्थेणं हत्थे गेण्हेजा तं चेव जाव विकुविसु वा ३ । एवं जाव सन्निवेसरूवं वा। १५ [सु. १४-१५. चमराईणं इंदाणं आयरक्खदेषसंखापरूषणा] १४. चमरस्स णं भंते ! असुरिंदस्स असुररण्णो कति आयरक्खदेवसाहस्सीओ पण्णत्ताओ १ गोयमा ! चत्तारि चउसट्ठीओ आयरक्खदेवसाहस्सीओ पण्णत्ताओ। ते णं आयरक्खा० वण्णओं जहा रायप्पसेणइज्जे। १. °णं भंते ! ? गोयमा ला०॥ २. °हे, णो खलु लों० ॥ ३. रसी, णो खलु ला १॥ ४. सणअविव ला१॥५. यातिइत्ता पभूला १॥ ६.पभूण एग ला०॥ ७."'यावत् करणाद् इदं दृश्यम् निगमरूवं वा, रायहाणिरूवं वा, खेडरूवं वा, कब्बडरूवं वा, मडंबरूवं वा, दोणमुहरूवं वा, पट्टणरूवं वा, आगररूवं वा, आसमरूवं वा, संवाहरूवं वा” अवृ०॥ ८. यादिइत्ता ला १॥ ९. °ओ। [१५.] एवं लों० ला० । “आत्मरक्षदेवानां वर्णको वाच्यः स चायम्-सन्नद्धबद्धवम्मियकवया उप्पीलियसरासणपट्टिया पिणद्धगेवेज्जा बद्धआविद्धविमलवरचिंधपट्टा गहियाउहपहरणा तिणयाइं तिसंधियाई वयरामयकोडीणि धणूई अभिगिज्झ पयओ परिमाइयकंडकलावा नीलपाणिणो पीयपाणिणो रत्तपाणिणो एवं चारुचाव-चम्म-दंड-खग्ग-पासपाणिणो नील-पीय-रत्त-चारुचाव-चम्म-दंड-खग्ग-पासवरधरा आयरक्खा रक्खोवगया गुत्ता गुत्तपालिया जुत्ता जुत्तपालिया पत्तेयं पत्तेयं समयओ विणयओ किंकरभूया इव चिटुंति । अयं च पुस्तकान्तरे साक्षाद् दृश्यते एव" अवृ०॥ Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६९ सु० ११-१५, १-४] भावियष्पमणगारं पडुश्च नगराइरूवविउब्वणापरूवणाइ १५. एवं सव्वेसिं इंदाणं जस्स जत्तिया आयरक्खा ते भांणियव्वा । सेवं भंते ! सेवं भंते! ति० । ॥ तइयसर छट्टो उद्देसो समत्तो ॥ ३.६ ॥ [ सत्तमो उद्देसओ 'लोगपाला '] [ सु. १. सत्तमुद्देसुबुग्धाओ ] १. रायगिहे नगरे जाव पज्जुवासमाणे एवं वैयासी [ सु. २ - ३. सक्कस्स लोगपाल-तव्विमाणनामाई] २. सक्कस्स णं भंते! देविंदस्स देवरण्णो कति लोगपाला पण्णत्ता ? गोयमा ! चत्तारि लोगपाला पण्णत्ता, तं जहा- सोमे जमे वरुणे वेसमणे । १० ३. एतेसि णं भंते! चउन्हं लोगपालाणं कति विमाणा पण्णत्ता ? गोयमा ! चत्तारि विमाणा पण्णत्ता, तं जहा - संझप्पभे वैरसिट्ठे सैंतंजले वग्गू । [सु. ४. सोमलोगपालसंबंधितषिमाणठाण पमाण- रायहाणी - आणावत्तिदेष- तदायत्तक- अषच्चीभूयदेव ठिइपरूषणा ] ४. [१] कहि णं भंते ! सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो सोमस्स महारण्णो संझप्प णामं महाविमाणे पण्णत्ते ? गोयमा ! जंबुद्दीवे २ मंदरस्स पव्वयस्स दाहिणणं इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए बहुसमरमणिज्जाओ भूमिभागाओ उड्ढं चंदिम-सूँरिय-गह गण-नक्खत्त- तारारूवाणं बहूई जोयणाई जाव पंच वडिंसया पण्णत्ता, तं जहा-असोयवडेंसए संत्तवण्णवडिंसए चंपयवडिंसए चूयवर्डिसए मज्झे सोहम्मवर्डिसए । तस्स णं सोहम्म वडेंसयस्स महाविमाणस्स पुरत्थिमेणं सोहम्मे कप्पे असंखेज्जाई जोयणाइं वीतीवइत्ता एत्थ णं सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो सोमस्स महारण्णो संझप्पभे नामं महाविमाणे पण्णत्ते अंतेरस जोयणसयसहस्साइं आयाम - विक्खंभेणं, ऊँयालीस जोयणसयसहस्साई बावण्णं च सहस्साइं अट्ठ य १. भासिय लों० ॥ २. त्ति ॥ ३६ ॥ लों० जे० ॥ ३. वदासि ला १ ॥ ४. णं देवि लों० ॥ ५. वरसिद्धे लों० ला १ ॥ ६ सयंजुले लों० । सयंजले मु० ॥ ७ सूरिम-गह ला० ला १ ॥ ८. सत्तिवन्नचं पयवडेंस ला० ॥ ९ नामं विमा ला० ॥ १०. भड्ढते लों० ॥ ११. उया लों० ला १ विना ॥ १५ २० Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०३ उ०७ अडयाले जोयणसए किंचिविसेसाहिए परिक्खेवेणं प० । जा सूरियाभविमाणस्स वत्तव्वया सा अपरिसैसा भाणियव्वा जाव अभिसेयो नवरं सोमे देवे। [२] संझप्पभस्स णं महाविमाणस्स अहे सपक्खिं सपडिदिसिं असंखेजाई जोयणसयसहस्साइं ओगाहित्ता एत्थ णं सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो सोमस्स ५ महारण्णो सोमा नामं रायहाणी पण्णता, एग जोयणसयसहस्सं आयाम-विक्खंभेणं जंबुद्दीवपमाणा। [३] वेमाणियाणं पमाणस्स अद्धं नेयव्वं जाव उवरियलेणं सोलस जोयणसहस्साई आयाम-विक्खंभेणं, पण्णासं जोयणसहस्साइं पंच य सत्ताणउए जोयणसते किंचिविसेसूणे परिक्खेवेणं पण्णत्ते । पासायाणं चत्तारि परिवाडीओ १. नेयव्वाओ, सेसाँ नथि। [४] सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो सोमस्स महारण्णो इमे देवा आणाउववाय-बयण-निदेसे चिट्ठति, तं जहा-सोमकाइया ति वा, सोमदेवयकाइया ति वा, विज्जुकुमारा विज्जुकुमारीओ, अग्गिकुमारा अग्गिकुमारीओ, वायुकुमारा वाउकुमारीओ, चंदा सूरा गहा नक्खत्ता तारारूवा, जे यावन्ने तहप्पंगारा सव्वे १५ ते तब्भत्तिया तप्पक्खिया तब्भौरिया सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो सोमस्स महारण्णो ऑणा-उववाय-वयण-निद्देसे चिट्ठति । [५] जंबुद्दीवे २ मंदरस्स पव्वयस्स दाहिणणं जाई इमाइं समुप्पजंति, तं जहा–गहँदंडा ति वा, गहमुसला ति वा, गहगजिया ति वा, १. °णवत्तब्ध ला १ । “सू रियाभविमाणस्स त्ति सू रिकाभविमानं राजप्रश्नीयोपाङ्गोक्तस्वरूपम् तद्वक्तव्यता इह वाच्या तत्समानलक्षणत्वाद् अस्येति। कियती सा वाच्या? इत्याह-यावद् अभिषेकःअभिनवोत्पन्नस्य सोमस्य राज्याभिषेकं यावद् इति। सा च इह अतिबहुत्वाद् न लिखिता" अवृ०॥ २. सोमो देवो लो० ला १॥ ३. °णसह लों० ला १॥ ४. “वैमानिकाना सौधर्मविमानसत्कप्रासाद-प्राकार-द्वारादीनां प्रमाणस्येह नगर्यामद्धे ज्ञातव्यम्"अवृ०॥५. उवगारिय° लों. ०१। उवयारियला. . पंचसत्तालों० ला १॥७. "सेसा नत्थि त्ति सुधर्मादिकाः सभा इह न सन्ति" अवृ०॥ ८. देवका मु०॥ ९. वायकु लों० ला १॥ १०. प्पकारा ला० १॥ ११. “ तद्भार्याः तस्य सोमस्य भार्या इव भार्याः अत्यन्तं वश्यत्वात् पोषणीयत्वाच्च तद्भार्याः, तद्भारो वा येषां वोढव्यतया अस्ति ते तद्भारिकाः" अवृ०॥ १२. आणावयणनि लों० ला१॥ १३. “ग्रहदंडाः-दण्डा इव दण्डाः तिर्यगायताः श्रेणयः, ग्रहाणां मजलादीनां त्रि-चतुरादीनां दण्डा ग्रहदण्डाः। एवं ग्रहमुशलादीनि, नवरम् ऊर्ध्वायताः श्रेणयः" अवृ० । एतेषां 'गहदंड' प्रभृतीनां विशदं वर्णनम् श्रीवराहमिहिरेण स्वरचितायां बृहत्संहितायां सविस्तरं सलक्षणं घ कृतमस्ति । गर्गसंहितायामपि एतद् विद्यते इति वराहमिहिरः सूचयति । तथा एतानि कार्याणि Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०४-०] सोमस्स लोगपालस्स विमाणठाणाइपरूवणा __१७१ एवं गहजुद्धा ति वा, गहसिंघाडगा ति वा, गहावसव्वा इ वा, अब्भा ति वा, अब्भरुक्खा ति वा, संझा इ वा, गंधव्वनगरा ति वा, उक्कापाया ति वा, दिसीदाहा ति वा, गजिया ति वा, विज्जुया ति वा, पंसुवुट्ठी ति वा, जूवेति वा, जक्खालित्त ति वा, धूमिया इवा, महिया इ वा, रयुग्घाया इवा, चंदोवरागा ति वा, सूरोवरागा ति वा, चंदपरिवेसा ति वा, सूरपरिवेसा ति वा, पडिचंदा इ वा, ५ पडिसूरा ति वा, इंदधणू ति वा, उदगमच्छ-कपिहसिय-अमोह-पाईणवाया ति वा, पंडीणवाता ति वा, जाव संवट्टयवाता ति वा, गामदाहा इ वा, जाँव सन्निवेसदाहा ति वा पाणक्खया जणक्खया धणक्खया कुलक्खया वसणब्भूर्यां अणारिया जे यावन्ने तहप्पगारा ण ते सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो सोमस्स महारण्णो अण्णाया अदिट्ठा असुया अमुया अविण्णाया, तेसिं वा सोमकाइयाणं देवाणं। १० [६] सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो सोमस्स महारण्णो इमे अहावचा अभिण्णाया होत्था, तं जहा-इंगालए वियालए लोहियक्खे सणिच्छरे चंदे सूरे सुक्के बुहे बहस्सती राहू। [७] सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो सोमस्स महारण्णो सैत्तिभागं पलिओवमं ठिती पण्णता । अहावञ्चाभिण्णायाणं देवाणं एगं पलिओम ठिई १५ पण्णत्ता। ऐमहिड्ढीए जावै एमहाणुभागे सोमे महाराया। लोकपालाधीनानि इत्यपि बृहत्संहितायामपि सूचितम् तद्यथा- “स्वास्त्राणि संसृजन्ति एते शुभाशुभनिवेदिनः । लोकपाला महात्मानः गर्गः। तथा अस्त्राणि लोकपाला लोकभावाय सन्त्यजन्ति उल्काः" (बृहत्संहिता पृ० ४५६)॥ १. एवं गहजुद्ध गहसिंघाडग गहावसब्वाइ वा अब्भरुक्ख संझाइ वा गंधवनगर उक्कापाया ति वा गजिया ति वा विजय पंसुमुट्ठी ति वा जूव जक्खालित्तय धूमिय महिय रयुग्धाय चंदोवराग सूरोवराग चंदपरिएसा इ वा सूरपरिएसा इ वा पडिचंदा ति वा लों०॥ २. विजुता पंसुवुट्ठी ति वा जूवा जक्खालित्तय धूमिय मेहिय रउग्घात चंदोवरागा सूरोवरागा चंदपरिवेसा ति वा सूरपरसा ति वा पडिचंदा ति वा ला० ॥ ३. कइह लों० ला० ला १॥ ४. भामोह ला० ला १॥ ५. पदीण जाव संवट्या गाम ला०॥ ६. “यावत्करणाद् इदं दृश्यम्-दाहिणवाया इ वा उदीणवाया इ वा उड्ढवाया इ वा अहोवाया इ वा तिरियवाया इ वा विदिसीवाया इ वा वाउब्भामा इ वा वाउक्कलिया इ वा वायमंडलिया इ वा उक्कलियावाया इ वा मंडलियावाया इ वा गुंजावाया इ वा झंझावाया इवा" अवृ०, एतेषां सर्वेषां सूत्रपदानां विवरणमपि वृत्तौ विहितमस्ति ॥ ७. अत्र ‘निगम-रायहाणी-खेड -कब्बड-मडंबदोणमुह-पट्टण-आगर-आसम-संवाह' शब्दा अपि 'दाह'अन्ता योजनीयाः॥ ८. या मणारिया लों० ला० ला १॥ ९. °च्चा महाभिण्णाया लों० ला०॥ १०. सतिभा लों० ला० ला१॥ ११. “एतेषु यद्यपि चन्द्र-सूर्ययोर्वर्षलक्षाद्यधिकं पल्योपमं तथाप्याधिक्यस्याविवक्षितत्वाद् अङ्गारकादीनां च ग्रहत्वेन पल्योपमस्यैव सद्भावात् ‘पल्योपमम्' इत्युक्तमिति" अवृ०॥ १२. एम्महि लों० । एवं महि° मु० ॥ १३. व एम्महा लों० । °व महाणु मु० ॥ Jajn Education International Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०३ उ०७ [सु. ५. जमलोगपालसंबंधितविमाणठाण-पमाण-रायहाणीआईणं परूवणा] ५. [१] कहि णं भंते ! सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो जमस्स महारण्णो वरसिटे गाम महाविमाणे पण्णत्ते ? गोयमा ! सोहम्मवडिंसयस्स महाविमाणस्स दाहिणेणं सोहम्मे कप्पे असंखेज्जाइं जोयणसहस्साई वीईवइत्ता एत्थ णं सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो जमस्स महारण्णो वरसिटे णामं महाविमाणे पण्णत्ते अद्धतेरस जोयणसयसहस्साइं जहा सोमस्सं विमाणं तहा जाव अभिसेओ। रायहाणी तहेव जाव पासायपंतीओ। [२] सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो जमस्स महारण्णो इमे देवा ऑणा० जाव चिटुंति, तं जहा–जमकाइया ति वा, जमदेवयकाइया इ वा, पेयकाइया इवा, १० पेयदेवयकाइया ति वा, असुरकुमारा असुरकुमारीओ, कंदप्पा निरयेवाला आभिओगा जे यावन्ने तहप्पगारा सव्वे ते तब्भत्तिगा, तप्पक्खिता तब्भारिया सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो जमस्सं महारण्णो आणा जाव चिट्ठति । [३] जंबुद्दीवे २ मंदरस्स पत्रयस्स दाहिणेणं जाई इमाई समुप्पाजंति, तं जहा-डिंबा ति वा, डमरा ति वा, कलहा तिवा, बोला ति"वा, खारा ति १५ वा, महाजुद्धा ति वा, महासंगामा ति वा, महासत्थनिवडणा ति वा, एवं महा पुरिसनिवडणा ति वा, महारुधिरनिवडणा इ वा, दुब्भूया ति वा, कुलरोगा ति वा, गामरोगा ति वा, मंडलरोगा ति वा, नगररोगा ति वा, सीसवेयणा इ वा, अच्छिवेयणा इ वा, कैण्ण-नह-दंतवेयणी इ वा, इंदग्गहा इ वा, खंदग्गहा इ वा, कुमारग्गहा०, जक्खग्ग०, भूयग्ग०, एगाहिया ति वा, बेहियाँ ति वा, तेहिया ति वा, चाउत्थया ति वा, उव्वेयगा ति वो, कासा०, खासा इ वा, सासा ति वा, सोसौं ति वा, जरा इ वा, दाहा०, कच्छकोही ति १. वरसिद्ध लो० ॥ २. णामं विमा ला० ॥ ३. वीतीव लों०॥ ४. स्स य महा लों॥ ५. अडुत्ते लो० ॥ ६. स्स तहा लो० ॥ ७. आणा-उव. चिटुंति ला०॥ ८. °वनिकाइयालों॥ ९. °यपाला लो० ॥ १०. स्स० चिटुंति जाव [३] जंबुद्दी लो० ॥ ११. आणाए जाव मु०॥ १२. दि वा लों०॥ १३. एवं पुरि मु०॥ १४. कुलरोग-गामरोग-मंडलरोगा इ वा नगररोगा० सीस लों० ला० ॥ १५. कण्णवेदणा ति वा, नहवेदणा ति वा, दंतवेदणा ति वा इंद' ला १॥ १६. °णा इंदग्गहा खंद लो० ॥ १७. 'ग्गहा ति वा, जक्खग्गहा ति वा, भूतग्गहा ति वा, एगा ला १॥ १८. बेआहिया ति वा, तेयाहिया ति वा, चाउत्थहिया ति वा, उब्वे ला २-३ मु० । बेहिअ तेहिय चउत्थय उव्वे ला० । बेहिम तेहिय चाउत्थिय उव्वेए(य)गा लों॥ १९. वा २० का लो० ॥ २०. सोसेति वा मु०॥ २१. हा अजीलों० ला०॥ Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०५-६] जमस्स वरुणस्स य लोगपालस्स विमाणठाणाइपरूवणा १७३ वा, अजीरया, पंडुरोयो, अरिसा इ वा, भैगंदला इ वा, हितयसूला ति वा, मत्थयसू०, जोणिसू०, पाससू०, कुच्छिसू०, गाममारीति वा, नगर०, खेड०, कब्बड०, दोणमुह०, मडंब०, पट्टण०, आसम०, संवाह० सन्निवेसमारीति वा, पाणक्खया, धणक्खया, जणक्खया, कुंलक्खया, वसणन् या अणारिया जे यावन्ने तहप्पगारा न ते सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो जमस्स महारण्णो ५ अण्णाया० ५, तेसिं वा जमकाइयाणं देवाणं । [४] सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो जमस्स महारण्णो इमे देवा अहावच्चा अभिण्णाया होत्था, तं जहा अंबे १ अंबरिसे चेव २ सामे ३ सबले त्ति" यावरे ४ । रुद्दोवरुद्दे ५-६ काले य ७ महाकाले ति यावरे ८॥१॥ १० अंसी य ९ असिपत्ते १० कुंभे ११ वालू १२ वेतरणी ति य १३ । खरस्सरे १४ महाघोसे १५ एए पन्नरसाऽऽहिया ॥२॥ [५] संक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो जमस्स महारण्णो सत्तिभागं पलिओवमं ठिती पण्णत्ता । अहावच्चाभिण्णायाणं देवाणं एगं पलिओवमं ठिती पण्णत्ता । एमहिड्ढिए जाव जमे महाराया। [सु. ६. घरुणलोगपालसंबंधितषिमाणठाण-पमाण-रायहाणीआईणं परूषणा] ६. [१] कहि णं भंते ! सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो वरुणस्स महारण्णो संयंजले नाम महाविमाणे पण्णत्ते ? गोयमा ! तस्स णं सोहम्मवडिंसयस्स महाविमाणस्स पचत्थिमेणं सोहम्मे कप्पे असंखेजाइं जहा सोमस्स तहा विमाणरायहाणीओ भाणियव्वा जाव पासायवडिंसया, नवरं नामनाणत्तं । २० १. पंडरोगा ति वा हरिसा ला १। पंडुरगा हरिसा मु०॥ २. अरसा ला० ॥ ३. भगंदरा इ मु०॥ १. हियय लों० मु०॥ ५. 'नगर' शब्दात 'संनिवेस' पर्यन्तानि पदानि । समस्तानि सन्ति। सं०॥ ६. खेडगमा० कब्बडमारी ति वा, मडंबमारी ति वा, भासममारी ति वा, संवाहमारी ति वा, सन्नि ला १॥ ७. कुलवसणभूयमणारि° मु०॥ ८. भूयमणारि° लों० ला०॥ ९. सक्कस्स० जमस्स लों० ला० ॥ १०. स्स० इमे ला०॥ ११. ति लों० ला० ला १॥ १२. असियपत्ते धणू कुंभे लों० ला १ ला० अवपा० ॥ १३. वेदरणी ला १॥ १४. एमे प° लों०॥ १५. °स्स सत्तिभाग पलितोव ला०॥ १६. एवं महि मु० । एम्महि लों०॥ १७. सयजले लों० ला १॥ १८. नामे ना लो० ॥ Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ३ उ०७ ___ [२] सक्कस्स गं० वरुणस्सं महारैण्णो इमे देवा आणा० जाव चिट्ठति, तं०-वरुणकाइया ति वा, वरुणदेवयकाइया इ वा, नागकुमारा नागकुमारीओ, उदहिकुमारा उदहिकुमारीओ, थणियकुमारा थणियकुमारीओ, जे यावण्णे तहप्पगारा सव्वे ते तब्भत्तिया जाव चिट्ठति।। [३] जंबुद्दीवे २ मंदरस्स पव्वयस्स दाहिणेणं जाई इमाइं समुप्पजंति, तं जहा-अतिवासा ति वा, मंदवासा ति वा, सुवुट्ठी ति वाँ, दुव्वुट्ठी ति वा, उदब्भेया ति वा, उदप्पीला इ वा, उदवाहा ति वा, पवाहाँ ति वा, गामवाहा ति वा, जाव सन्निवेसवाहा ति वा, पाणक्खया जाव तेसिं वा वरुणकाइयाणं देवाणं । [४] सक्कस्से णं देविंदस्स देवरण्णो वरुणसं महारण्णो जाव अहावच्चा१० भिण्णाया होत्था, तं जहा—ककोडए कदमए अंजणे संखवालए पुंडे पलासे मोएंजए दहिमुहे अयंपुले कोयरिए। [५] सक्कस्से णं देविंदस्स देवरण्णो वरुणस्स महारण्णो देसूणाई दो पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता। अहावचाभिण्णायाणं देवाणं एगं पलिओवमं ठिती पण्णत्ता । (महिड्ढीए जाव वरुणे महाराया। १५ [सु. ७. वेसमणलोगपालसंबंधितविमाणठाण-पमाण-रायहाणीआईणं परूवणा] ७. [१] कहि णं भंते ! सक्कस्स 'देविंदस्स देवरण्णो वेसमणस्स महारण्णो वग्गूणामं महाविमाणे पण्णत्ते ? गोयमा ! तस्स णं सोहम्मवडिंसयस्स महाविमाणस्स उत्तरेणं जहा सोमस्स विमाण-रायहाणिवत्तव्वया तहा नेयव्वा जाव पासायवडिंसया। [२] सक्कस्स 'ण देविंदस्स देवरण्णो वेसमणस्स महारण्णो इमे देवा आणा-उववाय-वयण-निद्देसे चिट्ठति, तं जहा—वेसमणकाइया ति वा, वेसमणदेवयकाइया ति वा, सुवण्णकुमारा सुवण्णकुमारीओ, दीवकुमारा दीवकुमारीओ, १. स्स जाव चि लों० ला०॥ २. °रण्णो जाव चि ला १॥ ३. था मंदबुट्ठी ति वा, उद लों० ला० ला १॥ ४. पम्वाहा ला १ मु०॥ ५. °स्स णं वरुणस्स० जाव महा लों० ला०॥ ६. स्स जाव ला १॥ ७. ककोडे क लों०॥ ८. "पुण्ड्रादयोऽप्रतीताः" अवृ०॥ ९. °से पवलासे मोये जए दहि लों० ला १॥ १०. मोए जए ला०॥ ११. अयंबुले ला १॥ १२. कायतरिए ला० । कायरिते ला १ ॥ १३. °स्स f० वरुणस्स देसू लों० ला०॥ १४. एवं महि मु०॥ १५. दे. वेस लों० ॥ १६. °स्स वैस' ला॥ ३७. विमाणस्स रायहा लो० ॥ १८. शं. वेसमणस्स इमे लों० ला०॥ Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daमणस्स लोगपालस्स विमाणठाणाइपरूवणा दिसाकुमारा दिसाकुमारीओ, वाणमंतरा वाणमंतरीओ, जे यावन्ने तहप्पगारा सव्वे ते तब्भत्तिया जाव चिट्ठेति । ७] सु० ७ [३] जंबुद्दीवे २ मंदरस्स पव्वयस्स दाहिणणं जाई इमाई समुप्पज्जंति, तं जहा—अयागरा इ वा, तेउयागरा इ वा, तंबैयागरा इ वा, एवं सीसागरा इ वा, हिरण्ण०, सुवण्ण०, रयण०, वयरागरा इ वा, वसुंधारा ति वा, हिरण्णवासा ५ ति वा, सुवण्णवासा ति वा, रयण०, वइर०, आभरण०, पत्त०, पुप्फ०, फल०, बीय०, मल्ल०, वण्ण०, चुण्ण०, गंध०, वत्थवासा इवा, हिरण्णवुट्टी इ वा, सुं०, २०, व०, आ०, प०, पु०, फ०, बी०, म०, व०, चुण्ण० गंधवुट्टी ०, वत्थवुट्ठीति वा, भायणवुट्टी ति वा, खीरबुट्टी ति वा, सुँकाला ति वा, दुक्काला ति वा, अप्पग्धा ति वा, महग्घा ति वा, सुभिक्खा ति वा, दुभिक्खा ति वा, १० कयविक्कया ति वा, सन्निहि त्ति वा, सन्निचया ति वा, निही ति वा, णिहाणा ति वा, चिरंपोराणाइ वा, पहीण सामियाति वा, पहीणसे तुयाति वा, पहीणमग्गाणि वा, पहीणगोत्तगाराइ वा उच्छन्नसामियाति वा उच्छन्नसेतुयाति वा, उच्छन्नगोतागाराति वा सिंघौडग-तिग- चउक्क - चर्चरें- चउम्मुह - महापह-पहे निद्धमणेसुँ सुसाण-गिरि-कंदर-संति-से लोवट्ठाण -भवणगिहेसु सन्निक्खित्ताइं विनंति, ण ताई सक्कस्स देविंदस्स देवरण्णो वेसमणस्स महारण्णो अण्णायाइं अदिट्ठाई असुयाइं अविन्नायाई, तेसिं वा वेसमणकाइयाणं देवाणं । नगर [४] सक्कस्स णं देविंदरस देवरेंण्णो वेसमणस्स महारण्णो इमे देवा अहावच्चाभिण्णाया होत्था, तं जहा - पुण्णभद्दे माणिभद्दे सालिभद्दे १. उसागरा इ वा तंबगागरा लों० ॥ २. तंबागरा ला० ला १ ॥ ३. वसुहारा मु० ॥ ४. रयणवासा ति वा, वइरवासा ति वा, आभरणवासा ति वा, पत्तवासा ति या पुष्पवासा विवा, फलवासा ति वा, बीयवासा ति वा, मलवासा ति वा, वण्णवासा ति वा, चुण्णवासा ति था, गंधवाला ति वा, वस्थ ला१ ॥ ५. वाण० ला० ॥ ६. अत्र 'सुवण्णवुट्ठी ति वा, रयणवुट्ठी ति वा इत्येवं सर्वत्र 'वुट्ठी' पदान्तः प्रयोगः ला १ ॥ ७. सुयाला ति लों० । सुक्काला ला १ ॥ ८. सन्निहिया ति वा मु० ॥ ९. चिरपोराणपहीण सामिया ति वा लों० ॥ १०. 'गोताकारा लों० ला० ला १ ॥ ११. उच्छिन्न ला० मु० अवृमु० ॥ १२. गोताकारावि वा संघाला० ॥ १३. सिंघाडगा ति वा, तिगा ति वा, चउक्का ति वा, ववरा ति वा महापह° ला १ ॥ १४. र महापह लों० ॥ १५. 'सुवा, णगरिनिन्द्र ला १ ॥ १६. सुमा सुला० ला १ मु० ॥ १७. सा चिट्ठति लों० ला० ॥ १८. तातिं ला १ ॥ १९. स० अण्णा' ला १ ॥ मनाया जाव तेसिं वा ला० ॥ २०. अण्णाया अदिट्ठा असुया भविण्णाया तेसिं लों० ला १ । २१. रण्णो इमे ला १ ॥ २२. स्स इमे लों० ॥ १७५ १५ Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७६ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ३ उ०८ सुमणभद्दे चक्करक्खे पुण्णरक्खे सव्वाणे सव्वजसे सव्वकामसमिद्धे अमोहे असंगे। [५] सक्कस्स णं देविंदस्स देवरण्णो वेसमणस्स महारण्णो दो पलिओवमाणि ठिती पण्णत्ता। अहावच्चाभिण्णायाणं देवाणं एगं पलिओवमं ठिती पण्णत्ता । एमहिड्ढीए जाव वेसमणे महाराया। सेवं भंते ! सेवं भंते ! त्तिः । तइयसते सत्तमो उद्देसओ समत्तो ॥ ३.७ ॥ [अट्ठमो उद्देसओ 'अहिवइ'] [सु. १-३. भवणवासिदेघाहिषइपरूवणं] १. रायगिहे नगरे जाव पज्जुवासमाणे एवं वदासी–असुरकुमाराणं भंते ! देवाणं कति देवा आहेवचं जाव विहरंति ? गोयमा ! दस देवा आहेवचं जाव विहरंति, तं जहा—चमरे असुरिंदे असुरराया, सोमे, जमे, वरुणे, वेसमणे, बली वइरोयणिंदे वइरोयणराया, सोमे, जमे, वरुणे, वेसमणे । २. नागकुमाराणं भंते ! पुच्छा। गोयमा ! दस देवा आहेवच्चं जाव विहरंति, तं जहा—धरणे नागकुमारिंदे नागकुमारराया, कालवाले, कोलवाले १५ सेलवाले, संखवाले, भूयाणंदे नागकुमारिंदे णागकुमारराया, कालवाले, कोलवाले, संखवाले, सेलवाले। ३. जहा नागकुमारिंदाणं एंताएं वत्तव्वताए णीयं एवं इमाणं नेयव्वंसुवण्णकुमाराणं वेणुदेवे, वेणुदाली, चित्ते, विचित्ते, चित्तपक्खे, विचित्तपक्खे । विजुकुमाराणं हरिकंत, हरिस्सह, पंभ, सुप्पभ, पभकंत, सुप्पभक्त । अग्गिकुमाराणं अग्गिसीहे, अग्गिमाणव, तेउ, तेउसीहे, तेउकंते, तेउप्पभे । दीवकुमाराणं पुण्ण, १. चक्के रक्खे पु° मु० ॥ २. कामे समिद्धे मु० ॥ ३. असंते लो० ला० ॥ ४. 'वमा ठिती ला० ला १॥ ५. °सयस्स सत्तमुद्दे ला १॥ ६. अत्र असुरादीनां ये अधिपतयो निरूपिताः तेषां नाम्नाम् विशेषस्पष्टीकरणाय ससूत्रः तत्त्वार्थसूत्रभाष्यगतः पाठः द्रष्टव्यः “पूर्वयोः द्वीन्द्राः" अ० ४ सू० ६॥७. °वाले सेलवाले संखवाले । इति अवृ० स्वीकृतवाचनापाठः, तथाच अधु०-"एवं द्वितीयादयोऽप्यभ्यूह्याः । इह च पुस्तकान्तरेऽयमों दृश्यते-दाक्षिणात्येषु लोकपालेषु प्रतिसूत्रं यौ तृतीय-चतुर्थी तावौदीच्येषु चतुर्थ-तृतीयाविति" ॥ ८. एयाए वत्तव्वयाए नेयव्वं एवं मु०॥ ९. एतया (परिपाट्या) वक्तव्यं तावद् नीतम् एवम् इति शब्दार्थः ॥ १०. °त्तन्वं सुवण्ण लों०॥ ११. पह-सुप्पहा पभकंत-सुप्पभकंता। अ° ला १॥ १२. कंता। ला.॥ १३. अग्गिसीह लों०॥ १४. तेउसीह तेउकंत तेउपभ लों० ला १॥ Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१-६ ] चउविहाणं देवाणं अहिवरणो १७७ विसि?, रूय, सुरूय, रूयकंत, रूयप्पभ। उदहिकुमाराणं जलकंते, जलप्पभ, जल, जलरूय, जलकंत, जलप्पभ । दिसाकुमाराणं अमियगति, अमियवाहण, तुरियगति, खिप्पगति, सीहगति, सीहविक्कमगति। वाउकुमाराणं वेलंब, पभंजण, काल महाकाला अंजण रिट्ठा । थणियकुमाराणं घोस, महाघोस, आवत्त, वियावत्त, नंदियावत्त, महानंदियावत्त । एवं भाणियव्वं जहा असुरकुमारा। ५ सो० १ का० २ चि० ३ प०४ ते ५ रू. ६ ज० ७ तु० ८ का० ९ आ०१०। [सु. ४-६. घाणमंतर-जोतिस-वेमाणियदेवाहिवइपरूवणा] ४. पिसायकुमाराणं पुच्छा । गोयमा ! दो देवा आहेवचं जाव विहरंति, तं जहा काले य महाकाले सुरूव पडिरूव पुन्नभद्दे य । अमरवइ माणिभद्दे भीमे य तहा महाभीमे ॥१॥ किन्नर किंपुरिसे खलु सप्पुरिसे खलु तहा महापुरिसे । अतिकाय महाकाए गीतरती चेव गीयजसे ॥२॥ एते वाणमंतराणं देवाणं । ५. जोतिसियाणं देवाणं दो देवा आहेवचं जाव विहरंति, तं जहाचंदे य सूरे य। ६. सोहम्मीसाणेसु णं भंते ! कप्पेसु कति देवा आहेवचं जाव विहरंति ? गोयमा! दस देवा जाव विहरंति, तं जहा—सक्के देविंदे देवराया, सोमे, जमे, वरूणे, वेसमणे । ईसाणे देविंदे देवराया, सोमे, जमे, वरुणे, वेसमणे। २० १. पसिह लो० ॥ २. रुय-रूयंस-रुयकंत-रुयप्पमा ला०। रुय रूयंस रूयकंत लो० ॥ ३. जलकंत लों० ला०॥४. काल अंजग रिट्ठ। ला० ॥ ५. चत्ता ला १॥ ६. “वाचनान्तरे तु एतान्येव गाथायाम् , सा चेयम्-सोमे य १ कालवाले २ चित्त ३ प्पभ ४ तेउ५ तह रुए चेव ६ । जल ७ तह तुरियगई या ८ काले ९ आउत्त १० पढमा उ॥१॥ एवं द्वितीयादयः अपि अभ्यूह्याः। इह च पुस्तकान्तरे अयम् अर्थो दृश्यते-दाक्षिणात्येषु लोकपालेषु प्रतिसूत्रं यो तृतीयचतुर्थी तौ उदीच्येषु चतुर्थ तृतीयौ" अवृ०, अत्र मुद्रितवृत्तौ ‘कालवाले' स्थाने 'महाकाले' इत्यस्ति॥ ७.रु. लों० ला १॥ ८.पिसायागं पुच्छा ला०॥ १२ Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १७८ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ३-४ उ०९-१०, १-४ एसा वत्तव्वया सव्वेसु वि कप्पेसु, एते चेव भाणियव्वा । जे य इंदा ते' य भाणियव्वा। सेवं भंते ! सेवं! भंते त्ति। ॥ तैइयसते अट्ठमो उद्दसेओ समत्तो। ३.८ ॥ [नवमो उद्देसओ 'इंदिय'] [सु. १. इंदियविसयभेयपरूषणा] ... १. रायगिहे जाव एवं वदासी-कतिविहे णं भंते ! इंदियविसए पण्णते ? गोयमा ! पंचविहे इंदियविसए पण्णत्ते, तं०-सोतिंदियविसए, जीवाभिगमे जोतिसियउद्देसो नेयव्वो अपरिसेसो । ॥ तइयसए नवमो उद्देसओ समत्तो ॥३.९॥ [दसमो उद्देसओ ‘परिसा'] [१. भवणवइआइअच्चुयकप्पपजतदेवपरिसापरूषणा] १. [१] रायगिहे जाव एवं वयासी-चमरस्स णं भंते ! असुरिंदरस असुररण्णो कति परिसाओ पण्णत्ताओ? गोयमा ! तओ परिसाओ पण्णत्ताओ, १५ तं जहा–समिता चंडा जाता। [२] एवं जहाणुपुवीए जाव अच्चुओ कप्पो । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। ॥ तइयसए दसमोहेसो । ३.१० ॥ ॥ ततियं सयं समत्तं ॥ १. ते भा' लो० ॥ २. ततियस्स अट्ठमओ ॥ ला १॥ ३. जीवाभिगमसूत्रे तृतीयायां प्रतिपत्ती द्वितीये उद्देशके, पृ० ३७३-३७४ सू० १९१॥ ४. सो॥ उ० ९॥ ला १॥ ५. त्ति । ततियं स ला १॥ Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ चउत्थं सयं [सु १. चउत्थसयस्स उद्देसत्थाहिगारसंगहणीगाहा] १. चत्तारि विमाणेहिं १-४, चत्तारि य होति रायहांणीहिं ५-८ । नेरइए ९ लेस्साहि १० य दस उद्देसा चउत्थसते ॥१॥ [पढम-बिइयत्तइय-चउत्था उद्देसा ईसाणलोगपालविमाणाणं] [सु. २-५. चउण्हं ईसाणलोगपालाणं घिमाणट्ठाणाइपरूषणा] २. रायगिहे नगरे जाव एवं वयासी-ईसाणस्स णं भंते ! देविंदस्स देवरण्णो कति लोगपाला पण्णत्ता ? गोयमा! चत्तारि लोगपाला पण्णता, तं जहा-सोमे जमे वेसमणे वरुणे। ३. एतेसि णं भंते ! लोगपालाणं कति विमाणा पण्णता ? गोयमा ! १० चत्तारि विमाणा पण्णत्ता, तं जहा—सुमणे सव्वतोभद्दे वग्गू सुवग्गू । ४. कहि णं भंते ! ईसाणस्स देविंदस्स देवरण्णो सोमस्स महारण्णो सुमणे नामं महाविमाणे पण्णते ? गोयमा ! जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स उत्तरेणं इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए जाव ईसाणे णामं कप्पे पण्णते। तत्थ णं जाव पंच वडेंसया पण्णत्ता, तं जहा—अंकवडेंसए फलिहवडिंसए रयणवडेंसए १५ जायरूववडिंसए, मज्झे यऽत्थ ईसाणवडेंसए। तस्स णं ईसाणवडेंसयस्सँ महाविमाणस्स पुरथिमेणं तिरियमसंखेजाइं जोयणसहस्साई वीतितित्ता तत्थ णं ईसाणस्स देविंदस्स देवरण्णो सोमस्स २ सुमणे नामं महाविमाणे पण्णत्ते, अंद्धतेरसजोयण० जहा सक्कस्स वत्तव्वता तैतियसते तहा ईसाणस्स वि जाव अचणिया संमत्ता। ५. चउण्ह वि लोगपालाणं विमाणे विमाणे उद्देसओ। चउसु विमाणेसु चत्तारि उद्देसा अपरिसेसा । नवरं ठितीए नाणत्तं २० १.हाणीओ । ने° ला० ला १॥२. लेसाहि ला ला १।। ३. हे जाव ला० ॥ ४. वदासि लों० ला १॥ ५. जमे वरुणे वेसमणे। एते° लों० ।। ६. य तत्थ मु०॥ ७. स्स विमाणस्स लो० ॥ ८. बीतीव लो० ॥ ९. अड्ढते° लो० ॥ १०. तृतीयशते सप्तमोद्देशको इष्टव्यः॥ ११.सम्मत्ता ला१॥ Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं स०४३०५-८,९,१० आदि दुय तिभागूणा पलिया धणयस्स होति दो चेव । दो सतिभागा वरुणे पलियमहावञ्चदेवाणं ॥१॥ चउत्थे सए पढम बिइय-तइय चउत्था उद्देसा समत्ता ॥४.१-४॥ [पंचम-छट्ठ-सत्तम-अट्ठमा उद्देसा ईसाणलोगपालरायहाणीणं] १. रायहाणीसु वि चत्तारि उद्देसा भाणियव्वा जाव ऍमहिड्ढीए जाव वरुणे महाराया। चउत्थे सए पंचम-छठ्ठ-सत्तम-अट्टमा उद्देसा समत्ता ॥ ४.५-८ ॥ [मवमो उद्देसो 'नेरइअ'] [सु. १. नेरइयाणं उपधायाइपरूषणा] १. नेरइए णं भंते ! नेरतिएसु उववजइ १ अनेरइए नेरइएसु उववजइ ? पण्णवणाए लेस्साँपदे ततिओ उद्देसओ भाणियन्वो जाँव नाणांई। चउत्थसए नवमो उद्देसो समत्तो ॥ ४.९ ॥ १. वाणं ॥ ४॥४॥ लों० ला०॥ २. उद्देसया मा लों० ला०॥ ३. "रायहाणीस चत्तारि उद्देसया भाणियव्वा। ते चैवम्-'कहिं णं भंते ! ईसाणस्स देविंदस्स देवरण्णो सोमस्स महारनो सोमा नाम रायहाणी पण्णत्ता १ गोयमा ! सुमणस्स महाविमाणस्स अहे सपक्खिं' इत्यादि पूर्वोक्तानुसारेण जीवाभिगमोक्तविजयराजधानी(जीवा० पृ० २१७-२१९)वर्णकानुसारेण च एकैक उद्देशकः अध्येतव्यः" अवृ०॥ ४. एवमहि मु०॥ ५. या॥४॥ ८॥ लों० ला० ॥ ६. °ए भंते ! नेर लो० ॥ ७. ""लेस्सापए 'त्ति सप्तदशपदे । 'तइओ उद्देसओ भाणियव्वो'त्ति । क्वचिद् 'द्वितीयः' इति दृश्यते, स च अपपाठः इति । स चैवम्-गोयमा ! नेरइए नेरइएसु उववनइ, नो अणेरइए नेरइएसु उववज्जइ इत्यादि" अवृ० । प्रज्ञापनासूत्रे सप्तदशपदं लेश्यापदं तत्र तृतीयोद्देशकः पृ० २८७ पृष्ठतः म० वि० । तत्र च अयं प्रश्नः प्रारम्भे एव विद्यते ॥ ८. ""जाव नाणाई 'ति। अयम् उद्देशकः ज्ञानाधिकारावसानः अध्येतव्यः। स चायम्-" कण्हलेस्से णं भंते! जीवे कयरेसु णाणेसु होज्जा। दोसु होज्जमाणे आभिणिबोहिय-सुयणाणेस होजा इत्यादि" अवृ० । अयमपि पाठः प्रज्ञापनायां सप्तदशे लेश्यापदे तृतीये एव उद्देशके २९१ पृष्ठतः म० वि०॥ ९. °णाई ॥४॥॥ लों० ला० ॥ Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१,१,१] ईसाणलोगपालरायहाणी-नेरहओवधाय-लेसापरूवणा १८१ [दसमो उद्देसो 'लेस्सा'] [सु. १. लेसाणं परिणामाइपंचदसाहिगारपरूषणा] १. से नूणं भंते ! कण्हलेस्सा नीललेस्सं पप्प तारूवत्ताए तावण्णत्ताए ? एवं चउत्थो उद्देसओ पण्णवगाए चेव लेस्सापदे नेयन्वो जाव परिणाम-वण्ण-रस-गंध-सुद्ध-अपसत्थ-संकिलिझुण्हा । गति-परिणाम-पंदेसोगाह-वग्गणा-ठाणमप्पबहुं ॥१॥ सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। चउत्थसए दसमो उद्दसो समत्तो ॥ ४.१०॥ ॥ चउत्थं सयं समत्तं ॥४॥ १. तन्वण ला १॥ २. ""एवं चउत्थो उद्देसओ' इत्यादिवचनाद् एवं द्रष्टव्यम्-तागंधत्ताए तारसत्ताए ताफासत्ताए भजो भजो परिणमति १ ता. गोयमा! कण्डलेसा नीललेसं पप्प तारूवत्ताए ५ भुज्जो २ परिणमति" अव० । अयं च सर्वोऽपि सविस्तरः पाठः वृत्तौ दर्शितः । स च प्रज्ञापनायां लेश्यापदे चतुर्थे उद्देशके, २९२ पृष्ठतः (म० वि०) उद्देशकसमाप्तिं यावत् समवगन्तव्यः ॥ ३. मूलपाठे उद्धृता इयं गाथा प्रज्ञापनायाः सप्तदशपदस्य चतुर्थे उद्देशके आदो एव निर्दिष्टा, पृ. २९१ म० वि०॥ ४. °पदेसावगाहवग्गणठाणाणम° प्रज्ञा०, म० वि०॥ ५. गाढवग्गणठाणाणमप्प प्रज्ञापनापाठः, आगमो० ॥ ६. त्ति। चउत्थं सतं संमत्तं ॥ ला १॥ Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पंचमं सयं [सु. १. पंचमसतस्स दसुद्देसगाणमत्थाहिगारा] १. चंप रवि १ अणिल २ गंठिय ३ सद्दे ४ छेउमायु ५-६ एयण ७णियंठे ८। रायगिहं ९ चंपाचंदिमा १० य दस पंचमम्मि सते ॥१॥ [पढमो उद्देसो 'रवि'] [सु. २-३. पढमुद्देसस्स उवुग्धाओ] २. तेणं कालेणं तेणं समएणं चंपा नामं नगरी होत्था । वणओ। तीसे णं चंपाए नगरीए पुण्णभद्दे नामे चेतिए होत्था । वण्णओ। सामी समोसढे जाव १० परिसा पडिगता। ३. तेणं कालेणं तेगं समएणं समणस्स भगवतो महावीरस्स जेट्टे अंतेवासी इंदभूती णामं अणगारे गोतमे गोतेणं जाँव एवं वेदासी [सु. ४-६. जंबुद्दीघे सूरियउदयऽत्थमण-दिवस-राइपरूपणा] ४. जंबुद्दीवे णं भंते! दीवे सूरिया उदीण-पौदीणमुग्गच्छ पोदीण१५ दाहिणमागच्छंति ? पादीण-दाहिणमुग्गच्छ दाहिण-पादीणमागच्छंति १ दाहिण पादीणमुग्गच्छ पादीण-उदीणमागच्छंति? पादीण-उदीणमुग्गच्छ उदीचिपादीणमागच्छंति ? हंता, गोयमा! जंबुद्दीवे णं दीवे सूरिया उदीण-पादीणमुग्गच्छ जावे उदीचि-पादीणमागच्छंति। १. 'चंपरवि' अनेन वाक्येन चम्पानगयो रविविषयकः प्रश्नः चर्चितः इति सूचनम् ॥ २. छयुमा लो० ॥ ३. 'चंपाचंदिमा' अनेन वाक्येन चम्पानगर्या चन्द्रविषयकः प्रश्नः चर्चितः इति सूचनम् ॥ ४. नगरीवर्णकः पूर्वसूचितनगरीवर्णकवद् वाच्यः॥ ५. चैत्यवर्णकोऽपि पूर्वप्रदर्शितचैत्यवर्णकवद् वाच्यः॥ ६. 'जाव' पदेन परिषदः निर्गमनाद् आरभ्य प्रतिगमनपर्यन्तं सर्वोऽपि वर्णकः पूर्वनिरूपितपरिषद्वर्णकवद् वाच्यः' इति सूचनम् ॥ ७. गोतमगोत्ते णं ला० मु०॥ ८. 'जाव' पदेन गौतमस्य वर्णकः उपासना च इत्यादि पूर्वसूचितवर्णक-उपासनावर्णकवद् वाच्यम् ।। ९. बदासि लों० ला १॥ १०. वृत्तिकारसूचनेन अत्र 'सूर्यो' इति द्विवचनसम्बन्धी अर्थो बोध्यः ।। ११. °पाईण° ला०॥ १२. पाईण° ला०॥ १३. °ण-पडीण मु०॥ १४. च्छ पडीणउदीणमाग मु०॥ १५. 'जाव' पदेन सम्पूर्ण प्रश्नवाक्यं सूचितम् ॥ १६. पाईणमा' ला ॥ Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १-८] igera सूरियउदयत्थमण-दिवस- राइपरूवणाइ १८३ ५. जंदा णं भंते! जंबुद्दीवे दीवे दाहिणड्ढे दिवसे भवति तदा णं उत्तरड्ढे दिवसे भवति ? जदा णं उत्तरैड्ढे दिवसे भवति तदा णं जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पुरत्थिम- पचत्थिमेणं राती भवति ? हंता, गोयमा ! जदा णं जंबुद्दीवे दीवे दाहिणँड्ढे दिवसे जाव राती भवति । ६. जदा णं भंते! जंबु० मंदरस्स पव्त्रयस्स पुरत्थिमेणं दिवसे भवति ५ तदाणं पचत्थमेण वि दिवसे भवति ? जदा णं पञ्चत्थिमेणं दिवसे भवति तदा णं जंबुद्दीवे दीवे मंदरर्स पव्त्रयस्स उत्तर - दाहिणेणं राती भवति ? हंता, गोयमा ! जंदा णं जंबु० मंदर० पुरत्थिमेणं दिवसे जाव राती भवति । [सु. ७-१३. जंबुद्दीवे दिवस - राइकालमाणपरूवणा] ७. जंदा णं भंते! जंबुद्दीवे दीवे दाहिणड्ढे उक्कोसँए अट्ठारसमुहुत्ते दिवसे १० भवति तदाणं उत्तरड्ढे वि उक्कोसए अट्ठारसमुहुत्ते दिवसे भवति ? जदा णं उत्तरड्ढे उक्कोसए अट्ठारसमुहुत्ते दिवसे भवति तदा णं जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पुरत्थिम-पच्चत्थिमेणं जहन्निया दुवालसमुहुत्ता राती भवति ? हंता, गोयमा ! जंदा णं जंबु० जाव दुवालसमुहुत्ता राती भवति । ८. जदा णं जंबु० मंदरस्स पुरत्थिमेणं उक्कोसए अट्ठार जाव तदा णं १५ जंबुद्दीवे दीवे पच्चत्थिमेण वि उक्को० अट्ठारसमुहुत्ते दिवसे भवति ? जया णं पचत्थिमेणं उक्कोस अट्ठारसमुहुत्ते दिवसे भवति तदा णं भंते ! जंबुद्दीवे दीवे उत्तर० दुवालसमुहुत्ता जाव राती भवति ? हंता, गोयमा ! जाव भवति । "" १. जता ला १ ॥ २. ' भरते' ला १ टिप्पणी ॥ ३. 'इह च यद्यपि 'दक्षिणार्धे तथा उत्तरार्धे ' इति उक्तम् तथापि 'दक्षिणभागे उत्तरभागे च' इति बोद्धव्यम्, 'अर्ध ' शब्दस्य भागमात्रार्थत्वात् । यतो यदि दक्षिणार्धे उत्तरार्धे च समग्रे एव दिवसः स्यात् तदा कथं पूर्वेण अपरेण च रात्रिः स्यात् इति वक्तुं युज्येत, अर्धद्वयग्रहणेन सर्वक्षेत्रस्य गृहीतत्वात् इतश्च दक्षिणार्धादिशब्देन दक्षिणादिदिग्भागमात्रमेव अवसेयम्, न तु अर्धम् ” अब्रु० ॥ ४. 'ऐरवते' ला १ टिप्पणी ॥ ५. रड्ढे वि दि° मु० ॥ ६. गड्ढे विदि मु० ।। ७. णं जंबु० लों० ॥ ८. स्स उत्त लों० ला १ ॥ ९. जता लों० ला १ ॥ १०. सते ला १ ॥ ११. जता ला १ ।। १२. जंबू मंदर पुर उक्कोसए भट्ठारस जाव तते णं जंबू उत्तरदाहिणेणं उत्तर अट्ठार भवति तदा णं जंबू मंदर पुर सातिरेगा दुवालसमुहन्ता राती भवति ? गोयमा ! जया णं जंबू जाव राती भवति । [९] जदा ला० ।। १३. °स जाव तदा णं जंबु० उत्तर० जाव राती भवति । [९] जदा लो० ला १, नवरं ला १ प्रतौ ' उत्तर०' इत्येतत्स्थाने 'उत्तरदाहिणेणं' इति वर्तते ॥ Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८४ १० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०५ उ०१ ९. जदा णं भंते ! जंबु० दाहिणड्ढे अट्ठारसमुहुत्ताणंतरे दिवसे भवति तदा णं उत्तरे अट्ठारसमुहुत्ताणंतरे दिवसे भवति ? जदा णं उत्तरे अट्ठारसमुहुत्ताणंतरे दिवसे भवति तदा णं जंबु० मंदरस्स पव्वयस्स पुरत्थिम-पचत्थिमेणं सातिरेगा दुवालसमुहुत्ता राती भवति ? हंता, गोयमा ! जैदा णं जंबु० जाव राती भवति । १०. जदा णं भंते ! जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पुरथिमेणं अट्ठारसमुहुत्ताणंतरे दिवसे भवति तदा णं पञ्चत्थिमेणं अट्ठारसमुहुत्ताणंतरे दिवसे भवति १ जदा णं पचत्थिमेणं अट्ठारसमुहुत्ताणंतरे दिवसे भवति तदा णं जंबूदीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स दाहिणेणं साइरेगा दुवालसमुहुत्ता राती भवति १ हंता, गोयमा ! जाव भवति। ११. एवं एतेणं कमेणं ओसारेयव्वं-सत्तरसमुहुत्ते दिवसे, तेरसमुहत्ता राती। सत्तरसमुहुत्ताणंतरे दिवसे, सातिरेगा तेरसमुहत्ता राती। सोलसमुहत्ते दिवसे, चोदसमुहुत्ता राती। सोलसमुहुत्ताणंतरे दिवसे सातिरेगा चोदसमुहत्ता राती। पन्नरसमुहुत्ते दिवसे, पन्नरसमुहुत्ता राती। पन्नरसमुहुत्ताणंतरे दिवसे, सातिरेगा पन्नरसमुहुत्ता राती। चोदसमुहुत्ते दिवसे, सोलसमुहुत्ता राती। १५ चोद्दसमुहुत्ताणंतरे दिवसे, सातिरेगा सोलसमुहुत्ता राती। तेरसमुहुत्ते दिवसे, सत्तरसमुहुत्ता राती । तेरसमुहुत्ताणंतरे दिवसे, सातिरेगा सत्तरसमुहुत्ता राती। १२. जदा णं जंबु० दाहिणड्ढे जहन्नए दुवालसमुहुत्ते दिवसे भवति तया णं उत्तरड्ढे वि? जया णं उत्तरड्ढे तया णं जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पुरथिमेणं उक्कोसिया अट्ठारसमुहुत्ता राती भवति ? हंता, गोयमा ! एवं चेव २० उच्चारेयव्यं जाव राती भवति । १३. जदा णं भंते ! जंबु० मंदरस्स पव्वयस्स पुरत्थिमेणं जहन्नए दुवालसमुहुत्ते दिवसे भवति तदा णं पञ्चत्थिमेण वि० १ जया णं पञ्चत्थिमेण वि तदा णं जंबु० मंदरस्स पव्वयस्स उत्तरदाहिणेणं उक्कोसिया अट्ठारसमुहुत्ता राती भवति ? हंता, गोयमा ! जाव राती भवति। १. उत्तर०अट्ठा लों० ला १॥ २. जदा जंबु० जाव दुवाल समुहुत्ता राती ला०॥ ३. °च्चस्थिमेणं। जता णं पच्चत्थिमेणं तदा णं जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स उत्तरदाहिणेणं सातिरेगा दुवालसमुहुत्ता राती भवति । एवं एतेण लों० ला १॥ ४. राती भवति । सत्त लामु०॥ ५. °तरे सातिरेगे तेरस लो० ॥ ६. राती भवति । पन्न' ला० मु०॥ ७. सातिरेगसोलसमुहुत्ताणतरा राती भवति । तेरस ला १॥ ८. रेगसोल° लों०॥ ९. रेगसत्त लों. ला०॥ १०. तता ला १॥ ११. 'बुद्दीवे मंदरपुरस्थिमपञ्चस्थिमेणं उक्कोसिया लों॥ Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०९-१८] जंबुद्दीचे दिवसराहकालमाण-हेमंताइपरूवणा [सु. १४-२१. जंबुद्दीवदाहिणड्ढ-उत्तरड्ढ-पुरथिम-पञ्चत्थिमाईसु बासाहेमंत-गिम्ह-अयणाइ-ओसप्पिणी-उस्सप्पिणीपरूवणा] १४. जया णं भंते ! जंबु० दाहिणड्ढे वासाणं पढमे समए पडिवज्जति तया णं उत्तरड्ढे वि वासाणं पढमे समए पडिवजइ ? जया णं उत्तरड्ढे वासाणं पढमे समए पडिवज्जइ तया णं जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पुरथिमपञ्चत्थिमेणं अणंतरपुरक्खडसमयंसि वासाणं पढमे समए पडिवज्जति ? हंता, गोयमा ! जदा णं जंबु० २ दाहिणड्ढे वासाणं प० स० पडिवजति तह चेव जाव पडिवज्जति । १५. जदा णं भंते ! जंबु० मंदरस्स० पुरत्थिमेणं वासाणं पढमे समए पडिवजति तया णं पञ्चत्थिमण वि वासाणं पढमे समैए पडिवज्जइ १ जया गं पञ्चत्थिमेण वासाणं पढेमे समए पडिवज्जइ तया णं जाव मंदरस्स पव्वयस्स ।। उत्तरदाहिणणं अणंतरपच्छाकडसमयंसि वासाणं प० स० पडिवन्ने भवति ? इंता, गोयमा! जदा णं जंबु० मंदरस्स पव्वयस्स पुरथिमेणं एवं चेव उच्चारेयव्वं जाव पडिवन्ने भवति । १६. एवं जहा समएणं अभिलावो भणिओ वासाणं तहा आवलियाए वि भाणियव्वो २, आणापाणूण वि ३, थोवेण वि ४, लवेण वि ५, मुहुत्तेण १५ वि ६, अहोरत्तेण वि ७, पक्खेण वि ८, मासेण वि ९, उंउणा वि १० । एतेसिं सव्वेसिं जहा समयस्स अभिलावो तहा भाणियव्यो। १७. जदा णं भंते ! जंबुं० दाहिणड्ढे हेमंताणं पंढमे समए पडिवजति ? जहेव वासाणं अभिलावो तहेव हेमंताण वि २०, गिम्हाण वि ३० भाणियव्यो जाव उंऊ । एवं एते तिन्नि वि । एतेसिं तीसं आलावगा भाणियव्वा। १८. जया णं भंते ! जंबु० मंदरस्स पव्वयस्स दाहिणड्ढे पढमे अयणे । पडिवज्जति तदा णं उत्तरड्ढे वि पढमे अयणे पडिवजइ १ जहा समएणं अभिलावो तहेव अयणेण वि भाणियव्वो जाव अणंतरपच्छाकडसमयंसि पढमे अयणे पडिवन्ने भवति। २० १. जंबूदीवे दीवे दाहिणड्ढवासाणं ला० ॥ २. 'ड्ढे वि वा मु० ॥ ३. भए ? जया लो० ॥ १. °ण वि वा मु०॥ ५. पढमे तदा लों०॥ ६. उडुणा वि लों०॥ ७. °बू हेमंवाणं लो० ला० ला १॥ ८. पढमसमए लो० ॥ ९. उडू । एवं लों० ला० ॥ १०. एवं तिण्णि ला १॥ ११. जंबूदीवे दीवे दाहिणड्ढे ला०॥ १२. तहा भय° ला०॥ १३. अयणे पडिवज्जइ । [१९.] जहा लों०॥ Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०५ उ०१ १९. जहा अयणेणं अभिलावो तहा संवच्छरेण वि भाणियव्वो, जुएण वि, वाससतेण वि, वाससहस्सेण वि, वाससतसहस्सेण वि, पुव्वंगेण वि, पुव्वेण वि, तुडियंगेण वि, तुडिएण वि, एवं पुग्वे २, तुडिए २, अडडे २, अववे २, हुहूंए २, उप्पले २, पउमे २, नलिणे २, अत्थणिउरे २, अउए २, गउए ५ २, पउए २, चूलिया २, सीसपहेलिया २, पलिओवमेण वि, सागरोवमेण वि, भाणितव्वो। २०. जदा णं भंते ! जंबुद्दीवे दीवे दाहिणड्ढे पढमा ओसप्पिणी पडिवजति तदा णं उत्तरडूढे वि पढमा ओसप्पिणी पडिवजइ ? जता णं उत्तरंड्ढे वि पडिवज्जइ तदा णं जंबुद्दीवे दीव मंदरस्स पव्वयस्स पुरथिम-पञ्चत्थिमेणं १० णेवत्थि ओसप्पिणी णेवत्थि उस्सप्पिणी, अवहितेणं तत्थ काले पन्नते समणाउसो ! ? हंता, गोयमा ! तं चेव उच्चारेयव्वं जाव समणाउसो!। २१. जहा ओसप्पिणीए आलावओ भणितो एवं उस्सप्पिणीए वि भाणितव्यो। [सु. २२-२७. लवणसमुद्द-धायइसंड-कालोयसमुद्द-पुक्खरद्धेसु १५ सूरियउदयऽत्थमणपभिहउस्सप्पिणीपजघसाणा परूवणा] २२. लवणे णं भंते ! समुद्दे सूरिया उदीचि-पाईणमुग्गच्छ ज ञ्चेव जंबुद्दीवस्स वतव्वता भणिता स च्चेव सव्वा अपरिसेसिता लवणसमुदस्स वि भाणितव्वा, नवरं अभिलावो इँमो जाणितव्वो-'जता णं भंते ! लवणे समुद्दे दाहिणड्ढे दिवसे भवति तदा णं लवणे समुद्दे पुरत्थिम-पचत्थिमणं राती भवति ?' एतेणं अभिलावेणं नेतव्वं-जदा णं भंते ! लँवणसमुद्दे दाहिणड्ढे पढमा ओसप्पिणी पडिवजति तदा णं उत्तरेड्ढे वि पढमा ओसप्पिणी पडिवजइ ? जदा णं उत्तरड्ढे पढमा ओसप्पिणी पडिवजइ तदा णं लवणसमुद्दे पुरत्थिम-पचत्थिमेणं नेवत्थि १. हूहुय २ लों०ला०॥ २. त्यणिपुरे ला० ॥ ३. णउयते य २ पउए य २ लों० । णउते य पउए य ला० ॥ ४. °रड्ढे ओ. पडि लों० ला १॥५. उदीणपा लों० ॥ ६. अपरिसेसा ला० ॥ ७. इमो णेयव्वो ला० मु० ॥ ८. यदा णं ला० । जदा णं ला १॥ ९. °ति तं चेव जाव तदा णं ला१ मु० ॥ १०. लवणे स° ला०॥ ११. 'रड्ढे ओसप्पिणी पढमा? जता णं सा पढमा पडि० तदा णं लवण° लों० । रड्ढे ओसप्पिणी पढमा? जया णं ओ० पढमा पडि० तदा णं लवण ला१॥ - Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१९-२७] लवणसमुहाईसु सूरियउदयऽत्थमणाइपरूषणा १८७ ओसप्पिणी, णेवत्थि उस्सप्पिणी समणाउसो ! १ हंता, गोयमा ! जाव समणाउसो!। २३. धाय॑तिसंडे णं भंते ! दीवे सूरिया उदीचि-पादीणमुग्गच्छ जहेव जंबुद्दीवस्स वत्तव्वता भणितो सच्चेव धायइसंडस्स वि भाणितव्वा, नवरं इमेणं अभिलावेणं सव्वे आलावगा भाणितव्वा-जता णं भंते ! धायतिसंडे दीवे दाहिणड्ढे दिवसे भवति तदा णं उत्तरड्ढे वि ? जदा णं उत्तरड्ढे वि तैदा णं धायइसंडे दीवे मंदराणं पव्वताणं पुरत्थिम-पञ्चत्थिमेणं राती भवति ? हंता, गोयाँ ! एवं जाव राती भवति । २४. जदा णं भंते ! धायइसंडे दीवे मंदराणं पव्वताणं पुरत्थिमेणं दिवसे भवति तदा णं पच्चत्थिमेण वि ? जदा णं पच्चत्थिमेण वि तदा णं धायइसंडे १० दीवे मंदराणं पव्वयाणं उत्तरदाहिणेणं राती भवति १ हंता, गोयमा ! जाव भवति । २५. एवं एतेणं अभिलावेणं नेयव्वं जाव जंदा णं भंते ! दाहिणड्ढे पढमा ओसप्पिणी तँदा णं उत्तरड्ढे, जदा णं उत्तरड्ढे तया णं धायइसंडे दीवे मंदराणं पव्वयाणं पुरत्थिम-पच्चत्थिमेणं णेवत्थि ओसप्पिणी जाव समणाउसो! ? हंता, गोयमा ! जाव समणाउसो !। २६. जहा लवणसमुदस्स वत्तव्वता तहा कालोदस्स वि भाणितव्वा, नवरं कालोदस्स नामं भाणितव्वं । २७. अभिंतरपुक्खरद्धे णं भंते ! सूरिया उदीचि-पाईणमुग्गच्छ जहेव धायइसंडस्स वत्तव्वता तहेव अभितरपुक्खरद्धस्स वि भाणितव्वा । नवरं अभिलावो जाणेयन्वो जाव तदा णं अभितरपुक्खरद्धे मंदराणं पुरत्थिम- २० पच्चत्थिमेणं नेवत्थि ओसप्पिणी नेवत्थि उस्सप्पिणी, अवहिते णं तत्थ काले पन्नत्ते समणाउसो!। सेवं भंते ! सेवं भंते ! तिः । पंचमसतस्स पढमओ उद्देसओ ॥५.१। १. यईसंडे मु० ॥ २. °ता तहेव धा लो० ॥ ३. तता ला० ॥ ४. 'मा! जाव ला१॥ ५. उत्तरेणं दाहिणेणं मु०॥ ६. जता ला १॥ ७. तता ला १॥ ८. धातइ ला०॥ ९. उदीयिपा लों० । उदीणपा ला०॥ १०. लावो जाव जाणितब्बो ला १। लायो भाणियच्चो ला०॥ Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८८ वियाहपण्णतिसुतं . [स०५ उ०२ [बिइओ उद्देसओ 'अणिल'] [सु. १. बितिओदेसस्सुवुग्धाओ] १. रायगिहे नगरे जाव एवं वदासी[सु. २-४. दिसा-पिदिसासु पुरेवातादिचउविषाउपरूवणा] २. अस्थि णं भंते ! ईसि पुरेवाता, पत्था वाता, मंदा वाता, महावाता वायंति ? हंता, अत्थि। ३. अत्थि णं भंते ! पुरस्थिमेणं ईसिं पुरेवाता, पत्था वाता, मंदा वाता, महावाता वायंति ? हता, अत्थि । ४. एवं पञ्चत्थिमेणं, दाहिणेणं, उत्तरेणं, उत्तर-पुरस्थिमेणं, पुरथिम१. दाहिणेणं, दाहिण-पञ्चत्थिमेणं, पच्छिम-उत्तरेणं । [सु. ५-६. दिसाणं परोप्परोपनिबंधेण पाउपरूषणा] ५. जदा णं भंते ! पुरत्थिमणं ईसिं पुरेवाता पत्था वाता मंदा वाता महावाता वायंति तदा णं पञ्चत्थिमेण वि इसिं पुरेवाता० १ जया णं पञ्चत्थिमणं ईसिं पुरेवाता० तदा णं पुरत्थिमेण वि ? हंता, गोयमा जंदा णं पुरथिमेणं १५ तदा णं पच्चत्थिमेण वि ईसिं, जया णं पच्चत्थिमेणं तदा णं पुरत्थिमेण वि ईसिं । एवं दिसासु। ६. एवं विदिसासु वि। १. "ईसिं पुरेवाय'त्ति मनाक् सत्रेहवाताः [सत्रेहा नाम सस्नेहाः] । पत्था वाय त्ति पथ्या वनस्पत्यादिहिता वायवः । मंदा वाय त्ति मन्दाः शनैः सञ्चारिणः अमहावाताः। महावाय त्ति उद्दण्डवाता अनल्पा इत्यर्थः" अवृ०॥ २. वातंति लो० ॥३. °त्तरेण वि। उत्तर-पुरथिमेणं ईसिं पुरेवाता पच्छावाता मंदावाता महावाया वायंति ? हंता, अस्थि। एवं दाहिण-पुरथिमेणं, दाहिणपञ्चत्थिमेणं, उत्तर-पुरस्थिमेणं। [५.] यदा णं ला०॥४. °णं दाहिण-पञ्चस्थिमेणं दाहिण-पुरस्थिमेणं उत्तर-पञ्चत्थिमेणं दाहिण-पुरस्थिमेणं उत्तर-पञ्चत्थिमेणं। [५.] जता णं ला० । °णं दाहिणपञ्चत्थिमेणं, दाहिण-पुरथिमेणं, उत्तर-पुरथिमेण, उत्तर-पञ्चस्थिमेणं लो० ॥ ५. जता लों. ला १॥ ६. तता ला १॥ ७. जता ला १॥ ८. पुरथिमेण वि? हंता, गो० जवा गं पुरथिमेण तता णं पञ्चत्थिमेण वि ईसिं, जता णं पञ्चस्थिमेणं ईसिं तदा णं पुरथिमेण वि ईसिं । एवं दिसासु ला १॥ Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१-१२] विविहा वाउपरूवणा [सु. ७-९. दीविच्चय-सामुद्दयघाताणं ईसिंघातादिपरूवणा] ७. अस्थि णं भंते ! दीविच्चया ईसिं १ हंता, अस्थि । ८. अत्थि णं भंते ! सामुद्दया ईसिं १ इंता, अस्थि । ९. [१] जया णं भंते ! दीविच्चया ईसिं तैदा णं सामुद्दया वि ईसिं, जदा णं सामुद्दया ईसिं तदा णं दीविच्चया वि ईसिं १ णो ईणढे समढे । [२] से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चति 'जदा णं दीविच्चया ईसिं णो णं तया सामुद्दया ईसिं, जया णं सामुद्दया ईसिं णो णं तदा दीविच्चया ईसिं १ गोयमा ! तेसि णं वाताणं अन्नमन्नस्स विवच्चासेणं लवणे समुद्दे वेलं नातिक्कमति से तेण?णं जाव वाता वायति । ५ [सु. १०-१२. पयारंतरेण घातसरूपतिगपरूषणा] १०. [१] अस्थि णं भंते ! ईसिं पुरेवाता पत्था वाता मंदा वाता महावाता वायंति ? हंता, अस्थि । [२] फैया णं भंते ! ईसिं जीव वायंति ? गोयमा ! जैया णं वाउयाए अहारियं रियति तदा णं ईसिं जाव वायंति । ११. [१] अस्थि णं भंते ! ईसिं १ हंता, अस्थि । [२] कया णं भंते ! "ईसिं १ गोतमा ! जया णं वाउयाए उत्तरकिरियं रियइ तया णं "ईसिं। १२. [१] अत्थि णं भंते ! ईसिं ? हंता, अत्थि । [२] कया णं भंते ईसिं पुरेवाता पत्था वाता० १ गोयमा ! जया णं 1. चवा लो० ॥ २. तता ला० ॥ ३. °हता लो० ॥ ४. तिणटे ला० ॥ ५. चता लों. ला १॥ ६. तवा ला० ॥ ७. अण्णमण्णविव' ला १॥ ८. लवणसमु लों० ला०॥ ९. "इह च प्रथमवाक्यं प्रस्तावनार्थमिति न पुनरुक्तमित्याशङ्कनीयम्" अवृ०॥ १०. °वा, । वायंति। [२] कया ला० ॥ ११. कता लों० ला० ला १॥ १२. 'जाव' पदेन प्रश्नवचनं सम्पूर्ण वाच्यम् ॥ १३. जता लो० ॥ १४. तता ला० ला १॥ १५. ईसि पुरेवाया पत्था.? गो' लों. मु०॥ १६. ईसिं जाव वायंति। १२. [१] अस्थि मु०॥ १७. जता ला० ला १॥ Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०५ उ०३ वाउकुमारा वाउकुमारीओ वा अप्पणो वा परस्स वा तदुभयस्स वा अट्टाए वाउकायं उदीत तया णं ईसिं पुरेवाया जाव वायंति। [सु. १३. वाउकायस्स सासुच्छासादिपरूषणा] १३. वाउकाए णं भंते ! वाँउकायं चेव आणमति वा पाणमति वा ? ५ जहा खंदए तहा चत्तारि आलावगा नेयव्वा-अणेगसतसहस्स० । पुढे उद्दात वा। ससरीरी निक्खमति। [सु. १४. ओदण-कुम्मास-सुराणं वणप्फति-अगणिजीवसरीरत्तपरूषणा] १४. अह भंते ! ओदणे कुंम्मासे सुरा एते णं किसरीरा ति वत्तव्वं सिया ? गोयमा! ओदणे कुम्मासे सुंराए य जे घणे दव्वे एए णं पुव्वभावपण्णवणं १० पडुच्च वणस्सतिजीवसरीरा, तओ पच्छा सत्थातीता सत्थपरिणामिता अगणिज्झा मिता अगणिज्झसिता अगणिपरिणामिता अगणिजीवसरीरा ई वत्तव्वं सिया। सुराए य जे दवे व्वे एए णं पुव्वभावपण्णवणं पडुच्च आउजीवसरीरा, ततो पच्छा सत्थातीता जाव अंगणिसरीरा ति वत्तव्वं सियाँ।। [सु. १५. अय-तंब-तउयाइदव्वाणं पुढवि-अगणिजीवसरीरत्तपरूषणा] १५. अह णं भंते ! अये तंबे तउए सीसए उवले कसट्टिया, एए णं किंसरीरा इ वत्तवं सिया ? गोयमा ! अए तंबे तउए सीसए उवले कसट्टिया, १. वायकुमारा वायकुमारीओ लों० । वातकुमारा वातकुमारीओ ला०॥ २. तवा लों० ला. ला १॥ ३. वाता०। [१३.] वाउयाए लों० ला० ला ९॥ ४. वाउयायं लों० ला १॥ ५. आणमंति वा पाणमंति वा ला १ विना ॥ ६. इयं चर्चा द्वितीये शतके प्रथमोद्देशके यथा समागता, अत्र सा तथैव वाच्या ॥ ७. "तत्र प्रथमो दर्शित एव। 'मणेग' इत्यादिद्वितीयः। स च एवम्-वाउयाए णं भंते! वाउयाए चेव अणेगसयसहस्सखुत्तो उद्दाइत्ता उदाइत्ता वत्थेव भुज्जो भुजो पञ्चायाइ? हवा, गोयमा!। 'पुढे उद्दाइ 'त्ति तृतीयः। स चैवम् से भंते ! किं पुढे उद्दाइ, अपुढे उद्दाइ ? गोयमा! पुढे उद्दाइ, नो अपुढे । 'ससरीरी' इत्यादिः चतुर्थः । स चैवम्-से भंते ! किं ससरीरी निक्खमइ, असरीरी निक्खमइ ? गोयमा ! सिय ससरीरी इत्यादि" अवृ०॥ ८. °ति। सस' ला १॥ ९. कुम्मासा लों० ला० ला १॥ १०. " किंसरीर त्ति केषां शरीराणि किंशरीराणि।" अवृ०॥ ११. “सुराए य जे घणे त्ति सुरायां द्वे द्रव्ये स्याताम्-धनद्रव्यं द्रवद्रव्यं च, तत्र यद् घनद्रव्यम्" अवृ०॥ १२. अगणिज्झसिया अगणिसेविया अगणिपरि° मु०। “अग्निना शोषितानि...अग्मिना सेवितानि वा, 'जुषि प्रीति-सेवनयोः' इत्यस्य धातोः प्रयोगात्" अवृ०॥ १३. ति ला० ला १॥ १४. अगणिकायसरीरा मु०॥ १५. सिवा लों॥ १६. अए लों०॥ १७. कसट्टिता लों। कसवहिता ला०॥ Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १३-१८] ओदणाइ-अयतबाइ-इंगालाईसु जीवपरूवणा १९१ एए णं पुव्वभावपण्णवणं पडुच्च पुढविजीवसरीरा, तओ पच्छा सत्थातीता जावं अगणिजीवसरीरा ति वत्तव्वं सिया। [सु. १६. अट्ठि-चम्म-रोम-नहाइदव्याणं तसजीवसरीरत्तपरूषणा, अट्ठिज्झामचम्मज्झाम-रोमज्झाम-नहज्झामाइदव्याणं तस-अगणिजीवसरीरत्तपरूवणा य] १६. अह भंते ! अट्ठी अद्विज्झामे, चम्मे चम्मज्झामे, रोमे रोम- ५ ज्झामे, सिंगे सिंगज्झामे, खुरे खुरज्झामे, नखे नखज्झामे, एते णं किंसरीरा ति वत्तव्वं सिया ? गोयमा ! अट्ठी चम्मे रोमे सिंगे खुरे नहे, एए णं तसपाणजीवसरीरा। अद्विज्झामे चम्मज्झामे रोमज्झामे सिंगज्झामे खुरज्झामे णहज्झामे, एए णं पुव्वभावपण्णवणं पडुच्च तसपाणजीवसरीरा, ततो पच्छा सत्थातीता जाव अंगणि० जाव सिया। [सु. १७. इंगाल छार-भुस-गोमयाणं एगिदियाइपंचिंदियजीव अगणिजीवसरीरत्तपरूवणा] १७. अह भंते ! इंगाले छारिए, भुसे गोमए एए णं किंसरीरा ति वत्तव्वं सिया ? गोयमा ! इंगाले छारिए भुसे गोमए एए णं पुव्वभावपण्णवणाए एगिदियजीवसरीरप्पओगपरिणामिया वि जाव पंचिंदियजीवसरीरप्पओगपरिणामिया १५ वि, तओ पच्छा सत्थाँतीया जाव अगणिजीवसरीरा ति वत्तव्वं सिया। [सु. १८. लवणोदहिसरूवपरूवणा] १८. लवणे णं भंते ! समुद्दे केवतियं चक्कवालविक्खंभेणं पन्नत्ते १ एवं नेयंव्वं जाव लोगट्टिती लोगाणुभावे । सेवं भंते ! सेवं भंते ! त्ति भगवं जाव विहरति । पंचमसर बिइओ। ५.२॥ १. 'जाव' पदेन 'सत्थपरिणामिता' इत्यादीनि पूर्ववत्पदानि वाच्यानि ।। २. णक्खे, एते ला० । णखरे णखरझामे, एते ला१॥ ३. सिंग-खुर-णहझामे, ला० ।। ४. अगणिजीव त्ति वत्तव्वं सिया मु० ।। ५. सिता लों० ।। ६. °वणं पडुच्च एगि° मु०॥ ७. °त्थादीया लों०॥ ८. °क्खंभेणं? एवं लो० ॥ ९. अयं समग्रः पाठो मुद्रिते जीवाभिगमसूत्रे (पृ. ३२४-२५) तृतीयप्रतिपत्तौ लवणसमुद्राधिकारे द्वितीयोद्देशके (सू० १७३) वर्तते। अवृत्तौ अत्र जीवाभिगमसूत्रनिर्देशोऽस्ति ॥ Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १९२ विवाहपण्णत्तसुतं [तइओ उद्देसओ 'गंठिय '] [सु. १. एगं जीवं पडुच्च एगंसि समए इह - परभवियाउयवेद णविसए अण्णउत्थियमय निरासपुव्ययं भगवओ समाधाणं ] ५ १. अण्णउत्थिया णं भंते ! एवमाइक्खंति भा० प० एवं परूवेंतिसे जहानामए जालगंठिया सिया आणुपुव्विगंढिया अणंतरगंढिया परंपरगंढिता अन्नमन्नर्गढिता अन्नमन्नगुरुयत्ताए अन्नमन्नभारियत्ताए अन्नमन्नर्गुरुय संभारियत्ताए अन्नमन्नघडत्ताएँ चिट्ठति, एवामेव बहूणं जीवाणं बहूसु आजातिसहस्सेसु बहूइं आउयसहस्साइं आणुपुव्विगढियाई जाव चिट्ठति । एगे वि य णं जीवे एगेणं समएणं दो आउयाई पडिसंवेदयति, तं जहा - इहभवियाउयं च परभवियाउयं च; १० जं समयं इहभवियाउयं पडिसंवेदेइ तं समयं परभवियाउयं पडिसंवेदेइ, जाव से कहमेयं भंते ! एवं ? गोतमाँ ! जं णं ते अन्नउत्थिया तं चैव जावँ परभवियाउयं च; जे ते एवमाहंसुँ मिच्छा ते एवमाहंसु । अहं पुण गोयमा ! एवमइक्खामि जावं परुवेम - जहानामए जालगंठिया सिया जाव अन्नमन्नघडत्ताए चिट्ठति, ऐवामेव एगमेगस्स जीवस्स बहूहिं औजातिसहस्सेहिं बहूई आउयसहस्साइं १५ आणुपुव्विगढियाई जाव चिट्ठेति । एगे वि य णं जीवे एगेणं समएणं एगं आउयं पडिसंवेदेइ, तं जहा-इहभवियाउयं वा परभवियाउयं वा, जं समयं इहभवियाउयं पडिसंवेदेइ नो तं समयं पर० पडिसंवेदेति, जं समयं पैं० नो तं समयं इहभवियाउयं पैं०, इहभवियाउयस्स पडिसंवेयणाए नो परभवियाउयं पडिसंवेदेइ, परभवियाउयस्स पडिसंवेयणाए नो इहभवियाउयं पडिसंवेदेति । एवं खलु एगे २० जीवे एगेणं समएणं एगं आउयं पैं०, तं जहा – इहभवियाउयं वा, परभवि - याजयं वा । [स०५७०३ १. गंठिया लों० विना, नवरं 'गहिया मु० ॥ २. 'गुरुसंभा लों० ला ० ला १ ॥ ३. ९ जाव चिट्ठति ला० ॥ ४. आजातिसय सहस्सेसु मु० । भायातिसह लो० ला० ॥ ५. मा ! भन्नउत्थिया तं चैव जं समयं इद्दभवियाउयं पडिसंवेदेति तं समयं परभवियाउयं पढिसंवेदेति २ जे ते एव ला० ॥ ६. पूर्वोक्तः प्रश्नसंबंधी समग्रः पाठः ' जाव' पदेन ॥ ७. सुतं मिच्छा । अहं मु० । सुतं णं मिच्छा । अहं लों० ॥ ८. 'माइ जाव अन्नमनघडत्ताए चिट्ठति ला १ ला० ॥ ९. जाव अन्नमन्न लो० । 'जाव' पदेन प्रश्नगतः सोदाहरणः समग्रोऽपि पाठः ॥ १० एवमेव ला १ ॥ ११. आयातिसह लों० ला० ॥ १२. 'पुव्वियग' ला ० ॥ १३. '५०' इत्यनेन 'परभवियाज्यं ' ज्ञेयम् ॥ १४. ' प० ' इत्यनेन 'पडिसंवेदेइ' ज्ञेयम् ॥ " Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १-५] एगजीवएगसमयइह-परभवियाउवेदणवत्तव्वयाई [सु. २-४. जीव-चउवीसदंडगेसु आउघियारो] २. जीवे णं भंते! जे भविए नेरइएसु उववज्जित्तए से णं भंते ! किं साउए संकमति, निराउए संकमति ? गोयमा ! साउए संकमति, नो निराउए संकमति । ३. से णं भंते ! आउए कहिं कडे ? कहिं समाइण्णे ? गोयमा ! पुरिमे भवे कडे, पुरिमे भवे समाइण्णे। ४. एवं जाव वेमाणियाणं दंडओ। [सु. ५. चउव्विहं जोणिं पडुच्च आउबंधषियारो] ५. से नूणं भंते ! जे जं भविए जोणिं उववजित्तए से तैमाउयं पकरेइ, तं जहा-नेरतियाउयं वा जाव देवाउयं वा ? हंता, गोयमा ! जे जं भविए जोणिं उववजित्तए से तमाउयं पकरे', तं जहा–नेरइयाउयं वा, तिरि०, मणु०, १० देवाउयं वा। नेरइयाउयं पकरेमाणे सत्तविहं पकरेइ, तं जहा–रयणप्पभापुढविनेरइयाउयं वा जावे अहेसतमापुढविनेरइयाउयं वा । तिरिक्खजोणियाउयं पकरेमाणे पंचविहं पकरेइ, तं जहा—एगिंदियतिरिक्खजोणियाउयं वा, भेदो सव्वो भाणियव्वो। मणुस्साउयं दुविहं । देवाउयं चउव्विहं । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। ॥ पंचमसए तइओ उद्देसओ ॥ ५.३ ॥ [चउत्थो उद्देसओ ‘सद्द'] [सु. १-४. छउमत्थ-केवलीणं संख-सिंगाइसहसवणषियारो] १. छउमत्थे णं भंते ! मणुस्से आँउडिजमाणाइं सद्दाइं सुणेति, तं जहा-संखसद्दाणि वा, सिंगसदाणि वा, संखियसदाणि वा, खैरमुहिसदाणि वा, २० १. “जे जं भविए जोणि उववजित्तए त्ति विभक्तिपरिणामात् यः यस्यां योनौ उत्पत्तुं योग्य इत्यर्थः" अवृ०॥ २. त्तमा लों० ला० ॥ ३. करति रति ला १॥ ४. °इ नेरतिया ला०॥ ५. 'जाव' पदेन 'शर्कराप्रभा' आदिकाः पञ्च नरकभूमयो वाच्याः ॥ ६. °त्तमपु° ला १॥ ७. द्वीन्द्रियादिको भेदो ज्ञेयः॥ ८. संमूछिम-गर्भजभेदेन॥ ९. भवनपत्यादिभेदेन ॥ १०. मणूसे ला०, अस्मिन् पुस्तके विशेषतः अयं पाठः॥ ११. “जुड बन्धने' इति वचनाद् आजोड्यमानेभ्यः-आसंबध्यमानेभ्यः मुख-हस्तदण्डादिना सह शङ्क-पटह-झलर्यादिभ्यो वाद्यविशे. षेभ्यः, आकुश्यमानेभ्यो वा एभ्य एव ये जाताः शब्दाः, ......तान् शब्दान् शृणोति। इह च प्राकृतत्वेन ‘शब्द 'शब्दस्य नपुंसकनिर्देशः” अवृ०॥ १२. “शङ्खिका-हस्वः शङ्खः" अवृ०॥ १३. "काहला" अवृ० । खरमुहियस लो० ॥ Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णन्तिसुतं स०५ उ०४ पोयांसदाणि वा, पेरिपिरियासदाणि वा, पैणवसदाणि वा, पैडहसदाणि वा, भंभासद्दाणि वा, होरंभंसदाणि वा, भेरिसदाणि वा, अॅलरिसदाणि वा, दुंदुभिसंघाणि वा, तेताणि वा, वितताणि वा, घणाणि वा, झुसिराणि वा ? हंता, गोयमा ! छउमत्थे णं मणूसे आउडिजमाणाइं सद्दाई सुणेति, तं जहा-संखसद्दाणि वा जाव ५ झुसिराणि वा। २. ताई भंते ! किं पुंड्राइं सुणेति ? अपुट्ठाइं सुणेति १ गोयमा ! पुट्ठाई सुणेति, नो अपुट्ठाई सुणेति जाव णियमा छद्दिसिं सुणेति । ३. छउमत्थे णं भंते ! मैणुस्से किं औरगताइं सद्दाइं सुणेइ ? पारंगताई सद्दाइं सुणेइ ? गोयमा ! आरगयाइं सद्दाइं सुणेइ, नो पारगयाइं सदाइं सुणेइ । ४. [१] जहा णं भंते ! छउँमत्थे मणुस्से आरगयाइं सद्दाइं सुणेइ, नो पारगयाइं सद्दाइं सुणेइ तहा 'णं भंते ! केवली किं आरगयाइं सद्दाइं सुणे, नो पारगयाइं सदाइं सुणेइ ? गोयमा ! केवली णं आरगयं वा पारगयं वा सव्वदूरमूलमणंतियं सदं जाणइ पासइ । [27 से केणटेणं तं चेव केवली णं आरगयं वा जाव पासइ ? गोयमा ! १५ केवली णं पुरथिमेणं मियं पि जाणइ, अमियं पि जाणइ; एवं दाहिणणं, १. पोरास लों० । पोवास ला० । “पोया-महती काहला" अबृ० ॥ २. “कोलिकपुटकावनद्धमुखो वाद्यविशेषः" अवृ०॥ ३. “भाण्डपटहो लघुपटहो वा। तदन्यस्तु पटहः" अवृ०॥ ४. “भंभा ढक्का" अवृ०॥ ५. “होरंभ त्ति रूढिगम्या” अवृ०॥ ६. “भेरी महाढक्का" अवृ०॥ ७. "झलरी वलयाकारो वाद्यविशेषः" अवृ०। भाषायाम् 'झालर' इति नाम्ना सुप्रसिद्धः देवमन्दिरेषु वाद्यमानः ॥ ८. "देववाद्यविशेषः" अवृ०॥ ९. “ततानि वीणादिवाद्यानि. तज्जनितशब्दा अपि तताः। एवमन्यदपि पदत्रयम् , नवरमयं विशेषस्ततादीनाम-ततं वीणादिकं ज्ञेयं विततं पटहादिकम् । घनं तु कांस्यतालादि वंशादि शुषिरं मतम्"। अवृ०॥ १०. “ “पुट्ठाइं सुणेइ' इत्यादि तु प्रथमशते आहाराधिकारवद् अवसेयम्' अवृ०॥ ११. मणूसे ला०; अस्मिन्पुस्तके विशेषतः अयं पाठः॥ १२. “आराद्भागस्थितान् इन्द्रियगोचरम् आगतान्" अवृ०॥ १३. “पारगताई ति इन्द्रियविषयात् परतः अवस्थितान् " अवृ०॥ १४. मत्थमणूसे लो० ॥ १५. णं केवली लो० ॥ १६. °वली मणुस्से किं मु०॥ १७. इ? पारगयाइं ला० मु० ॥ १८. “सर्वथा दूरम्- विप्रकृष्टम्, मूलं च-निकटम् सर्वदूरमूलम् , तद्योगात् शब्दोऽपि सर्वदूरमूलः, अतः तम् , अत्यथै दूरवर्तिनम् अत्यन्तासन्नं चेत्यर्थः। अन्तिकम्-आसन्नम्, तनिषेधाद् अनन्तिकम् , नमः अल्पार्थत्वात् , न अत्यन्तम् अन्तिकम् अदूरासन्नमित्यर्थः, तद्योगात् शब्दोऽपि अनन्तिकः, अतः तम् । अथवा 'सव्व' त्ति अनेन 'सव्वओ समंता' इति उपलक्षितम् , दूरमूलं ति अनादिकमिति हृदयम्। अणंतियं ति अनन्तिकम" अवृ०॥ १९. गयं वा पारगयं वा जाव मु०॥ २०. जाणति पासति, अमियं ला० ।। Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १० सु० १-१०] छउमत्थ-केवलीणं संखाइसहसवणवियाराइ पञ्चत्थिमेणं, उत्तरेणं, उड्ढं, अहे मियं पि जाणइ, अमियं पि जाणइ, सव्वं जाणइ केवली, सव्वं पासइ केवली, सव्वतो जाणइ पासइ, सव्वकालं जा० पा०, सव्वभावे जाणइ केवली, सव्वभावे पासइ केवली, अणते नाणे केवलिस्स, अणंते दंसणे केवलिस्स, निव्वुडे नाणे केवलिस्स, निव्वुडे दंसणे केवलिस्स । से तेणटेणं जाव पासइ। [सु. ५-६. छउमत्थ-केवलीण हास-उस्सुआवणधियारो] ५. छउमत्थे णं भंते ! मणुस्से हसेज वा ? उस्सुआएज वा १ हंता, हसेज वा, उस्सुयाएज्ज वा। ६. [१] जहा णं भंते ! छउमत्थे मणुस्से हसेज वा उस्सु० तहा णं केवली वि हसेज वा, उस्सुयाएज वा ? गोयमा ! नो इणढे समझे। [२] से केणटेणं भंते ! जाव नो णं तहा केवली हसेज वा, उस्सुयाएज वा? गोयमा ! जं णं जीवा चरित्तमोहणिजकम्मस्स उदएणं हसंति वा उस्सुयायंति वा, से णं केवलिस्स नत्थि, से तेणटेणं जाव नो णं तहा केवली हसेज वा, उस्सुयाएज वा । [सु. ७-९. हसमाण-उस्सुयमाणेसु जीप-चउघीसदंडएसु एगत्त-पुहत्तेणं सत्तट्टकम्मबंधपरूवणा] ७. जीवे णं भंते ! हसमाणे वा उस्सुयमाणे वा कति कम्मपगडीओ बंधति ? गोयमा ! सत्तविहबंधए वा अट्ठविहबंधए वा । ८. एवं जाव वेमाणिए। ९. पोहत्तिएहिं जीवेगिंदियवज्जो तियभंगो । [सु. १०-११. छउमत्थ-केवलीणं निदावियारो] १०. छउमत्थे णं भंते ! मणूसे निदाएज व ? पयलाएज वा १ हंता, निदाएज वा, पयलाएज वा। १. “वाचनान्तरे तु 'निव्वुडे वितिमिरे विसुद्धे' त्ति विशेषणत्रयम्" अवृ० ॥ २. णं केवली जाव पासति ला०॥ ३. " उस्सुयाएज त्ति अनुत्सुक उत्सुको भवेद्-उत्सुका रेत" अवृ०॥४. जस्स की ला.मु०॥ ५. 'आव' पदेन चतुर्विशतिर्दण्ड का वैमानिकपर्यन्ता बोध्याः ॥ ६. वेमाणिया ला १॥ ७. 'पोहतिरहिं' ति पृथक्त्वपूत्रे-बहुवचनपूत्रेच, 'जीवा णं' इत्यादि बहुवचनवाक्यसूत्रैः ॥ १५ Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १० १५ L विवाहपण्णत्तमुत्तं [स०५ उ० ४ ११. जहा इसेज वा तहा, नेवरं दरिसणावर णिज्जस्स कम्मस्स उदएणं निद्दायंति वा, पयलायंति वा । से णं केवलिस्स नत्थि । अन्नं तं चैव । [सु. १२-१४. निदायमाण- पयलायमाणेसु जीव - चउवीसदंडएस एगत्त-पुहत्तेणं सत्तट्ठकम्मबंधपरूवणा ] १२. जीवे णं भंते! निद्दायमाणे वा पयलायमाणे वा कति कम्मपगडीओ बंधति ? गोयमा ! सत्तविहबंधए वा अट्ठविहबंधए वा । १३. एवं जाव वेमाणिए । १४. पोहत्तिएसु जीवेगिंदियँवज्जो तियभंगो । [सु. १५-१६. गभावहारविसए हरिणेगमेसिदेववत्तव्या ] १५. हरी णं भंते ! नेगमेसी सक्कदूते इत्थीगब्भं सहरमाणे किं गँब्भाओ गमं साहरति ? गब्भाओ जोणिं साहरइ ? जोणीतो गब्भं साहरति ? जोणीतो जो साहरइ ? गोयमा ! नो गब्भातो गब्धं साहरति, नो गब्भाओ जोणि साहरति, नो जोणीतो जोणिं साहरति, परामसिय परामसिय अव्वाबाहेणं अव्वाबाहं जोणीओ गब्भं साहरइ । १६. पभू णं भंते ! हरिणेगमेसी सक्कस दूते इत्थीगब्भं नहसिरंसि वा रोमकूवंसि वा साहरित्तए वा नीहरितए वा ? हंता, पभू, नो चेव णं तस्स गब्भस्स किंचिं वि आंबाहं वा विबाहं वा उप्पाएज्जा, छैविच्छेदं पुण करेज्जा, एसुहुमं च णं साहरिज्ज वा, नीहरिज्ज वा । १. हसेज्जा तहा ला० ॥ २. णवरि लों० ॥ ३. “ इह च (९ सूत्रे) पृथिव्यादीनां हासः प्राग्भविकतत्परिणामाद् अवसेयः ” अबृ० ॥ ४. “ इह च यद्यपि महावीरसंविधानाभिधायकं पदं न दृश्यते तथापि 'हरिनैगमेषी ' इति वचनात् तदेव अनुमीयते । हरिनैगमेषिणा भगवतो गर्भान्तरे नयनात् । यदि पुनः सामान्यतो गर्भहरणविवक्षा अभविष्यत् तदा 'देवे णं भंते!' इति अवक्ष्यदिति तत्र हरिः इन्द्रः तत्सम्बन्धित्वात् हरिनैगमेषी इति नाम " अ० ॥ ५. भंते हरिणेगमे मु० ॥ ६. संहरेमाणे अवृ० । संहरणमाणे मु० ॥ ७. " इहचतुर्भङ्गिका, तत्र गर्भाद्-गर्भाशयाद् अवधेः गर्भम्गर्भाशयान्तरम् संहरति- प्रवेशयति गर्भम् - सजीवपुद्गलपिण्डलक्षणमिति प्रकृतमित्येकः १ । तथा गर्भाद् अवधेः योनिम्-गर्भनिर्गमद्वारं संहरति-योन्योदरान्तरम् प्रवेशयतीत्यर्थः २ । योनितः योनिद्वारेण गर्भम् संहरति - गर्भाशयं प्रवेशयति ३ । योनितः योनेः सकाशाद् योनिं संहरति- नयति, योन्या उदराद् निष्काश्य योनिद्वारेणैव उदरान्तरं प्रवेशयतीत्यर्थ ४" अवृ० । अत्र ' साहर इ ' क्रियापदस्य ' प्रवेशयति' इत्येवम् अर्थः तथा ' नयति' इत्यपि अर्थः प्रदर्शितः ॥ ८. स्स णं दूर मु० ॥ ९. किंचि आ' लों० ॥ १०. “ आबाहं ति ईषद्वाधाम् " अवृ० ॥ ११. छविक्रेयं लों० ॥ Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ११-१७] गम्भावहारस्स अइमुत्तयमुणिसिज्झणाए य वत्तव्वया । [सु. १७. पडिग्गहरूवनावाए उदगंसि अभिरममाणं अइमुत्तयमुणिं पेच्छिय संजायसंसयाणं थेराणं अणुसद्विपुव्वयं भगघया परूपिया अइमुत्तयमुणिसिज्झणापत्तव्यया] १७. [१] तेणं कालेणं तेणं समएणं समणस्स भगवतो महावीरस्स अंतेवासी अतिमुत्ते णामं कुमारसमणे पगतिभद्दए जाव विणीए। ५ [२] तए णं से अतिमुत्ते कुमारसमणे अन्नया कयाइ महावुट्टिकार्यसि निवयमाणसि कक्खपडिग्गह-रयहरणमायाए बहिया संपट्टिते विहाराए। [३] तए णं से अतिमुत्ते कुमारसमणे वाहयं वहमाणं पासति, २ मट्टियांपालिं बंधति, २ 'नाविया मे २' णाविओ विव णावमयं पडिग्गहकं, उदगंसि कट्ठ पव्वाहमाणे पव्वाहमाणे अभिरमति । [४] तं च थेरा अदक्खु । जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छंति, २ एवं वदासी—एवं खलु देवाणुप्पियाणं अंतेवासी अतिमुत्ते णामं कुमारसमणे, से णं भंते ! अतिमुत्ते कुमारसमणे कतिहिं भवग्गहणेहिं सिज्झिहिति जाव अंतं करेहिति ? 'अजो!' ति समणे भगवं महावीरे ते थेरे एवं वदासी–एवं खलु अजो ! ममं अंतेवासी अतिमुत्ते णामं कुमारसमणे १५ पगतिभदए जाव विणीए, से णं अतिमुत्ते कुमारसमणे इमेण चेव भवग्गहणेणं सिज्झिहिति जाव अंतं करेहिति । तं मा णं अज्जो ! तुब्भे अतिमुत्तं कुमारसमणं हीलेह निंदह खिंसह गरहह अवमन्नह । तुब्भे णं देवाणुप्पिया! अतिमुत्तं कुमारसमणं अगिलाए संगिण्हह, अगिलाए उँवगिण्हह, अगिलाए भत्तेणं पाणेणं विणयेणं वेयावडियं करेह । अतिमुत्ते ण कुमारसमणे अंतकरे चेव, अंतिमसरीरिएं २० चेव। [५] तए णं ते थेरा भगवंतो समणेणं भगवता महावीरेणं एवं वुत्ता समाणा समणं भगवं महावीरं वंदंति णमंसंति, अतिमुत्तं कुमारसमणं अगिलाए संगिण्हंति जाव वेयावडियं करेंति । १. याए पा मु० ॥ २. कुमारे समणे ला० ॥ ३. 'जाव' पदेन 'बुज्झिहिति' 'मुचिहिति' इत्यादीनि पूर्व समागतानि प्रतीतानि सर्वाणि पदानि योजनीयानि ॥ ४. ओगेण्हह ला २॥ ५. °ए। [५] तए लों०॥ Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०५ उ०४ [सु. १८. महासुकदेवजुयलपुच्छाए भगवओ सत्तसयाणं सिस्साणं सिज्झणावत्तव्यया] १८. [१] तेणं कालेणं तेणं समएणं महामुक्कातो कप्पातो महासामाणातो विमाणातो दो देवा महिड्ढीया जीव महाणुभांगा समणस्स भगवओ महावीरस्स ५ अंतियं पाउन्भूता। [२] तए णं ते देवा समणं भगवं महावीरं वंदंति, नमसंति, वंदित्ता नमंसित्ता मणसा चेव इमं एतारूवं वागरणं पुच्छंति—कति णं भंते ! देवाणुप्पियाणं अंतेवासिसयाइं सिज्झिहिंति जाव अंतं करेहिंति ? तए णं समणे भगवं महावीरे तेहिं देवेहिं मणसा पुढे, तेसिं देवाणं मणसा चेवं इमं १० एतारूवं वागरणं वागरेति-एवं खलु देवाणुप्पिया ! मम सत्त अंतेवासिसताई सिज्झिहिंति जाव अंतं करेहिंति।। [३] तए णं ते देवा समणेणं भगवया महावीरेणं मणसा पुढेणं मणसा चेव इमं एतारूवं वागरणं वागरिया समाणा हट्टतुट्ठा जाव हयहियया समणं भगवं महावीरं वंदति णमंसंति, २ ता मणसा चेव सुस्सूसमाणा णमंसमाणा अभिमुहा १५ जाव पज्जुवासंति। [सु. १९. सिस्ससिज्झणापुच्छयदेवसंबंधियाए गोयमपुच्छाए भगवओ निदेसाणुसारेण गोयमस्स देहितो सब्भावावगमो] १९. [१] तेणं कालेणं तेणं समएणं समणस्स भगवओ महावीरस्स जे? अंतेवासी इंदभूती णामं अणगारे जाव अदूरसामंते उडूंजाणू जाव विहरती । [२] तए णं तस्स भगवतो गोतमस्स झाणंतरियाए वट्टमाणस्स इमेयारूवे अज्झथिए जाव समुप्पजित्था—'एवं खलु दो देवा महिड्ढीया जाव महाणुभागा समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतिय पाउन्भूया, तं नो खलु अहं ते देवे जाणामि कयरातो कप्पातो वा सग्गातो वा विमाणातो वा कस्स वा अत्थस्स अट्ठाए इहं हव्वमागता ?' तं गच्छामि णं भगवं महावीरं वंदामि १. महासग्गाओ महाविमाणाभो दो मु० ॥ २. 'जाव' पदेन ‘महज्जुती' प्रभृतीनि पूर्व देववर्णके समायातानि पदानि योज्यानि॥ ३. भावा लो० ॥ ४. महावीरं मणसा व लों० मु०॥ ५. °वासीसया मु० ॥ ६. च्चेव ला १॥ ७. ममं ला १॥ Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १८-१९] भगवओ सत्तसयसिस्ससिझणावत्तव्यया १९९ णमंसामि जीव पज्जुवासामि, इमाइं च णं एयारूवाइं वागरणाइं पुच्छिस्सामि त्ति कट्ट एवं संपेहेति, २ उट्ठाए उठेति, २ जेणेव समणे भगवं महावीरे जाव पज्जुवासति । [३] 'गोयमा !' ई समणे भगवं महावीरे भगवं गोयमं एवं वदासी-से नूणं तव गोयमा ! झाणंतरियाए वट्टमाणस्स इमेतारूवे अज्झथिए जाव जेणेव ५ मम अंतिर तेणेव हव्वमागए । से नूगं गोतमा ! अँटे समढे ? हंता, अस्थि । तं गच्छाहि णं गोतमा ! एते चेव देवा इमाई एतारूवाई वागरणाई वागरेहिंति । [४] तए णं भगवं गोतमे समणेणं भगवया महावीरेणं अब्भणुण्णाए समाणे समणं भगवं महावीरं वंदति णमंसति, २ जेणेव ते देवा तेणेव पहारेत्थ १० गमणाए। [५] तए णं ते देवा भगवं गोतमं एजमाणं पासंति, २ हट्ठा जाव यहिदया खिप्पामेव अब्भुढेंति, २ खिप्पामेव पच्चुवगच्छंति, २ जेणेव भगवं गोतमे तेणेव उवागच्छंति, २ ता जाव णमंसित्ता एवं वदासी-एवं खलु भंते! अम्हे महामुक्कातो कप्पातो महासामाणातो विमाणातो दो देवा १५ महिड्ढिया जाव पादुब्भूता, तए णं अम्हे समणं भगवं महावीरं वदामो णमंसामो, २ मणसा चेव इमाइं एतारूवाइं वागरणाई पुच्छामो-कति णं भंते! देवाणुप्पियाणं अंतेवासिसयाई सिज्झिहिंति जाव अंतं करेहिंति ? तए णं समणे भगवं महावीरे अम्हेहिं मणसा पुढे अम्हं मणसा चेव इमं एतारूवं वागरणं वागरेति-एवं खलु देवाणुप्पिया ! मम सत्त अंतेवासि० जाव अंतं करेहिंति । २० तए णं अम्हे समणेणं भंगवया महावीरेणं मणौ पुढेणं मणसा चेवं इमं एतारूवं वागरणं वागरिया समाणा समणं भगवं महावीरं वंदामो नमसामो, २ जाव पज्जुवासामो ति कट्ट भगव गोतमं वंदंति नमसंति, २ जामेव "दिसिं पाउन्भूता तामेव "दिसिं पडिगया। १. पूर्व समागतं श्रीगौतमस्वामिना समाचरितं आराधनापर्युपासनासंबन्धि सवै वर्णनं वाच्यं 'जाव' पदेन ॥ २. कट्टो ला०॥ ३. दि ला १ मु०॥ ४. अत्थे समत्थे ? मु०॥ ५. °व उवागच्छति। [५] तए ला०॥ ६. पाहारे ला १-२॥ ७. महासग्गातो महाविमा मु०॥ ८. भगवता वीरेणं ला १॥ ९. °सा चेव पु° मु०॥ १०. व ला १॥ ११. कहो ला० ॥ १२. दिसं ला० ला १-२ ।। Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०५ उ०४ [सु. २०-२३. गोयमस्स देवपच्चइयाए संजय-असंजय संजयासंजयत्तपुच्छाए भगवओ समाहाणं] २०. 'भंते' त्ति भगवं गोतमे समणं जाव एवं वदासी—देवा णं भंते ! 'संजया' ति वत्तव्वं सिया? गोतमा ! णो इणढे समझे। अब्भक्खाणमेयं देवाणं । - २१. भंते ! ' असंजता' ति वत्तव्वं सिया ? गोयमा ! णो इणढे समढे। णिटुरवयणमेयं देवाणं । २२. भंते ! 'संजयासंजया' ति वत्तव्वं सिया ? गोयमा ! णो इणद्वे समढे। असन्भूयमेयं देवाणं । - २३. से किं खौति णं भंते ! देवा ति वत्तव्वं सिया १ गोयमा ! देवा १० णं 'नो संजया' ति वत्तव्वं सिया । [सु. २४. देवाणं अद्धमागहभासाभासित्तं] २४. देवा णं भंते ! कयराए भासाए भासंति ? कतरा वा भासा भासिन्जमाणी विसिस्सति ? गोयमा ! देवा णं अद्धमागहाए भासाए भासंति, सा वि य णं अद्धमागहा भासा भासिज्जमाणी विसिस्सति । [सु. २५-२८. केवलि-छउमत्थे पडुच्च अंतकरजाणणा-चरमकम्म चरमनिजरजाणणापत्तव्यया] २५. केवली भंते ! अंतकरं वा अंतिमसरीरियं वा जाणति पासइ ? हंता, गोयमा ! जाणति पासति । २६. [१] जहा णं भंते ! केवली अंतकरं वा अंतिमसरीरियं वा २० जाणति पासति तथा णं छउमत्थे वि अंतकरं वा अंतिमसरीरियं वा जाणति पासति ? गोयमा ! णो इणढे समठे, सोचा जाणति पासति पमाणतो वा। [२] से किं तं सोचा ? सोचा णं केवलिस्स वा, केवलिसावयस्स वा, केवलिसावियाए वा, केवलिउवासगस्स वा, केवलिउवासियाए वा, तप्पक्खियस्स वा, तप्पक्खियसावगस्स वा, तप्पक्खियसावियाए वा, तप्पक्खियउवासगस्स वा २५ तप्पक्खियउवासियाए वा । से तं सोचा। १. अस्संज° ला १-२॥ २. खाइ णं ला २॥ ३. अंतकडं ला १॥ ४. त्तं ला २॥ Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २०-३०] देवाणं नोसंजयत्तपरूवणाइ २०१ [३] से किं तं पमाणे १ पमाणे चउविहे पण्णत्ते, तं जहा—पञ्चक्खे, अणुमाणे, ओवम्मे, आगमे। जहा अणुयोगद्दारे तहा णेयव्वं पमाणं जाव तेण परं नो अत्तागमे, नो अणंतरागमे, परंपरागमे । २७. केवली णं भंते ! चरमकम्मं वा चरमनिजरं वा जाणति, पासति ? हंता, गोयमा ! जाणति, पासति । २८. जहा णं भंते ! केवली चरमकम्मं वा०, जहा णं अंतकरणं आलावगो तहा चरमकम्मेण वि अपरिसेसितो णेयव्वो। [सु. २९-३०. केवलि-वेमाणियदेधे पडुच्च पणीयमण-घइधारणवत्तव्यया] २९. केवली णं भंते ! पणीतं मणं वा, वई वा धारेज्जा ? हंता, धारेज्जा । ३०. [१] जेणं भंते ! केवली पणीयं मणं वा वइं वा धारेज्जा तं गं १० वेमाणिया देवा जाणंति, पासंति ? गोयमा ! अत्थेगइया जाणंति पासंति, अत्थेगइया ने जाणंति ने पासंति । [२] से केणद्वेणं जाव न जाणंति न पासंति ? गोयमा ! वेमाणिया देवा दुविहा पण्णता, तं जहा-मायिमिच्छादिट्ठिउववन्नगा य, अमायिसम्मद्दिट्ठिउववनगा यं । एवं अणंतर-परंपर-पज्जत्ताऽपज्जत्ता य उवउत्ता अणुवउत्ता। तत्थ णं १५ जे ते उवउत्ता ते जाणंति पासंति । से तेणटेणं०, तं चेव । १. दृश्यतां 'नंदिसुत्तं अणुओगद्दाराई च' ग्रन्थे ४३६ तः ४७० सूत्राणि, पृ० १७३-७९ ॥ २. आतागमे ला० ला २॥ ३. जंणं ला २। जहा गं मु०॥४. ते णं ला २ तहा णं मु०॥ ५. नो ला १॥ ६. माइमि मु० । मायमिच्छट्टिीउ ला०॥ ७. अमायस ला । अमाइस मु० ॥ ८. य तत्थ ण जे ते माथिमिच्छादिट्ठीउववनगा ते न जाणंति ण पासंति। एवं अणं ला १। य तत्थ णं जे ते माइमिच्छादिट्ठीउववन्नगा ते न याति न पासंति। तत्थ णं जे ते अमाईसम्मादिट्ठीउववनगा ते णं जाणंति पासंति। से केणटेणं एवं वु. अमाईसम्मदिट्ठी जाव पा० ? गोयमा! भमाईसम्मदिट्ठी दुविहा पण्णत्ता-अणंतरोववन्नगा य परंपरोववनगा य। तत्थ अणंतरोववन्नगा न जा०, परंपरोववन्नगा जाणंति । से केणटेणं भंते ! एवं परंपरोववन्नगा जाव जाणंति ? गोयमा ! परंपरोववनगा दुविहा पण्णत्ता-पज्जत्तगा य अपज्जत्तगा य। पजत्ता जा० । अपजत्तगा न जा। एवं अणंतर-परंपर-पज्जत्त-अपजत्ता य उपउत्ता अणुवउत्ता। तत्थ णं मु०। वृत्तिकारैस्तु स्वसम्मतवाचनामनुसृत्यात्र मूलवाचनागतं पाठं व्याख्याय एतन्मु०संज्ञकादर्शगतपाठविषयेऽपीत्थं निर्दिष्टम्-"वाचनान्तरे त्विदं सूत्रं साक्षादेवोपलभ्यते"। एवंस्थितेऽपि मु०संज्ञकादर्श वृत्तिकारनिर्दिष्टवाचनान्तरपाठानन्तरं वृत्तिकारस्वीकृतवाचनापाठोऽपि वर्तते, अर्थाद् अभिन्नवाचनारूपेण वाचनाद्वयपाठो वर्तते ॥ Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०५ उ०४ [सु. ३१-३२. सट्ठाणट्ठियअणुत्तरदेवाणं केवलिणा सह आलाघाइवत्तव्यया] ३१. [१] पभू णं भंते ! अणुत्तरोववातिया देवा तत्थगया चेव समाणा इहगतेणं केवलिणा सद्धिं आलावं वा संलावं वा करेत्तए ? ५ हंता, पभू। [२] से केणटेणं जाव पभू णं अणुत्तरोववातिया देवा जाव करेत्तए ? गोयमा ! जं णं अणुत्तरोववातिया देवा तत्थगता चेव समाणा अटुं वा हेउं वा पसिणं वो कारणं वा वागरणं वा पुच्छंति, तं णं इहगते केवली अलु वा जाव वागरणं वा वागरेति । से तेणटेणं० । १० . ३२. [१] जं णं भंते ! इहगए चेव केवली अटुं वा जाव वागरेति तं णं अणुत्तरोववातिया देवा तत्थगता चेव समाणा जाणंति, पासंति ? हंता, जाणंति पासंति। [२] से केणद्वेणं जाव पासंति ? गोतमा ! तेसि णं देवाणं अणंताओ मणोदव्ववग्गणाओ लद्धाओ पत्ताओ अभिसमन्नागताओ भवति । से तेणटेणं जं १५ णं इहगते केवली जाव पा० । [सु. ३३. अणुत्तरदेवाणमुवसंतमोहणीयत्तं] ३३. अणुत्तरोववातिया णं भंते ! देवा किं उदिण्णमोहा उवसंतमोहा खीणमोहा ? गोयमा ! नो उदिण्णमोहा, उवसंतमोहा, नो खीणमोहा । २० [सु. ३४. केवलिस्स इंदियपञ्चइयजाणणा-पासणाणं पडिसेहो] ३४. [१] केवली णं भंते ! आयाणेहिं जाणइ, पासइ ? गोयमा ! णो इणढे समढे। [२] से केणट्टेणं जाव केवली णं आयाणेहिं न जाणति, न पासति ? गोयमा ! केवली णं पुरथिमेणं मियं पि जाणति, अमियं पि जाणइ जाव निव्वुडे दसणे केवलिस्स। से तेणटेणं० । १. अत्थं ला २॥ २. वा वागरणं वा कारणं वा पुच्छंति । तए णं मु० ॥ ३. सेएणटेणं ला २॥ Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३१-३६] सट्ठाणट्ठियदेव केवलीणं आलाववत्तव्वयाइ २०३ [सु. ३५. केवलिस्स हत्थ-प्रायाईणं आगासपएसावगाहणं पडुच्च घट्टमाणकाल-एस्सकालघत्तव्यया] ३५. [१] केवली णं भंते ! अस्सिं समयंसि जेसु आंगासपदेसेसु हत्थं वा पादं वा बोहं वा अरुं वा ओगाहित्ताणं चिट्ठति, पभू ण भंते ! केवली सेयकालंसि वि तेसु चेव आगासपदेसेसु हत्थं वा जाव ओगाहित्ताणं चिट्ठित्तए १ ५ गोयमा ! णो इणढे समढे। [२] से केणटेणं भंते ! जाव केवली णं अस्सि समयंसि जेसु आगासपदेसेसु हत्थं वा जाव चिट्ठति नो णं पभू केवली सेयकालंसि वि तेसु चेव आगासपदेसेसु हत्थं वा जाव चिट्ठित्तए ? गोयमा! केवलिस्स णं वीरियसजोगसद्दव्वताए चलाइं उवगरणाइं भवंति, चलोवगरणट्ठयाए य णं केवली अस्सिं समयंसि जेसु १० आगासपदेसेसु हत्थं वा जाव चिट्ठति णो णं पभू केवली सेयकालंसि वि तेसु चेव जाव चिट्टित्तए । से तेणटेणं जाव वुच्चइ-केवली णं अस्सिं समयसि जावं चिट्टित्तए। [सु. ३६. चोद्दसपुब्धि पडुच्च घड-कड-रहाइदव्याणं सहस्सगुणकरणसामत्थपरूवणं] ३६. [१] पभू णं भंते ! चोइँसपुव्वी घडाओ घडसहस्सं, पडाओ पडसहस्सं, कडाओ कडसहस्सं, रहाओ रहसहस्सं, छत्ताओ छत्तसहस्सं, दंडाओ दंडसहस्सं अभिनिव्वत्तित्ता उवदंसेत्तए ? हंता, पभू । [२] से केणटेणं पभू चोद्दसपुव्वी जाव उवदंसेत्तए ? गीयमा ! चउद्दसपुल्विस्स णं अणंताई दव्वाइं उक्कारियाभेदेणं भिजमाणाई लद्धाइं पत्ताई २० अभिसमन्नागताइं भवंति । से तेणद्वेणं जाव उवदंसित्तए । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। १. आकास ला १-२॥ २. बाहुं वा मु० ॥ ३. चउद्दस ला० ॥ ४. ध्वट्टेत्ता ला १ मु०॥ ५. "उत्कारिकाभेद एरण्डबीजानामिवेति तत्रोत्कारिकाभेदेन भिद्यमानानि" अव०॥ Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०४ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०५ उ०५-६ [पंचमो उद्देसओ.'छउम'] [सु. १. छउमत्थं पडुच्च केवलेणं संजमेणं असिज्झणावत्तव्यया] १. छउमत्थे णं भंते ! मणूसे तीयमणंतं सासतं समयं केवलेणं संजमेणं० जहा पढमसए चंउत्थुद्देसे आलावगा तहा नेयव्वं जाव ‘अलमत्थु' त्ति वत्तव्वं सिया। ५ [सु. २-४. जीव-चउपीसदंडएसु एवंभूय-अणेवंभूयधेयणावत्तव्यया] ___२. [१] अन्नउत्थिया णं भंते ! एवमाइक्खंति जाव परूवेंति सव्वे पाणा सव्वे भूया सव्वे जीवा सव्वे सत्ता एवंभूयं वेदणं वेदेति, से कहमेयं भंते ! एवं ? गोयमा ! जं णं ते अन्नउत्थिया एवमाइक्खंति जाव वेदेति, जे ते एवमाहंसु मिच्छा ते एवमाहंसु। अहं पुण गोयमा! एवमाइक्खामि जाव परूवेमि-अत्थेगइया पाणा भूया जीवा सत्ता एवंभूयं वेदणं वेदेति, अत्थेगइया पाणा भूया जीवा सत्ता अणेवंभूयं वेदणं वेदेति । [२] से केणटेणं अत्थेगइया० तं चेव उच्चारेयव्वं । गोयमा ! जे णं पाणा भूया जीवा सत्ता जहा कडा कम्मा तहा वेदणं वेदेति ते णं पाणा भूया जीवा सत्ता एवंभूयं वेदणं वेदेति । जे णं पाणा भूया जीवा सत्ता जहा कडा १५ कम्मा नो तहा वेदणं वेदेति ते णं पाणा भूया जीवा सत्ता अणेवंभूयं वेदणं वेदेति । से तेणद्वेणं० तहेव । ३. [१] नेरतिया णं भंते! किं एवंभूतं वेदणं वेदेति ? अणेवंभूयं वेदणं वेदेति ? गोयमा ! नेरइया णं एवंभूयं पि वेदणं वेदेति, अणेवंभूयं पि वेदणं वेदेति। [२] से केण?णं ०१ तं चेव । गोयमा! जे णं नेरइया जहा कडा कम्मा २. तहा वेयणं वेदेति ते णं नेरइया एवंभूयं वेदणं वेदेति । जे णं नेरतिया जहा कडा कम्मा णो तहा वेदणं वेदेति ते णं नेरइया अणेवंभूयं वेदणं वेदेति। से तेण?णं० । ४. एवं जाव वेमाणिया । संसारमंडलं नेयव्वं । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति जाव विहरइ ॥ ॥ पंचमसए पंचमो उद्देसओ समत्तो ॥ ५.५॥ १. चउत्थे उद्देसे ला २॥ २. नेयधा मु० ॥ ३. °मादिक्खा ला २॥ ४. नेयव्वं । जंबुद्दीवे णं भंते ! दीवे भारहे वासे इमीसे उस्स(ओस मु०)प्पिणीसमाए कइ कुलगरा होत्था ? गोयमा ! सत्त ७ । एवं तिस्थयरा, [तित्थयर मु०] मायरो पियरो पढम(पढमा मु०) Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१-४, १-४) एवंभूयाइवेयणावत्तव्वया आउयबंधहेउणो य २०५ छट्ठो उद्देसओ ‘आउ'] [सु. १-४ अप्पाउय-दीहाउय-असुभदीहाउय-सुभदीहाउयकम्मबंधहेउपरूवणा] १. कहं णं भंते! जीवा अप्पाउयत्ताए कम्मं पकरेंति ? गोतमा ! तिहिं ठाणेहिं, तं जहा-पाणे अइवाएत्ता, मुसं वइत्ता, तहारूवं समणं वा माहणं वा अफासुएणं अणेसणिज्जेणं असण-पाण-खाइम-साइमेणं पडिलाभेत्ता, एवं खलु जीवा ५ अप्पाउयत्ताए कम्मं पकरेंति । २. कहं णं भंते ! जीवा दीहाउयत्ताए कम्मं पकरेंति ? गोयमों ! तिहिं ठाणेहिं-नो पाणे अतिवाइत्ता, नो मुसं वदित्ता, तहारूवं समणं वा माहणं वा फासुएसणिज्जेणं असण-पाण-खाइम-साइमेणं पडिलाभेत्ता, एवं खलु जीवा दीहाउयत्ताए कम्मं पकरेंति। ३. कहं णं भंते ! जीवा असुभदीहाउयत्ताए कम्मं पकरेंति ? गोयमा ! पाणे अतिवाइत्ता, मुसं वइत्ता, तहारूवं समणं वा माहणं वा हीलित्ता निंदित्ता खिंसित्ता गरहित्ता अवमन्नित्ता, अन्नतरेणं अमर्गुण्णेणं अपीतिकारएणं असण-पाणखाइमसाइमेणं पडिलाभेत्ता, एवं खलु जीवा असुभदीहाउयत्ताए कम्मं पकरेंति । ४. कहं णं भंते ! जीवा सुभदीहाउयत्ताए कम्मं पकरेंति १ गोयमा ! १५ नो पाणे अतिवातित्ता, नो मुसं वइत्ता, तहारूवं समणं वा माहणं वा वंदित्ता नमंसित्ता जाव पजुवासित्ता, अन्नतरेणं मणुण्णेणं पीतिकारएणं असण-पाण-खाइमसाइमेणं पडिलाभत्ता, एवं खलु जीवा सुभदीहाउयत्ताए कम्मं पकरेंति । सिस्सिणीओ। चक्कवट्टी, मायरो, पियरो, इस्थिरयणं। बलदेवा, वासुदेवा, [वासुदेव मु०] मायरो, पियरो। एएसि पडिसत्तू जहा समवाए नामपरिवाडी तहा नेयवा। सेवं मंते! ला० ला २ मु० । एतत्पाठान्तरं वाचनान्तररूपेण निर्दिष्टं वृत्तिकृद्भिः तथा च वृत्तिः-“एवम् उक्तक्रमेण वैमानिकावसानं संसारिजीवचक्रवालं नेतव्यम् इत्यर्थः । अथ च इह स्थाने वाचनान्तरे कुलकरतीर्थकरादिवक्तव्यता दृश्यते। ततश्च संसारमण्डलशब्देन पारिभाषिकसंज्ञया सा इह सूचिता इति सम्भाव्यते इति"॥ १. गो.! पाणे ला० ॥२.मा पाणे अतिवाइत्ता ला १॥३. अतिवतित्ता ला २॥ ४. अत्र वृत्तौ “अथवा इह आपेक्षिकी अल्पायुष्कता" इत्यादिकं निर्दिश्य अन्यमतप्रदर्शनपूर्वक सविस्तरं चर्चितम् ॥ ५. °मा! णो पाणे ला १-२॥ ६. वतित्ता ला २॥ ७. ""मा हन' इत्येवं यः अन्य वक्ति स्वयं हनननिवृत्तः सन् असौ माहनः, ब्रह्म वा ब्रह्मचर्यम, कुशलानुष्ठानं वा अस्य अस्तीति ब्राह्मणः" अवृ०॥ ८. दीर्घायुष्कताविषयेऽपि वृत्तौ सविस्तरा चर्चाऽस्ति॥ ९. 'गुण्णेणं अफासुएणं अणेसणिजेणं असण° अवृ०निर्दिष्टो वाचनान्तरपाठभेदः ॥ १०. मणुण्णेणं फासुएणं एसणिज्जेणं इति अवृ० निर्दिष्टो वाचनान्तरपाठभेदः ॥ ११. जीवा जाव पक° ला १-२॥ Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०६ वियाहपण्णत्तिसुत्तं स०५ उ० ६ [सु. ५-८. भंडविकिणमाणगाहापइ-काययाणं भंडावहारं पडुच्च आरंभियाइपंचकिरियापत्तव्यया] ५. गाहावतिस्स णं भंते ! भंडं विक्किणमाणस्स केइ भंडं अवहरेजा, तस्स णं भंते ! तं भंडं अणुगवेसमाणस्स किं आरंभिया किरिया कज्जइ १ पारिग्गहिया०, मायावत्तिया०, अपञ्चक्खा०, मिच्छादसण० १ गोयमा ! आरंभिया किरिया कन्जइ, पारि०, माया०, अपच्च०; मिच्छादसणकिरिया सिय कन्जति, सिय नो कन्जति । अह से भंडे अभिसमन्नागते भवति ततो से पच्छा सव्वाओ ताओ पयणुईभवंति। ६. गाहावतिस्स णं भंते ! भंडं विक्किणमाणस्स कैइए भंडं सातिजेज्जा, १० भंडे य से अणुवणीए सिया, गाहावतिस्स णं भंते ! ताओ भंडाओ किं आरंभिया किरिया कन्जइ जाव मिच्छादंसंणवत्तिया किरिया कजइ ? कइयस्स वा ताओ भंडाओ किं आरंभिया किरिया कजइ जाव मिच्छादंसंणवत्तिया किरिया कज्जइ ? गोयमा ! गाहावतिस्स ताओ भंडाओ आरंभिया किरिया कज्जइ जाव अपञ्चक्खाणिया; मिच्छादसणवत्तिया किरिया सिय कन्जइ, सिय नो कन्जइ । १५ कइयस्स णं ताओ सव्वाओ पैयणुईभवंति । ७. गाहावतिस्स णं भंते ! भंडं विक्किणमाणस्स जाव भंडे से उवणीए सिया, कइयस्स णं भंते ! ताओ भंडाओ किं आरंभिया किरिया कजति ? गाहावतिस्स वा ताओ भंडाओ किं आरंभिया किरिया कन्जति० १ गोयमा ! कइयस्स ताओ भंडाओ हेट्ठिलाओ चत्तारि किरियाओ कजंति, मिच्छादंसणकिरिया २० भयणाए । गाहावतिस्स णं ताओ सव्वाओ पयणुईभवंति। ८.[१] गाहावतिस्स णं भंते ! भंडं जाव धणे य से अणुवणीए सिया० १ ऐयं पि जहा 'भंडे उवणीते' तहा नेयव्वं । १. परिग्ग° ला २ मु०॥२. मिच्छदंस ला १॥३. सव्वातो ला १॥४. भंते! तं भंडं मु०॥ ५. कतिए ला १॥ ६. भंडे मु०॥ ७. “साइजेज त्ति स्वादयेत् सत्यकारदानतः स्वीकुर्यात्" अवृ०॥ ८. तातो ला १॥ ९. सणकिरिया ला १ मु०॥ १०. कतियस्स ला १॥ ११. पयणुया भ° ला १ ॥ १२. कतियस्स ला १॥ १३. “एवं धनस्यापि वाच्यम् । तत्र प्रथममेवम्-गाहावइस्स णं भंते! भंडं विक्किणमाणस्स कइए भंडं साइज्जेजा, धणे य से अणुवणीए सिया, कइयस्स णं ताओ धगाओ किं आरंभिया किरिया कज्जइ ५? गाहावइस्स य ताओ धणाओ किं आरंभिया किरिया कज्जइ ५? गोयमा! कइयस्स ताओ धणाओ हेट्ठिलाओ चत्तारि किरियाओ कजंति, मिच्छादंसणकिरिया भयणाए। गाहावइस्स णं ताओ सव्वाओ पतणुईभवंति" अवृ०॥ Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०७ सु० ५-१०] भंडविकिणमाण-कायएसु पंचकिरियावत्तव्वयाइ [२] उत्थो आलावगो-धणे य से उवणीए सिया जहा पढमो आलावगो 'भंडे य से अणुवणीए सिया' तहा नेयव्यो। पढम-चउत्थाणं ऐको गमो। बितिय-तंतियाणं एक्को गमो। [सु. ९. पलित्त-घोकसिजमाणे अगणिकाए अप्पकम्म किरियासव-वेदणतरत्तपरूवणा] ९. अगणिकाए णं भंते ! अंहुणोजलिते समाणे महाकम्मतराए चेव महाकिरियतराए चेव, मँहासवतराए चेव, महावेदणतराए चेव भवति । अहे णं समए समए वोक्कसिन्जमाणे वोक्कसिन्जमाणे वोच्छिज्जमाणे चरिमकालसमयंसि इंगालभूते मुम्मुरभूते छारियभूते, तओ पच्छा अप्पकम्मतराए चेव, अप्पकिरियतराए चेव, अप्पासवतराए चेव, अप्पवेदणतराए चेव भवति ? हंता, १० गोयमा ! अगणिकाए णं अहुणुजलिते समाणे० तं चेव। [सु. १०-११. धणुपक्खेषगपुरिस-धणुनिव्वत्तणनिमित्तजीप धणुअवयवाणं काइयादियाओ पंच किरियाओ] १०. [१] पुरिसे णं भंते ! धणुं परामुसति, धणुं परामुसित्ता उसुं परामुसति, उसुं परामुसित्ता ठाणं ठाति, ठाणं ठिचा आयतकण्णाययं उसुं करेति, १५ आययकण्णाययं उसुं करेत्ता उड्ढं वेहासं उसु उव्विहति, २ ततो णं से उसुं उड्ढं वेहाँसं उविहिए समाणे जाई तत्थ पाणाई भूयाई जीवाइं सत्ताई अभिहणति वत्तेति लेस्सेति संघाएति संघटेति परितावेति किलामेति, ठाणाओ ठाणं संकामेति, जीवितातो ववरोवेति, तए णं भंते ! से पुरिसे कतिकिरिए ? गोयमा ! जावं च णं से पुरिसे धणुं परामुसति जाव उन्विहति तावं च णं २० से पुरिसे काइयाए जाव पाणातिवातकिरियाए, पंचहि किरियाहिं पुढे । , “चतुर्थ त्वेवमध्येयम्-गाहावइस्स णं भंते! भंडं विक्किणमाणस्स कइए भंडं साइजेजा धणे य से उवणीए सिया, गाहावइस्स णं भंते! ताओ धणाओ किं आरंभिया किरिया कजइ ५? कइयस्स वा ताओ धणाओ किं आरंभिया किरिया कनइ ५? गोयमा! गाहावइस्स ताओ धणाओ आरंभिया ४, मिच्छादसणवत्तिया सिय कन्जइ, सिय नो कजइ । कइयस्स णं ताओ सव्वाओ पयणुईभवंति" अवृ० । एवं च प्रथमसूत्रसममिदं चतुर्थमिति, एतदनुसारेण च सूत्रपुस्तकाक्षराणि अनुगन्तव्यानि" अवृ०॥ २. धणे से मु०॥ ३. एगो ला १॥ ४. तितिया ला १ ॥ ५. अहणुजलि° ला १॥ ६. किरियात' ला १॥ ७. महस्सा ला १-२॥ ८. वोयसिज्जमाणे २ च° ला १॥ ९.माणे २ चरिम'मु०॥ १०.वेहासे ला २॥११. लेसेति ला १-२॥ १२. संघडेतिला १॥ Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २०८ वियाह पण्णत्तिसुत [स० ५ उ० ६ [२] जेसि पि य णं जीवाणं सरीरेहितो धणू निव्वत्तिए ते वि य गं जीवा काइयाए जाव पंचहिं किरियाहिं पुढे। ११. एवं धणुपुढे पंचहिं किरियाहिं । जीवों पंचहिं । पहारू पंचहिं । उसू पंचहिं । सरे पत्तणे फले प्रहारू पंचहिं। ५ [सु. १२. धणुपक्खेवगपुरिस-धणुनिव्वत्तणनिमित्तजीवाणं कहंचिनिमित्ताभाषपसंगे काइयादियाओ चउरो किरियाओ, धणुअवयव-धणूषग्गह चिट्ठमाणजीवाणं च पंच किरियाओ] १२. अहे णं से उसू अप्पणो गरुयत्ताए भारियत्ताए गुरुसंभारियत्ताए अहे वीससाए पच्चोवयमाणे जाई तत्थ पाणाइं जावं जीवितातो ववरोवेति, १. एवं च णं से पुरिसे कतिकिरिए ? गोयमा ! जावं च णं से उसू अप्पणो गरुययाए जाव ववरोवेति तावं च णं से पुरिसे काइयाए जाव चउहिं किरियाहिं पढ़े। जेसि पि य णं जीवाणं सरीरेहिं धणू निव्वत्तिए ते वि जीवा चउहिं किरियाहिं । धणुपुढे चउहिं । जीवां चउहिं । ण्हारू चउहिं। उसू पंचहिं । सरे, पत्तणे, फले, हारू पंचहिं । जे वि य से जीवा अहे पच्चोवयमाणस्स १५ उर्वग्गहे चिट्ठति ते वि य णं जीवा काइयाए जाव पंचहिं किरियाहिं पुट्ठा । [सु. १३. अन्नउत्थियाणं चउ-पंचजोयणसयमणुस्सबहुसमाइण्णमणुस्सलोयपरूवणाए परिहारपुव्ययं चउ-पंचजोयणसयनेरइयबहुस माइण्णनिरयलोयपरूवणा] १३. अन्नउत्थिया णं भंते! एवमाइक्खंति जाव परूवेंति-से जहानामए २० जुवतिं जुवाणे हत्थेणं हेत्थे गेण्हेज्जा, चक्कस्स वा नाभी अरगाउत्ता सिया १. सरीरेहिं ध° ला १-२ मु०। “धनुरादिनिर्वतकशरीराणां तु जीवानां कथं पञ्च क्रियाः?" इत्यादिप्रश्नम् उत्थाप्य तत्प्रतिवचनविधाने अन्ते वृत्तावेवं सूचितम्-"किञ्च, सर्वज्ञवचनप्रामाण्यात यथोक्तं तत तथा श्रद्धेयमेव" अवृ०॥ २. 'जीवा' इति धनुषो गु ३. अह से ला २ अवृप्र०॥ ४. उसुं मु०॥ ५. गुरु° मु० । गुरुययाए भारिययाए ला २ ॥ ६. 'जाव' पदेन 'भूयाइं जीवाइं सत्ताई अभिहणति वत्तेति लेस्सेति संघाएति संघटेति परितावेति किलामेति ठाणाओ ठाणं संकामेति' इति बोध्यम् ॥ ७. ति तावं च ला १-२ मु०॥८.गुरुय ला २ मु०॥ ९. जीवा-ज्या, प्रत्यञ्चा, धनुर्गुण इति यावत् ॥ १०. गहे वटुंति ला १-२॥ ११. जुवति जुवाणे ला १-२॥ १२. हत्थं ला २॥ Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ११-१६] २०९ एवामेव जावं चत्तारि पंच जोयणसताई बहुसमाइणे मणुयलोए मणुस्सेहिं । से कहमेतं भंते ! एवं १ गोतमा ! जं णं ते अन्नउत्थिया जाव मणुस्सेहिं, जे ते एवमाहंसु मिच्छा० । अहं पुण गोयमा ! एवमाइक्खामि जाव एवामेव चत्तारि पंच जोयणसताइं बहुसमाइण्णे निरयलोए नेरइएहिं । आहाकम्मपिंडवत्तग्वयाह [सु. १४. नेरइय विकुव्यणावत्तव्यया ] १४. नेरइया णं भंते! किं एगत्तं पभू विउव्वित्तए ? पुहत्तं पभू विकुव्वित्तए १ जहा जीवोभिगमे आलावगो तहा नेयव्वो जाव दुरहियासं । [सु. १५-१८. आहाकम्मादिरायपिंडंताणं अणवज्जत्तं पहारगाणं बहुजणमज्झभासग-पन्नवगाणं, आहाकम्माइपिंडे अणवञ्जरुवेण भुंजंताणं अन्नसाहूणं समप्पयाणं अणालोयगाणं आराहणाऽभाव वत्तव्या, आलोयगाणं च आराहणासम्भाववत्तव्यया ] १५. [१] 'आहाकम्मं णं अणवज्जे 'त्ति मणं पहारेत्ता भवति, से णं तस्स ठाणस्स अणालोइयपडिक्कते कालं करेति नत्थि तस्स आराहणा । आराहणा । [२] से णं तस्स ठाणस्स आलोइयपडिक्कंते कालं करेति अत्थि तस्स [३] एतेणं गमेणं नेयव्वं–कीर्यकडं ठवियगं रैइयगं कंतारभत्तं दुब्भिक्खभत्तं वैद्दलियाभत्तं गिलाणभत्तं सिज्जातरपिंडं रायपिंडं । १६. [१] 'आहाकम्मं णं अणवजे ' त्ति बहुजणमज्झे भासित्ता सयमेव परिभुंजित्ता भवति, से णं तस्स ठाणस्स जावे अत्थि तस्स आहणा । [२] एयं पि तह चैव जाव रायपिंडं । १. 'आलापकच एवम् —'गोयमा ! एगत्तं पि पहू विउव्वित्तए पुहत्तं पि पहू विउव्वित्तए । एगत्तं बिउव्वमाणे एगं महं मोग्गररूवं वा मुसुंढिरूवं वा' इत्यादि । 'पुहतं विउव्वमाणे मोग्गररूवाणि वा' इत्यादि । ताइं संखेज्जाइं नो असंखेज्जाई । एवं संबद्धाई २ सरीराई विउव्वंति, विउव्वित्ता अन्नमन्नस्स कार्य अभिहणमाणा २ वेयणं उदीरेंति उज्जलं विउलं पगाढं कक्कसं कडुयं फरसं निडुरं खंड तिव्वं दुक्खं दुग्गं दुरहियासं ति " अत्रु । अयं च आलापको वृत्तौ ' इत्यादि-इत्यादि ' निर्दिश्य संक्षिप्य सूचितः, संपूर्णोऽयं जीवाजीवाभिगमसूत्रे तृतीयप्रतिपत्तौ नारक स्वरूपवर्णने द्वितीये उद्देश प० ११७ प्र०, पं. २-८ पर्यन्तम् ॥ २. 'यगडं मु० ॥ ३. “रइयगं ति मोदकचूर्णादि पुनर्मोदकादितया रचितम् औद्देशिकभेदरूपम् " अवृ० ॥ ४. “ वार्दलिका - मेघदुर्दिनम् ” अ० ॥ ५. ' जाव' पदेन 'अणालोइय' इत्यादि तथा 'आलोइय' इत्यादि पूर्ववद् वाच्यम् ॥ . ૪ १५ २० Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१० १५ वियाहपण्णन्तिसुतं [स०५ उ० ६-७ १७. ' आहाकम्मं णं अणवज्जे ' त्ति सयं अन्नमन्नस्स अणुप्पदोवेत्ता भवति, से णं तस्स० एयं तह चेव जाव रायपिंडं । २० १८. ‘आहाकम्मं णं अणवज्जे ' त्ति बहुजणमज्झे पन्नवइत्ता भवति, से णं तस्स जावै अथि आराहणा जाव रायपिंडं । १९. आयरियेँ-उवज्झाए णं भंते ! सैविसयंसि गणं अगिलाए संगिurमाणे अगिलाए उवगिण्हमाणे कतिहिं भवग्गहणेहिं सिज्झति जाव अंतं करेति ? गोतमा ! अत्थेगइए तेणेव भवग्गहणेणं सिज्झति, अत्थेगइए दोच्चेणं भवग्गहणेणं १० सिज्झति, तच्चं पुण भवग्गणं नातिक्कमति । [सु. १९. गणसारखणे अगिलायमाणाणं आयरिय - उवज्झायाणं तन्भवाइतिभवग्गणेहिं सिज्झणा ] [सु. २०. अब्भक्खाणपच्चइयकम्मबंधवत्तव्त्रया ] २०. जे णं भंते ! परं अलिएणं असंतएणं अब्भक्खाणेणं अब्भक्खाति तस्स णं कहप्पगारा कम्मा कजंति ? गोयमा ! जे णं परं अलिएणं असंतएणं अब्भक्खाणेणं अब्भक्खाति तस्स णं तहप्पगारा चेव कम्मा कज्जंति, जत्थेव णं अभिसमागच्छति तत्थेव णं पडिसंवेदेति, ततो से पच्छा वेदेति । सेवं भंते ! २त्तिं ' ० । ॥ पंचमसर छट्टो उद्देसओ ॥ ५.६ ॥ [सत्तमो उद्देसो 'एयण '] [सु. १ - २. परमाणुपुग्गल - दुपदेसियाहखंधाणं एयणादिवत्तव्वया ] १. परमाणुपोग्गले णं भंते ! एयति वेयति जाँव तं तं भावं परिणमति ? गोयमा ! सियँ एयति वेयति जाव परिणमति, सिय णो एयति जाव णो परिणमति । १. अणुपदावतित्ता भवति ला १-२ ॥ ३. पतावतित्ता ला० | १भासइत्ता ला ३ । पभावइत्ता ला ४ ॥ ३. ' जाव' पदेन 'अणालोइय' इत्यादि तथा 'आलोइय' इत्यादि पूर्ववद् वाच्यम् ॥ ४. रिभोवज्झाए ला १ ॥ ५. सविससि 'त्ति स्वविषये अर्थदान- सूत्रदानलक्षणे " अवृ० ॥ ६. 'णे उवगि° ला २॥ ७. दुश्चेणं ला २ ॥ ८. असम्भूतेणं अब्भ' ला १ मु० ।। ९. भसंतवयणेणं ला १ मु० ॥ १०. “ वेदयति - निर्जरयति” अवृ० ॥ ११. न्ति ॥ ५ ॥ ६ ॥ ला १-२ ॥ १२. ' जाव' पदेन 'चलति फंदति खोभति' इत्येवं क्रियापदानि योज्यानि ॥ १३. “सिय एयइ त्ति कदाचिदेजते, कादाचित्कत्वात् सर्वपुद्गलेषु एजनादिधर्माणाम् " अ० ॥ Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १७-२०, १-६] परमाणुपोग्गल-खंधाणं एयणादिवत्तव्वयादि २११ २. [१] दुपदेसिए णं भंते ! खंधे एयति जाव परिणमइ १ गोयमा ! सिय एयति जाव परिणमति, सिय णो एयति जाव णो परिणमति; सिय देसे एयति, देसे नो एयति। [२] तिपदेसिए णं भंते! खंधे एयति०१ गोयमा! सिय एयति १, सिय नो एयति २, सिय देसे एयति, नो देसे एयति ३, सिए देसे एयति, ५ नो देसा एयंति ४, सिय देसा एयंति, नो देसे एयति ५।। [३] चउप्पएसिए णं भंते ! खंधे एयति० १ गोयमा ! सिय एयति १, सिय नो एयति २, सिय देसे एयति, णो देसे एयति ३, सिय देसे एयति, णो देसा एयंति ४, सिय देसा एयंति, नो देसे एयति ५, सिय देसा एयंति, नो देसा एयंति ६। [४] जहा चउप्पदेसिओ तहा पंचपदेसिओ, तहा जाव अणंतपदेसिओ। [सु. ३-८. परमाणुपोग्गल-दुपएसियाइखंधाणं असिधाराओगाहण-अगणि कायमझझाडण-पुक्खलसंवट्टगमेहोल्लीभषण-गंगापाडिसोयागमणवत्तव्यया] ३. [१] परमाणुपोग्गेले णं भंते ! असिधारं वा खुरधार वा ओगाहेजा ? हता, ओगाहेजा। [२] से णं भंते ! तत्थ छिज्जेज्ज वा भिज्जेज्ज वा १ गोतमा ! णो इणढे समढे, नो खलु तत्थ सत्थं कमति । ४. एवं जाव असंखेजपएसिओ। ५. [१] अणंतपदेसिए णं भंते ! खंधे असिधारं वा खुरधारं वा ओगाहेजा ? हंता, ओगाहेजा। [२] से णं तत्थ छिज्जेज वा भिन्जेज वा १ गोयमा! अत्थेगइए छिज्जेज वा भिन्जेन वा, अत्थेगइए नो छिज्जेज वा नो भिजेज वा। ६. एवं अगणिकायस्स मज्झंमज्झेणं । तहिं णवरं 'झियाएज्जा' माणितव्वं । २०. 1. जाव परि° ला१॥ २. °पोग्गला ला १॥ ३. हता, गोयमा! भोगा' ला १॥ ४. से गं तस्थ भंते ! छिज्जेज ला १॥ ५.छजजेज भेज्जेज वा ला २। “छिद्येत द्विधाभावं यायात् । भिद्येत विदारणभावमात्र यायात्" अवृ० ॥ ६. गतिते ला १॥ Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ५ उ०७ ७. एवं पुक्खलसंवट्टगस्स महामेहस्स मज्झमज्झेणं । तहिं 'उल्ले सिया'। ८. एवं गंगाए महार्णदीए पडिसोतं हव्वमागच्छेजा। तहिं 'विणिपायमावज्जेज्जा, उदगावत्तं वा उदगबिंदुं वा ओगाहेजा, से णं तत्थ परियावजेजा'। [सु. ९-१०. परमाणुपोग्गल-दुपदेसियाइखंधाणं सअद्ध-समझ सपदेसियाइवत्तव्वया] ९. परमाणुपोग्गले णं भंते ! किं संअड्ढे समझे सपदेसे ? उदाहु अणड्ढे अमज्झे अपदेसे १ गोतमा ! अणड्ढे अमज्झे अपदेसे, नो संअड्ढे नो समझे नो सपदेसे। १०. [१] दुपदेसिए णं भंते ! खंधे किं सँअद्धे समज्झे सपदेसे ? १० उदाहु अणद्धे अमज्झे अपदेसे १ गोयमा ! सअद्धे अमज्झे सपदेसे, णो अणद्धे णो समझे णो अपदेसे। [२] तिपदेसिए णं भंते ! खंधे० पुच्छा । गोयमा! अणद्धे समज्झे सपदेसे, नो संअद्धे णो अमज्झे णो अपदेसे। [३] जहा दुपदेसिओ तहा जे समा ते भाणियव्वा। जे विसमा ते १५ जहा तिपएसिओ तहा भाणियव्वा । [४] संखेजपदेसिए णं भंते ! खंधे किं संअड्ढे ६, पुच्छा । गोयमा ! सिय सैअद्धे अमझे सपदेसे, सिय अणड्ढे समझे सपदेसे । [५] जहा संखेजपदेसिओ तहा असंखेजपदेसिओ वि, अणंतपदेसिओ वि। [सु. ११-१३. परमाणुपोग्गल-दुपएसियाइखंधाणं परोप्परं फुसणावत्तव्यया] ११. [१] परमाणुपोग्गले णं भंते ! परमाणुपोग्गलं फुसमाणे किं देसेणं देसं फुसति ११ देसेणं देसे फुसति २१ देसेणं सव्वं फुसति ३१ देसेहिं देसं १. °स्स मज्झं ला १॥ २. °णतीए ला १॥ ३. विणिहाय° ला २ मु० । “ विणिघायमावजेज त्ति प्रतिस्खलनम् आपद्येत" अवृ०॥ ४. “पर्यापद्येत विनश्येत्” अवृ०॥ ५. सड्ढे ला १ । सद्धे ला २॥ ६. सद्धे समझे सपएसे ला १.२, नवरं सड्ढे ला २॥ ७. सअड्ढे ला १॥ ८. सभड्ढे अमझे अपएसे ला १-२, नवरं समद्धे ला १॥ ९. सअद्धे ला १॥ १०. अयम् षटसंख्यासूचकः अङ्कः 'सअड्डे १ समझे २ सपदेसे ३ उदाहु अणड्ढे ४ अमज्झे ५ अपदेसे ६' इत्येवं प्रश्नाटकं सूचयति ॥ ११. सअड्ढे ला २ ॥ १२. अणद्ध ला १॥ Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ७-१३] परमाणुपोगल-खंधाणं सभद्धाइ-फुसणावत्तव्वया फुसति ४ ? देसेहिं देसे फुसति ५१ देसेहिं सव्वं फुसति ६१ सव्वेणं देसं फुसति ७१ सव्वेणं देसे फुसति ८ १ सव्वेणं सव्वं फुसति ९१ गोयमा ! नो देसेणं देसं फुसति, नो देसेणं देसे फुसति, नो देसेणं सव्वं फुसति, णो देसेहिं देसं फुसति, नो देसेहिं देसे फुसति, नो देसेहिं सव्वं फुसति, णो सव्र्वेणं देसं फुसति, णो सव्वेणं देसे फुसति, सव्वेणं सव्वं फुसति । [२] एवं परमाणुपोग्गले दुपदेसियं फुसमाणे सत्तम - णवमेहिं फुसति । [३] परमाणुपोग्गले तिपदे सियं फुसमाणे निष्पच्छिमएहिं तिहिं फुसति । [४] जहा परमाणुपोरंगलो तिपदेसियं फुंसाविओ एवं फुसावेयव्वी जाव अणतपदेसिओ । १२. [१] दुपदेसिए णं भंते ! खंधे परमाणुपोग्गलं फुसमाणे ० पुच्छा ? १० ततिय-नवमेहिं फुसति । [२] दुपए सिओ दुपदेसियं फुसमाणो पढम-तइय-सत्तम-णवमेहिं फुसति । [३] दुपएसओ तिपदेसियं फुसमाणो आदिल्लएहि य पच्छिल एहि य तिहिं फुसति, मज्झिमएहिं तिहिं वि पडिसेहेयव्वं । [४] दुपदेसिओ जहा तिपदेसियं फुसावितो एवं फुसावेयन्वो जाव अणतपदेसियं । १३. [१] तिपदेसिए णं भंते ! खंधे परमाणुपोग्गलं फुसमाणे० पुच्छा । ततिय-छट्ट - नवमेहिं फुसति । [२] तिपदेसिओ दुपदेसियं फुसमाणो पढमएणं ततियएणं चउत्थ छट्ठसत्तम - वहिं फुसति । [३] तिपदेसिओ तिपदेसियं फुसमाणो सव्वेसु वि ठाणेसु फुसति । [४] जहा तिपदेसिओ तिपदेसियं फुसावितो एवं तिपदेसिओ जाव अणतपएसिएणं संजोएयव्वो । [५] जहा तिपदेसिओ एवं जाव अणतपएसिओ भाणियव्वो । १. 'पोग्गले ला १ ॥ २. फुसातितो ला २ ॥ ३. दुपदेसियं फु० मु० ॥ ४. मादिल्लेहि य पच्छिलेहि य ला २ ॥ ५. पुच्छा । गोयमा ! ततिय' ला १ ॥ ६. एणं जोएतन्वो ला १ ॥ २१३ १५ २० २५ Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१४ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०५ उ०७ -- [सु. १४-२८ परमाणुपुग्गल-दुपदेसियाइखंधसंबंधिदव्य-खेत्त भावाणं कालओ पत्तव्यया] १४. [१] परमाणुपोग्गले णं भंते ! कालतो केवैच्चिरं होति १ गोयमा ! जहन्नेणं एगं समयं, उक्कोसेणं असंखेनं कालं । [२] एवं जाव अणंतपदेसिओ। १५. [१] एगपदेसोगाढे णं भंते ! पोग्गले सेएँ तम्मि वा ठाणे अन्नम्मि वा ठाणे कालओ केचिरं होइ ? गोयमा ! जहन्नेणं एगं समयं, उक्कोसेणं आवलियाए असंखेज्जइभागं । [२] एवं जाव असंखेजपदेसोगाढे । १. [३] एगपदेसोगाढे णं भंते ! पोग्गले निरेए कालओ केचिरं होइ ? गोयमा ! जहन्नेणं एगं समयं, उक्कोसेणं असंखेनं कालं । [४] एवं जाव असंखेजपदेसोगाढे । १६. [१] एगगुणकालए णं भंते ! पोग्गले कालतो केवंचिरं होइ ? गोयमा ! जहन्नेणं एगं समयं, उक्कोसेणं असंखेनं कालं । १५ [२] एवं जाव अणंतगुणकालए। १७. एवं वेण्ण-गंध-रस-फास. जाव अणंतगुणलुक्खे । .... १८. एवं सुहुमपंरिणए पोग्गले। १९. एवं बादरपरिणए पोग्गले। २०. सद्दपरिणते णं भंते ! पुग्गले कालओ केवचिरं होइ ? गोयमा ! २० जहन्नेणं एंगं समयं उक्कोसेणं आवलियाए असंखेजइभागं । २१. असद्दपरिणते जहा एगगुणकालए। १. °वचिरं ला१-२॥ २. पुग्गले ला २, अत्र प्रतौ क्वचित् 'पुग्गले' क्वचिच 'पोग्गले' इति उभयथाऽपि पाठः ॥ ३. “सेए त्ति सैजः-सकम्पः" अवृ०॥ ४. तम्मि वा अण्णम्मि वा ठाणे म' ला १ ॥ ५. केचिरं ला २॥ ६. “निरेए त्ति निरेजः-निष्प्रकम्पः” अवृ०॥ ७. केच्चिरं ला ॥ ८. वच्चिरं ला १॥ ९. धन्नरसगंधफास ला १॥१०. परिणामए ला.१॥ ११. एकं ला १॥ Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १४-२९] परमाणुआइसंबंधिदव्व-खेत्त-भावाणं कालओ वत्तव्वया २१५ २२. परमाणुपोग्गलस्स णं भंते ! अंतरं कालतो केवंचिरं होइ ? गोयमा ! जहन्नेणं एगं समयं, उक्कोसेणं असंखेनं कालं। २३. [१] दुप्पदेसियस्स णं भंते ! खंधस्स अंतरं कालओ केवंचिरं होइ ? गोयमा ! जहन्नेणं एगं समयं, उक्कोसेणं अणंतं कालं । [२] एवं जाव अणंतपदेसिओ। २४. [१] एगपदेसोगाढस्स णं भंते ! पोग्गलस्स सेयस्स अंतरं कालतो केवंचिरं होइ १ गोयमा ! जहन्नणं एगं समयं, उक्कोसेणं असंखेनं कालं। [२] एवं जाव असंखेजपदेसोगाढे । २५. [१] एगपदेसोगाढस्स णं भंते ! पोग्गलस्स निरेयस्स अंतरं कालतो केचिरं होइ ? गोयमा ! जहन्नेणं एगं समयं, उक्कोसेणं आवलियाए १० असंखेज्जइभागं। [२] एवं जाव असंखेजपएसोगाढे । २६. वैण्ण-गंध-रस-फास-सुहुमपरिणय-बादरपरिणयाणं ऐतेसिं ज ञ्चेव संचिट्ठणा तं चेव अंतरं पि भाणियव् । २७. सद्दपरिणयस्स णं भंते ! पोग्गलस्स अंतर कालतो केवचिरं होइ १ १५ गोयमा ! जहन्नेणं ऐगं समयं, उक्कोसेणं असंखेनं कालं। २८. असदपरिणयस्स णं भंते ! पोग्गलस्स अंतरं कालओ केवचिरं होइ ? गोयमा ! जहन्नणं एगं समयं, उँकोसेणं आवलियाए असंखेज्जइभागं । [सु. २९. दवट्ठाणाउय-खेत्तट्ठाणाउय-ओगाहणट्ठाणाउय ____ भाट्ठाणाउयाणं अप्पाबहुयं] | .. २९. एयस्स णं भंते! दव्वट्ठाणाउयस्स खेत्तट्ठाणाउयस्स ओगाहणट्ठाणाउयस्स भावट्ठाणाउयस्स कयरे कयरेहिंतो जाव विसेसाहिया वा १ गोयमा! सव्वत्थोवे खेत्तट्ठाणाउए, ओगाहणट्ठाणाउए असंखेजगुणे, दव्वट्ठाणाउए असंखेज्जगुणे, भावट्ठाणाउए असंखेजगुणे। १. केच्चिरं ला १॥ २. केवच्चिरं ला १॥ ३. वण्ण-रस-गंध-फास ला १॥ ४. एतेसिं जं चेव मु०॥ ५. एकं ला १-२ ॥ ६. असंखिज्जतिकालं ला २॥ ७. उक्कस्सेणं ला १॥ ८, कयरे जाव ला१-२॥ Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...... धियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०५ उ०७ खेचोगाहण-दव्वे भावट्ठाणाउयं च अप्पबहुं । खेत्ते सव्वत्थोवे' सेसा ठाणा असंखगुणा ॥१॥ ..... [सु. ३०-३६. चउच्चीसइदंडगेसु सारंभाइवत्तव्यया] ३०. [१] नेरइया णं भंते ! किं सारंभा सपरिग्गहा ? उदाहु अणारंभा ५ अपरिग्गहा ? गोयमा ! नेरइया सारंभा सपरिग्गहा, नो अणारंभा णो अपरिग्गहा। [२] से केणद्वेणं जाव अपरिग्गहा ? गोयमा ! नेरइया णं पुढविकायं समारंभंति जाव तसकायं समारंभंति, सरीरा परिग्गहिया भवंति, कम्मा परिग्गहिया भवंति, सचित्त-अचित्त-मीसयाई दव्वाइं परिग्गहियाई भवंति; से तेणटेणं तं चेव । ३१. [१] असुरकुमारा णं भंते ! किं सौरंभा सपरिग्गहा ? उदाहु १० अणारंभा अपरिग्गहा ? गोयमा! असुरकुमारा सारंभा सपरिग्गहा, नो अणारंभा अपरिग्गहा। [२] से केणटेणं० १ गोयमा ! असुरकुमारा णं पुढविकायं समारंभंति जाव तसकायं समारंभंति, सरीरा परिग्गहिया भवंति, कम्मा परिग्गहिया भवंति, भवणा परि० भवंति, देवा देवीओ मणुस्सा मणुस्सीओ तिरिक्खजोणिया १५ तिरिक्खजोणिणीओ परिग्गहियाओ भवंति, आसण-सयण-भंडमत्तोवगरणा परिग्गहिया भवंति, सचित्त-अचित्त-मीसयाई दव्वाइं परिग्गहियाई भवंति; से तेणद्वेणं तहेव। . [३] एवं जाव थणियकुमारा। ३२. एगिदिया जहा नेरइया । ३३. [१] बेइंदिया णं भंते ! किं सारंमा सपरिग्गहा १० तं चेव जाव ‘सरीरा परिग्गहिया भवति, बाहिरया भंडमत्तोवगरणा परि० भवंति, सचित्तअचित्त० जाव भवंति। [२] एवं जाव चउरिंदिया। १. स्थोबा ला१-२॥ २. असंखेजा॥१॥ मु०॥ ३. सारंभा पुच्छा? ला१-२ मु०॥ ४. "इह भाण्डानि मृण्मयभाजनानि । मात्राणि कांस्यभाजनानि। उपकरणानि लौही-कडच्छुकादीनि" अवृ०॥ ५. “बाहिरया भंडमत्तोवगरण त्ति उपकारसाधाद् द्वीन्द्रियाणां शरीररक्षाथै तत्कृतगृहकादीनि" अवृ०॥ Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०° ३०-३४] चउवीसदंडगेसु सारंभाइवत्तव्वया ... ३४. पंचेंदियतिरिक्खजोणिया णं भंते ! तं चेव जाव कम्मा परिग्गहिया भवंति, टंका कूडा सेला सिहरी पन्भारा परिग्गहिया भवंति, जल-थल-बिल-गृहलेणां परिग्गहिया भवंति, उज्झर-निझर-चिलल-पलल-वप्पिणी परिग्गहिया भवंति, अंगड-तडाग-दह-नदीओ वॉवि-पुक्खरिणी-दीहिया गुंजौलिया सँरा सरपंतियाओ सरसरपंतियाओ बिलपंतियाओ परिग्गहियाओ भवंति, औराम-उज्जाणाँ काणणा ५ वणाई वणसंडाई वणराईओ परिग्गहियाओ भवंति, देवउल-सभा-पवा-थूभा खाँतिय-पॅरिखाओ परिग्गहियाओ भवंति, पौगारऽद्यालैंग-चैरिया-दौर-गोपुराँ परिग्गहिया भवंति, पौसाद-धैर-सरण-लेण-आवणा परिग्गहिता भवंति, सिंघाडगतिग-चउक्क-चच्चर-चैउम्मुह-महापँहा परिग्गहिया भवंति, सगड-रह-जाण-जुग्गगिल्लि-थिल्लि-सीय-संदमाणियाओ परिग्गहियाओ भवंति, "लोही-लोईंकडाह- १० १. “छिन्नटङ्काः" अवृ०॥ २. “कूटानि-शिखराणि वा हस्त्यादिबन्धनस्थानानि वा" अवृ०॥ ३. "मुण्डपर्वताः" अवृ०॥ ४. “शिखरिणः-शिखरवन्तो गिरयः" अवृ०॥ ५. "ईषदवनता गिरिदेशाः" अव०॥ ६. ग्रहा-लेणा मु० । गृहलयणा ला २॥ ७. “लेण ति उत्कीर्णपर्वतगृहम्" अवृ०॥ ८. “अवझरः पर्वततटाद् उदकस्य अधःपतनम्” अवृ०॥ ९. “निर्झरः उदकस्य स्रवणम्" अवृ०॥१०. "चिल्लल त्ति चिक्खल्लमिश्रोदको जलस्थानविशेषः" अवृ०॥ ११. “प्रह्लादनशीलः” अवृ० ॥ १२. “केदारवान् तटवान् वा देशः, केदार एव इति अन्ये" अवृ०॥ १३. “कूपः" अवृ०॥ १४. “वापी-चतुरस्रो जलाशयविशेषः" अवृ०॥ १५. "पुष्करिणी-वृत्तः स एव, पुष्करवान् वा' अवृ०॥ १६. दीहिय-गुंजालिय-सरा ला १-२ । “दीहिय त्ति सारिण्यः" अवृ०॥ १७. "वक्रसारिण्यः" अवृ०॥ १८. “सरांसिस्वयंसम्भूतजलाशयविशेषाः" अवृ०॥ १९. “सरःपङ्क्तयः" अवृ०॥ २०. “यासु सरःपङ्क्तिषु एकस्मात् सरसः अन्यस्मिन् , अन्यस्माद् अन्यत्र, एवं सञ्चारकपाटकेन उदकं सञ्चरति ताः •॥ २१. "आरमन्ति येषु माधवीलतादिषु दम्पत्यादीनि ते आरामाः” अवृ०॥ २२. उजाण-का ला १॥ २३. "उद्यानानि-पुष्पादिमवृक्षसंकुलानि उत्सवादौ बहुजनभोग्यानि" अवृ०॥ २४. वणा वसंडा वणराईमो ला १.२। “वनानि नगरवि. प्रकृष्टानि। वनखण्डाः (वनषण्डाः)-एकजातीयवक्षसमूहात्मकाः" अव०॥ २५. देउल°ला। २६. °सम-पव-थूभ-खातिय ला १.२॥ २७. "खातिकाः-उपरिविस्तीर्णाधःसकटखातरूपाः" अवृ०॥२८. “परिखाः-अध उपरि च समखातरूपाः" अवृ०॥ २९. पागारगहालगचरियादारा गोपुरा ला १। पागारिट्टालग° ला १॥ ३०. “अट्टालग त्ति प्राकारोपरि आश्रयविशेषाः" अवृ०॥ ३१. “चरिका-गृहप्राकारान्तरे हस्त्यादिप्रचारमार्गः” अवृ०॥ ३२. “द्वारखडक्तिका" अवृ०॥ ३३. “गोपुरं-नगरप्रतोली" अवृ०॥ ३४. “प्रासादा देवानां राज्ञां च भवनानि अथवा उत्सेधबहलाः प्रासादाः" अवृ०॥ ३५. "गृहाणि-सामान्यजनानाम सामान्यानि वा" अवृ०॥ ३६. “शरणानि तृणमयावसरिकादीनि" अवृ० ॥ ३७. “आपणाः-हटाः" अवृ०॥ ३८. सिंगाडग ला २॥ ३९. “चतुर्मुखदेवकुलकादि" अवृ०॥ ४०. पहपहा ला १।५१. “लौही मण्डकादिपचनिका" अवृ०॥ ४२. "लोहकडाह त्ति कवेल्ली" अवृ०॥ Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २१८ वियाहपण्णत्तिसुत्त [स०५ उ०७-८ कंडच्छुया परिगहिया भवंति, भवणां परिग्गहिया भवंति, देवा देवीओ मणुस्स मणुस्सीओ तिरिक्खजोणिया तिरिक्खजोणिणीओ आसण-सयण-खंभ-भंड-सचित्ता अचित्त-मीसयाई दन्वाइं परिग्गहियाई भवंति; से तेणट्टेणं० । ३५. जहा तिरिक्खजोणिया तहा मणुस्सा वि भाणियव्वा। ५ ३६. वाणमंतर-जोतिस-वेमाणिया जहा भवणवासी तहा नेयव्वा । - [सु. ३७-४४. पंचप्पयारहेउ-अहेऊणं पत्तन्वया] *३७. पंच हेतू पण्णता, तं जहा–हेतुं जाणति, हेतुं पासति, हेतुं बुज्झति, हेतुं अभिसमागच्छति, हेतुं छउमत्थमरणं मरति। ३८. पंचेव हेतू पण्णत्ता, तं जहा--हेतुणा जाणति जाव हेतुणा १० छउमत्थमरणं मरति । ३९. पंच हेतू पण्णत्ता, तं जहा-हेतुं न जाणइ जाव हेतुं अण्णाणमरणं मरति। ४०. पंच हेतू पण्णत्ता, तं जहा-हेतुणा ण जाणति जाव हेतुणा अण्णाणमरणं मरति । ४१. पंच अहेऊ पण्णत्ता, तं जहा-अहेउं जाणइ जाव अहेउं केवलिमरणं मरति। ४२. पंच अहेऊ पण्णता, तं जहा- अहेउणा जाणइ जाव अहेउणा केवलिमरणं मरइ। ४३. पंच अहेऊ पण्णता, तं जहा-अहेउं न जाणइ जाव अहेउं छउमत्थमरणं मरइ। २० १. कडुच्छया ला १। कडच्छया ला २। “कडच्छुय त्ति परिवेषणार्थों भाजनविशेषः" अवृ० । भाषायाम् “कडछी अथवा कडछो"। मुद्रितमूले मुद्रितवृत्तौ च 'कडुच्छुया' इति पाठः ॥ २. परिग्गिहिया ला १॥ ३. "भवण त्ति भवनपतिनिवासः" अवृ०॥ ४. ३७ तः ४४ पर्यन्तं सूत्राष्टकं व्याख्याय, अन्ते वृत्तिकृद्भिस्तदुर्गमत्वमपि सूचितम्, तथा च वृत्ति :- "गमनिकामात्रमेवेदम् अष्टानामपि सूत्राणाम्। भावार्थ तु बहुश्रुता विदन्ति" ॥ ५. पंच हे ला १॥ Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३५-४४, १-४] पंचप्पयारहेउ-अहेउवत्तव्वयाइ २१९ ४४. पंचे अहेऊ पण्णता, तं जहा-अहे उणा न जाणइ जाव अहेउणा छउमत्थमरणं मरइ। सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। ॥ पंचमसंप सत्तमो उद्देसओ समत्तो ॥५.७॥ [अट्ठमो उद्देसो ‘नियंठ'] [सु. १-२. भगवओ सिस्साणं नारयपुत्त-नियंठिपुत्ताणं एगत्थविहरणं] १. तेणं कालेणं तेणं समएणं जाँव परिसा पडिगता। तेणं कालेणं तेणं समएणं समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतेवासी नारयपुत्ते नामं अणगारे पगतिभद्दए जॉव विहरति । २. तेणं कालेणं तेणं समएणं समणस्स भगवओ महावीरस्से अंतेवासी १० नियंठिपुत्ते णामं अणगारे पगतिभद्दए जाव विहरति । [सु. ३-४. पुग्गलपच्चइयसअद्ध-समझ-सपदेसादिविसयाए ___ नियंठिपुत्तपुच्छाए नारयपुत्तस्स पच्चुत्तरं] ३. तए णं से नियंठिपुत्ते अणगारे जेणामेव नारयपुत्ते अणगारे । तेणेव उवागच्छंति, उवागच्छित्ता नारयपुत्तं अणगारं एवं वदासी-सव्वपोग्गला है। ते अजो! किं संअड्ढा समज्झा सपदेसा ? उदाहु अणड्ढा अमज्झा अपएसा ? 'अन्जो' ति नारयपुत्ते अणगारे नियंठिपुत्तं अणगारं एवं वदासीसव्वपोग्गला मे अजो! सैअड्ढा समज्झा सपदेसा, नो अणड्ढा अमज्झा , अपएसा। ४. [१] तए णं से नियंठिपुत्ते अणगारे नारदपुत्तं अणगारं एवं २० वदासी-जति णं ते अजो! सव्वपोग्गला सअड्ढा समज्झा सपदेसा, नो अणड्ढा १. पंचेत्र मला १॥ २. "सयस्स सत्तमओ ॥ ३. °णं जाव परिसा ला २ ॥ ४. 'जाव' शब्देन पूर्वसूचितं 'समोसढे' पर्यन्तं भगवद्वर्णनं तथा परिषदो वर्णनं च योजनीयम् ॥ ५. स्स जाव अंते° मु०॥ ६. 'जाव'पदेन ‘विणीए' इत्यादिकः श्रमणवर्णकः पूर्वसूचितो योजनीयः॥ ७. णारदपु ला१॥ ८. °च्छति, तेणेव उवा ला॥ ९. सधा पो मु०॥ १०. समद्धा ला१॥ ११. उवाहु अणद्धा म° ला१ ॥ १२. वदासि ला१ । वयासि ला२ ॥ १३. सभद्धा लार, अत्र पुस्तके क्वचित् 'अदा' तथा क्वचित् ‘अड्ढा' इत्येवं द्विधा पाठः ॥ १४. वदासि जति ला१॥ Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२० वियाहपण्णत्तिसुत्तं .. [स०५ उ०८ अमज्झा अपदेसा; किं दव्वादेसेणं अजो! सव्वपोग्गला सअड्ढा समज्झा संपदेसा, नो अणड्ढा अमज्झा अपदसा ? खेत्तादेसेणं अज्जो ! सव्वपोग्गला सअड्ढा समज्झा सपदेसा? तह चेव । कालादेसेणं०? तं चेव । भीवादेसेणं अजो!०१ तं चेव। [२] तेए णं से नारयपुत्ते अणगारे नियंठिपुत्तं अणगारं एवं वैदासीदबादेसेण वि मे अज्जो ! सव्वपोग्गला सअड्ढा समझा सपदेसा, नो अणड्ढा अमज्झा अपदेसा; खेत्ताएसेण वि सव्वपोग्गला सअड्ढा०; तह चेव कालादेसेण वि; तं चेव भावादेसेण वि। [सु. ५-९. दयादिआदेसेहिं सव्यपोग्गलाणं नारयपुत्तपस्वणाए नियंठिपुत्तकयनिसहाणंतरं नारयपुत्तस्स नियंठिपुत्तं पइ सब्भावपरूवणत्थं विनत्ती, नियंठिपुत्तकयं दव्यादिआदेसेहिं पुग्गलमप्पाबहुयपुव्वयं समाहाणं च] ५. तए णं से नियंठिपुत्ते अणगारे नारयपुत्तं अणगारं एवं वयासी-जति णं अज्जो ! दव्वादेसणं सव्वपोग्गला सअड्ढा समज्झा सपएसा, नो अणड्ढा अमज्झा अपएसा; एवं ते परमाणुपोग्गले वि सअड्ढे समज्झे सपएसे, णो अणड्ढे अमज्झे अपएसे; जति णं अजो! खेत्तादेसेण वि सव्वपोग्गला सअ०३, जाव एवं ते एगपदेसोगाढे वि पोग्गले सअड्ढे समज्झे सपदेसे; जति णं अज्जो ! कालादेसेणं सवपोग्गला सअड्ढा समज्झा सपएसा, एवं ते एगसमयठितीए वि पोग्गले ३ तं चेव, जति णं अजो! भावादेसेणं सबपोग्गला सअड्ढा समज्झा सपएसा ३, एवं ते एगगुणकालए वि पोग्गले सअड्ढे ३ तं चेव; अह ते एवं न भवति, तो जं वदसि दबादेसेण वि सव्वपोग्गला सअ० १. “दव्वादेसेणं ति द्रव्यप्रकारेण द्रव्यतः परमाणुत्वादि आश्रित्य इति यावत्" अवृ० ।। २. सव्वे पोग्ग ला१॥ ३. “इह च यत् सविपर्ययसार्धादिपुद्गलविचारे प्रक्रान्ते सप्रदेशाऽप्रदेशा एव ते प्ररूपिताः, तत् तेषां प्ररूपणे सार्धत्वादि प्ररूपितमेव भवति इति कृत्वा इति अवसेयम्" अवृ०॥ ४. “खेत्तादेसेणं ति एकप्रदेशावगाढत्वादिना" अवृ०॥ ५. समद्धा० तह चेव लार ॥ ६. तहेव चेव मु० ।। ७. “कालादेसेणं ति एकादिसमयस्थितिकेन" अवृ०॥ ८. "भावादेसेणं ति एकगुणकालकत्वादिना" अवृ०॥ ९. तते ला१-२॥ १०. वदासि ला१॥ ११. अणद्धा ला॥ १२. सव्वे पो मु०॥ १३. तृतीयाङ्केन 'जाव'पदेन च 'सअड्ढा समज्झा सपदेसा' इत्यादिकं योजनीयम् ॥ १४. गले सभड्ढे, समझे, संपदेसे० तं चेव ला१॥ १५. सम० ३, एवं ते ला१.२॥ १६. एवं भं° ला१-२॥ Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०५-९] नारयपुत्तपरूवणानिसेहपुव्वं नियंठिपुत्तकयं समाहाणं २२१ ३, नो अणड्ढा अमज्झा अपदेसा, एवं खेत्तादेसेण वि, काला०, भावादेसेण वि तं णं मिच्छा। ६. तए णं से नारयपुत्ते अणगारे नियंठिपुत्तं अणगारं एवं वदासिनो खलु वयं देवाणुप्पिया ! एतमह्र जाणामो पासामो, जति णं देवाणुप्पिया ! नो गिलोयंति परिकहित्तए तं इच्छामि णं देवाणुप्पियाणं अंतिए एतमढें सोचा , निसम्म जाणित्तए । ७. तए णं से नियंठिपुत्ते अणगारे नारयपुत्तं अणगारं एवं वदासीदव्वादेसेण वि मे अजो संव्वपोग्गला सपदेसा वि अपदेसा वि अणंता । खेत्तादेसेण वि एवं चेव । कालादेसेण वि भावादेसेण वि एवं चेव। जे दव्वतो अपदेसे से खेत्तओ नियमा अपदेसे, कालतो सिय सपदेसे सिय अपदेसे, १० भावओ सिय सपदेसे सिय अपदेसे । जे खेतओ अपदेसे से दव्वतो सिय सपदेसे सिय अपदेसे, कालतो भयणाए, भावतो भयणाए । जहा खेत्तओ एवं कालतो । भावतो जे दव्वतो सपदेसे से खेत्ततो सिय सपदेसे सिय अपदेसे, एवं कालतो भावतो वि । जे खेत्ततो सपदेसे से दव्वतो नियमा सपदेसे, कालओ भयणाए, भावतो भयणाए । जहा दव्वतो तहा कालतो भावतो वि। ८. एतेसि णं भंते ! पोग्गलाणं दव्वादेसेणं खेत्तादेसेणं कालादेसेणं भावादेसेणं सपदेसाण य अपदेसाण य कतरे कतरेहिंतो जाव विसेसाहिया वा ? नारयपुत्ता! सव्वत्थोवा पोग्गला भावादेसेणं अपदेसा, कालादेसेणं अपदेसा असंखेजगुणा, दवादेसेणं अपदेसा असंखेजगुणा, खेत्तादेसेणं अपदेसा असंखेजगुणा, खेत्तादेसेणं चेव सपदेसाँ असंखेजगुणा, दव्वादेसेणं सपदेसा विसेसाहियाँ, २० कालादेसेणं सपदेसा विसेसाहियाँ, भावादेसेणं सपदेसा विसेसाहियाँ । ९. तए णं से नारयपुत्ते अणगारे नियंठिपुत्तं अणगारं वंदइ नमसइ, नियंठिपुत्तं अणगारं वंदित्ता नमंसित्ता एतमटुं सम्मं विणएणं भुजो भुजो खामेति, २त्ता संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे विहरइ । १. वदासि णो खलु अहं देवा' ला १॥ २. गिलायंति, तं ला २॥ ३. वदासि ला १॥ ४. सव्वे पो मु०॥५. साणं अपदे ला१॥ ६. °यपोत्ता ला१॥ ७. °सा संखेज ला॥ ८. °या वा, का ला १ ॥ ९. °या चा, भा' ला १॥ १०. °या वा। [९.] तए ला १॥ ११. संजमेणं जाव विह ला १॥ Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०५ उ०८ [सु. १०-१३. जीव-चउव्धीसइदंडग-सिद्धेसु षड्ढी-हाणी-अपट्टितत्तवत्तव्यया] १०. 'भंते!' ति भगवं गोतमे समणं जाव एवं वदासी-जीवा णं भंते ! किं वड्डंति, हायंति, अवट्ठिया ? गोयमा ! जीवा णो वड्डंति, नो हायंति, अवट्ठिता। ११. नेरतिया णं भंते ! किं वदति, हायंति, अवट्ठिता १ गोयमा ! नेरइया वेड्ढंति वि, हायंति वि, अवट्ठिया वि। १२. जहा नेरइया एवं जाव वेमाणिया। १३. सिद्धा णं भंते !० पुच्छा। गोयमा ! सिद्धा वड्डंति, नो हायंति, अवहिता वि। [सु. १४. जीवेसु सव्यद्धाअवद्वितत्तपरूषणा] १४. जीवा णं भंते ! केवतियं कालं अवट्ठिता ? गोयमा ! सव्वद्धं । [सु. १५-१९. चउषीसदंडगेसु षड्ढी-हाणी-अवद्वितकालमाणपरूषणा] १५. [१] नेरतिया णं भंते ! केवतियं कालं वड्ढंति ? गोयमा ! जहन्नेणं एंगं समयं, उक्कोसेणं आवलियाए असंखेजतिभागं । [२] एवं हायति । [३] नेरइया णं भंते ! केतियं कालं अवट्ठिया ? गोयमा ! जहन्नेणं ऐगं समयं, उक्कोसेणं चउव्वीसं मुहुत्ता। [४] एवं सत्तसु वि पुढवीसु ‘वड्दति, हायंति' भाणियव्वं । नवरं अवट्टितेसु इमं नाणत्तं, तं जहा—रयणप्पभाए पुढवीए अडतालीसं मुहुत्ता, २० सक्करप्पभाए चोइँस रोइंदियाई, वालुयप्पभाए मासं, पंकप्पभाए दो मासा, धूमप्पभाए चत्तारि मासा, तमाए अट्ठ मासा, तमतमाए बारस मासा। १. गोतमे जाव मु० ॥ २. वड्डते ला २॥ ३. एकं समय, उक्कस्सेणं ला १ ॥ ४. °वइकालं ला१॥ ५. एकं ला१ । इकं ला२ ॥ ६. °उवीसाई मु° ला२ ॥ ७. “एवं रत्नप्रभादिषु यो यत्र उत्पाद-उद्वर्तनाविरहकालः चतुर्विंशतिमुहूर्तादिकः व्युत्क्रान्तिपदे अभिहितः" इत्यादिके वृत्तिपाठे यद् व्युत्क्रान्तिपदं निर्दिष्टं तत् पदं प्रज्ञापनासूत्रे षष्ठं वर्तते, महावीर० प० पृ. १६३-१८३ ॥ ८. चउदस ला१॥ ९. रातिदियाणं, वा मु० ॥ Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १०-२०] जीवाईसु वड्ढी-हाणी-अवट्टितत्तवत्तव्ययादि २२३ १६. [१] असुरकुमारा वि वड्डंति हायंति, जहा नेरइया। अवट्ठिता जहन्नणं एवं समयं, उक्कोसेणं अट्ठचत्तालीसं मुहुत्ता। [२] एवं दसविहा वि। १७. एगिदिया वड्दति वि, हायंति वि, अवट्ठिया वि । एतेहिं तिहि वि जहन्नेणं एकं समयं, उक्कोसेणं आवलियाए असंखेजतिभागं । १८. [१] बेइंदिया वड्डंति हायंति तहेव । अवद्विता जहन्नेणं एवं समयं, उक्कोसेणं दो अंतोमुहुत्ता। [२] एवं जाव चतुरिंदिया। १९. अवसेसा सव्वे वड्दति', हायंति तहेव । अवट्ठियाणं णाणत्तं इमं, तं जहा—सम्मुच्छिमपंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं दो अंतोमुहुत्ता । गब्भवतियाणं १० चउव्वीस मुहुत्ता । सम्मुच्छिममणुस्साणं अट्ठचत्तालीसं मुहुत्ता। गन्भवतियमणुस्साणं चउव्वीसं मुहुत्ता। वाणमंतर-जोतिस-सोहम्मीसाणेसु अट्टचत्तालीसं मुहुत्ता। सणंकुमारे अट्ठारस रातिदियाइं चत्तालीस य मुहुत्ता । माहिंदे चउवीसं रातिदियाई, वीस य मुहुत्ता। बंभलोए पंच चत्तालीसं रातिंदियाइं । लंतए नउतिं रातिदियाइं। महासुक्के सँढे रातिदियसतं । सहस्सारे दो रातिदियसताई। आणय-पाणयाणं १५ संखेजा मासा। आरणऽच्चुयाणं संखजाई वासाइं। एवं गेवेजंगदेवाणं । विजय-वेजयंत-जयंत-अपराजियाणं असंखिज्जाई वाससहस्साई। सव्वट्ठसिद्धे य पलिओवमस्स संखेजतिभागो। एवं भाणियव्वं-वड्दति हायंति जहन्नेणं एवं समयं, उक्कोसेणं आवलियाए असंखेज्जतिभागं; अवट्ठियाणं जं भणियं । २० [सु. २०. सिद्धेसु वड्ढी-अवद्वितकालमाणपरूषणा] २०. [१] सिद्धा ण भंते ! केवतियं कालं वड्दति ? गोयमा ! जहण्णेणं एकं समयं, उक्कोसेणं अट्ठ समया। [२] केवतियं कालं अवट्ठिया ? गोयमा ! जहन्नेणं एक्कं समयं, उक्कोसेणं छम्मासा। १. इकं ला २ ॥ २. जभागं ला १॥ ३. बेदिया ला १॥ ४. ति वह चेव । अव ला १॥ ५. अत्तालीसं ला १॥ ६. नउइं ला १॥ ७. सदि ला २ मु०॥ ८. पाणएसु सं° ला२॥ ९. 'जदेवा मु०॥ Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२४ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०५ उ० ८९ [सु. २१-२८. जीव-चउव्वीसइदंडग-सिद्धेसु सोघचयाइचउभंगीपत्तव्यया] २१. जीवा णं भंते ! किं सोवचया, सावचया, सोवचयसावचया, निरुवचयनिरवचया ? गोयमा ! जीवा णो सोवचया, नो सावचया, णो सोवंचयसावचया, निरुवचयनिरवचया। २२. एगिंदिया ततियपदे, सेसा जीवा चउहि वि पैदेहिं भाणियव्वा । २३. सिद्धा णं भंते ! ० पुच्छा । गोयमा ! सिद्धा सोवचया, णो सावचया, णो सोवचयसावचया, निरुवचयनिरवचया । २४. जीवा णं भंते ! केवतियं कालं निरुवचयनिरवचया १ गोयमा! सव्वद्धं । २५. [१] नेरतिया णं भंते ! केवतियं कालं सोवचया ? गोयमा ! जहन्नेणं एकं समयं, उक्कोसेणं आवलियाए असंखेजइभागं । [२] केवतियं कालं सावचया १ एवं चेव । [३] केवतियं कालं सोवंचयसावचया ? एवं चेव। .. [४] केवतियं कालं निरुवचयनिरवचया ? गोयमा ! जहन्नेणं एक १५ समयं, उक्कोसेणं बारस मुहुत्ता। २६. एगिदिया सव्वे सोवचयसावचया सव्वद्धं । . .. २७. सेसा सव्वे सोवचया वि, सावचया वि, सोवचयसावचया वि, निरुवचयनिरवचया वि जहन्नेणं एंगं समयं, उक्कोसेणं आवलियाए असंखेजतिभागं अवट्ठिएहिं वकंतिकालो भाणियव्वो। . २८. [१] सिद्धा णं भंते ! केवतियं कालं सोवचया १ गोयमा ! जहन्नेणं एवं समयं, उक्कोसेणं अट्ठ समया । २० १. सोवचया सावचया, णिरुपचया णिरपचया। ला १॥ २. पदेहि वि भा' मु०॥ ३. °चया साव ला १॥ ४. एक्कं ला १-२॥ ५. “वक्कंतिकालो भाणियव्वो-विरहकालो वाच्यः" अवृ० । एतद्विषये विशेषज्ञानाय प्रज्ञापनासूत्रगतं षष्ठं व्युत्क्रान्तिपदं समवलोक्यम् ॥ Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ रायगिहनगर पश्चभिण्णावत्तग्वयां [२] केवतियं कालं निरुवचयनिरखचया ? जहन्नेणं एक्कं समयं, सु०२१-२८, १-३] उक्कोसेणं छम्मासा । सेवं भंते! सेवं भंते! ति० । ॥ पंचमसए अट्टमो उद्देसो ॥ ५.८ ॥ [नवमो उद्देसओ 'रायगिह'] [सु. १. नवमुद्देसगस्स उबुग्धाओ ] १. तेणं कालेणं तेणं समएणं जावं एवं व्यासी— [सु. २. अंगभूय- अंतट्ठियषत्थुसमघाएण रायगिहनगरपच्चभिण्णावत्तव्वया ] २. [१] किमिदं भंते! ' नगरं रायगिहं' ति पर्युच्चति ? किं पुढवी 'नगरं रायगिहं' ति पवुञ्चति ? आऊ ' नगरं रायगिहं' ति पवुञ्चति ? जॉव वणस्सती ? जहा ऍयणुद्देसए पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं वत्तन्त्रता तहा भाणियव्वं जाव सचित्त-अचित्त-मीसयाइं दव्वाइं 'नगरं रायगिहं 'ति पँवुच्चति ? गोतमा ! पुढवी वि 'नगरं रायगिहं 'ति पँवुच्चति जाव सचित्त - अचित्त - मीसियाई दव्वाइं 'नगरं रायगिहं 'ति पवुच्चति । [२] से केणट्टेणं ० ? गोयमा ! पुढवी जीवा ति य अजीवा ति य 'नगरं रायगिहं' ति पँवुच्चति जाव सचित्त - अचित्त-मीसियाई दव्वाइं जीवा ति य अजीवा ति य ' नगरं रायगिहं 'ति पवुच्चति, से तेणट्टेणं तं चैव । [सु. ३. उज्जोय - अंधयारषत्तव्यया] ३. [१] से नूणं भंते! दिया उज्जोते, रीतिं अंधकारे ? हंता, गोयमा ! जाव अंधकारे । १. ति० । पंचमसतस्स अट्ठमो ॥ ला १ ॥ २. 'जाव' पदेन पूर्वसूचितः भगवतो वर्णकः, नगर्या वर्णकः, समवसरणस्य वर्णकः, सभाया आगमन - प्रतिगमनयोश्च वर्णको योज्यः ॥ ३. वदासि - किमितं भं° ला १। वयासि - किमियं भं° ला २ ॥ ४ पबुच्च' ला १ ॥ ५. 'जाव 'पदेन तेउ वाउपदे अपि योज्ये ॥ ६. “ एजनोद्देशकः अस्यैव पञ्चमशतस्य सप्तमः तत्र पञ्चेन्द्रियतिर्यग्वक्तव्यता टंका कूडा सेला सिहरी इत्यादिका या उक्ता सा इह भणितव्या" अवृ० ॥ ७. पबुद्ध ला १ ॥ ८. इ ला १-२ ॥ ९ यरं ला १ ॥ १०. दिवसो उ° ला १ ॥ ११. राई ला २ ॥ १५ २२५ १० १५ २० Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०५ उ०९ ..... [२] से केणद्वेणं० १ गोतमा ! दिया सुभा पोग्गला, सुभे पोग्गलपरिणामे, रत्तिं असुभा पोग्गला, असुभे पोग्गलपरिणामे, से तेणटेणं । [सु. ४-९. चउव्वीसइदंडगेसु उञ्जोय-अंधयारवत्तव्यया] ४. [१] नेरइयाणं भंते ! किं उज्जोए, अंधकारे ? गोयमा ! नेरइयाणं ५ नो उज्जोए, अंधयारे। [२] से केणद्वेणं० १ गोतमा! नेरइयाणं असुभा पोग्गला, असुभे पोग्गलपरिणामे, से तेणद्वेणं०। ५. [१] असुरकुमारॊण भंते ! किं उज्जोते, अंधकारे १ गोयमा ! असुरकुमाराणं उज्जोते, नो अंधकारे । [२] से केणद्वेणं० १ गोतमा ! असुरकुमाराणं सुभा पोग्गला, सुभे पोग्गलपरिणामे, से तेणटेणं एवं वुच्चति । [३] एवं जाव थंणियाणं । ६. पुढविकाइया जाव तेइंदिया जहा नेरइया । ७. [१] चरिंदियाणं भंते! किं उज्जोते, अंधकारे १ गोतमा ! उज्जोते १५ वि, अंधकारे वि। . [२] से केणद्वेणं० १ गोतमा ! चतुरिंदियाणं सुभाऽसुभा पोग्गला, सुभाऽसुभे पोग्गलपरिणामे, से तेणटेणं० । ८. एवं जाँव मर्गुस्साणं । ९. वाणमंतर-जोतिस-वेमाणिया जहा असुरकुमारा। २० [सु. १०-१३. चउव्वीसइदंडगेसु समयादिकालनाणवत्तव्यया] १०. [१] अस्थि णं भंते ! नेरइयाणं तत्थंगयाणं एवं पण्णायति, तं १. दिवा ला १ अवृ०॥ २. "रत्तिं ति रात्रौ" अवृ० । रातिं मु०॥ ३. असुहा मु०.॥ १. राणं भंते! उजोते ला १॥ ५. "असुरकुमाराणं० तदाश्रयादीनां भास्वरत्वात्" अधृ०॥ ६. बुच्च ला १॥ ७. 'जाव' पदेन स्तनितकुमारपर्यन्ताः सर्वे असुरकुमारा योजनीयाः॥ ८. थणियकमाराणं मु०॥ ९. 'जाव' पदेन अत्र ‘आउकाइया, तेउकाइया, वाउकाइया, वणस्सइकाइया' सर्वे एकेन्द्रिया जीवा तथा द्वीन्द्रिया अपि योज्याः॥ १०. 'जाव' पदेन 'पंचेंदियतिरिक्खजोणिया' अत्र योज्याः॥ ११. °णुस्सा। ९. वा° ला १.२॥ १२. “तत्थगयाणं ति नरके स्थितैः, षष्ठयाः तृतीयार्थत्वात्" अवृ०॥ १३. यति-सम मु०॥ Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०४-१४] उजोय-अंधयार-समयादिकालनाणवत्तम्वयादि २२७ जहा-समया ति वा आवलिया ति वा जीव ओसप्पिणी ति वा उस्सप्पिणी ति वा? णो ईणढे समढे। 17 से केणद्वेणं जीव समया ति वा आवलिया ति वा जाव ओसप्पिणी ति वा उस्सप्पिणी ति वा ? गोयमा ! इहं तेर्सि माणं, इहं तेसिं पमाणं, इहं तेर्सि एवं पण्णायति, तं जहा-समया ति वा जाव उस्सप्पिणी ति वा । से तेणटेणं जाव ५ नो एवं पण्णायेति, तं जहा—समया ति वा जाव उस्सप्पिणी ति वा। ११. एवं जाव पंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं । १२. [१] अस्थि णं भंते ! मणुस्साणं इहगताणं एवं पण्णायति, तं जहा—समया ति वा जाव उस्सप्पिणी ति वा ? हंता, अत्थि। [२] से केणटेणं० १ गोतमा ! इहं तेसिं माणं, इहं तेसिं पमाणं, इहं १० चेव तेसिं एवं पण्णायति, तं जहा—समया ति वा जाव उस्सप्पिणी ति वा । से तेणट्ठणं। १३. वाणमंतर-जोतिर्स-वेमाणियाणं जहा नेरइयाणं । [सु. १४-१६. असंखेज्जलोयाइपुच्छाए समाहाणाणंतरं पासावञ्चिज्जथेराणं पंचजामधम्मपडिपालणापुव्वं सिद्धि-देवलोगगमणवत्तव्यया] १५ १४. [१] तेणं कालेणं तेणं समएणं पासावच्चिजा थेरा भगवंतो जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छंति, तेणेव उवागच्छित्ता समणस्स भगवओ महावीरस्स अदूरसामंते ठिचा एवं वदासी-से नूणं भंते ! असंखेजे लोए, अणंता रातिंदिया उप्पजिंसु वा उप्पति वा उप्पजिस्संति वा ?, विगच्छिंसु वा विगच्छंति वा विगच्छिस्संति वा १, परित्ता रातिदिया उप्पजिंसु वा उप्पज्जति २० १. 'जाव 'पदेन लव-स्तोक-मुहूर्त-दिवस-मासप्रभृतयः सर्वेऽपि कालविभागसूचकाः शब्दा योज्या अवसर्पिणीपर्यन्ताः ॥ २. तिणटे ला १॥ ३. 'जाव' पदेन समग्रं प्रश्नवाक्यमेव पुनरुच्चारणीयम् ।। ४. सिं पण्णा मु०।। ५. °यते ला १॥ ६. एवं जाव चउरिदिया तिरिक्खजोणिया। ला १॥ ७. “इह च समयक्षेत्राद् बहिर्वर्तिनां सर्वेषाम् अपि समयायज्ञानम् अवसेयम्। xxx तथा पञ्चेन्द्रियतिर्यञ्चः, भवनपति-व्यन्तर-ज्योतिष्काश्च यद्यपि केचिद् मनुष्यलोके सन्ति, तथापि ते अल्पाः प्रायः तदव्यवहारिणश्च, इतरे तु बहवः इति तदपेक्षया 'ते न जानन्ति' इति उच्यते” अवृ०॥ ८. जोइसिय-वे' ला २ ॥ ९. मोप्पाजंसु ला १। उप्पजंसु ला २॥ Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २२८ ५. [२] से केर्णेट्टेणं जाव विगच्छिस्संति वा ? से नूणं भे अज्जो ! पासेणं अरहैया पुरिसादाणीएणं " सासते लोए बुँइते अणादीए अणवदग्गे परित्ते परिवुडे; हेट्ठा वित्थिण्णे, मज्झे संखित्ते, उप्पिं विसाले, अहे पलियंकसंठिते, मज्झे वरवैइरविग्र्गहिते, उप्पिं उद्धमुँइंगाकारसंठिते । ते (? तं) सिं च णं सासयंसि लोगंसि अणादियंसि अणवदग्गंसि परित्तंसि परिवुडंसि हेट्ठा वित्थिण्णंसि, मज्झे संखित्तंसि, उप्पिं विसालंसि, अहे पलियंकसंठियंसि, मज्झे वरवंइरविग्ग हियंसि, उप्पिं उद्धर्मुइंगाकारसंठियंसि अणंता जीवघणा उप्पचित्ता उप्पजित्ता निलीयंति, परित्ता १० जीवघणा उप्पजित्ता उप्पज्जित्ता निलीयंति । " से भूए उप्पन्ने विगते परिणए अंजीवेहिं लोक्कति, पलोक्कइ। जे लोक्कर से लोएँ ? ' इंता, भगवं !' । से तेणट्टेणं अज्जो ! एवं वैच्चति असंखेजे तं चेवें । १५ वियाहपण्णत्तसुतं [स०५ उ०९-१० वा उप्पज्जिस्संति वा ? विगाच्छंसु वो ३१ हंता, अज्जो ! असंखेज्जे लोए, अनंता रातिंदिया ० तं चेव । २० [३] तप्पभितिं च णं ते पासावज्जा थेरा भगवंतो समणं भगवं महावीरं पच्चभिजाणंति ' सव्वण्णुं सव्वदरिसिं' । २ १५. तए णं ते थेरा भगवंतो समणं भगवं महावीरं वंदति नमसंति, एवं वदासि - इच्छामि णं भंते ! तुब्भं अंतिए चाउज्जामाओ धम्माओ पंचमहव्वइयं सप्पडिक्कमणं धम्मं उवसंपजित्ताणं विहरित्तए । अहासुहं देवाणुप्पिया ! मा पडिबंध" करेह । १६. तए णं ते पासावञ्चिज्जा थेरा भगवंतो जीव चँरिमेहिं उस्सासनिस्सासेहिं सिद्धा जीव सव्वदुक्खप्पहीणा, अत्थेगइया देवा देवलोगेसु उववन्ना । १. वा विगच्छंति वा विगच्छिस्संति वा ला १ ॥ २. केणं जाव ला १-२ ॥ ३. “ अनेन लोकस्य असंख्येयत्वं पार्श्वजिनस्यापि सम्मतम् इति दर्शितम् ” अषृ० ॥ ४. बुइते ला १ ॥ ५. 'वर'ला २ ॥ ६. " वरवज्रविग्रहः, स्वार्थिकश्व 'इक्' प्रत्ययः " अ० ॥ ७ मुतिंगा' ला १॥ ८. 'वर' ला २ ॥ ९ मुतिंगा ला १ ॥ १०. से नूणं भूए मु० ॥ ११. अजीतेहिं लों० ॥ १२. “ एवं लोकस्वरूपाभिधायकपार्श्वजिनवचन संस्मरणेन स्ववचनं भगवान् समर्थितवान् ” अवृ० ॥ १३. बुच्चति ला १ ॥ १४. लोकस्य पूर्व सूचितानि विशेषणानि समप्राणि योज्यानि ॥ १५. धं । १६. तते णं ला १ ॥ १६. 'जाव' पदेन निर्वाण यातुकामानां मुनीनां वर्णको वाच्यः ।। १७. चरिमउस्सा ला १ । चरमउस्सा' ला २ ।। १८. ' जाव' पदेन 'बुद्धा परिनिव्वुडा' इत्यादीनि पदानि योज्यानि ।। Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १५-१८, १] पासावञ्चिजथेराणं सिद्धिआइगमणवत्तव्ययादि २२९ [सु. १७. देवलोगचउभेदपरूवणा] १७. कतिविहा णं भंते ! देवलोगा पण्णत्ता १ गोयमा ! चउव्विहा देवलोगा पण्णता, तं जहा—भवणवासी-वाणमंतर-जोतिसिय-वेमाणियभेदेण । भवणवासी दसविहा। वाणमंतरा अट्ठविहा । जोतिसिया पंचविहा । वेमाणिया दुविहा । [सु. १८. नवमुद्देसऽत्थाहिगारगाहा १८. गाहा–किमिदं रायगिहं ति य, उज्जोते अंधारे समए य । पासंतिवासिपुच्छा रातिंदिय, देवलोगा य ॥१॥ सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। ___ पंचमे सप. नवमो उद्देसो समत्तो ॥५.९॥ [दसमो उद्देसओ 'चंपाचंदिमा'] [सु. १. जंबुद्दीवे चंदउदय-अत्थमणाइवत्तव्यया] १. तेणं कालेणं तेणं समएणं चंपानामं नगरी। जहा पंढमिल्लो उद्देसओ तहा नेर्यव्वो एसो वि । नवरं चंदिमा भाणियव्वा । ॥ पंचमे सए दसमो उद्देसो समत्तो ॥५.१०॥ १५ पंचमं सयं समत्तं ॥५॥ १. भवणा वाणमंतरा जोइसिया वेमाणिया भेएण ला २॥ २. 'वासी वाणमंतरा जोतिसिया वेमाणिया भेदेण ला १॥३. किमियं रा मु०॥ ४. °कार समते य ला १। °कार समए ला २॥ ५. वासपुच्छा ला १॥ ६. पढमिलुओ उ° ला २॥ ७. उद्देसो वहा ला १॥ ८. “एतच्च चन्द्राभिलापेन पञ्चमशतकप्रथमोद्देशकवद् नेयम्" अवृ०॥ ९. एसो। णवरं ला १॥ १०. वा। १०। पंचमसयं सम्मत्तं ला १॥ Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ छ सयं [सु. १. छट्टस्स सयस्स दसुद्देसऽत्था हिगारसंगहणीगाहा ] १. 'वेयण १ आहार २ महस्सवे य ३ सपदेस ४ तमुयए ५ भविए ६ । साली ७ पुढवी ८ कम्मन्नउत्थि ९-१० दस छट्टगम्मि सते ॥ १ ॥ [पढमो उद्देसओ 'वेयण '] [सु. २- ४. वत्थदुय अहिगरणी - सुकतणहत्थय - उद्गबिंदु उदाहरणेहिं महावेयणाणं जीवाणं महानिअराधत्तव्यया] २. से नूणं भंते ! जे महावेदणे से महानिज्जरे ? जे महानिज्जरे से महावेदणे ? महावेदणस्सं य अप्पवेदणस्स य से सेए जे पसैत्थनिज्जराए ? हंता, १० गोयमा ! जे महावेदणे एवं चेव । ३. [१] छैट्ठी-सत्तमासु णं भंते! पुढवीसु नेरइया महावेदणा ? हंता, महावेदणा । [२] ते णं भंते! समणेहिंतो निग्गंथेहिंतो महानिज्जैरतरा ? गोयमा ! इण सम | ४. *से केणड्वेणं भंते ! एवं वुञ्चति जे महावेदणे जाव पसत्थनिर्जराए (सु. २) १ गोयमा ! से जहानामए दुवे वत्थे सिया, एगे वत्थे कद्दमरागरत्ते, ऐगे वत्थे खंजणरागरत्ते । एतेसि णं गोयमा ! दोण्डं वत्थाणं कंतरे वत्थे दुधोयतराए चेव, दुवामतराए चेव, दुपरिकम्मतराए चैवें ? कयरे वा वत्थे सुधोयतराए चेव, सुवामतराए चेव, सुपरिकम्मतराए चेवें, जे वा से वत्थे २० कद्दमरागरत्ते ? जे वा से वत्थे खंजणरागरते ? भगवं ! तत्थ णं जे से वत्थे कद्दम।गरत्ते से 'णं वत्थे दुधोयतराए चेव दुवामतराए चेव दुप्परिकम्मतराए १. वेयण ला २ । मुद्रितेऽपि वेयण । अत्र लिखित पुस्तके अन्यत्रापि बहुशः 'वेयण' इति पाठः । एवमेव अन्यत्रापि 'द' स्थाने 'य' श्रुतिः तथा स्वरश्रुतिः ला १-२ ॥ २. स्स अप्प ला० ॥ ३. सत्थनिजरे ला १ । सत्थनिजरए ला २ ॥ ४. छट्ट-स° ला १ मु० ॥ ५. जरतरागा ? ला १ । 'निज्जरागा ? ला २ ॥ ६. से केणं खाइ भट्टेण ला १-२ ॥ ७. वेदणा ला १ ॥ ८. 'जरातराए ला १ ॥ ९. एगे खंजरा ला १ ।। १०. कयरे ला २ मु० ॥ ११. दुछोय° ला २ ।। १२. च्चेव ला १॥ १३. णं भंते ! दुधो' ला १ ॥ Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३१ महावेयणाणं जीवाणं महानिजरावत्तव्यया चेव । एवामेव गोतमा ! नेरइयाणं पावाई कम्माइं गाढीकताई चिक्कणीकताई सिलिट्ठीकताई खिलीभूताई भवंति; संपगाढं पि य णं ते वेदणं वेदेमाणा नो महानिजरा, णो महापजवसाणा भवंति । से जहा वा केइ पुरिसे अहिगरणी आउडेमाणे महता महता सदेणं महता महता घोसेणं महता महता परंपराघातेणं नो संचाएति तीसे अहिगरणीए अहाबायरे वि पोग्गले परिसाडित्तए । एवामेव ५ गोयमा! नेरइयाणं पावाइं कम्माइं गाढीकयाइं जाँव नो महापज्जवसााँ भवंति । भगवं ! तत्थ जे से वत्थे खंजणरागरते से णं वत्थे सुधोयतराए चेवं सुवामतराए चेव सुपरिकम्मतराए चेव । एवामेव गोयमा ! समणाणं निग्गंथाणं अहाबायराइं कम्माइं सिढिलीकताई निहिताई कडाइं विप्परिणामिताइं खिप्पामेव विद्धत्थाई भवंति जावतियं तावतियं पिणं ते वेदणं वेदेमाणा महानिजरा महापज्जवसाणां १० भवंति । से जहानामए केइ पुरिसे सुक्कं तणहत्थयं जायतेयंसि पक्खिवेजा, से नूणं गोयमा ! से सुक्के तणहत्थए जायतेयंसि पक्खित्ते समाणे खिप्पामेव मसमसाविजति ? हंता, मसमसाविजति। एवामेव गोयमा! समणाणं निग्गंथाणं अहाबादराई कम्माइं जाव महापज्जवसाणा भवंति । से जहानामए केइ पुरिसे तत्तंसि अयकवलंसि उदगैबिंद जीव हता, विद्धंसमागच्छति । एवामेव गोयमा ! १५ समणाणं निग्गंथाणं जाव महापज्जवसाणा भवंति । से तेणटेणं जे महावेदणे से महानिजरे जाँव निजराए। १. ताई सिढिलीक ला १। ताइं (अ)सिढिलीक मु०, मुद्रितवृत्तावप्येवमेव संशोधितपाठप्रतीकं विद्यते किन्तु प्राचीनतमताडपत्रीयादिवृत्तिप्रतिष्वत्र मूलवाचनागतपाठस्यैव प्रतीकं वर्तते ॥ २. अत्र मूलपाठः '°णीं' इति आर्षापेक्षया दीर्घान्तः पाठः । व्याकरणनियमानुसारेण ‘णिं' इति हस्वान्त एव शुद्धः पाठः । गुजरातीभाषायां सुवर्णकारस्य उपकरणम् ‘एरण' नाम्ना प्रसिद्धम् अहिगरणी → अहियरणी → 'एरण' इति । अहिकरणिं ला १ ॥३. भाकोडेमाणेला १-२ मु० ॥ ४. तीए अहि ला २॥ ५. °ए केइ अहाबायरे पो ला १ मु० ।। ६. पडिसा ला २॥ ७. 'जाव' पदेन 'चिकणीकताई सिलिट्रीकताइं खिलीभूताई' इत्येवं पदानि योज्यानि ।। ८.णाई भ° मु० ।। ९. च्चेव ला १ ।। १०. एवमेध ला १॥ ११. ताई णो ठिताई कडाइं ला १॥ १२. “निट्टियाई कयाई ति निस्सत्ताकानि विहितानि" अ० ॥ १३. जायतेइंसि ला २॥ १४. गबिंदु जाव ला २ ॥ १५. अत्र 'जाव' पदेन 'पक्खिवेज्जा, से नूणं गोयमा ! से उदगबिंदू तत्तंसि अयकवलंसि पक्खित्ते समाणे खिप्पामेव विद्धंसमागच्छति' इति प्रश्नरूपा वाक्यरचना अध्याहार्या ॥ १६. 'जाव' पदेन 'महाणिजरा' इति पदं योज्यम्।। १७. “ यदपि 'यो महानिर्जरः स महावेदनः' इति उक्तम् तत् प्रायिकम् , यतो भवति अयोगी महानिर्जरः, महावेदनस्तु भजनया" अवृ०॥ १८. अत्र 'जाव निजराए' इत्यनेन 'जे महानिजरे से महावेदणे, महावेदणस्स य अप्पवेदणस्स य से सेए जे पसत्थनिजराए' इति ज्ञेयम् ॥ Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०६ उ०१-२ [सु. ५. करणभेयपरूषणा] ५. कतिविहे णं भंते ! करणे पण्णते ? गोतमा ! चउविहे करणे पण्णते, तं जहा—मणकरणे वइकरणे कायकरणे कम्मकरणे । [सु. ६. चउवीसइदंडएसु करणभेयपरूवणा] ६. णेरइयाणं भंते ! कतिविहे करणे पण्णत्ते ? गोयमा ! चउविहे पण्णत्ते, तं जहा—मणकरणे वइकरणे कायकरणे कम्मकरणे। एवं पंचेंदियाणं सव्वेसिं चउविहे करणे पण्णत्ते । एगिदियाणं दुविहे-कायकरणे य कम्मकरणे य । विगलेंदियाणं वैइकरणे कायकरणे कम्मकरणे । [सु. ७-१२. चवीसइदंडएमु करणं पडुच्च घेयणायणवत्तव्यया] ___७. [१] नेरइया णं भंते ! किं करणतो वेदणं वेदेति ? अकरणतो वेदणं वेदेति ? गोयमा ! नेरइया णं करणंओ वेदणं वेदेति, नो अकरणंओ वेदणं वेदेति । [२] से केणद्वेणं० १ गोयमा ! नेरइयाणं चउविहे करणे पण्णत्ते, तं जहा-मणकरणे वेइकरणे कायकरणे कम्मकरणे । इच्चेएणं चउबिहेणं असुभेणं करणेणं नेरइया करणतो असायं वेदणं वेदेति, नो अकरणतो, से तेणटेणं० । ८. [१] असुरकुमारा णं किं करणतो, अकरणतो ? गोयमा ! करणतो, नो अकरणतो। [२] से केणटेणं० १ गोतमा ! असुरकुमाराणं चउविहे करणे पण्णते, तं जहा—मणकरणे वइकरणे कायकरणे कम्मकरणे। इच्चेएणं सुभेणं करणेणं असुरकुमारा णं करणतो सायं वेदणं वेदेति', नो अकरणतो। २० ९. एवं जाव थणियकुमारीं । १०. पुढविकाइयाणं ऐस चेव पुच्छौं । नवरं इच्चेऍणं सुभासुभेणं करणेणं पुढविकाइया करणतो वेमायाए वेदणं वेदेति , नो अकरणतो। १. विगिलिंदि' ला १॥ २. पतिक' ला । वयक ला २ ॥ ३.० णतो असायं वे ला १.२ मु०॥ ४. °णो असायं वे' ला १ मु०॥ ५. वयक° ला १॥ ६. मण-वय-काय-कम्मे । इच्चे ला २॥ ७. वयक मु०॥ ८. सायावे' ला १। सायं णं वे' ला २॥ ९. वेयंति मु०॥ १०. राणं । मु०॥ ११. एसेव पु° ला २। एवामेव पु मु०॥ १२. °च्छा । गोयमा ! णवरं मु०॥ १३, एणं असुभेणं ला १॥ १४. वेयंति मु०॥ Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३३ सु० ५-१४, १] करणभेय-महावेयणा-महानिजरापरूवणादि २३३ ११. ओरालियसरीरा सव्वे सुभासुभेणं वेमायाए । १२. देवा सुभेणं सातं । [सु. १३. जीघेसु महावेयणा-महानिज्जराइवत्तव्यया] १३. [१] जीवा णं भंते ! किं महावेदणा महानिजरा १ महावेदणा अप्पनिजरा ? अप्पवेदणा महानिजरा? अप्पवेदणा अप्पनिजरा? गोयमा ! अत्थे- ५ गइया जीवा महावेदणा महानिजरा, अत्थेगइया जीवा महावयणा अप्पनिजरा, अत्थेगइया जीवा अप्पवेदणा महानिज्जरा, अत्थेगइया जीवा अप्पवेदणा अप्पनिजरा। [२] से केपट्टेणं० १ गोयमा ! पडिमापडिवन्नए अणगारे महावेदणे महानिजरे। छट्ठ-सत्तमासु पुढवीसु नेरइया महावेदणा अप्पनिजरा। सेलेसिं पडिवन्नए अणगारे अप्पवेदणे महानिजरे। अणुत्तरोवाइया देवा अप्पवेदणा अप्पनिजरा। १० सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। [सु. १४. पढमुद्देसस्सऽस्थाहिगारसंगहगाहा] १४. महवेदणे य वत्थे कद्दम-खंजणमए य अधिकरणी । तणहत्थेऽयकवल्ले करण महावेदणा जीवा ॥१॥ सेवं भंते ! सेवं भंते ! तिः । छट्ठसयस्स पढमो उद्देसो समत्तो ॥६.१॥ [बीओ उद्देसओ 'आहार'] [सु. १. आहारवत्तव्ययाए पण्णवणासुत्तदट्टव्ययानिदेसो] १. रायगिहं नगरं जाव एवं वैदासी - आहारुदेसो जो पैण्णवणाए सो सव्वो निरवसेसो नेयव्वो। सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। छट्टे सए बीओ उद्देसो समत्तो ॥ ६.२ ॥ १. °सरीरे सव्वे ला १॥ २. °वण्णे अण' ला २ ॥ ३. सत्तमीपुढ° ला २ ॥ ४. सेलेसिपडि' ला १॥ ५. °वातिगा ला १॥ ६. अहिगरणी ला २ मु० ॥ ७. वयासि ला २॥ ८. प्रज्ञापनायां अष्टाविंशतितमे आहारपदे प्रथम उद्देशकः, महावीर० पृ० ३९२-४०० । आहारपदं च उद्देशकद्वयरूपम् । एतत्समग्रम् आहारपदं तु पृ० ३९२-४०६ ॥ Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०६ उ०३ [तइओ उद्देसओ 'महस्सव'] [सु. १. तइउद्देसऽत्थाहिगारदारगाहा] १. बहुकम्म १ वत्थपोग्गल पयोगसा वीससा य २ सांदीए ३ । कम्मट्ठिति-स्थि ४-५ संजय ६ सम्मट्ठिी ७ य सण्णी ८ य ॥१॥ भविए ९ दंसण १० पेजत्त ११ भासय १२ परित्त १३ नाण १४ जोगे १५ य। उवओगा-ऽऽहारग १६-१७ सुहुम १८ चरिम १९ बंधे य, अप्पहुं २०॥२॥ [सु. २-३. पढमं दारं-अहयाइ-जल्लियाइवत्थुदाहरणपुव्वं महासष ... अप्पासवाणं पुग्गलबंध-भेयपत्तव्यया] २. [१] से नूणं भंते ! महाकम्मस्स महाकिरियस्स महासवस्स महावेदणस्स सव्वतो पोग्गला बज्झंति, सव्वओ पोग्गला चिजंति, सव्वओ पोग्गला उवचिजंति, सया समितं च णं पोग्गला बझंति, सया समितं पोग्गला चिजंति, सया समितं पोग्गला उवचिजंति, सया समितं च णं तस्स आया दुरू१५ वत्ताए दुवण्णत्ताए दुगंधत्ताए दुरसत्ताए दुफासत्ताए अणिहत्ताए अकंतत्ताए अप्पिय ताए असुभत्ताए अमणुण्णत्ताए अमणामत्ताए अणिच्छियत्ताए अभिज्झियत्ताए; अहत्ताए, नो उहत्ताए, दुक्खत्ताए, नो सुहत्ताए भुज्जो भुज्जो परिणमइ ? हंता, गोयमा ! महाकम्मस्स तं चेव। [२] से केणटेणं० १ गोयमा ! से जहानामए वत्थस्स अहतस्स वा २० धोतस्स वा "तंतुग्गतस्स वा आणुपुबीए परिभुजमाणस्स सव्वओ पोग्गला बझंति, सबओ पोग्गला चिजति जाव परिणमंति, से तेणटेणं० । ३.१7 से नूणं भंते ! अप्पकम्मस्स अप्पकिरियस्स अप्पासवस्स अप्पवेदणस्स सव्वओ पोग्गला भिजंति, सबओ पोग्गला छिनति, सव्वओ पोग्गला १. सातीए ला १॥ २. पजत्ते ला १ मु०॥३. सुहम चरम ला १॥ ४. बहू ला २॥ ५. समियं ला १-२॥ ६. अमणोमत्ताए ला १॥ ७. "अभिज्झा रागो" अभिधानप्प. पढमो सग्गकंडो श्लो० ६३ ।। ८. दुक्खाए ला १॥ ९. परिणमंति ला १ मु०॥१०. "तंतुग्गय त्ति तुरी-वेमादेरपनीतमात्रस्य" अवृ० । मुद्रिते मूलपाठे वृत्तिपाठे चात्र क्रमशः 'तंतुगयस्स तथा 'तंतुगय त्ति' इति पाठो वर्तते, किन्तु प्राचीनतमसूत्र-वृत्तिप्रतिष्वत्र मूलवाचनागतः पाठ एवोपलभ्यते॥११. अप्पासवस्स अप्पकम्मस्स अप्पकिरियस्स अप्पवेदणस्स सब्वभो ला १ मु०॥ Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१-५] महासत्र-अप्पासवाणं पुग्गलबंध-मेयवत्तव्वयादि २३५ 'विद्धंसंति, सव्वओ पोग्गला परिविद्धंसंति, सया समितं पोग्गला भिजति छिज्जति विद्धंसंति परिविद्धंसंति, सया समितं च णं तस्स आया सुरूवत्ताए पसत्थं नेयव्वं जाव सुहत्ताए, नो दुक्खत्ताए भुजो २ परिणमंति ? हंता, गोयमा! जाव परिणमंति। [२] से केणटेणं० १ गोयमा! से जहानामए वत्थस्स जल्लियस्स वा पंकितस्स वा मइलियस्स वा इल्लियस्स वा आणुपुव्वीए परिकम्मिन्जमाणस्स सुद्धेणं ५ वारिणा धोव्वमाणस्स सबतो पोग्गला भिजंति जाव परिणमंति, से तेणटेणं० । [सु. ४. बिइयदारे पत्थं पडुच्च पुरिसपाधार-सभाधेहिं पुग्गलोवचयपत्तव्यया] ४. वत्थस्स णं भंते! पोग्गलोवचए किं पयोगसा, वीससा १ गोयमा ! पयोगसा वि, वीससा वि। [सु. ५. बिड्यदारे जीव-च उघीसदंडएसु पुरिसवावार सभाषेहिं कम्मोवचयवत्तव्यया] ५. [१] जहा णं भंते ! वत्थस्स णं पोग्गलोवचए पंयोगसा वि, वीससा वि तहा णं जीवाणं कम्मोवचए किं योगसा, वीससा ? गोयमा ! पंयोगसा, नो वीससा। [२] से केणटेणं० १ गोयमा ! जीवाणं तिविहे पयोगे पण्णते, तं १५ जहा-मणप्पयोगे वइप्पयोगे कायप्पयोगे य । इच्चेतेणं तिविहेणं प्रयोगेणं जीवाणं कम्मोवचए योगसा, नो वीससा । एवं सव्वेसिं पंचेंदियाणं तिविहे पेयोगे भाणियव्वे । पुढविक्काइयाणं ऐगविहेणं पयोगेणं, एवं जाव वणस्सतिकाइयाणं । विगलिंदियाणं दुविहे पयोगे पण्णत्ते, तं जहा—वैइप्पयोगे य, कायप्पंयोगे य । इच्चेतेणं दुविहेणं पयोगेणं कम्मोवचए योगसा, नो वीससा। २० से एएणडेणं जाव नो वीससा। एवं जस्स जो प्रयोगो जाव वेमाणियाणं । १. विद्धस्संति ला १।। २. °ति सया समियं पोग्गला विद्धस्संति सया समियं पोग्गला परिविद्धस्संति ला २ ॥ ३. विद्धस्संति ला १ मु० ॥ ४. 'जाव'पदेन 'सुवण्णत्ताए सुगंधत्ताए सुरसत्ताए सुफासत्ताए इत्ताए कंतत्ताए पियत्ताए सुभत्ताए मणुण्णत्ताए मणामत्ताए इच्छियत्ताए अणभिझियत्ताए उड्डत्ताए, नो अहत्ताए, सुहत्ताए' इत्येवं पदानि योज्यानि ॥ ५. रतिल्लि ला १॥ ६. धोवेमा मु० ॥ ७. पओग' ला १ ॥ ७. पोग ला १ मु० ।। ८. पभोगसा ला १ मु० ॥ ९. पओगे ला १ मु० ॥ १०. °प्पओगे ला १ मु० ।। ११. पभोगे° ला १ मु०॥ १२. एकवि ला १ ॥ १३. वयष्प ला १-२ ।। १४. सेएणं अटेणं ला १ । से तेणढे ला २ ॥ १५. पोगो ला १ मु०॥ Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३६ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ६ उ० ३ [सु. ६-७. तइयदारे पत्थपोग्गलोवचयस्स जीवकम्मोषचयस्स य सादि-सपञ्जयसियाइवत्तव्यया] ६. वत्थस्स णं भंते ! पोग्गलोवचए किं सादीए सपज्जवसिते ? सादीए अपज्जवसिते ? अणादीए सपज्जवसिते ? अणा० अपज्जवसिते १ गोयमा ! ५ वत्थस्स णं पोग्गलोवचए सादीए सपज्जवसिते, नो सादीए अपज्जवसिते, नो अणादीए सपज्जवसिते, नो अणादीए अपज्जवसिते । ७. [१] जहा णं भंते! वत्थस्स पोग्गलोवचए सादीए सपज्जवसिते, नो सादीए अपज्जवसिते, नो अणादीए सपज्जवसिते, नो अणादीए अपज्जवसिते तहा णं जीवाणं कम्मोवचए पुच्छा। गोयमा ! अत्थेगइयाणं जीवाणं कम्मोवचए १० साईए सपज्जवसिते, अत्थे० अणाईए सपज्जवसिए, अत्थे० अणाईए अपज्जवसिए, नो चेव णं जीवाणं कम्मोवचए सादीए अपज्जवसिते। . [२] से केणटेणं० १ गोयमौ ! इरियावहियाबंधयस्स कम्मोवचए साईए सप० । भवसिद्धियस्स कम्मोवचए अणादीए सपज्जवसिते। अभवसिद्धियस्स कम्मोवचए अणाईए अपज्जवसिते । से तेणटेणं० । १५ [सु. ८-९. तइयदारे वत्थस्स जीपाण य सादि-सपञ्जषसियाइवत्तव्धया] ८. वत्थे णं भंते ! किं सादीए सपज्जवसिते ? चतुभंगो। गोयमा! वत्थे सादीए सपज्जवसिते, अवसेसा तिणि वि पडिसेहेयव्वा । ९. [१] जहा णं भंते ! वत्थे सादीए सपज्जवसिए० तहा णं जीवा किं सादीया सपज्जवसिया ? चतुभंगो, पुच्छा । गोयमा ! अत्थेगतिया सादीया सप०, २० चत्तारि वि भाणियव्वा । 17 से केणद्वेणं० १ गोयमा ! नेरतिया तिरिक्खजोणिया मणुस्सा देवा गतिरागतिं पडुच्च सादीया सपज्जवसिया। सिद्धा गतिं पडुच्च सादीया अपज्जव १. चेव ला १॥ २. °मा ! रीयाव ला १॥ ३. वसिद्धीय ला १-२॥ ४. तेणटेणं गोयमा! । ८. वत्थे ला १। तेणटेणं गोयमा! एवं वुञ्चह अत्थे. जीवाणं कम्मोवचए सादीए [ ? जाव] नो चेव णं जीवाणं कम्मोवचए सादीए अपज्जवसिए। ८. वत्थे मु० ॥ ५. तिनि पडि' ला १॥ ६. °वसिते, णो अणाईए अपज्जव सिते. तहा णं ला १ । वसिए नो सादीए अपजव०, नो अणादीए सप०, नो अनादीए अपज्जवसिए तहा णं मु०॥ Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ६-१२] पोग्गलोयचय-कम्मोवचयाण सादिआइवत्तव्वयादि २३७ सिया। भवसिद्धिया लद्धिं पडुच्च अणादीया सपज्जवसिया। अभवसिद्धिया संसारं पडुच्च अणादीया अपज्जवसियो भवंति । से तेणटेणं० ।। [सु. १०-११. चउत्थं दारं-कम्मपगडिभेय-ठिबंधपरूषणां] १०. कति णं भंते ! कम्मपगडीओ पण्णत्ताओ ? गोयमा ! अट्ठ कम्म- . प्पगडीओ पण्णत्ताओ, तं जहा-णाणावरणिज दंसणावरणिज्नं जाव अंतराइयं । ५ ११. [१] नाणावरणिजस्स णं भंते ! कम्मस्स केवतियं कालं बंधठिती पण्णत्ता ? गोयमा ! जह० अंतोमुहुत्तं, उक्को० तीसं सागरोवमकोडाकोडीओ, तिण्णि य वाससहस्साई अबाहा, अबाहूणिया कम्महिती कम्मनिसेओ। [२] एवं दरिसणावरणिकं पि। [३] वेदणिजं जह० दो समया, उक्को० जहा नाणावरणिजं। [४] मोहणिजं जह० अंतोमुहुत्तं, उक्को० सत्तरि सागरोवमकोडाकोडीओ सत्त य वाससहस्साणि अबाधा, अबाहूणिया कम्मठिई कम्मनिसेगो। [५] आउगं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्को० तेत्तीसं सागरोवमाणि पुन्वकोडितिभागममहियाणि, कम्महिती कम्मनिसेओ। [६] नाम-गोयाँणं जह० अट्ठ मुहुत्ता, उक्को० वीसं सागरोव- १५ मकोडाकोडीओ, दोण्णि य वाससहस्साणि अबाहा, अबाहूणिया कम्महिती कम्मनिसेओ। [७] अंतराइयं जहा नाणावरणिज्जं । [सु. १२-१३. पंचमं दारं-इत्थी-पुं-नपुंसए पडुच्च अट्टण्हं कम्मपगडीणं बंधपरूषणा] १२. [१] नाणावरणिजं णं भंते ! कम्मं किं इत्थी बंधति, पुरिसो बंधति, नपुंसओ बंधति, णोइत्थीनोपुरिसोनोनपुंसओ बंधइ १ गोयमा! इत्थी वि 1. वसिद्धीया ला २॥ २. °या। से ला १ मु०॥ ३. जं जाव अं° ला २॥ ४. 'जाव'शब्देन 'मोहनीय'प्रभृतीनि अष्टापि कर्माणि ज्ञेयानि ॥ ५. दरस' ला १॥ ६. साणि अबाहा० । [५] आ ला २ । स्माणि जाव निसेगो ला १॥ ७. गोताणं ला १ । गोत्ताणं ला २॥ Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २३८ [२] एवं आउगवज्जाओ सत्त कम्मप्पगडीओ | १३. आउगं णं भंते ! कम्मं किं इत्थी बंधइ, पुरिसो बंधई, नपुंसओ ५ बंधइ १० पुच्छा । गोयमा ! इत्थी सिय बंधइ सिय नो बंधइ, एवं तिणि वि भाणियव्वा । नोइत्थीनोपुरिसोनोनपुंसओ न बंधइ | विवाहपण्णत्तिसुतं [ल० ६ उ० ३ बंधर, पुरिसो वि बंध, नपुंसओ वि बंधइ, नोइत्थीनोपुरिसोनोनपुंसओ सिय बंध, सिय नो बंधइ | [सु. १४. छठ्ठे दारं- संजय - असंजयाइ पडुच अट्टह कम्मपगडीणं बंधपरूषणा ] " १४ [१] णाणावरणिज्जं णं भंते ! कम्मं किं संजते बंधइ, असंजते ०, १० संजया संजए बंधइ, नोसर्जेएनोअसंजएनोसंजयासंजए बंधति ? गोयमा ! संजए सिय बंधति सिय नो बंधति, असंजए बंधइ, संजयासंजए वि बंधइ, नोसंजएनोअसंजएनोसंजयासंजए न बंधति । १५ २० [२] एवं आउगवज्जाओ सत्त वि । [३] आउगे हेट्ठिला तिण्णि भयणाए, उवरिल्ले ण बंधइ । [सु. १५. सत्तमं दारं- सम्मद्दिडिआइ पडुच्च अट्ठण्हं कम्मपगडीणं बंधपरूषणा ] १५. [१] णाणावरणिज्जं णं भंते ! कम्मं किं सम्मद्दिट्ठी बंधइ, मिच्छद्दिट्ठी बंधइ, [सम्मामिच्छदिट्ठी बंधइ ] ? गोयमा ! सम्मद्दिट्ठी सिय बंधइ सिय नो बंधइ, मिच्छद्दिट्ठी बंधइ, सम्मामिच्छद्दिट्ठी बंधइ | [२] एवं आउगवज्जाओ सत्त वि । [३] आउए हेट्ठिल्ला दो भयणाए, सम्मामिच्छद्दिट्ठी न बंधइ । [सु. १६. अट्टमं दारं- सण्णि-असण्णिआइ पडुच्च अट्ठण्हं. कम्मपगडीणं बंधपरूवणा ] १६. [१] णाणावरणिजं किं सण्णी बंधइ, असण्णी बंधइ, १. मुद्रिते मूलपाठे वृत्तिपाठे चात्र 'आउगे' इति पाठोऽस्ति प्राचीन सूत्र - वृत्ति पुस्तकेष्वत्र 'आउगं' इत्येव पाठ उपलभ्यते ।। २. इ० ? पुच्छा ला १ । ४. जवानोभसंतानोस ला १ ।। ५. आउयव ला २ ।। ३. 'जए० ? एवं संज' मु० ॥ ६. आऊए ला २ मु० ॥ Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १३-१९] संजयार पड्डुच्च कम्मपगडिबंधपरूषणा २३९ नोसण्णीनोअसण्णी बंधइ १ गोयमा ! सण्णी सिय बंधइ सिय नो बंधइ, असण्णी बंधइ, नोसण्णीनोअसण्णी न बंधइ । [२] एवं वेदणिज्जाऽऽउगवजाओ छ कम्मप्पगडीओ। [३] वेदणिजं हेट्ठिला दो बंधंति, उवरिले भयणाए । आउगं हेट्ठिला दो भयणाए, उवरिले न बंधइ । [सु. १७. नघमं दारं-भवसिद्धियाइ पडुच्च अट्टण्हं ___ कम्मपगडीणं बंधपरूषणा] १७. [१] णाणावरणिज्जं कम्मं किं भवसिद्धीए बंधइ, अभवसिद्धीए बंधइ, नोभवसिद्धीएनोअभवसिद्धीए बंधति ? गोयमा ! भवसिद्धीए भयणाए, अभवसिद्धीए बंधति, नोभवसिद्धीएनोअभवसिद्धीएं न बंधइ । [२] एवं आउगवज्जाओ सत्त वि।। [३] आउगं हेडिल्ला दो भयणाए, उर्वरिलो न बंधइ । [सु. १८. दसमं दारं-चक्खुदंसणिआइ पडुच्च अट्ठण्हं कम्मपगडीणं बंधपरूवणा] १८. [१] णाणावरणिजं किं चक्खुदंसणी बंधति, अचक्खुदंसं०, १५ ओहिदंस०, केवलँदं० १ गोयमा ! हेट्ठिल्ला तिण्णि भयणाए, उवरिले णे बंधइ। [२] एवं वेदणिज्जवजाओ सत्त वि। [३] वेदणिज्ज हेडिल्ला तिण्णि बंधति, केवलदसणी भयणाए। [सु. १९. एक्कारसमं दारं-पजत्तापजत्ताइ पडुच्च अट्टण्हं कम्मपगडीणं बंधपरूषणा] १९. [१] णाणावरणिज्जं कम्मं किं पज्जत्तओ बंधइ, अपज्जत्तओ बंधइ, नोपजत्तएनोअपज्जत्तए बंधइ १ गोयमा ! पजत्तए भयणाए, अपज्जत्तए बंधइ, नोपजत्तएनोअपज्जत्तए न बंधइ । १. °ए ण। [२] एवं ला १-२॥ २. °वरिल्ले ला २ ॥ ३. °सणी बंधति ? तोहिदं ला १॥ ७. लदसणी बंधति ? हेटिला ला १।। ५. ण। [२] एवं ला १-२ ।। ६. °त्तमोनोभपज्जत्तमओ बं° ला २॥ Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४० १५ विवाहपण्णत्तिसुतं [२] एवं आउगवज्जाओ । [३] आउगं हेट्ठिल्ला दो भयणाए, उवरिल्ले ण बंधइ । २०. विभयणाए । [सु. २०. दुवालसमं दारं - भासयाभास पडुच्चा अट्टह कम्मपगडीणं बंधपरूवणा] [१] नाणावर णिज्जं किं भासए बंधइ, अभास ० १ गोयमा ! दो [२] एवं वेदेणिज्जवज्जाओ सत्त । [३] वेदणिज्जं भासए बंधइ, अभासए भयणाए । [स०६ उ०३ [सु. २१. तेरसमं दारं- परित्तापरित्ताइ पडुच्च अट्ठण्हं कम्मपगडी बंधपरूषणा ] २१. [१] णाणावरणिज्जं किं परिते बंधइ, अपरित्ते बंधइ, नोपरित्तेनोअपरित्ते बंधइ ? गोयमा ! परित्ते भयणाए, अपरिते बंधइ, नोपरित्तेनो अपरित्ते नबंध | [२] एवं आउगवज्जाओ सत्त कम्मपगडीओ । [३] आउ परितो वि, अपरित्तो वि भयणाए । नोपरित्तोनोअपरित्तो न बंधइ । [सु. २२-२३. चोदसमं दारं- णाणि - अण्णाणिणो पडुच अट्टह कम्मपगडीणं बंधपरूवणा ] २२. [१] णाणावरणिज्जं कम्मं किं आभिणिबोहियनाणी बंधइ, सुय२० नाणी०, ओहिनाणी ०, मणपज्जवनाणी ०, केवलनाणी बं० ? गोयमा ! हेट्ठिला चारि भयणाए, केवलनाणी न बंधइ । २५ गोयमा ! आउगवज्जाओ सत्त वि बंधति । आउगं भयणाएँ । I [२] एवं वेदणिज्जवज्जाओ सत्त वि । [३] वेदणिज्जं हेट्ठिला चत्तारि बंधंति, केवलनाणी भयणाए । २३. णाणावरणिज्जं किं मतिअण्णाणी बंधइ, सुय०, विभंग ० १ १. ए बंधति ? ला १ ॥ २. वेदणियव मु० ॥ ३. नो ला २ ॥ ४. विभंग० ला १-२ ॥ ५. ए एवं वेदणिज्जं । २४ [१] नाणा ला १ ॥ Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २०-२७] भासयाभासयाइ पडुश्च कम्मपगडिबंधपरूवणा २४१ [सु. २४. पनरसमं दारं-मणजोगिआइ पडुच्च अट्ठण्हं कम्मपगडीणं बंधपरूषणा] २४. [१] णाणावरणिकं किं मणजोगी बंधइ, वय०, काय०, अजोगी बंधइ ? गोयमा ! हेट्ठिला तिणि भयणाए, अजोगी न बंधइ । [२] एवं वेदणिज्जवनाओ। [३] वेदणिजं हेट्ठिला बंधंति, अजोगी न बंधइ । [सु. २५. सोलसमं दारं-सागार-अणागारोषउत्ते पडुच्च अट्ठण्हं कम्मपगडीणं बंधपरूवणा] २५. णाणावरणिज्जं किं सागारोवउत्ते बंधइ, अणागारोवउत्ते बंधई १ गोयमा ! अट्ठसु वि भयणाए। [सु. २६. सत्तरसमं दारं-आहारय-अणाहारए पडुच्च अट्ठण्हं कम्मपगडीणं बंधपरूवणा] २६. [१] गाणावरणिनं किं आहारए बंधइ, अणाहारए बंधई ? गोयमा ! दो वि भयणाए। [२] एवं वेदणिज-आउगवज्जाणं छण्डं। [३] वेदणिजं आहारए बंधति, अणाहारए भयणाए। आउगं आहारए भयणाए, अणाहारए न बंधति । [सु. २७. अट्ठारसमं दारं-मुहुम-बायराइ पडुच्च अट्ठण्हं कम्मपगडीणं बंधपरूषणा] २७. [१] णाणावरणिजं किं सुहुमे बंधइ, बादरे बंधइ, नोसुहुमे- २० नोबादरे बंधइ ? गोयमा ! सुहमे बंधइ, बादरे भयणाए, नोसुहुमेनोबादरे न बंधइ। [२] एवं आउगवज्जाओ सत्त वि। [३] आउए सुहुमे बादरे भयणाए, नोसुहुमेनोबादरे ण बंधइ। १. वइजोगी बंधति, कायजोगी बंधति, अजोगी बंधति ? हेटिला ला १॥ २. तिन्नि वि भय' ला १॥ ३. जा। [३] वे° ला १-२॥ ४. धति? भट्टला १॥ ५. °धति? दो वि ला १॥ ६. भाउए ला २ मु०॥ ७. नो ला २ ॥ Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४२ १० १५ वियाहपण्णन्तिसुतं [सु. २८. एगूणवीसइमं दारं- चरिमाचरिमे पहुच्च अट्टह कम्पasti बंधपणा ] २८. णाणावरणिजं किं चरिमे बंधति, अचरिमे बं० ? गोयमा ! अट्ठ वि भयणाए । [सु. २९. दारं २०-छट्टाइ एगूणवीसइमपज्जंतदारंत ग्गयपदाणमप्पाबहुयं ] २९. [१] एएसि णं भंते! जीवाणं इत्थवेदगाणं पुरिसवेदगाणं नपुंसगवेदगाणं अवेदगाण य कयरे २ अप्पा वा ४ १ गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा पुरिसवेदगा, इत्थवेदगा संखेज्जगुणा, अवेदगा अणंतगुणा, नपुंसगवेदगा अणतगुणा । [स० ६ उ० ३-४ [२] ऐतेसिं सव्वेसिं पदाणं अप्पबहुगाई उच्चारेयव्वाई जाव सव्वत्थोवा जीवा अचरिमा, चरिमा अनंतगुणा । सेवं भंते ! सेवं भंते! ति० । ॥ छट्टए तइओ उद्देसो समत्तो ॥ ६.३ ॥ [चउत्थो उद्देसो 'सपएस'] [सु. १ - ६. कालादेसेणं जीव - चउवीसदंडगेसु एगत्त-पुहत्तेणं सपदेस - अपदेसवत्त व्यया ] १. जीवे णं भंते! कालादेसेणं किं सपदेसे, अपदेसे ? गोयमा ! नियमा सपदेसे | १. 'एएसिं सव्वेसिं' इत्यादि । एतेषां पूर्वोक्तानां संयतादीनां चरमान्तानां चतुर्दशानां द्वासणां तद्गतभेदापेक्षया अल्पबहुत्वमुच्चारयितव्यम्, तद्यथा - एएसिं णं भंते! संजयाणं असंजयाणं संजयासंजयाणं नोसंजयनोअसंजयनोसंजयासंजयाणं कयरे कयरेहिंतो अप्पा वा बहुया वा ४९ गोयमा ! सव्वत्थोवा संजया, संजया संजया असंखेज्जगुणा, नोसंजयनो असंजयनो संजया संजया अनंतगुणा, असंजया अनंतगुणा इत्यादि प्रज्ञापनानुसारेण वाच्यम् यावत् चरमाद्यल्पबहुत्वम् । एतदेवाऽऽह --- जाव सव्वत्थोवा जीवा अचरिमा इत्यादि ” अबृ० पृ० २५९ । वृत्तिकारदर्शितः प्रज्ञापनासूत्रपाठः - महावीर० प्रज्ञा० पृ० १०१ । अत्र सविशेषं जिज्ञासुना प्रज्ञापनायाः तृतीयं पदं पठनीयम्, तच्च महावीर० प्रज्ञा० ८१ - १११ पर्यन्तम् ॥ Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २८-२९, १–८] कालादेसेणं जीवाईसु सपदेसाइषत्तव्वयादि २४३ २. [१] नेरतिए णं भंते! कालादेसेणं किं सपदेसे, अपदेसे ? गोयमा ! सिय सपदेसे, सिय अपदेसे । [२] एवं जावं सिद्धे । ३. जीवा णं भंते! कालादेसेणं किं सपदेसा, अपदेसा १ गोयमा ! नियमासपदेसा । ४. [१] नेरइया णं भंते! कालादेसेणं किं सपदेसा, अपदेसा ? गोयमा ! सव्वे वि ताव होज्ज सपदेसा, अहवा सपदेसा य अपदेसे य, अहवा सपदेसा य अपदेसा य । [२] एवं जीव थणियकुमारा । ५. [१] पुढविकाइया णं भंते! किं सपदेसा, अपदेसा ? गोयमा ! १० सपदेसा वि, अपदेसा वि । [२] एवं जीव वैणप्फतिकाइया । ६. सेसा जहा नेरइया तहा जाव सिद्धा । [सु. ७-१९. आहारगाइ-भवसिद्धियाइ-सण्णिआइ-सले साइ- सम्मद्दिद्विआइ-संजताइ सकसायाइ - णाणाइ- सजोगिआइ-सागारोवउत्ताइसवे गाइ- ससरीरिआइ-पत्त याईसु सपदेस - अपदेसवत्त व्यया ] ७. [१] आहारगाणं जीवेगेंदियर्वज्जो तियभंगो । [२] अणाहारगाणं जीवेगिंदियवज्जा छन्मंगा एवं भाणियव्वा - सपदेसा वा, अपएसा वा, अहवा सपदेसे य अपदे से य, अहवा सपदेसे य अपदेसा य, अहवा सपदेसा य अपदेसे य, अहवा सपदेसा य अपदेसा य | सिद्धेहिं तियभंगो । ८. [१] भवसिद्धीया अभवसिद्धीया जहा ओहिया । [२] नोभवसिद्धियनोअभवसिद्धिया जीव - सिद्धेहिं तियभंगो । १. ' जाव' पदेन भवनपत्यादि - वैमानिकदेवपर्यन्ता दण्डका वाच्याः ॥ २. 'जाव ' पदेन असुरकुमारादयो भवनवासिनो ग्राह्याः ॥ ३. 'जाव 'पदेन अप्कायादिका ग्राह्याः ॥ ४. वणस्सइका ला १॥ ५. 'जाव 'पदेन वैमानिकपर्यन्ता दण्डका ग्राह्याः ॥ ६. ' वज्जा तियभंगा ला १ ॥ १५ २० Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४४ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०६ उ०४ ९. [१] सण्णीहिं जीवादिओ तियभंगो। [२] असण्णीहिं एगिदियवजो तियभंगो। नेरइय-देव-मणुएहिं छन्भंगा। [३] नोसण्णिनोअसण्णिणो जीव-मणुय-सिद्धेहिं तियभंगो। १०. [१] सलेसा जहा ओहिया। कण्हलेस्सा नीललेस्सा काउलेस्सा ५ जहा आहारओ, नवरं जस्स अत्थि एयाओ। तेउलेस्साए जीवादिओ तियभंगो, नवरं पुढविकाइएसु आउ-वणप्फतीसु छन्भंगा। पम्हलेस-सुक्कलेस्साए जीवाइओ तियभंगो। मणुस्से छब्भंगा। [२] अलेसेहिं जीव-सिद्धेहिं तियभंगो। ११. [१] सम्मपिट्ठीहिं जीवाइओ तियभंगो । विगलिंदिएमु छब्भंगा। [२] मिच्छद्दिट्ठीहिं एंगिदियवज्जो तियभंगो। [३] सम्मामिच्छद्दिट्ठीहिं छब्भंगा। १२. [१] संजतेहिं जीवांइओ तियभंगो। [२] असंजतेहिं एगिदियवजो तियभंगो। [३] संजतासंजतेहिं तियभंगो जीवादिओ। [४] नोसंजयनोअसंजयनोसंजतासंजत जीव-सिद्धेहिं तियभंगो। १३ [१] सकसाईहिं जीवादिओ तियभंगो। एगिदिएसु अभंगकं । कोहकसाईहिं जीवेगिंदियवज्जो तियभंगो। देवेहिं छभंगा । माणकसाई मायाकसाई जीवेगिंदियवज्जो तियभंगो। नेरतिय-देवेहिं छब्भंगा। लोभकसायीहिं जीवेगिंदियवज्जो तियभंगो । नेरतिएसु छन्भंगा। [२] अकसाई जीव-मणुएहिं सिद्धेहिं तियभंगो। १४. [१] ओहियनाणे आभिणिबोहियनाणे सुयनाणे जीवादिओ १. संज्ञिषु-संज्ञिविषये इत्यर्थः ॥ २. °वादियो तियो भंगो ला १॥ ३. “ असण्णीहिं इत्यादि, अयमर्थः-असंज्ञिषु-असंज्ञिविषये द्वितीयदण्डके" अवृ०॥ ४. तेयलेसाए ला १॥ ५. जीवाइतो ला १ । जीवादिओहिओ तिय ला २ मु०॥ ६. मणुएसु छ ला १-२ ॥ ७. एकिंदिय ला १॥ ८. वातिओ तिओ भंगो ला २॥ ९. सादीहिं ला १॥ १०. °साय जीव ला १-२॥ ११. ओहितना ला १॥ Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०९-१९] सण्णिआइ-सलेसाईसु सपदेसाइवत्त वया . २४५ तियभंगो। विगलिंदिएहिं छब्भंगा। ओहिनाणे मणपज्जवणाणे केवलनाणे जीवादिओ तियभंगो। [२] ओहिए अण्णाणे मतिअण्णाणे सुयअण्णाणे एगिदियवजो तियभंगो। विभंगणाणे जीवादिओ तियभंगो। १५. [१] संजोगी जहा ओहिओ। मणजोगी वयजोगी कायजोगी ५ जीवादिओ तियभंगो, नवरं कायजोगी एगिदिया तेसु अभंगकं । [२] अजोगी जहा अलेसा। १६. सागारोवउत्त-अणागारोवउत्तेहिं जीवेगिदियवजो तियभंगो। १७. [१] सवेयगा य जहा सकसाई । इत्थिवेयग-पुरिसवेदग-नपुंसगवेदगेसु जीवादिओ तियभंगो, नवरं नपुंसगवेदे एगिदिएसु अभंगयं। १० [२] अवेयगा जहा अकसाई। १८. [१] ससरीरी जहा ओहिओ। ओरालिय-वेउव्वियसरीरीणं जीवएगिदियवजो तियभंगो। आहारगसरीरे जीव-मणुएसु छब्भंगा। तेडंग-कम्मगाणं जहा ओहिया। [२] असरीरेहिं जीव-सिद्धेहिं तियभंगो। १९. [१] आहारपज्जत्तीए सरीरपज्जत्तीए इंदियपज्जत्तीए आणापाणपनत्तीए जीवेगिंदियवज्जो तियभंगो। भासामणपज्जत्तीए जहा सण्णी। [२] आहारअपजत्तीए जहा अणाहारगा। सरीरअपज्जत्तीए इंदियअपजत्तीए आणापाणअपज्जत्तीए जीवेगिंदियवज्जो तियभंगो, नेरइय-देव-मणुएहिं छब्भंगा। भासामणअपज्जत्तीए जीवादिओ तियभंगो, णेरइय-देव-मणुएहिं २० छन्भंगा। १. जीवादितो ला १॥ २. सजोई ला १। सजोती ला २ ॥ ३. मणजोति वतिजोति कायजोति जीवा ला १-२॥ ४. अभंगगं ला १-२॥ ५. अभंगगं ला १-२॥ ६. सरीराणं मु० मुद्रितअवृ०॥ ७. तेय-कम्मगाई जहा ला १॥८. °पाणुप ला १॥ ९. जत्ती जहा ला १.२॥ ८. पाणुभ ला १॥ Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४६ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ६ उ० ४-५ [सु. २०. पढमाइएगूणवीसइमपज्जंतसुत्तविसयसंगहणीगाहा] २०. गाहा–सपदेसाऽऽहारग भविय सण्णि लेस्सा दि संजय कसाए। णाणे जोगुवओगे वेदे य सरीर पज्जत्ती ॥१॥ [सु. २१. जीव-चउपीसदंडगेसु पच्चक्खाण-अपच्चक्खाणाइवत्तव्यया] २१. [१] जीवा णं भंते! किं पञ्चक्खाणी, अपचक्खाणी, पञ्चक्खाणापञ्चक्खाणी? गोयमा! जीवा पञ्चक्खाणी वि, अपञ्चक्खाणी वि, पञ्चक्खाणापञ्चक्खाणी वि। [२] सबजीवाणं एवं पुच्छा। गोयमा! नेरइया अपञ्चक्खाणी जाव चउरिंदिया, सेसों दो पडिसेहेयव्वा । पंचेंदियतिरिक्खजोणिया नो पञ्चक्खाणी, १० अपञ्चक्खाणी वि, पञ्चक्खाणापञ्चक्खाणी वि । मणुस्सा तिण्णि वि । सेसा जहा नेरतिया । [सु. २२-२३. जीवाईसु पच्चक्खाणजाणणा-कुव्यणापत्तव्यया] २२. जीवा णं भंते ! किं पञ्चक्खाणं जाणंति, अपञ्चक्खाणं जाणंति, पञ्चक्खाणापच्चक्खाणं जाणंति ? गोयमा ! जे पंचेंदिया ते तिण्णि वि जाणंति, १५ अवसेसा पञ्चक्खाणं न जाणंति । २३. जीवा णं भंते ! किं पञ्चक्खाणं कुव्वंति अपञ्चक्खाणं कुव्वंति, पञ्चक्खाणापच्चक्खाणं कुव्वंति ? जहा ओहिया तहा कुव्वणा । [सु. २४. जीपाईसु पच्चक्खाणनिव्यत्तियाउयाइवत्तव्यया] २४. जीवा णं भंते ! किं पञ्चक्खाणनिबत्तियाउया, अपञ्चक्खाणनि०, २० पचक्खाणापञ्चक्खाणनि० १ गोयमा ! जीवा य वेमाणिया य पञ्चक्खाणणिव्वत्ति याउया तिण्णि वि । अवसेसा अपच्चक्खाणनिव्वत्तियाउया। १. स्सादिट्ठी संजय क मु०॥ २. “दि त्ति दृग्-दृष्टिः" प्राचीनतमअवृ० प्रतौ ॥ ३. वजोगे ला १॥४. एत्थं पु ला १॥ ५. "प्रत्याख्यान-देशप्रत्याख्याने प्रतिषेधनीये, अविरतत्वाद् नारकादीनामिति" अवृ०॥ ६. मणूसा ला १॥ ७.० ति? जे पं० ला १॥ ८. °सा नो पञ्चक्खाणं जा ला १। सा न पचक्खाणं जा ला २॥ ९. भोहिओ ला १-२॥ १०. वत्तिताउता ला १॥ ११. °या । पञ्च मु०॥ Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २०-२५, १-२] जीवाईसु पञ्चक्खाण-अपञ्चखाणाइवत्तव्ययादि २४७ [सु. २५. एगवीसइमाइचउवीसइमपज्जंतसुत्तषिसयसंगहणीगाहा] २५. गाथापच्चक्खाणं १ जाणइ २ कुव्वंति ३ तेणेव आउनिव्वत्ती ४ । सपदेसुद्देसम्मि य एमेए दंडगा चउरो ॥२॥ सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति । ॥छट्टे सए चउत्थो उद्देसो ॥६.४॥ [पंचमो उद्देसो ‘तमुए'] [सु. १. तमुक्कायसरूवं] १. [१] किमियं भंते ! तमुक्काए त्ति पवुच्चइ ? किं पुढवी तमुक्काए ति । पवुचति, आऊ तमुक्काए ति पवुञ्चति ? गोयमा ! नो पुढवी तमुक्काए त्ति पवुच्चति, १० आऊ तमुक्काए ति पवुञ्चति । [२] से केणद्वेणं० १ गोयमा ! पुढविकाए णं अत्थेगइए सुभे देसं पकासेति, अत्थेगइए देसं नो पकासेइ, से तेणट्टेणं० । [सु. २-५. तमुक्कायस्स समुट्ठाण-संठाण-विक्खंभ-परिक्खेव पमाणवत्तव्यया] २. तमुक्काए णं भंते ! कहिं समुट्ठिए ? कहिं सन्निहिते ? गोयमा ! जंबुदीवस्स दीवस्स बहिया तिरियमसंखेजे दीव-समुद्दे वीतिवइत्ता अरुणवरस्स दीवस्स बाहिरिल्लाओ वेतियंताओ अरुणोदयं समुदं बायालीसं जोयणसहस्साणि ओगाहित्ता उवरिल्लाओ जलंताओ एकपदेसियाए सेढीए इत्थ णं तुमुक्काए समुट्ठिए, संत्तरस एकवीसे जोयणसते उड्ढं उप्पतित्ता तओ पच्छा तिरियं पवित्थरमाणे पवित्थरमाणे २० सोहम्मीसाण-सणंकुमार-माहिंदे चत्तारि वि कप्पे आवरित्ताणं उड्ढे पि य णं जाव बंभलोगे कप्पे रिट्ठविमाणपत्थडं संपत्ते, एत्थ णं तमुक्काए सन्निट्ठिते । १. °ति तिन्नेव आउ° मु० ॥ २. एमेते ला १॥ ३. त्ति ॥ ६.४ ॥ ला २। ति । छट्ठसयस्स चउत्थो उद्देसो॥ ला १॥ ४. "मुकाए ला १.२, अनयोः प्रत्योः विशेषत ईदृश एव पाठः ।। ५. कहि ला १॥ ६. बादाली' ला १॥ ७. तत्थ ला १॥ ८. सतरस एकवीसजोय ला १॥ Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४८ वियाहपण्णन्तिसुतं [स० ६ उ०५ ३. तमुक्काए णं भंते! किंसंठिए पण्णत्ते ? गोयमा ! अहे मलगमूलसंठिते, उपिं कुक्कुडगंपंजरगसंठिए पण्णत्ते । ४. तमुक्काए णं भंते! केवंतियं विक्खभणं ? केवतियं परिक्खेवेणं पणते ? गोयमा ! दुविहे पण्णत्ते, तं जहा — संखेज्जवित्थडे य असंखेज५ वित्थडे य । तत्थ णं जे से संखेज्जवित्थडे से णं संखेज्जाइं जोयणसहस्साइं विक्खंभेणं, असंखेज्जाइं जोयणसहस्साइं परिक्खेवेणं प० । तत्थ णं जे से असंखिज्जवित्थडे से असंखेज्जाइं जोयणसहस्साइं विक्खंभेणं, असंखेज्जाई जोयणसहस्साइं परिक्खेवेणं । ५. तमुक्काए णं भंते! केमहालए प० १ गोयमा ! अयं णं जंबुद्दीवे' २ १० जॉंव परिक्खेवेणं पण्णत्ते । देवे णं महिड्ढीए जॉव 'ईणामेव इणामेव ' त्ति कंड केवलकप्पं जंबुद्दीवं दीवं तिहिं अच्छरानिवाएहिं तिसत्तखुत्तो अणुपरियट्टित्ताणं हव्वमागच्छिज्जा | से णं देवे ताए उक्किट्ठाए तुरियाए जाव देवगईए बीईवयमाणे वीईवयमाणे जाव ऐकाहं वा दुयाहं वा तियाहं वा उक्कोसेणं छम्मासे वीतीवएज्जा, अत्थेगइयं तैमुकायं वीतीवएज्जा, अत्थेगइयं तमुकायं नो वीतीवएज्जा । एमहालए १५ णं गोतमा ! तमुक्काए पन्नत्ते । १. 'गपिंजरग' ला १ ॥ २. केवइगं ला २ ॥ ३. " क्वचिद् ' आयाम विक्खंभेणं 'ति दृश्यते । तत्र आयामः - उच्चत्वम्” अवृ० ॥ ४. क्खेवेणं पण्णत्ताइं । ला १ मु० ॥ ५. वे २ सव्वदीवसमुद्दाणं सव्वभंतराए जाव मु० ॥ ६. 'जाव 'पदेन " अयं जंबुद्दीवे णामं दीवे दीव-समुद्दाणं अभितरिए सव्वखुड्डाए वट्टे तेल्लापूयसंठाणसंठिते, वट्टे रहचक्कवालसंठाणसंठिते, वट्टे पुक्खरकण्णियासंठाणसंठिते, वट्टे पडिपुण्णचंदसंठाणसंठिते एक्कं जोयणसयसहस्सं आयामविक्खंमेणं, तिणि जोयणसय सहस्साईं सोलस य सहस्साईं दोण्णि य सत्तावीसे जोयणसते तिण्णि य कोसे अट्ठावीसं च धणुसयं तेरस अंगुलाई अद्धंगुलकं च किंचिविसेसाहियं परिक्खेवेणं" (जीवाजीवाभिगम ३ प्रतिपत्ति प० १७७ प्र० ) इत्येवं जंबुद्वीपप्रमाणकथनम् संयोज्यम् ॥ ७. ' जाव' पदेन 'महज्जुईए महाबले महाजसे महेसक्खे महाणुभागे' एतानि पदानि योज्यानि । जाव महाणुभावे 'इणा मु० ॥ ८. “ इणामेव ति कट्टु इदं गमनमेवम् अतिशीघ्र त्वावेदकचप्पुटिकारूपहस्तव्यापारोपदर्शनपरम् । अनुस्वाराश्रवणं च प्राकृतत्वात् द्विर्वचनं च शीघ्रत्वातिशयो पदर्शनपरम् इति. उपप्रदर्शनार्थः " अवृ० ॥ ९ कट्टो ला १ ॥। १०. “ केवलकप्पं ति केवलज्ञानकल्पम् परिपूर्णम् । श्रृद्धव्याख्या तु केवलः संपूर्णः कल्पते इति कल्पः स्वकार्यकरणसमर्थो वस्तुरूप इति यावत् । केवलश्च असौ कल्पश्च इति केवलकल्पः, तम् ” अब्रु० ॥ ११. “ तिहिं अच्छरानिवाएहिं-तिसृभिः चप्पुटिकाभिः” अवृ० । ' चप्पुटिका' भाषायाम् चपटी चपटी वगाडवी ।। १२. एक्काहं ला २ ॥ १३. तमकार्य ला २ । १४. 'इयं नो तमुकायं वी ला १ ॥ Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४९ सु०३-११] तमुक्कायवत्तव्वया [सु. ६-७. तमुक्काए गिह-गामाइअभावपरूषणा] ६. अस्थि णं भंते ! तमुकाए गेहा ति वा, गेहावणा ति वा १ णो इणढे समढे। ७. अत्थि णं भंते ! तमुकाए गामा ति वा जाव सन्निवेसा ति वा ? णो इणढे समझे। [सु. ८-९. बलाहय-थणियसद्द-बादरविज्जूणं तमुक्काए अस्थित्तं देवाइकारियत्तं च] ८. [१] अस्थि णं भंते ! तमुक्काए ओराला बलाहया संसेयंति, सम्मुच्छंति, वासं वासंति ? हंता, अस्थि । [२] तं भंते ! किं देवो पकरेति, असुरो पकरेति ! नागो पकरेति ? १० गोयमा ! 'देवो वि पकरेति, असुरो वि पकरेति, णांगो वि पकरेति । ___ ९. [१] अस्थि णं भते ! तमुकाए बादरे थणियसद्दे, बायरे विजए ? हंता, अस्थि । [२] तं भंते ! किं देवो पकरेति ३ ? तिण्णि वि पॅकरेंति । [सु. १०-११. तमुक्काए बादरपुढषिकाय-अगणिकायाणं ___चंद-सरियाईणं च अभावपरूवणा] १०. अत्थि णं भंते ! तमुकाए बादरे पुढविकाए, बादरे अगणिकाए ? णो तिणढे समढे, णन्नत्थ विग्गहगतिसमावन्नएँणं । ११. अस्थि णं भंते ! तमुकाए चंदिम-सूरिय-गहगण-णक्खत्त-तारारूवा १ णो तिणटे समढे, पंलिपस्सतो पुण अत्थि । २० १. 'जाव'पदेन आगरा, पट्टणाई, नगराई इत्यादीनि पदानि योज्यानि ॥ २. नो तिणमढे ला १॥ ३. °ति संवासंति, वा ? मु० ॥ ४. देवो पकरेइ, असुरो पकरेइ, णाओ वि ला १॥ ५. नाओ ला २॥ ६. विज्जुते ला १-२ ॥ ७. पकरेइ ला १ मु० ॥ ८. "तृतीया च इह पञ्चम्यर्थे प्राकृतत्वात्" अवृ०॥ ९. “पलिपस्सओ पुण अस्थि त्ति परिपार्श्वतः पुनः सन्ति तमस्कायस्य चन्द्रादय इत्यर्थः” अवृ० । पलियस्सतो ला १ मु. मुद्रितअ० ॥ Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५० . वियाहपण्णत्तिसुत्तं [ल० ६ उ०५ [सु. १२. तमुक्काए चंदामा-सूराभाणं णस्थित्तपरूवणा] १२. अत्थि णं भंते ! तमुकाए चंदामा ति वा, सूराभा ति वा १ णो तिणढे समडे, कांदूसणिया पुण सा । [सु. १३. तमुक्कायस्स घण्णपरूवणा] १३. तमुक्काए णं भंते ! केरिसए वण्णेणं पण्णत्ते १ गोयमा ! काले कालोभासे गंभीरलोमहरिसजणणे भीमे उत्तासणए परमकिण्हे वण्णेणं पण्णते। देवे वि णं अत्थेगतिए जे णं तप्पढमताए पासित्ता णं खंभाएजा, अहे णं अभिसमागच्छेज्जा, ततो पच्छा सीहं सीहं तुरियं तुरियं खिप्पामेव वीतीवएजा। [सु. १४. तमुक्कायस्स नामधेन्जाणि] १४. तमुकायस्स णं भंते ! कति नामधेजा पण्णता ? गोयमा ! तेरस नामधेजा पण्णता, तं जहा–तमे ति वा, तमुकाए ति वा, अंधकारे ई वा, महंधकारे इँ वा, लोगंधारे इ वा, लोगतमिस्से ई वा, देवंधकारे ति वा, देवंतमिस्से ति वा, देवारण्णे ति वा, देववूहे ति वा, देवफैलिहे ति वा, देवपडिक्खोभे ति वा, अरुणोदए ति वा समुद्दे। [सु. १५. तमुक्कायस्स आउ-जीव-पुग्गलपरिणामत्तपरूषणा] १५. तमुकाए णं भंते ! किं पुढविपरिणाम आउपरिणामे जीवपरिणामे पोग्गलपरिणामे ? गोयमी ! नो पुढविपरिणामे, आउपरिणामे वि, जीवपरिणामे वि, पोग्गलपरिणामे वि। [सु. १६. सव्येसि पाणाईणं तमुक्काए अणंतसो उवषन्नपुव्वत्तवत्तव्यया] १६. तमुकाए णं भंते ! सब्वे पाणा भूता जीवा सत्ता पुढविकाइयत्ताए जाव १. "ननु तत्पार्श्वतश्चन्द्रादीनां सद्भावात् तत्प्रभा अपि तत्रास्ति ? सत्यम् , केवलं कम्-आत्मानं षयति तमस्कायपरिणामेन परिणमनात् कदूषणा, सा एव कदूषणिका, दीर्घता च प्राकृतत्वात् । अतः सत्यप्यसौ असतीति" अवृ०॥ २. पुणं ला १॥ ३. कालावभा मु० मुद्रितअवृ०॥ ४. “खभाएज त्ति स्कम्नीयात्-क्षुभ्येत्” अवृ० । खुभाए मु० मुद्रितअवृ० ।। ५. 'तरियं तरिय ला १ प्राचीनतम अवृ० प्रतौ च ॥ ६. वीतिव' ला १॥ ७. ति ला १॥ ८. लोअंधकारे ति वा लोगतमसे ति वा ला १॥ ९. °तमसे इ ला २॥ १०. देवतमसे ला १-२॥ ११. °फरिहे ला १। °फलहे ला २॥ १२. 'मा! नो तिण. पुढ° ला १॥ १३. कातिवाताए जाव ला १॥ १५ २० Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५१ सु० १२-१९] तमुक्कायवत्तव्वया कण्हराईवत्तव्वया य तसकाइयत्ताए उववन्नपुव्वा ? हंता, गोयमा ! असइं अदुवा अणंतखुत्तो, णो चेव णं बादरपुढविकाइयत्ताए वा, बादरअगणिकाइयत्ताए वा। [सु. १७-१८. कण्हराईणं संखा-ठाणाइपरूषणा] १७. कति णं भंते ! कण्हरीईओ पण्णत्ताओ ? गोयमा ! अट्ठ कण्हराईओ पण्णत्ताओ। १८. कहि णं भंते ! एयाओ अट्ट कण्हराईओ पण्णत्ताओ? गोयमा! उप्पिं सणंकुमार-माहिंदाणं कप्पाणं, हेव्विं बंभलोगे कप्पे रिटे विमाणपत्थडे, एत्थ णं अक्खाडग-समचउरंससंठाणसंठियाओ अट्ट कण्हराईओ पण्णत्ताओ, तं जहापुरस्थिमेणं दो, पचत्थिमेणं दो, दाहिणेणं दो, उत्तरेणं दो। पुरस्थिमभंतरा कण्हराई दाहिणबाहिरं कण्हराई पुट्ठा, दाहिणमंतरा कण्हराई पञ्चत्थिमबाहिरं कण्ह- १० राई पुट्ठा, पञ्चत्थिमभंतरा कण्हराई उत्तरबाहिरं कण्हराई पुट्ठा, उत्तरऽभंतरा कण्हराई पुरथिमबाहिरं कण्हराइं पुट्ठा। दो पुरथिमपञ्चत्थिमाओ बाहिराओ कण्हराईओ छलंसाओ, दो उत्तरदाहिणबाहिराओ कण्हराईओ तंसाओ, दो पुरथिमपञ्चत्थिमाओ अभितराओ कण्हराईओ चउरंसाओ, दो उत्तरदाहिणाओ अभिंतराओ कण्हरीईओ चउरंसाओ। पुव्वावरा छलंसा, तंसा पुण दाहिणुत्तरा बज्झा। अब्भंतर चउरंसा सव्वा वि य कण्हराईओ ॥१॥ [सु. १९. कण्हराईणं आयाम-धिक्खंभपरूषणा] १९. कण्हराईओ णं भंते ! केवतियं आयामेणं, केवतियं विक्खंभेणं, १. रातीमो ला १ । “कण्हराईओ त्ति कृष्णवर्णपुद्गलरेखाः" अवृ०॥ २. "हवि ति समं किलेति वृत्तिकारः प्राह" अवृ० । हव्वं मुद्रितअवृ० प्राचीनकागदीयप्रतिषु च। हस्थि ला ११ हिडें मु० । ला २ प्रतिमूललेखकलिखितं 'हयि' इति पाठं विशोध्य 'हटिंठ' इत्यमौलिक पाठपरावर्तनं कृतं शोधकेन । यद्यपि मुद्रितआवश्यकवृत्तावुद्धृते पाठेऽस्मिन् ‘हेछि' इत्यस्ति (दृश्यतां पत्र १३५-२) तथापि आवश्यकवृत्तेः प्राचीनतमताडपत्रीय-कागदीयप्रतिष्वत्र स्थाने क्रमेण 'हवि' इति पाठसूचकः 'हधिं' तथा 'हठिं' इति पाठ उपलभ्यते। अतोऽत्र 'हल्वि' इति पाठो मौलिकत्वेनाहतः॥ ३. विमाणे प० ला १ मु०॥४. “आखाटकः-प्रेक्षास्थाने आसनविशेषलक्षणः, तत्संस्थिताः" अवृ०॥५. रातीओ ला १॥ ६. मभितरा ला १-२॥ ७. राती ला १॥ ८. बाहिरिं ला २॥ ९, अभंत ला १॥ १०. रातीभो ला १॥ ११. अमित ला २॥ Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०६उ०५ केवतियं परिक्खेवेणं पण्णत्ताओ १ गोयमा ! असंखेजाइं जोयणसहस्साइं आयामेणं, असंखेन्जाइं जोयणसहस्साई विक्खंभेणं, असंखेज्जाई जोयणसहस्साई परिक्खेवेणं पण्णत्ताओ। [सु. २०. कण्हराईणं पमाणपरूषणा] २०. कण्हराईओ णं भंते ! केमहालियाओ पण्णत्ताओ ? गोयमा ! अयं णं जंबुद्दीवे दीवे जावं अद्धमासं वीतीवएज्जा । अत्थेगतियं कण्हराइं वीतीवएजा, अत्थेगइयं कण्हराई णो वीतीवएज्जा । एमहालियाओ णं गोयमा ! कण्हराईओ पण्णत्ताओ। [सु. २१-२२. कण्हराईसु गेह-गेहावण-गामाइअभावपरूवणा] २१. अत्थि णं भंते ! कण्हराईसु गेहा ति वा, गेहावणा ति वा १ नो इणढे समढे। २२. अत्थि णं भंते ! कण्हराईसु गामा ति वा० १ णो इणढे समढे । [सु. २३-२४. ओरालबलाहय-आदरथणियसदाणं कण्हराईसु अस्थित्तं देवकारियत्तं च] २३. [१] अस्थि णं भंते ! कण्ह० ओराला बलाहया सम्मुच्छंति ३१ हंता, अस्थि । [२] तं भंते ! किं देवो प० ३ १ गोयमा ! देवो पकरेति, नो असुरो, नो नागो य । २४. अस्थि णं भंते ! कण्हराईसु बादरे थणियसद्दे १ जहा ओराला २० (सु. २३) तहा । [सु. २५-२७. कण्हराईसु बादरआउ-अगणि-वणस्सतिकायाणं चंद-सूरिय-चंदाभाईणं च अभावपरूवणा] २५. अस्थि णं भंते ! कण्हराईसु बादरे आउकाए बादरे अगणिकाए बायरे वणप्फतिकाए ? णो इणढे समढे, णऽण्णत्थ विग्गहगतिसमावन्नएणं । १. 'जाव' पदसूचितपाठावगमार्थ दृश्यता पञ्चमं सूत्रम् , तत्रगता टिप्पणी च । अत्र 'उक्कोसेणं अद्धमासं' इति ज्ञेयम् ॥ २. सुरो, नागो उ प० । २४. अस्थि ला १॥ Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०२०-३१] कण्हराईवत्तव्वया २६. अस्थि णं भंते ! • चंदिमसूरिय० ४ प० १ णो इण । - २७. अस्थि णं कण्ह० चंदामा ति वा २१ णो इणढे समझे। [सु. २८. कण्हराईणं वण्णपरूषणा] २८. कण्हराईओ णं भंते ! केरिसियाओ वण्णेणं पन्नत्ताओ? गोयमा! कालाओ जीव खिप्पामेव वीतीवएज्जा। [सु. २९. कण्हराईणं नामधेज्जाणि] २९. कण्हरॉईणं भंते! कति नामधेजा पण्णत्ता ? गोयमा! अट्ठ नामधेजा पण्णत्ता, तं जहा–कण्हराई ति वा, मेहराई ति वा, मघा इ वा, माघवती ति वा, वातफलिहे ति वा, वातपलिक्खोभे इ वा, देवफलिहे इ वा, देवपलिक्खोभे ति वा। [सु. ३०. कण्हराईणं पुढवी-जीव-पुग्गलपरिणामत्तपरूवणा] ३०. कण्हराईओ णं भंते ! किं पुढविपरिणामाओ, आउपरिणामाओ, जीवपरिणामाओ, पुग्गलपरिणामाओ? गोयमा ! पुढविपरिणामाओ, नो आउपरिणामाओ, जीवपरिणामाओ वि, पुग्गलपरिणामाओ वि। [सु. ३१. सव्वेसिं पाणाईणं कण्हराईसु अणंतसो उवषन्नपुव्यत्तपत्तव्यया] १५ ३१. कण्हराईसु णं भंते! सव्वे पाणा भूया जीवा सत्ता उववन्नपुव्वा ? हंता, गोयमा! असई अदुवा अणंतखुत्तो, नो चैव णं बादरआउकाइयत्ताए, बादरअगणिकाइयत्ताएँ, बादरवणस्सतिकाइयत्ताए वा। १. 'चंदिम-सूरिम-गहगण-णक्खत्त-तारारूवा' इति ज्ञेयम् ॥ २. 'जाव' पदेन 'तमस्कायः कीदृशः वर्णेन' इति प्रश्नस्य (सूत्र १३) यदुत्तरम् तदत्र अवधारणीयम् , तथाहि-'कालावभासाओ गंभीर लोमहरिसजणणाओ भीमाओ उत्तासणाओ परमकिण्हाओ वण्णेणं पण्णत्ताओ, देवे वि अत्थेगतिए जे णं तप्पढमयाए पासित्ताणं खभाएजा, अहे णं अभिसमागच्छेजा, तओ पच्छा सीहं सीहं तुरियं तुरियं तत्थ खिप्पामेव वीतीवएज्जा' इति अत्र योज्यम् ॥ ३. वतिजा ला १॥ ४. राईभो णं मु०॥ ५. राति त्ति वा मु०॥ ६. असई ला १॥ ७. च्चेव ला १॥ ८. °ए वा, बाद मु०॥ ९. वणप्फति ला २ मु०॥ Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [ल०६ उ०५ [सु. ३२-३५. कण्हराइओषासंतरगयलोगतियषिमाणाणं णामाई ठाणाई च] ३२. ऐयासि णं अट्ठण्हं कण्हराईणं अट्ठसु ओवासंतरेसु अट्ठ लोगतियविमाणा पण्णत्ता, तं जहा-अची अचिमाली वैइरोयणे पमंकरे चंदामे सूरामे सुक्काभे सुपतिट्ठामे, मज्झे रिट्ठाभे। ३३. कहि णं भंते! अच्ची विमाणे प० १ गोयमा ! उत्तरपुरस्थिमेणं । ३४. कहि णं भंते ! अचिमाली विमाणे प० १ गोयमा ! पुरस्थिमेणं । ३५. एवं परिवाडीए नेयव्वं जाँव कहि णं भंते ! रिडे' विमाणे पण्णते ? गोयमा ! बहुमज्झदेसभागे। [सु. ३६-४०. लोगतियदेवाणं नामाइं विमाणनामाई परिवारदेवसंखा य] ३६. एतेसु णं अट्ठसु लोगतियविमाणेसु अट्ठविहा लोगंतियाँ देवा परिवसति, तं जहा सारस्सयमातिचा वण्ही वरुणा य गद्दतोया य । तुसियाँ अव्वाबाहा अग्गिा चेव रिट्ठा य ॥२॥ ३७. कहि णं भंते ! सारस्सता देवा परिवसंति ? गोयमा ! अचिम्मि १५ विमाणे परिवसंति। १. एतेसिं णं ला १ मु०॥ २. वतिरों ला १॥ ३. 'जाव' पदेन वैरोचनविमान-प्रभाकर विमान-चन्द्राभविमान-सूर्याभविमान-शुक्राभविमान-सुप्रतिष्ठाभविमानविषया वक्तव्यता योज्या ॥ ४. रिट्ठविमाणे ला २॥ ५. तियदेवा मु०॥ ६. अत्र अभयदेवीयवृत्तावियं गाथा प्रतिपदं न व्याख्याता। स्थानाङ्गसूत्र-आवश्यकनियुक्तिगतेयं गाथा क्रमेण आचार्यश्रीअभयदेवसूरिआचार्यश्रीहरिभद्रसूरिभ्यां व्याख्याताऽस्ति, तद्वयाख्याविशेषस्त्वित्थम्-“सारस्वताः १ आदित्याः २ वह्नयः ३ वरुणाः ४ गर्दतोयाः ५ तुषिताः ६ अव्याबाधाः ७ आमेयाः ८, एते कृष्णराज्यन्तरेष्वष्टासु परिवसन्ति। रिष्टास्तु कृष्णराजिमध्यभागवर्तिनि रिष्टाभविमानप्रस्तटे परिवसन्ति ।" (स्थानाङ्गअभयदेवीयवृत्ति पत्र ४५३-१) । “सारस्सयमादिच्च त्ति सारस्वताऽऽ. दित्याः, अनुस्वारस्त्वलाक्षणिकः; वण्ही बरुणा य त्ति प्राकृतशैल्या वकारलोपाद् वह्नयरुणाश्च गर्दतोयाश्च तुषिता अव्याबाधाः, अग्गिचा चेव रिहा य त्ति अग्नयः संज्ञान्तरतो मरुतोऽप्यभिधीयन्ते, रिष्टाश्चेति 'तात्स्थ्यात् तद्व्यपदेशः' ब्रह्मलोकस्थरिष्टप्रस्तटाधाराष्टकृष्णराजि. निवासिन इत्यर्थः ।" (आवश्यकहरिभद्रीयवृत्ति पत्र १३५-२)॥ ७. °या तव्वा ला १॥ ८. च्चा रिटदेवा य ला १॥ ९. अश्चिवि ला १ मु०॥ Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३२-४१] लोगंतियदेववन्तध्वया ३८. कहि णं भंते! आदिच्चा देवा परिवसंति ? गोयमा ! अचिमालिम्मि विमाणे ० ० । ३९. एवं नेयव्वं जाणुपुव्वीए जाव कहि णं भंते! रिट्ठा देवा परिवसंति ? गोयमा ! रिट्ठम्मि विमाणे । ४०. [१] सारस्य - मादिचाणं भंते ! देवाणं कति देवा, कति देवसता ५ पण्णत्ता १ गोयमा ! सत्त देवा, सत्त देवसयां परिवारो पण्णत्तो । [२] वही - वरुणाणं देवाणं चैंउद्दस देवा, चैउद्दस देवसहस्सों परिवारो पण्णत्तो । [३] गद्दतोय-तुसियाणं देवाणं सत्त देवा, सत्त देवसहस्सौ परिवारो पण्णत्तो । [४] अवसेसाणं नव देवा, नव देवसय परिवारो पण्णत्तो । पढमजुगलम्मि सत्त उ सयाणि बीयँम्मि चोद्दस सहस्सा । ततिए सत्त सहस्सा नव चेव सयाणि सेसेसु ॥ ३ ॥ [२] एवं नेयव्वं – ' विमाणाणं पतिट्ठाणं बाहलुच्चत्तमेव संठाणं ' । बंभलोयवत्तव्त्रया नेयव जाव हंता गोयमा ! असतिं अदुवा अणंतखुत्तो, नो चेव णं देवित्ताए । [सु. ४१. लोगंतिय विमाणाण पतिट्ठाण बाहल्ल- उच्चत्त-संठाणाइवत्तव्या ] ४१. [१] लोगंतिगविमाणा णं भंते! किंपतिट्ठिता पण्णत्ता ? गोयमा ! १५ वाउपतिट्ठिया पण्णत्ता | १. मालविमा मु० ॥ २. 'या पण्णत्ता । [२] वण्ही ला १ ॥ ३. चोइस ला १-२॥ ४. स्सा पण्णत्ता । [३] गद्द° ला १ ॥ ५. 'स्सा पण्णत्ता । [४] भव' ला १ मु० ॥ ६. या पण्णत्ता । पढमला २ विना ॥ ७ बितियम्मि ला १-२ ॥ ८. ब्वा जहा जीवाभिगमे देवुद्देस जाव ला २, मुद्रितेऽयं पाठः कोष्ठकान्तरे स्थापितः । " ब्रह्मलोके या विमानानां देवानां च जीवाभिगमोक्ता वक्तव्यता सा तेषु नेतव्या । कियद्दूरम् ? इत्यत आह-जावेत्यादि, सा चेयं लेशतः–“ लोयंतियविमाणा णं भंते! कतिवण्णा पण्णत्ता ? गोयमा ! तिवण्णा पं० - लोहिया, हालिहा, सुकिला । एवं पभाए निश्चालोया, गंधेणं इटुगंधा, एवं इट्ठफासा, एवं सव्वरयणमया । तेसु देवा समचउरंसा अलमहुगवण्णा पम्हलेसा । लोयंतियविमाणेसु णं भंते! सव्वे पाणा ४ पुढविकाइयत्ताए ५ देवत्ताए उववन्नपुव्वा " अवृ० । इयं च वक्तव्यता जीवाभिगमे, पृ० ३९४-४०६ आगमो० । तथा प्रज्ञापनासूत्रे द्वितीये स्थानपदे ब्रह्मलोकदेवस्थानाधिकारे, पृ० ७३ महावीर० ॥ २५५ १० Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५६ वियाहपण्णत्तिसुत्तं स० ६ उ० ५-६ [सु. ४२. लोगंतियदेवाणं ठितिपरूषणा] ४२. लोगंतिगविमाणेसु लोगतियदेवाणं भंते ! केवतियं कालं ठिती पण्णता! गोयमा ! अट्ठ सागरोवमाइं ठिती पण्णत्ता । [सु. ४३. लोगंतियविमाण-लोगंताणं अंतरपरूवणा] ___४३. लोगंतिगविमाडै भंते ! केवतिय अबाहाए लोगते पण्णते ? गोयमा ! असंखेन्जाइं जोयणसहस्साई अबाहाए लोगंते पण्णत्ते। सेवं भंते ! सेवं भंते! ति । ॥छट्ठसयस्स उद्देसओ पंचमओ ॥ ६.५॥ [छटो उद्देसो 'भविए'] [सु. १-२. चउवीसदंडयाणं आषासाइवत्तव्ययानिदेसो] १. [१] कति णं भंते ! पुढवीओ पण्णत्ताओ ? गोयमा ! सत्त पुढवीओ पण्णत्ताओ, तं जहा–रयणप्पभा जोव तमतमा । [२] रयणप्पभादीणं आवासा भाणियव्वा जाव अहेसत्तमाए । २. एवं जे जत्तिया आवासा ते भाणियव्वा जाव कति णं भंते ! १५ अणुत्तरविमाणा पण्णता ? गोयमा ! पंच अणुत्तरविमाणा पण्णत्ता, तं जहा-- विजए जाँव सव्वट्ठसिद्धे । । [सु. ३-८. मारणंतियसमुग्घायसमोहयजीवस्स चउघीसदंडएसु आहाराइवत्तव्यया] ३. [१] जीवे णं भंते ! मारणंतियसमुग्घाएणं समोहते, समोहणित्ता जे २० भविए इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावाससयसहस्सेसु अन्नतरंसि १. सु णं भंते ! ला १ मु०॥ २. हिंतो णं मु०॥ ३. "केवतियं ति छान्दसत्वात् कियत्या, अबाधया-अन्तरेण" अवृ०॥४. त्ति ॥६॥५॥ ला १॥ ५. 'जाव'पदेन 'सकरप्पभा' इत्या. दिकानां सप्तानामपि तमतमापर्यन्तानां नरकाणां नामानि योज्यानि ।। ६.'जाव'पदेन भवनवासि. विमानेभ्य आरभ्य अनुत्तरविमानपर्यन्तानां सर्वेषां दण्डकानां उल्लेखः योज्यः॥७.कहिणं ला१-२॥ ८. 'जाव'पदेन 'वैजयन्त प्रभृतीनि 'सव्वट्ठसिद्ध' पर्यन्तानि अनुत्तरविमानानि वाच्यानि ॥ Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ४२-४३, १-५] मारणंतियस मुग्धाय समोहयस्स आहाराइवत्तव्वयादि निरयावासंसि नेरइयत्ताए उववजित्तए से णं भंते! तत्थगते चेव आहारेज्ज वा, परिणामेज्ज वा, सरीरं वा बंधेज्जा ? गोयमा ! अत्थेiइए तत्थगते चेव आहारेज्ज वा, परिणामेज वा, सरीरं वा बंधेज, अत्थेगंइएं ततो पडिनियत्तति, इहमागच्छति, आगच्छित्ता दोचं पि मारणंतियसमुग्धाएंणं समोहणति, समोहणित्ता इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए तीसाए निरयावाससय सहस्सेसु अन्नयरंसि निरयावासंसि ५ नेरइयत्ताए उववैज्जित्ता ततो पच्छा आहारेज वा परिणामेज्ज वा सरीरं वा बंधेज्जा । [२] एवं जाव असत्तर्मां पुढवी । ४. जीवे णं भंते! मारणंतियसमुग्धाएणं समोहए, २ जे भविए चउसट्ठीए असुरकुमारावाससयसहस्सेसु अन्नतरंसि असुरकुमारावासंसि असुरकुमारत्ताए उववज्जित्तए० जहा नेरइया तहा भाणियव्वा जाव थणियकुमारा । ५. [१] जीवे णं भंते! मारणंतियसमुग्धाएणं समोहए, २ जे भविए असंखेजेसु पुढविकाइयावाससयसहस्सेसु अन्नयरंसि पुढविकाइयावासंसि पुढविकाइयत्ताए उववज्जित्तए से णं भंते ! मंदरस्स पव्त्रयस्स पुरत्थिमेणं केवतियं गच्छेजा, केवति पाउणेज्जा ? गोयमा ! लोयंतं गच्छेज्जा, लोयंतं पाउणिज्जा । १. गईए ला १ ॥ २. ए पडि ला २ ॥ ३. तति, ततो पडिनियत्तित्ता इह मु० ॥ ४. इह समागच्छइ मुद्रितअवृ० ॥ ५. वजित्तए, ततो ला १ मु० ॥ ६. माए पुढवीए । ला १ ॥ ७. 'जाव' पदेन स्तनितकुमारपर्यन्तानां सर्वेषाम् असुरकुमाराणां नामानि अत्र योज्यानि ॥ ८. लोयंते ला १ ॥ ९. इह हवमाग मु० ॥ १०. हण्णति ला २ ॥ ११. 'जभा ला २ मु० ॥ १२. 'भागमत्तं ला २ ॥ १३. लिक्ख-जूआ-जब अंगुल जोयण ला १ ॥ १४. जाव' पदेन 'विहत्यि वा स्यणिं वा कुच्छि वा धगुं वा कोसं वा जोयणं वा जोयणसयं बा जोयणसहस्वं वा जोयणसयसहस्सं वा' इति योज्यम् ॥ १७ [२] से णं भंते ! तत्थगए चेव आहारेज्ज वा, परिणामेज्ज वा, सरीरं वा १५ बंधेज्जा ? गोयमा ! अत्थेगइए तत्थगते चेव आहारेज्ज वा, परिणामेज्ज वा, सरीरं वा बंधेज्ज, अत्थेगइए ततो पडिनियत्तति, २ ता इंहमागच्छइ, २ त्ता दोच्चं पि मारणंतियसमुग्घाएणं समोर्हणति, २ ता मंदरस्स पव्वयस्स पुरत्थिमेणं अंगुलस्स असंखेज्जैतिभागमेत्तं वा संखेज्जतिभोगमेत्तं वा, वालग्गं वा, वालग्गपुहुत्तं वा एवं लिक्खं जूयं जवं अंगुलं जॉव जोयणकोडिं वा, जोयणकोडाकोडिं वा, संखेज्जेसु २० वा असंखेज्जेसु वा जोयणसहस्सेसु, लोगंते वा एगपदेसियं सेटिं मोत्तूण असंखेज्जेसु पुढविकाइयावाससयसहस्सेसु अन्नयरंसि पुढविकाइयावासंसि पुढविकाइयत्ताए उववज्जेत्ता तओ पच्छा आहारेज्ज वा, परिणामेज्ज वा, सरीरं वा बंधेज्जा । २५७ १० Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २५८ १० १५ वियाहपण्णत्तसुतं [स० ६ उ० ६-७ [३] जहा पुरत्थिमेणं मंदरस्स पव्वयस्स आलावगो भणिओ एवं दाहिणेणं, पञ्चत्थिमेणं, उत्तरेणं, उड्ढे, अहे । ६. जहा पुढविकाइया तहा एगिंदियाणं सव्वेसिं एक्वेक्स्स छ आलावगा भाणियव्वा । ७. जीवे णं भंते! मारणंतियसमुग्धातेणं समोहते, २ त्ता जे भविए असंखेज्जेसु बेंदियावाससयसहस्सेसु अन्नतरंसि बेंदियावासंसि बेइंदियंत्ताए उववज्जित्तए से णं भंते! तत्थगते चेवं० जहा नेरइया । एवं जाव अणुत्तरोववातिया । ८. जीवे णं भंते ! मारणंतियसमुग्घातेणं समोहते, २ जे भविए एवं पंचसु अणुत्तरेसु महतिमहालएसु महाविमाणेसु अन्नयरंसि अनुत्तरविमाणंसि अणुत्तरोववाइयदेवत्ताए उववज्जित्तए, से णं भंते ! तत्थगते चेष जाव आहारेज्ज वा, परिणामेज्ज वा, सरीरं वा बंधेज्जा । सेवं भंते ! सेवं भंते! ति० ॥ छट्टो 'पुढवि 'उद्देसो समन्तो ॥ ६.६ ॥ [सत्तमो उद्देसो 'साली'] [सु. १ - ३. कोट्टाइआगुत्ताणं सालिआइ- कलायाइ - अय सिआईणं धण्णाणं जोणिकालपरूवणा ] १. अह णं भंते ! सालीणं वीहीणं गोधूमाणं जवाणं जवजवाणं एतेसि णं धन्नाणं कोट्टाउत्ताणं पल्ला उत्ताणं मंचाउत्ताणं मालाउत्ताणं ओलिंताणं लित्ताणं पिहिताणं मुद्दियाणं लंछियाणं केवतियं कालं जोणी संचिट्ठति ? गोयमा ! जहन्नेणं १. बेदियत्ता' ला १ ॥ २. अत्र एवं प्रश्नवाक्यं पूरणीयम् - " तत्थगते चेव आहारेज वा परिनामेज वा सरीरं वा बंधेज्जा ? " ॥ ३. ' जाव 'पदेन अनुत्तरौपपातिकपर्यन्ताः सर्वे दण्डकाः प्रश्नोत्तर विषया विधातव्याः ॥ ४. यद्यपि सप्तमसूत्रान्ते 'जाव अणुत्तरोववातिया' इति कथनेन अनुत्तरौपपातिकदेव वक्तव्यं सूचितमेव तथापि सर्वेष्वपि सूत्रादर्शेषूपलभ्यमानमिदमष्टमं सूत्रं विशेषावगमार्थे ज्ञेयम् ॥ ५. अस्य शतकस्य प्रारम्भे या उद्देशनामसूचिका अनुक्रमप्ररूपिका गाथा समायाता तस्यां उद्देशकस्य 'भविए' इति नाम सूचितं वृत्तिकृद्भिर्व्याख्यातं च परन्तु अत्र अस्य उद्देशकस्य समाप्तौ द्वयोरपि प्रत्योः मुद्रितपुस्तके च ' पुढविउद्देसओ' इत्येव नामोपलभ्यते ॥ ६. 'उद्देसभो ला १-२ ॥ ७ गोहूमाणं ला २ ॥ ८. उल्लित्ताणं मु० ॥ ९. संचिट्ठेति ला २ ॥ Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ६-८, १-४] कोडाइआगुत्तधण्णाणं जोणिकालपरूवणादि २५९ अंतोमुहुत्तं 'उक्कोसेणं तिण्णि संवच्छराइं, तेण परं जोणी पमिलाति, तेण परं जोणी पविद्धंसति, तेण परं बीए अबीए भवति, तेण परं जोणिवोच्छेदे पन्नत्ते समणाउसो!। २. अह भंते! कैलाय-मसूर-तिल-मुग्ग-मास-निप्फाव-कुलत्थ-आलिसंदगसईण-पलिमंथगमादीणं एतेसि णं धन्नाणं० १ जहा सालीणं तहा एयाण वि, नवरं ५ पंच संवच्छराई । सेसं तं चेव । ३. अह भंते! अयसि-कुसुंभग-कोदव-कंगु-वरग-रालग-कोदूसग-सणसरिसव-मूलगबीयमादीणं एतेसि णं धन्नाणं० १ एताणि वि तहेव, नवरं सत्त संवच्छराई। सेसं तं चेव। [सु. ४-५. मुहुत्ताइ-सीसपहेलियापज्जंतस्स गणियकालमाणस्स १० वित्थरओ परूवणा] ४. एगमेगस्स णं भंते! मुहुत्तस्स केवतिया ऊसासद्धा वियाहिया ? गोयमा ! असंखेजाणं समयाणं समुदयसमितिसमागमेणं सा एगा आवलिय त्ति पवुच्चइ, संखेजा आवलिया ऊसासो, संखेजा आवलिया निस्सासो । हैट्ठस्स अणवगल्लस्स निरुवकिट्ठस्स जंतुणो । एगे ऊसासनीसोसे, एस पाणु त्ति वुञ्चति ॥१॥ सत पाणणि से थोवे, सत्त थोवाइं से लवे । लवाणं सत्तहत्तरिए एस मुहुत्ते वियाहिते ॥२॥ तिण्णि सहस्सा सत्त य सयाई तेत्तरं च ऊसासा । एस मुहुत्तो दिट्ठो सव्वेहि अणंतनाणीहिं ॥३॥ १. उक्कस्सेणं ला २ ॥ २. पमिलायति मु०॥ ३. जोणी विद्धं ला १॥ ४. जोणीविच्छेदे ला १॥ ५. "कलाय ति कलायाः, वृत्तचनका इत्यन्ये। मसूर त्ति भिलिङ्गाः, चनकिका इत्यन्ये। निप्फाव त्ति वल्लाः । कुलत्थ त्ति चवलिकाकाराः चिपिटिका भवन्ति । आलिसंदग ति चक्लक प्रकाराः, चवलका एवान्ये । 'सईण' त्ति तुवरी। पलिमंथग त्ति वृत्तचनकाः, कालचनका इत्यन्ये" अवृ०॥ ६. " अयसि त्ति भङ्गी । कुसुंभग त्ति लट्टा । वरग त्ति वरः । रालग त्ति कङ्गुविशेषः । कोदूसग त्ति कोद्रवविशेषः । सण त्ति त्वक्प्रधाननालो धान्यविशेषः । सरिसव त्ति सिद्धार्थकाः । मूलगबीय त्ति मूलकबीजानि शाकविशेषबीजानि" अवृ०॥ ७. मूलाबीय° ला १-२ अवृ० प्राचीनतमप्रतौ च ॥ ८. “ऊसासद्धा वियाहिय ति उच्छासाद्धा इति उच्छासप्रमितकालविशेषा व्याख्याताः" अवृ०॥ ९. उस्सासे ला १॥ १०. णिस्तासे ला १॥ ११. हिट्ठस्स ला १॥ १२. निस्सासे ला २॥ १३. पाण त्ति ला २॥१४. पाणहं ला १॥ १५. तेसत्तरि ला १॥ Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ६ उ०७ ५. एतेणं मुहुत्तपमाणेणं तीसमुहुत्तो अहोरत्तो, पण्णरस अहोरत्ता पक्खो, दो पक्खा मासो, दो मासा उऊ, तिण्णि उऊ अयणे, दो अयणा संवच्छरे, पंचसंवच्छरिए जुगे, वीसं जुगाई वाससयं, दस वाससयाइं वाससहस्सं, सयं वाससहस्साई वाससतसहस्सं, चउरासीतिं वाससतसहस्साणि से एगे पुव्वंगे, चउरासीतिं पुव्वंगसयसहस्साइं से एगे पुव्वे, एवं तुडिअंगे तुडिए, अडडंगे अडडे, अववंगे अववे, हूहूअंगे हूहूए, उप्पलंगे उप्पले, पउमंगे पउमे, नलिणंगे नलिणे, अत्थनिउरंगे अत्थनिउरे, अउअंगे अउए, पउअंगे पउए य, नउअंगे नउए य, चूलिअंगे चूलिआ य, सीसपहेलिअंगे सीसपहेलिया। एताव ताव गणिए। एताव ताव गणियस्स विसए। तेण परं ओवमिए । १५ १० [सु. ६-८. पलिओवमाइ-उस्सप्पिणिपज्जतस्स ओषमियकालमाणस्स वित्थरओ परूवणा] ६. से किं तं ओवमिए १ ओवमिए दुविहे पण्णत्ते, तं जहा-पलिओवमे य, सागरोवमे य। ७. से किं तं पलिओमे १ से किं तं सागरोवमे ? सत्येण सुतिक्खेण वि छेत्तुं भेत्तुं च जं किर न सका। तं परमाणु सिद्धा वदति ऑदि पमाणाण ॥ ४॥ अणंताणं परमाणुपोग्गलाणं समुदयसमितिसमागमेणं सा एगा उस्सण्हसण्डिया ति वा, सण्हसण्हिया ति वा, उड्ढरेणू ति वा, तसरेणू ति वा, रहरेणू ति वा, वालग्गे ति वा, लिक्खा ति वा, जूया ति वा, जवमझे ति वा, अंगुले ति वा । २० अट्ठ उस्सण्हसण्हियाओ सा एगा सण्हसण्हिया, अट्ट सण्हसण्हियाओ सा एगा उड्ढरेणू , अट्ठ उड्ढरेणूओ सा एगा तसरेणू , अट्ठ तसरेणूओ सा एगा रहरेणू अट्ठ रहरेणूओ से एगे देवकुरु-उत्तरकुरुगाणं मणूसाणं वालग्गे, एवं हरिवास १. उउए अ° मु० ॥ २. अयणो, बे अयणे संव' ला १॥ ३. अयणे मु०॥ ४. स्साणं वास' ला १॥ ५. एवं पुव्वे २ अडडे २ अववे २ हूहूए २ उप्पले २ पउमे २ णलिणे २ अच्छणिउरे २ अउए २ पउए य २ णउए य २ चूलिया २ सीसपहेलिया २। एताव ताव लामु०॥६. 'वमे? सत्थेण ला १-२॥ ७. 'सिद्ध त्ति ज्ञानसिद्धाः केवलिनः इत्यर्थः, न तु सिद्धाः सिद्धिं गताः तेषां वदनस्यासम्भवादिति" अवृ०॥ ८. आयं पला १-२॥ ९. उद्धरे ला १-२॥ १०. वा, जवे ति वा जवमझे ला १॥ Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०५-८] गणियकालमाणस्स वित्थरओ परूवणा २६१ रम्मग-हेमवत-एरण्णवताणं पुव्वविदेहाणं मणूसाणं अट्ठ वालग्गा सा एगा लिक्खा, अट्ठ लिक्खाओ सा एगा जूया, अट्ट जूयाओ से एगे जवमझे, अट्ट जवमज्झा से एगे अंगुले, एतेणं अंगुलपमाणेणं छ अंगुलाणि पादो, बारस अंगुलाई विहत्थी, चउबीसं अंगुलाणि रयणी, अडयालीसं अंगुलाई कुच्छी, छण्णउतिं अंगुलाणि से एगे दंडे ति वा, धणू ति वा, जूए ति वा, नालिया ति वा, अक्खे ति वा, ५ मुसले ति वा, एतेणं धणुप्पमाणेणं दो धणुसहस्साई गाउयं, चत्तारि गाउयाई जोयणं, एतेणं जोयणप्पमाणेणं जे पल्ले जोयणं आयामविक्खंभेणं, जोयणं उड्डे उच्चत्तेणं तं तिउणं सविसेसं परिरएणं । से णं एगाहिय-बेयाहिय-तेयाहिय उक्कोस सत्तरत्तप्परूढाणं संसट्टे सन्निचिते भरिते वालग्गकोडीण, ते णं वालग्गे नो अग्गी दहेजा, नो वातो हरेजा, नो कुत्थेजा, नो परिविद्धंसेज्जा, नो पूतित्ताए हव्व- १० मागच्छेज्जा । ततो णं वाससते वाससते गते एगमेगं वालग्गं अवहाय जावतिएणं कालेणं से पल्ले खीणे नीरए निम्मले निहिते निल्लेवे अवहडे विसुद्धे भवति। से तं पलिओमे । गाहा एतेसिं पल्लाणं कोडाकोडी हवेज दसगुणिया। तं सागरोवमस्स तु एक्कस्स भवे परीमाणं ॥५॥ ८. एएणं सागरोवमपमाणेणं चत्तारि सागरोवमकोडाकोडीओ कालो सुसमसुसमा १, तिण्णि सागरोवमकोडाकोडीओ कालो सुसमा २, दो सागरोवमकोडाकोडीओ कालो सुसमदूसमा ३, एगा सागरोवमकोडाकोडी बायोलीसाए वाससहस्सेहिं ऊणिया कालो दूसमसुसमा ४, एक्वीसं बाससहस्साई कालो दूसमा ५, एकवीसं वाससहस्साई कालो दूसमदूसमा ६। पुणरवि उस्सप्पिणीए २० ऐक्कवीसं वाससहस्साई कालो दूसमदूसमा १॥ ऐक्कवीसं वाससहस्साई जीव चत्तारि सागरोवमकोडाकोडीओ कालो सुसमसुसमा ६। दस सागरोवमकोडाकोडीओ कालो ओसप्पिणी। दस सागरोवमकोडाकोडीओ कालो उस्सप्पिणी । वीसं सागरोवमकोडाकोडीओ कालो ओसप्पिणी य उस्सप्पिणी य । १. छण्णउति ला २ मु०॥ २. डंडे ला १॥ ३. सम्म४ ला १मु०॥ ४. °णं ते, से गं वाल° मु०॥ ५. दहिजा ला २॥ ६. वाऊ मु०॥ ७. पलितोवमे ला १॥ ८. °वमे । एतेसिं ला १-२॥ ९. °यालीसेहिं वास ला १॥ १०. इक्कवी ला २॥ ११. एकवी ला १॥ १२. 'जाव'पदेन अत्र अवसर्पिणीगणनावद् कालप्रमाणं बोध्यम् ॥ Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०६ उ०७-८ [सु. ९. इमीसे ओसप्पिणीए सुसमसुसमाए भरहवासस्स आगारभावपडोयारपरूवणं] ९. जंबुद्दीवे णं भंते ! दीवे इमीसे ओसप्पिणीए सुसमसुसमाए समाए उत्तमट्ठपत्ताए भैरहस्स वासस्स केरिसए आगारभावपडोगारे होत्था ? गोतमा ! ५ बहुसमरमणिज्जे भूमिभागे होत्था, से जहानामए ऑलिंगपुक्खरे ति वा, एवं उत्तर कुरुवत्तव्वया नेयव्वा जाँव आसयंति सयंति। तीसे णं समाए भारहे वासे तत्थ तत्थ देसे देसे तहिं तहिं बहवे उद्दाला कुद्दाला जाँव कुसविकुसविसुद्धरुक्खमूला जोव १. उत्तिम ला २॥ २. भरहवा ला १-२॥ ३. हुत्था ला २ ॥ ४. “आलिंगपुक्खरे त्ति मुरजमुखपुटम्" अवृ० । “आलिङ्गय वाद्यते इति आलिङ्गयः-मुरवः वाद्यविशेषः, एष यकारान्तः शब्दः" जीवाजीवाभिगमसूत्रवृत्ति पत्र २६६ । अभिधानराजेन्द्रकोषे 'आलिंग' शब्दस्य आलिंगपुक्खरे' शब्दस्य चेत्थमवतरणानि—“आलिङ्गयो नाम यो वादकेन आलिङ्गय वाद्यते, हृदि धृत्वा वाद्यते इत्यर्थः । आलिङ्गयः-मुरजः वाद्यविशेषः । एष यकारान्तः शब्दः" जीवा० तृ० प्र० । "आलिंगो-मृण्मयो मुरजः" जीवा० तृ० प्र० । “आलिङ्गय वाद्यत इत्यालिङ्गयः मुरजवाद्यविशेषः, तस्य पुष्करं-चर्मपुटम् , तत् किलात्यन्तसममिति तेनोपमा" आवश्यकमलयगिरीया टीका प्रथम खंड॥ ५. "लाघवाय सूत्रमतिदिशन् आह-'एवं' इत्यादि। उत्तरकुरुवक्तव्यता च जीवाभिगमोक्ता एवं दृश्या-'मुइंगपुक्खरे इवा, सरतले इ वा-सरस्तलं सर एव, करतले इ वा-करतलं कर एव इत्यादीति । एवं भूमिसमताया भूमिभागगततृण-मणीनां वर्णपञ्चकस्य, सुरभिगन्धस्य, मृदुस्पर्शस्य, शुभशब्दस्य, वाप्यादीनां वाप्याद्यनुगतोत्पातपर्वतादीनामुत्पातपर्वताद्याश्रितानां हंसासनादीनां लतागृहादीनां शिलापट्टकादीनां च वर्णको वाच्यः। तदन्ते चैतद् दृश्यम्-तत्थ णं बहवे भारया मणस्सा मणस्सीओ य आसयंति सयंति चिट्ठति निसीयंति तुयति । इत्यादि" अवृ०। एतदभयदेवीयवृत्त्यनुरूपं व्याख्यानं जीवाभिगमसूत्रवृत्तावुपलभ्यते (पत्र २६२ तः २७०) एवं स्थितेऽपि जीवाभिगमवृत्तिकारसम्मतजीवाभिगममूलसूत्रादर्शानुसार्यादर्शानुपलम्भाद् मुद्रितजीवाभिगमसूत्रपाठेऽत्र नोपलभ्यते जीवाभिगमवृत्त्यनुसारी भगवतीवृत्तिनिर्देशानुसारी च विस्तृतः सूत्रपाठसन्दर्भः, सूचितं चैतद्गर्भ जीवाभिगमसूत्र-वृत्तिसम्पादकैरागमोद्धारकैः श्रीसागरानन्दसरिभिस्तत्र टिप्पनके। अस्मत्सौभाग्येन पूज्यपादआगमप्रभाकरमुनिवरश्रीपुण्यविजयसंस्कारितजीवाभिगमसूत्रपाठवाचनायामुपलब्धोऽत्रनिर्दिष्टो विस्तृतः सूत्रपाठसन्दर्भो जेसलमेरभाण्डागारीयताडपत्रीयादर्शात् ॥ ६. 'जाव'. पदेन जीवाभिगमोक्तं वर्णनं वाच्यम् , तच मुद्रितजीवाभिगमसूत्रपाठे अतिसंक्षिप्तरूपेणास्ति। जिज्ञासुभिर्द्रष्टव्या श्रीलालभाईदलपतभाईभारतीयसंस्कृतिविद्यामन्दिरान्तर्गता आगमप्रभाकरविद्वद्वरमुनिश्रीपुण्यविजयसंस्कारिता जीवाभिगमसूत्रवाचना ॥ ७. बहवे ओराला कुमु०॥ ८. “यावत्करणात् कयमाला णमाला इत्यादि दृश्यम्" अवृ० । अत्र जीवाभिगमवृत्त्यनुसारेण वृक्षनामानि एवम्-“उद्दालाः कोद्दालाः मोद्दाला; कृतमालाः नृत्तमालाः वृत्तमालाः दन्तमालाः शृङ्गमालाः शङ्कमालाः श्वेतमालाः नाम द्रमगणाः" (पत्र २६४-२)॥ ९. "यावत्करणाद् मूलमंतो कंदमंतो इत्यादि दृश्यम' अव । “तेच वृक्षा मूलमंतो कंदमंतो इत्यादिविशेषणजातं जगत्यपरि वनषण्डकवर्णकवत् तावत् परिभावनीयं यावद् अणेगसगड-रह-जाण-जोग्ग-गिल्लि-थिल्लि-सीय-संदमाणपडिमोयणेसु रम्मा पासाईया दरसणिज्जा अभिरूवा पडिरूवा इति" इति जीवाभिगमवृत्तौ (पत्र २६४.२)॥ Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ९, १-७] ओसप्पिणीसुसमसुसमाए आगारभावपरूवणादि २६३ छव्विहा मणूसा अणुसज्जित्यो, तं०-पम्हगंधा १ मियगंधा २ अममा ३ . तेयली ४ सहा ५ सणिचारी ६। सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। सत्तमो सालिउद्देसो समत्तो ॥६.७॥ [अट्ठमो उद्देसो 'पुढवी'] [सु. १. अट्ठपुढविपरूषणा] १. कइ णं भंते ! पुढवीओ पण्णत्ताओ? गोयमा ! अट्ठ पुढवीओ पण्णत्ताओ, तं जहा—रयणप्पभा जाव ईसीपब्मारा। [सु. २-३. रयणप्पभाए पुढपीए गेहाइ-गामाईणं अभावपरूवणा] २. अस्थि णं भंते ! इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए अहे गेहा ति वा १० गेहावणा ति वा ? गोयमा ! णो इणढे समढे।। ३. अत्थि णं भंते ! इमीसे रयणप्पभाए अहे गामा ति वा जाव सन्निवेसा ति वा ? नो इणढे समढे । [सु. ४-७. रयणप्पभाए पुढवीए उरालवलाहय-बादरथणियसद्दाणं ___ अत्थित्तं देव-असुर-नागकारियत्तं च] ४. अस्थि णं भंते ! इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए अहे उराला बलाहया संसेयंति, सम्मुच्छंति, वासं वासंति ? हंता, अस्थि । ५. तिण्णि वि पँकरिति-देवो वि पकरेति, असुरो वि प०, नागो विप०। । ६. अत्थि णं भंते ! इंमीसे रयण० बादरे थणियसद्दे ? हंता, अत्थि। ७. तिण्णि वि पकरेंति। १. मणुस्सा मु०॥ २.स्था पण्णत्ता, तं० मु०॥३. “पम्हगंध त्ति पद्मसमगन्धयः। मियगंध त्ति मृगमदगन्धयः । अमम त्ति ममकाररहिताः। तेयतलि त्ति तेजश्च तलं च-रूपं येषामस्ति ते तेजस्तलिनः। सह ति सहिष्णवः-समर्थाः । सणिंचारे त्ति शनैः-मन्दम् उत्सुकत्वाभावात् , चरन्तीत्येवंशीलाः शनैश्चारिणः ।" अवृ०॥ ४. तेयतली अवृ० । तेयालीसे मुद्रितजीवाभिगमसूत्रे, किन्तु जीवाभिगमसूत्रस्य प्राचीनतमादर्शेषु 'तेयली' इत्येव पाठ उपलभ्यते॥५. °त्ताओ-रयण' ला १॥ ६. जाव इसिं प° ला २॥ ७. इमीसे अहे ला १-२॥ ८. पकरेंति मु०॥ ९. इमीसे बा° ला १॥ Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ રક २६४ वियाहपण्णत्तिमुत्तं [स० ६ उ०८ [सु. ८-१०. रयणप्पभाए पुढवीए बादरअगणिकाय-चंदाइ चंदाभाईणं अभाव-परूवणा] | ८. अत्थि णं भंते! इमीसे रैयणप्पभाए अहे बादरे अगणिकाए ? गोयमा! नो इणढे समढे, नऽन्नत्थ विग्गहगतिसमावन्नएणं । ९. अस्थि णं भंते ! इमीसे रयण० अहे चंदिम जाव तारारूवा ? नो इणढे समझे। १०. अस्थि णं भंते! इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए चंदाभा ति वा २१ णो इणढे समझे। ५ [सु. ११-१४. सक्करप्पभाइ-तमतमापजंताणं बितियाइदसमसुत्त पज्जंतवत्तव्ययानिदेसपुव्वयं विसेसवत्तव्यया] ११. एवं दोचाए वि पुढवीए भाणियव्वं । १२. एवं तच्चाए वि भाणियव्वं, नवरं देवो वि पैकरेति, असुरो वि पैकरेति, णो णागो पकरेति । १३. चउत्थीए वि एवं, नवरं देवो एक्को पकरेति, नो असुरो०, नो १५ नागो पकरेति । १४. एवं हेडिल्लासु सव्वासु देवो एक्को पकरेति । [सु. १५. सोहमीसाणेसु गेहाइअभावपरूषणा] १५. अत्थि णं भंते ! सोहम्मीसाणाणं कप्पाणं अहे गेहा इ वा २१ नो इणढे समढे। [सु. १६-१८. सोहम्मीसाणेसु बलाहय-णियसदाणं अस्थित्तं देव-असुर-कारियत्तं च] १६. अत्थि णं भंते !० उराला बलाहया ? हंता, अस्थि । २० १. रयण. अहे ला २ मु०॥ २. पगरेति ला २॥ ३. पगरेइ, णो णाओ प° ला २॥ ४. असुरो एक्को पकरेति, णो णामो एक्को पकरेति ला १॥५. णो णाओ। १४ एवं ला १-२॥ Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ८-२७] नर-देवलोगाणं विविहा वत्तव्वया १७. देवो पकरेति, असुरो वि पकरेइ, नो नाओ पकरेइ । १८. एवं थणियसदे वि । [सु. १९-२२. सोहम्मीसाणेसु बादरपुढविकाय - अगणिकायचंदा - गामा- चंदाभाईणं अभावपरूवणा ] १९. अत्थि णं भंते !० बादरे पुढविकाए, बादरे अगणिकाए ? नो इणट्ठे ५ समट्ठे, नऽन्नत्थ विग्गहगतिसमावन्नएणं । २०. अस्थि णं भंते ! चंदिम० ? णो इणट्ठे समट्ठे । २१. अत्थि णं भंते ! गामाइ वा० ? णो इणट्ठे स० २२. अत्थि णं भंते ! चंदाभा ति वा २ ? गोथमा ! णो इणट्ठे समट्ठे | ० [सु. २३-२५. सणकुमाराईसु देवलोएस पणरसमाइबाधीसहमसुत्तवत्तव्ययापुव्ययं विसेसवत्तव्यया] २३. एवं सणकुमार - माहिंदेसु, नवरं देवो एगो पकरेति । २४. एवं बंभलो वि । २५. एवं बंभलोगस्स उवरिं सव्वहिं देवो पकरेति । [सु. २६. तमुका - विविहदेवलोय - रयणप्पभाइपुढवीसु बादरपुढविकायाणं पंचं पिहप्पिहं अभाववत्तव्या ] २६. पुच्छियव्वे य बादरे आउकाए, बाँदरे तेउकाए, बायरे वणस्सतिकाए । अन्नं तं चैवं । गाहा— तमुकाए कप्पपण अगणी पुढवी य, अगणि पुढवीसु । आऊ-तेउ-वणस्सति कप्पुवरिम - कण्हराईसु ॥ १ ॥ १. असुरो पला १ ॥ २. बादरे अगणिकाए, बाला १ मु० ॥ ३. 'व । तमु ला १-२ ॥ बंधपण्णत्ता ? गोयमा ! छन्विहा भाउयबंधा पण्णत्ता, तं जहा मु० ॥ ४. [सु. २७-२८. आउयबंधस्स भेयछक्कं चउवीसइदंडएस छव्धिहा उपबंधपरूवणा य] २७. कतिविहे णं भंते! आउयबंधे पण्णत्ते ? गोयमा ! छव्विहे २६५ १० १५ २० Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६६ १५ २० वियाहपण्णत्तिसुतं [स० ६ उ०८-९ आउयबंधे पण्णत्ते, तं जहा - जातिनामनिहत्ताउए गतिनामनिहत्ताउए ठितिनामनिहत्ताउए ओगाइणानामनिहत्ताउए पदेसनामनिहत्ताउए अणुभागनामनिहत्ताउएं। २८. एवं दंडओ जांव वेमाणियाणं । [सु. २९-३४. जातिनामनिहत्ताईं दुवालसण्हं दंडगाणं जीव - चउषीसदंडग वत्तव्वया ] २९. जीवा णं भंते! किं जातिनामनिहत्ती गतिनामनिहत्ता जावें अणुभागनामनिहत्ता ? गोतमा ! जातिनामनिहत्ता वि जाव अणुभागनामनिहत्ता वि । ३०. दंडओ जांव वेमाणियाणं । ३१. जीवा णं भंते! किं जातिनामनिहत्ताउया जाव अणुभागनामनिहत्ताउया ? गोयमा ! जातिनामनिहत्ता उया वि जाव अणुभागनाम निहत्ताउया वि । ३२. दंडओ जांव वेमाणियाणं । ३३. ऍवमेए दुवालस दंडगा भाणियव्वा – जीवा णं भंते! किं जातिनामनिहत्ता १, जातिनामनिहत्ताउया० २, जीवा णं भंते! किं जातिनामनिउत्ता ३, जातिनामनिउत्ताउया० ४, जातिगोयनिहत्ता ५, जातिगोयनिहत्ताउया ६, जातिगोत्तनिउत्ता ७, जातिगोत्तनिउत्ताउया ८, जातिणाम - गोत्तनिहत्ता ९, जातिणामगोयनिहत्ताउया १०, जातिणामगोयनिउत्ता ११, जीवा णं भंते! किं जातिनामगोतनिउत्ताउया जाव अणुभागनामगोत्तनिउत्ताउर्यां १२१ गोतमा ! जातिनामगोयनिउत्ताउया वि जाव अणुभागनामगोत्तनिउत्ताउया वि । ३४. दंडओ जांव वेमाणियाणं । १. ए । २८. दंडओ ला १ मु० ॥ २. 'जाव' पदेन नारकप्रभृतिको वैमानिकपर्यन्तो दण्डको बोध्यः ॥ ३. 'त्ता जाव मु० ॥ ४. 'जाव' पदेन ठिति - ओगाहणा-पएसपदानि 'निहत्त' पदान्तानि जीवविशेषणरूपेण योज्यानि ॥ ५. 'एवमेते दुवालस दंडग त्ति अमुना प्रकारेण द्वादश दण्डका भवन्ति । तत्र द्वावाद्यैौ दर्शितावपि संख्यापूरणार्थं पुनर्दर्शयति – जातिनामनिधत्ता इत्यादि” अवृ० ॥ ६. " वाचनान्तरे चाद्या एवाष्टौ दण्डका दृश्यन्त इति ” अषृ० ॥ (( Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २८-३६,१] जीवाईसु जातिनामनिहत्ताइवत्तव्वयादि २६७ [सु. ३५. लवणसमुद्दाइसयंभूरमणसमुद्दपज्जवसाणाण सरूवषण्णणा] ____३५. लवणे णं भंते ! समुद्दे किं उस्सिओदए, पत्थडोदए, खुभियजले, अखुभियजले ? गोयमा ! लवणे णं समुद्दे उस्सिओदए, नो पत्थडोदए; खुभियजले, नो अखुभियजले। एतो आढत्तं जहा जीवाभिगमे जाव से तेण० गोयमा ! बाहिरया णं दीव-समुद्दा पुण्णा पुण्णप्पमाणा वोलट्टमाणा वोसट्टमाणा समभरघडत्ताए ५ चिट्ठति, संठाणतो एगविहिविहाणा, वित्थरओ अणेगविहिविहाणा, दुगुणा दुगुणप्पमाणतो जॉव अस्सिं तिरियलोए असंखेज्जा दीव-समुद्दा सयंभुरमणपन्जवसाणा पण्णता समणाउसो!। [सु. ३६. दीव-समुद्दाणं नामधेना] ३६. दीर्व-समुद्दा णं भंते ! केवतिया नामधेजेहिं पण्णत्ता ? गोयमा ! १० जावतिया लोए सुभा नामा, सुभा रूवा, सुभा गंधा, सुभा रसा, सुभा फासा एवतिया णं दीव-समुद्दा नामधेन्जेहिं पण्णता। एवं नेयव्वा सुभा नामा, उद्धारो परिणामो सव्वजीवाणं। सेवं भंते ! सेवं भंते ! त्ति०। छ?सयस्स अटुमो ॥६.८॥ [नवमो उद्देसो 'कम्म'] [सु. १. नाणावरणाइबंधयजीघाईणं कम्मपयडिबंधजाणणत्थं पण्णवणासुत्तावलोयणनिद्देसो] १. जीवे णं भंते ! णाणावरणिजं कम्मं बंधमाणे कति कम्मप्पगडीओ बंधइ १ गोयमा ! सत्तविहबंधए वा, अट्ठविहबंधए वा छव्विहबंधए वा । बंधुद्देसो २० पंण्णवणाए नेयव्वो। १. खुहिय ला १॥ २. दृश्यतां सवृत्तिकस्य जीवाभिगमसूत्रस्य पत्र ३२०-२१॥ ३. बाहिरिया ला १॥४. गविहविला १॥५. "इह यावत्करणाद् इदं दृश्यम्-पवित्थरमाणा २ बहुउप्पलपउमकुमुयनलिणसुभगसोगंधियपुंडरीयमहापुंडरीयसतपत्तसहस्सपत्तकेसरफुल्लोवइया उब्भासमाणवीइया" अवृ०॥ ६. एतत्समवायि सूत्रं जीवाभिगमेऽपि वर्तते, दृश्यता सवृत्तिकस्य जीवाभिगमसूत्रस्य ३७२-२ तमं पत्रम् ॥ ७. उद्धारादिपदानां विशेषावगमार्थ दृश्यतां सवृत्तिकस्य जीवाभिगमसूत्रस्य ३७२-७३ तमे पत्रे ॥ ८. दृश्यन्तां श्रीमहावीरजैनविद्यालयप्रकाशितपण्णवणासुत्तविभाग १ ग्रन्थस्य ३८५-८६-८७ पत्राणि ॥ Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ६ उ०९ [सु. २-५. देषं पडुच्च एगषण्ण-एगरूपाइपिउबणाए बाहिरयपोग्गलपरि ____ आदाणपरूवणा]] २. देवे णं भंते ! महिड्ढीए जांव महाणुभागे बाहिरए पोग्गले अपरियादिइत्ता पभू एगवणं एगरूवं विउवित्तए ? गोयमा ! नो इणढे । ५ ३. देवे णं भंते ! बाहिरए पोग्गले परियाँदिइत्ता पभू ? हंता, पमू । ४. से णं भंते ! किं इहगए पोग्गले परियाँदिइत्ता विउब्वति, तत्थगए पोग्गले परियाँदिइत्ता विकुव्वति, अन्नत्थगए पोग्गले परियौदिइत्ता विउव्वति ? गोयमा ! नो इहगते पोग्गले परियादिइत्ता विउव्वति, तत्थगते पोग्गले परिया दिइत्ता विकुव्वति, नो अन्नत्थगए पोग्गले परियादिइत्ता विउव्वति । १० ५. एवं एतेणं गमेणं जाव एगवणं एगरूवं, एगवणं अणेगरूवं, अणेगवण्णं एगरूवं, अणेगवण्णं अणेगरूवं, चउण्हं चउभंगो। [सु. ६-१२. देवं पडुच्च पुग्गलाणं षण्ण-गंध-रस-फासविपरिणामणाए बाहिरयपोग्गलपरिआदाणपरूवणा] ६. देवे णं भंते ! महिड्ढीए जाव महाणुभागे बाहिरए पोग्गले अपरियाँ१५ दिइत्ता पभू कालगं पोग्गलं नीलैंगपोग्गलत्ताए परिणामित्तए ? नीलँगं पोग्गलं वा कालगपोग्गलत्ताए परिणामित्तए ? गोयमा ! नो इणढे समढे, परियादितित्ता पभू। ७. सेणं भंते! किं इहगए पोग्गले० चेव, नवरं परिणामेति त्ति भाणियव्वं । ८. [१] एवं कोलगपोग्गलं लोहियपोग्गलत्ताए। [२] एवं कालएण जाँव सुक्किलं । ९. एवं णीलएणं जाँव सुक्किलं। १०. एवं लोहिएणं जाँव सुक्किलं । ११. एवं हालिद्दएणं जाँव सुक्किलं । १. 'जाव'पदेन “महज्जुइए महाबले महाजसे महेसक्खे (महासोक्खे-महासक्खे) महाणुभागे" एतानि पदान्यवगन्तव्यानि, दृश्यतां सवृत्तिकस्य जीवाभिगमसूत्रस्य १०९ तमं पत्रम् ॥ २. °याइत्ता मु० ॥ ३. °यातिइत्ता ला १॥ ४. °याइत्ता ला २ मु० ॥ ५. कमेणं ला १॥ ६. रूवं, चउभंगो मु०॥ ७. नीलपोग्ग ला १-२॥ ८. कालपो ला १॥९. कालपो' ला १-२॥ १०. 'जाव'पदेन सर्वे वर्णा वाच्याः ॥ ११. सुक्किलं ला २॥ १२. एवं लोहियपोग्गलं जाव सुक्किलत्ताए । ११. एवं मु०॥ Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०२-१३] देवं पडुश्च बाहिर पोग्गलपरिभादाणपरूवणादि १२. एवं एताए परिवाडीए गंध-रस - फास० 4 कक्खडफासपोग्गलं मउयफासपोग्गलत्ताए । एवं दो दो गरुय-लहुय २, सीय-उसिण २, णिद्धलुक्ख २, वैण्णाइ सव्वत्थ परिणामेइ । आलावगा य दो दो-पोग्गले अपरियाँदिइत्ता, परियौदिइत्ता । > [सु. १३. अविसुद्ध - विसुद्ध लेस्सदेवस्स अषिसुद्ध-विशुद्धलेस्सदेवाह जाणणा-पासणापरूषणा ] १३. [१] अविसुद्धलेसे णं भंते! देवे असमोहतेणं ॲप्पाणेणं अविसुद्धलेसं देवं देविं अन्नयरं जाणति पासति ? णो इणट्टे समट्ठे १ । 4 [२] एवं अविसुद्धलेसे० असमोहरणं अप्पाणेणं विसुद्धलेसं देवं० १ नो इणट्ठे समट्ठे २ । अविसुद्धले से ० समोहरणं अप्पाणेणं अविसुद्धलेसं देवं ० १ १० नो इणट्ठे समट्ठे ३ । अविसुद्धले से देवे समोहरणं अप्पाणेणं विसुद्धलेसं देवं ० ? नो इणट्टे समट्ठे ४ | अविसुद्धले से ० समोहयासमोहरणं अप्पाणेणं अविसुद्धले सं देवं० ? णो इणट्ठे समट्ठे ५ । अविसुद्धले से समोहयासमोहतेणं ० विसुद्धले सं देवं॰ ? नो इणट्ठे समट्ठे ६ | विसुद्धले से ० असमोहरणं अप्पाणेणं अविसुद्धलेसं देवं० ? नो इणट्ठे समट्ठे ७ । विसुद्ध लेसे ० असमोहरणं विसुद्धलेसं देवं० १ नो १५ इणट्टे समट्ठे ८। विसुद्धले से णं भंते! देवे समोहएणं० अविसुद्धलेसं देवं ० जाणइ० ? हंता, जाणइ० ९ । एवं विसुद्धलेसे० समोहरणं • विसुद्धलेसं देवं ० जाणइ० ? हंता, जाणइ० १० । विसुद्धले से ० समोहयास मोहएणं अप्पाणेणं अविसुद्धलेसं देवं जाणइ २१ हंता, जाणइ० ११ । विसुद्ध लेसे० समोहयासमोहरणं अप्पाणेणं विसुद्धलेसं देवं० ? [हंता, ] जाणइ० १२ । हेलिएहिं अट्ठहिं न जाणइ न पासइ, उवरिल्लएहिं चउहिं जाणइ पासइ । एवं २० सेवं भंते! सेवं भंते! ति० । छट्ठसप नवमो उद्देो ॥ ६.९ ॥ १. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७० _ वियाहपण्णतिसुत्तं [स०६ उ० १० [दसमो उद्देसो 'अन्नउत्थी'] [सु. १. सव्वलोयजीवाणं अन्नजीवाओ सुह-दुहाभिनिषट्टणघिसए अन्नउत्थि यमतनिरासपुव्ययं सोदाहरणा निसेहपरूवणा] १. [१] अन्नउत्थिया णं भंते ! एवमाइक्खंति जीव परूवेंति-जावतिया ५ रायगिहे नयरे जीवा एवतियाणं जीवाणं नो चक्किया केई सुहं वा दुई वा जाव कोलट्ठिगमातमवि निप्फावमातमवि कलममायमवि मासमायमवि मुग्गमातमवि जूंयामायमवि लिक्खामायमवि अभिनिवदे॒त्ता उवदंसित्तए, से कहमेयं भंते ! एवं ? गोयमा ! जं णं ते अन्नउत्थिया एवमाइक्खंति जाव मिच्छं ते एवमाहंसु, अहं पुण गोतमा! एवमाइक्खामि जाव परूवेमि सव्वलोए वि य णं सव्वजीवाणं १० णो चक्किया केई सुहं वा तं चेव जाव उवदंसित्तए। [२] से कर्णद्वेणं० १ गोयमा ! अयं णं जंबुद्दीवे २ जांव विसेसाहिए परिक्खेवेणं पन्नते। देवे णं महिड्ढीए जीव महाणुभांगे एगं महं सविलेवणं गंधसमुग्गगं गहाय तं अवदालेति, तं अवदालित्ता जीव इणामेव कट्ट केवलकप्पं जंबुद्दीवं २ तिहिं अच्छरानिवातेहिं तिसत्तहुत्तो अणुपरियट्टित्ताणं हव्वमागच्छेज्जा, १५ से नूणं गोतमा ! से केवलकप्पे जंबुद्दीवे २ तेहिं घाणपोग्गलेहिं फुडे ? हंता, फुडे । चक्किया णं गोतमा ! केइ तेसिं घाणपोग्गलाणं कोलट्ठियमायमवि जाँव उवदंसित्तए १ णो इणढे समढे । से तेणतुणं जाव उवदंसेत्तए। [सु. २-५. चेयण्णस्स जीव-चउबीसदंडएसु परूषणा] २. जीवे णं भंते ! जीवे ? जीवे जीवे ? गोयमा ! जीवे ताव नियमा २० जीवे, जीवे वि नियमा जीवे । १. 'जाव' पदेन 'भासंति' 'परूवेंति' इति क्रियापदे अनुसन्धेये ॥ २. केति ला १६ ३. दुक्खं वा ला १-२॥ ४. “जाव कोलट्ठियमायमवि आस्तां बहु-बहुतरं वा यावत् कुवलास्थिकमात्रमपि, तत्र कुवलास्थिकं-बदरकुलकः । निप्फाव त्ति वल्लः। कल त्ति कलायः।" अवृ०॥ ५. जूयमाय ला १-२॥ ६. अभिड्वेत्ता ला १॥ ७. केति ला १। केई मु०॥ ..केणं? गो' ला १॥ ९. 'जाव' पदसूचितपाठावगमार्थ दृश्यतां सवृत्तिकस्य जीवाभिगमसूत्रस्य पत्र १७७-१॥ १०. 'जाव'पदसूचितपाठावगमार्थ दृश्यतां सवृत्तिकस्य जीवाभिगमसूत्रस्य १०९ तमं पत्रम् ॥ ११. भावे ला १॥ १२. 'जाव'पदसूचितपाठावगमार्थ दृश्यता पश्चमोद्देशकपञ्चमसूत्रगत जाव'पदोपरिलिखितं टिप्पणम् ॥ १३. 'जाव'पदेन "कोलट्ठियमायमवि निष्फावमातमवि कलममायमवि मासमायमवि मुग्गमातमवि जूयामायमवि लिक्खामायमवि अभिनिवदृत्ता" एतानि पदानि योज्यानि ॥ Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७१ सु० १-११] जीवाईसु चेयण्णपरूवणादि ३. जीवे णं भंते ! नेरइए ? नेरइए जीवे ? गोयमा ! नेरइए ताव नियमा जीवे, जीवे पुण सिय नेरइए, सिय अनेरइए। ४. जीवे णं भंते ! असुरकुमारे ? असुरकुमारे जीवे ? गोतमा ! असुरकुमारे ताव नियमा जीवे, जीवे पुण सिय असुरकुमारे, सिय णो असुरकुमारे । ५. एवं दंडओ णेयब्वो जाव वेमाणियाणं । [सु. ६-८. 'जीवति'पदस्स जीव-चउघीसदंडएमु परूषणा] ६. जीवति भंते ! जीवे ? जीवे जीवति १ गोयमा ! जीवति ताव नियमा जीवे, जीवे पुण सिय जीवति, सिय नो जीवति । ७. जीवति भंते ! नेरतिए ? नेरतिए जीवति ? गोयमा ! नेरतिए ताव नियमा जीवति, जीवति पुण सिय नेरतिए, सिय अनेरइए। ८. एवं दंडओ नेयव्वो जाव वेमाणियाणं । [सु. ९-१०. भवसिद्धियस्स चउवीसदंडएसु परूषणा] ९. भवसिद्धीए णं भंते ! नेरइए ? नेरइए भवसिद्धीए १ गोयमा ! भवसिद्धीए सिय नेरइए, सिय अनेरइए। नेरतिए वि य सिय भवसिद्धीएं, सिय अभवसिद्धीएँ । १०. एवं दंडओ जाव वेमाणियाणं । [सु. ११. अन्नउत्थियमतनिरासपुव्ययं सव्वेसि पाणाईणं एगंतसायासायवेयणाषियारपरूषणा] ११. [१] अन्नउत्थिया णं भंते ! एवमाइक्खंति जाव परूवेंति-"एवं खलु सव्वे पाणा सव्वे भूया सव्वे जीवा सव्वे सत्ता एगंतदुक्खं वेदणं वेदेति से २० कहमेतं भंते ! एवं ? गोतमा ! जं णं ते अन्नउत्थिया जाव मिच्छं ते एवमाहंसु। अहं पुण गोतमा ! एवमाइक्खामि जाव परूवेमि–अत्थेगइया पाणा भूया जीवा सत्ता एगंतदुक्खं वेदणं वेदेति, आहच सातं । अत्थेगइया पाणा भूया जीवा सत्ता १. डओ भाणियवो मु० ॥ २. °ए वि, सिय ला १॥ ३. °ए वि। १०. एवं ला १॥ १.मायिक्खा ला १॥ Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं स०६-७ उ० १०, १ एगंतसातं वेदणं वेदेति, आहाच असायं वेयणं वेदेति । अत्थेगइया पाणा भूया जीवा सत्ता वेमाताए वेयणं वेयंति, आहच्च सायमसायं । [२] से केपट्टेणं० १ गोयमा ! नेरइया एगंतदुक्खं वेयणं वेयंति, आहच सातं । भवणवति-वाणमंतर-जोइस-वेमाणिया एगंतसातं वेदणं वेदेति, आहच असायं । ५ पुढविक्काइया जाव मणुस्सा वेमाताए वेदणं वेदेति, आहच्च सातमसातं। से तेणद्वेणं० । [सु. १२-१३. चउषीसदंडएमु आयसरीरखेत्तोगाढपोग्गलाहारपरूषणा १२. नेरतिया णं भंते ! जे पोग्गले अत्तैमायाए आहारेंति ते किं आयसरीरक्खेत्तोगाढे पोग्गले अत्तमायाए आहारेंति १ अणंतरखेत्तोगाढे पोग्गले अत्तमायाए आहारेंति ? परंपरखेत्तोगाढे पोग्गले अत्तमायाए आहारेंति ? गोतमा ! १० आयसरीरखेत्तोगाढे पोग्गले अत्तमायाए आहारेंति, नो अणंतरखेत्तोगाढे पोग्गले अत्तमायाए आहारेंति, नो परंपरखेत्तोगाढे। १३. जहा नेरइया तहा जाव वेमाणियाणं दंडओ। [सु. १४. केवलिस्स इंदियजाणणा-पासणानिसेहपरूषणा] १४. [१] केवली णं भंते ! आयाणेहिं जाणति पासति १ गोतमा ! नो १५ इणढे०। - [२] से केण?णं० १ गोयमा ! केवली णं पुरथिमेणं मितं पि जाणति अमितं पि जाणति जाव निव्वुडे दंसणे केवलिस्स, से तेणटेणं० । [सु. १५. दसमुद्देसत्थसंगहणीगाहा] १५. गाहा जीवाणं सुहं दुक्खं जीवे जीवति तहेव भविया य । एगतदुक्खवेदण अत्तमायाय केवली ॥१॥ सेवं भंते ! सेवं भंते ! तिः। ॥६.१०॥ छटुं सतं "समत्तं ॥६॥ १. अस्सायं ला २ मु०॥ २. अस्साई ला १॥ ३. मणूसा ला २॥ ४. “अत्तमायाए त्ति आत्मना आदाय-गृहीत्वेत्यर्थः" अवृ०॥ ५. “आयसरीरखेत्तोगाढे त्ति स्वशरीरक्षेत्रेऽवस्थितान्" अवृ०॥ ६. °णति पासति जाव ला १॥ ७. 'गाहा' इति पाठः ला १.२ प्रत्योर्नास्ति ।। ८. ण य सह-दुक्खं ला १-२॥ ९. भविता ला १॥ १०. सम्मत्तं ला १॥ Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सत्तमं सतं [सु. १. सत्तमसयस्स उद्देसगाणमत्थाहिगारा] १. आहार १ विरति २ थावर ३ जीवा ४ पक्खी ५ य आउ ६ अणगारे ७। छउमत्थ ८ असंवुड ९ अन्नउत्थि १० दस सत्तमम्मि सते॥१॥ ५ [पढमो उद्देसो 'आहार'] [सु. २. पढमुद्देसस्स उवुग्घाओ] २. तेणं कालेणं तेणं समएणं जाव एवं वदासी[सु. ३-४. जीव-चउपीसदंडएमु अणाहार-सबप्पाहारवत्तव्यया] ३. 17 जीवे णं भंते ! के समयमणाहारए भवति ? गोयमा ! पढमे १० समए सिय आहारए, सिय अणाहारए। बितिए समए सिय आहारए, सिय अणाहारए। ततिए समए सिय आहारए, सिय अणाहारए। चउत्थे समए नियमा आहारए। [२] एवं दंडओ। जीवा य एगिदिया य चउत्थे समए । सेसा ततिए समए। ४. [१] जीवे णं भंते! कं समयं सव्वप्पाहारए भवति ? गोयमा! पढमसमयोववन्नए वा, चरमसमयभवत्थे वा, एत्थ णं जीवे सव्वप्पाहारए भवति । [२] दंडओ भाणियन्वो जाव वेमाणियाणं । [सु. ५. लोगसंठाणपरूषणा] ५. किंसंठिते णं भंते ! लोए पण्णत्ते ? गोयमा ! सुपतिद्वगसंठिते लोए २० पण्णत्ते, हेट्ठा वित्थिण्णे जाव उप्पि उद्धमुइंगाकारसंठिते। तंसि च णं सासयंसि १. मत्थे अ° ला १॥ २. प्रथमोद्देशकनिर्दिष्टवर्णकवद् अत्र सर्वोऽपि वर्णको वाच्यः ॥ ३. वदासि ला १॥ ४. “कं समयं अणाहारए त्ति परभवं गच्छन् कस्मिन् समयेऽनाहारको भवति" अवृ०॥ ५. चरिम ला १॥६. समए भ° मु० ॥ ७. उद्धं मुहं ला १॥ १८ Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७४ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ७ उ०१ लोगंसि हेट्ठा वित्थिणंसि जाव उप्पिं उद्धमुइंगाकारसंठितसि' उप्पन्ननाणदंसणधरे अरहा जिणे केवली जीवे वि जाणति पासति, अजीवे वि जाणति पासति । ततो पच्छा सिज्झति जाव अंतं करेति । [सु. ६. कडसामाइयस्स समणोषासयस्स किरियापत्तव्यया] ६. [१] समणोवासगस्स णं भंते ! सामाइयकडस्स समणोवस्सए अच्छमाणस्स तस्स णं भंते ! किं ईरियावहिया किरिया कन्जइ ? संपराइया किरिया कन्जति ? गोतमा ! नो इरियावहिया किरिया कजति, संपराइया किरिया कन्जति। [२] से केणटेणं जाव संपराइया० १ गोयमा ! समणोवासयस्स णं सामाइयकडस्स समणोवस्सए अच्छमाणस्स आया अहिकरणी भवति । आयाहि१० गरणवत्तियं च णं तस्स नो ईरियावहिया किरिया कजति, संपराइया किरिया कन्जति । से तेणटेणं जाव संपराइया० । [सु. ७-८. समणोषासगस्स घताऽणतिचारपत्तव्यया] ७. समणोवासगस्स णं भंते ! पुव्वामेव तसपाणसमारंभे पञ्चक्खाते भवति, पुढविसमारंभे अपञ्चक्खाते भवति, से य पुढविं खणमाणे अन्नयरं १५ तसं पाणं विहिंसेजा, से णं भंते ! तं वतं अतिचरति ? णो इणढे समढे, नो खलु से तस्स अतिवाताए आउट्टति। ८. समणोवासगस्स णं भंते ! पुवामेव वणस्सतिसमारंभे पञ्चक्खाते, से य पुढविं खणमाणे अन्नयरस्स रुक्खस्स मूलं छिंदेजा, से णं भंते ! तं वतं अतिचरति ? णो इणढे समटे, नो खलु से तस्स अतिवाताए आउट्टति । २० [सु. ९-१०. तहारूवसमण-माहणपडिलाभगस्स समणोपासयस्स लाभचयणापरूवणा] ९. समणोवासए णं भंते ! तहारूवं समणं वा माहणं वा फासुएणं एसणिज्जेणं असण-पाण-खाइम-साइमेणं पडिलाभेमाणे किं लभति ? गोयमा ! १. °सि अरहा ला १॥ २. श्रमणोपाश्रये इत्यर्थः ॥ ३. “ तस्स णं ति यो यथार्थस्तस्य श्रमणोपासकस्यैवेति" अवृ०॥४. किं रिया ला १॥ ५. नो रिया ला १॥ ६. वणप्फति ला १॥ ७. फासुएसणि ला १ मु०॥ Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०६-१३] कडसामाइयसमणोवासयस्स किरियावत्तव्वयाइ २७५ समणोवासए णं तहारूवं समणं वा माहणं वा जाव पडिलाभेमाणे तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा समाहिं उप्पाएति, समाहिकारए णं तमेव समाहिं पडिलभति। १०. समणोवासए णं भंते ! तहारूवं समणं वा माहणं वा जाव पडिलाभेमाणे किं चयति ? गोयमा ! जीवियं चयति, दुच्चयं चयति, दुक्करं करेति, ५ दुल्लभं लभति, बोहिं बुज्झति ततो पच्छा सिज्झति जाव अंतं करेति । [सु. ११-१३. अकम्मस्स गतिपरिणाणहेऊणं निस्संगताईणं छहं सोदाहरणा परूवणा] ११. अस्थि णं भंते ! अकम्मस्स गती पण्णायति ? हंता, अस्थि । १२. कहं णं भंते ! अकम्मस्स गती पण्णायति ? गोयमा ! निस्संगताए १० १ निरंगणताए २ गतिपरिणामेणं ३ बंधणछेयणताए ४ निरिंधणताए ५ पुव्वपओगेणं ६ अकम्मस्स गती पण्णायति। १३. [१] कहं णं भंते ! निस्संगताए १ निरंगणताए २ गतिपरिणामेणं ३ बंधणछेयणताए ४ निरिंधणताए ५ पुचप्पओगेणं ६ अकम्मस्स गती पण्णायति ? गो० ! से जहानामए केयि पुरिसे सुक्कं तुंबं निच्छिदं निरुवहतं १५ आणुपुवीए परिकम्मेमाणे परिकम्मेमाणे दब्मेहि य कुसेहि य वेटेति, वेढित्ता अट्ठहिं मट्टियालेवेहिं लिंपति, २ उण्हे दलयति, भूई भूई सुकं समाणं अत्थाहमतारमपोरिसियंसि उदगंसि पक्खिवेजा, से नूणं गोयमा ! से तुंबे तेसिं अट्टण्हं मट्टियालेवाणं गुरुयत्ताए भारियत्ताएँ सलिलतलमतिवतित्ता अहे धरणितलपतिट्ठाणे भवति ? हंता, भवति । अहे णं से तुंबे तेसिं अट्ठण्हं मट्टियालेवाणं परिक्खएणं २० धरणितलमतिवतित्ता उप्पि सलिलतलपतिट्ठाणे भवति ? हंता, भवति । एवं खलु गोयमा ! निस्संगताए निरंगणताए गतिपरिणामेणं अकग्मस्स गती पण्णायति । [२] कहं णं भंते ! बंधणछेदणत्ताए अकम्मस्स गती पण्णत्ता ? गोयमा! से जहानामए कलसिंबलिया ति वा, मुग्गसिंबलिया ति वा, माससिंबलिया ति वा, १. तामेय ला १॥ २. °ति, बु० २ ततो ला १ ॥ ३. “निरंगणयाए त्ति नीरागतया" अ०॥ ४. भूतिं भूतिं ला १॥ ५. “अत्थाहेत्यादि, इह मकारौ प्राकृतप्रभावतः, अस्ताघेऽत एवातारेऽत एव अपौरुषेये-अपुरुषप्रमाणे" अवृ०॥ ६. लेवेणं मु० ॥ ७. °ए गुरुसंभारियत्ताए सलिल' ला ११०॥ ८. “कलसिंबलियाइ वा-कलायाभिधानधान्यफलिका । 'सिंबलि' त्ति वृक्षविशेषः। एरंडमिंजिया-एरण्डफलम्" अवृ०॥ Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७६ वियाहपण्णत्तिसुतं सिंबलिसिंबलिया ति वा, एरंडमिंजिया ति वा उन्हे दिष्णा सुक्का समाणी फुडताणं गतमंतं गच्छ एवं खलु गोयमा ! ० । [३] कहं णं भंते! निरिंधणताएं अकम्मस्स गती ० ? गोयमा ! से जहानाम धूमस्स इंधणविप्पमुक्कस्स उड्ढं वीससाए निव्वाघातेणं गती पवत्तति ५ एवं खलु गोतमा ! ० । २० [स० ७ उ० १ [४] कहं णं भंते ! पुव्वप्पयोगेणं अकम्मस्स गती पण्णत्ता ? गोतमा ! से जहानामए कंडस्स कोदंडविप्पमुक्कस्स लक्खाभिमुही निव्वाघातेणं गती पवत्तति एवं खलु गोयमा ! नीसंगयाए निरंगणयाए पुव्वप्पयोगेणं अकम्मस्स गती पण्णत्ता । [सु. १४-१५. जीव- चउवी सदंडएस दुक्खफुसणाइवत्तव्यया ] १४. दुक्खी भंते! दुक्खेणं फुडे ? अदुक्खी दुक्खेणं फुडे ? गोयमा ! दुक्खी दुक्खेणं फुडे, नो अदुक्खी दुक्खेणं फुडे । १५. [१] दुक्खी भंते! नेरतिए दुक्खेणं फुडे ? अदुक्खी नेरतिए दुक्खेणं फुडे ? गोयमा ! दुक्खी नेरतिए दुक्खेणं फुडे, नो अदुक्खी नेरतिए १५ दुक्खेणं फुडे । [२] एवं दंडओ जाव वेमाणियाणं । [३] एवं पंच दंडगा नेयव्वा -- दुक्खी दुक्खेणं फुडे १ दुक्खी दुक्खं परियादियति २ दुक्खी दुक्खं उदीरेति ३ दुक्खी दुक्खं वेदेति ४ दुक्खी दुक्खं निजरेत ५ । [सु. १६. अणाउत्तस्स अणगारस्स गमण - तुयट्टण-वत्थाइगहणनिक्खिवणेसु किरियावत्तव्या ] १६. [१] अणगारस्स णं भंते ! अणाउतं गच्छमाणस्स वा, चिट्ठमाणस्स वा, निसीयमाणस्स वा, तुयट्टमाणस्स वा अणाउत्तं वत्थं पडिग्गहं कंबलं पादपुंछणं गेहमाणस्स वा, निक्खिवमाणस्स वा, तस्स णं भंते! किं इरियावहिया किरिया १. “ दुःखनिमित्तत्वाद् दुःखं कर्म, तद्वान् जीवो दुःखी, भदन्त ! दुःखेन - दु: खहेतुत्वात् कर्मणा, स्पृष्टः - बद्धः अवृ० ॥ " Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७७ सु० १४-१८] जीव-चउवीसदंडएसु दुक्खफुसणाइवत्तव्वयाइ कन्जति ? संपराइया किरिया कजति ? गो० ! नो ईरियावहिया किरिया कज्जति, संपराइया किरिया कजति। [२] से केणेडेणं० १ गोयमा ! जस्स णं कोह-माण-माया-लोभा वोच्छिन्ना भवंति तस्स णं इरियावहिया किरिया कन्नति, नो संपराइया किरिया कन्जति । जस्स णं कोह-माण-माया-लोभा अवोच्छिन्ना भवंति तस्स णं संपराइया किरिया ५ कजति, नो इरियावहिया। अहासुतं रियं रीयमाणस्स इरियावहिया किरिया कन्जति । उस्सुत्तं रीयमाणस्स संपराइया किरिया कजति, से णं उस्सुत्तमेव रियति । से तेणद्वेणं०। [सु. १७-२०. सइंगालादि-वीतिंगालादि-खेत्तातिकंतादि-सत्थातीतादिपाण भोयणस्स अत्थपरूवणा] १७. अह भंते ! सइंगालस्स सधूमस्स संजोयणादोसदुट्ठस्स पाणभोयणस्स के अटे पण्णत्ते ? गोयमा ! जे णं निग्गंथे वा निग्गंथी वा फासुएसणिज्ज असण-पाण-खाइम-साइमं पडिगाहित्ता मुच्छिते गिद्धे गढिते अज्झोववन्ने आहारं आहारेति एस णं गोयमा! सइंगाले पाण-भोयणे। जे णं निग्गंथे वा निग्गंथी वा फासुएसणिजं असण-पाण-खाइम-साइमं पडिगाहित्ता महयाअप्पत्तियं कोहकिलामं करेमाणे आहारमाहारेति एस णं गोयमा ! सधूमे पाण-भोयणे । जे णं निग्गंथे वा २ जाव पडिग्गाहित्ता गुणुप्पायणहेतुं अन्नदव्वेणं साद्धं संजोएत्ता आहारमाहारेति एस णं गोयमा ! संजोयणादोसदुढे पाण-भोयणे । एस णं गोतमा ! सइंगालस्स सधूमस्स संजोयणादोसदुट्ठस्स पाण-भोयणस्स अट्टे पण्णत्ते । १८. अह भंते ! वीतिंगालस्स वीयधूमस्स संजोयणादोसविप्पमुक्कस्स २० पाण-भोयणस्स के अढे पण्णत्ते ? गोयमा ! जे णं णिग्गंथे वा २ जाव पडिगाहेत्ता अमुच्छिते जाव आहारेति एस णं गोयमा ! वीतिंगाले पाण-भोयणे। जे णं निग्गंथे वा २ जाव पडिगाहेत्ता णो महताअप्पत्तियं जाव आहारेति, एस णं गोयमा! वीतधूमे पाण-भोयणे । जे णं निग्गंथे वा २ जाव पडिगाहेत्ता जहा लद्धं तहा आहारं आहारेति एस णं गोतमा ! संजोयणादोसविप्पमुक्के पाण-भोयणे। २५ १. नो रिया ला १॥ २. केणं ? गो ला १॥ ३. णं रिया' ला १॥ ४. सुत्तं रीयमा ला १ मु०॥ ५. स्स रिया ला १॥ ६. रियमा ला १॥ ७. “महयाअप्पत्तियं ति महदप्रीतिकम्-अप्रेम" अवृ०॥ Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७८ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०७ उ० १-२ एस णं गोतमा ! वीतिंगालस्स वीतधूमस्स संजोयणादोसविप्पमुक्कस्स पाण-भोयणस्स अट्टे पण्णत्ते । १९. अह भंते ! खेत्तातिकंतस्स कालातिकतस्स मग्गातिकंतस्स पमाणातिकंतस्स पाण-भोयणस्स के अट्टे पण्णत्ते ? गोयमा ! जे णं निग्गंथे वा ५ निग्गंथी वा फासुएसणिजं असण-पाण-खाइम-साइमं अणुग्गते सूरिए पडिग्गाहित्ता उग्गते सूरिए आहारं आहारेति एस णं गोतमा ! खेत्तातिकंते पाण-भोयणे । जे णं निग्गंथे वा २ जाव. साइमं पढमाए पोरिसीएं पडिगाहेत्ता पच्छिमं पोरिसिं उवायणावेत्ता आहारं आहारेति एस णं गोयमा ! कालातिकंते पाण-भोयणे । जे णं निग्गंथे वा २ जाव० सातिमं पडिगाहित्ता परं अद्धजोयणमेराए वीतिकमावत्ता आहारमाहारेति एस णं गोयमा ! मग्गातिकते पाण-भोयणे । जे णं निग्गंथे वा निग्गंथी वा फासुएसणिजं जाव सातिम पडिगाहित्ता परं बत्तीसाए कुक्कुडिअंडगप्पमाणमेत्ताणं कवलाणं आहारमाहारेति एस णं गोतमा! पमाणातिकंते पाण-भोयणे। अट्ठकुक्कुडिअंडगप्पमाणमेत्ते कवले आहारमाहारेमाणे अप्पाहारे, दुवालसर्कुक्कुडिअंडगप्पमागमेत्ते कवले आहारमाहारेमाणे अवड्ढोमोयरिया, सोलसकुक्कुडिअंडगप्पमाणमेत्ते कवले आहारमाहारेमाणे दुभागप्पत्ते, चउव्वीसं कुक्कुडिअंडगप्पमाणमेत्ते जाव आहारमाहारेमाणे ओमोदरिया, बत्तीसं कुक्कुडिअंडंगप्पमाणमेत्ते कवले आहारमाहारेमाणे पमाणपत्ते, एत्तो एक्केण वि गाँसेणं ऊणगं आहारमाहारेमाणे समणे निग्गंथे नो पकामरसभोई इति वत्तव्वं सिया। एस णं गोयमा! खेत्तादिकंतस्स कालातिकंतस्स मग्गातिकंतस्स पमाणातिकंतस्स पाणभोयणस्स अट्ठे पण्णत्ते । २०. अह भंते ! सत्थातीतस्स सत्थपरिणामितस्स एसियस्स वेसियस्स सामुदाणियस्स पाण-भोयणस्स के अटे पण्णत्ते ? गोयमा ! जे णं निग्गंथे वा निग्गंथी वा निक्खिंतसत्थमुसले वैवगतमाला-वण्णगविलेवणे ववगतचुय-चइय१.पोरुसीए ला १॥ २. पोरुसि ला १॥ ३. उवातिणावेत्ता ला १॥ ४. मावइत्ता मु० ॥५. वृत्तौ कुक्कुटीशब्दानुसारेण कुकुटीशब्दानुसारेण च व्याख्याऽस्ति, कुकुटी-शरीरम् ॥ ६. कुकुडिला १॥ ७. दरिए मु०॥ ८. अंडमेत्ते ला १। अंडगमेत्ते मु०॥ ९. घासेणं ला १॥ १०. समुदा मु०॥ ११. “किम्भूतो निर्ग्रन्थः१ इत्याह-'निक्खित्तसत्थमुसले' त्ति त्यक्तखड्गादिशस्त्रमुशलः ‘ववगयमाला-बन्नगविलेवणे' त्ति व्यपगतपुष्पमालाचन्दनानुलेपनः । स्वरूपविशेषणे चेमे, न तु व्यवच्छेदार्थे, निम्रन्थानामेवंरूपत्वादेवेति" इति अवृ० । “इमे द्वे विशेषणे कालनिर्देशके सप्तम्यन्ते चापि सम्भाव्यते, तद्यथा-यस्मिन् काले घरट्टी-मुशलप्रभृतीनि शस्त्राणि गृहस्थैः निक्षिप्तानि-त्यक्त्वा स्थापितानि तस्मिन् काले; तथा यदा गृहस्थो मालादिकं नोपभुङ्क्ते तस्मिन् काले।" इति सम्पादकः॥ Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १९-२०, १] सुपञ्चक्खाय-दुपञ्चक्खायसरूवं २७९ चत्तदेहं जीवविप्पजढं अकयमकारियमसंकप्पियमणाहूतमकीतकडमणुद्दिढे नवकोडीपरिसुद्धं दसदोसविप्पमुक्कं उग्गम-उप्पायणेसणासुपरिसुद्धं वीतिंगालं वीतधूमं संजोयणादोसविप्पमुक्कं असुरसुरं अचवचवं अदुतमविलंबितं अपरिसाडिं अक्खोवंजण-वणाणुलेवणभूतं संयमजातामायावत्तियं संजमभारवहणट्ठयाए बिलमिव पन्नगभूएणं अप्पाणेणं आहारमाहारेति; एस णं गोतमा ! सत्थातीतस्स सत्थपरि- ५ णामितस्स जाव पाण-भोयणस्स अट्टे पन्नते। सेवं भंते ! सेवं भंते ! तिः । सत्तमसए पढमो उद्देसो समत्तो॥७.१॥ १० [बीओ उद्देसो ‘विरति'] [सु. १. सुपच्चक्खाय-दुपच्चक्खायसरूवं] १. [१] से नूणं भंते ! सव्वपाणेहिं सव्वभूतेहिं सव्वजीवहिं सव्वसत्तेहिं 'पञ्चक्खाय' इति वदमाणस्स सुपच्चक्खायं भवति ? दुपच्चक्खायं भवति ? गोतमा! सव्वपाणेहिं जाव सव्वसत्तेहिं 'पच्चक्खायं' इति वदमाणस्स सिय सुपच्चक्खातं भवति, सिय दुपच्चक्खातं भवति । [२] से केपट्टेणं भंते ! एवं वुच्चइ 'सव्वपाणेहिं जाव सिय दुपच्चक्खातं १५ भवति ? ' गोतमा! जस्स णं सबपाणेहिं जाव सव्वसत्तेहिं 'पच्चक्खाय' इति वदमाणस्स णो एवं अभिसमन्नागतं भवति 'इमे जीवा, इमे अंजीवा, इमे तसा, इमे थावरा' तस्स णं सव्वपाणेहिं जाव सव्वसत्तेहिं 'पच्चक्खायं' इति वदमाणस्स नो सुपच्चक्खायं भवति, दुपच्चक्खायं भवति। एवं खलु से दुपच्चक्खाई सव्वपाणेहिं जाव सव्वसत्तेहिं 'पञ्चक्खायं' इति वदमाणो नो सचं भासं भासति, मोसं २० भासं भासइ, एवं खलु से मुसावाती सव्वपाणेहिं जाव सव्वसत्तेहिं तिविहं तिविहेणं अस्संजयविरयपडिहयपच्चक्खायपावकम्मे सकिरिए असंवुडे एगंतदंडे एगंतबाले यावि भवति । जस्स णं सव्वपाणेहिं जाव सबसत्तेहिं 'पञ्चक्खायं' इति वदमाणस्स एवं अभिसमन्नागतं भवति 'इमे जीवा, इमे अजीवा, इमे तसा, इमे थावरा' १. अयम? ला १ मु०॥ २. मस्स पढमो॥ ७.१ ॥ ला १॥ ३. अजीवा ला १॥ ४. °वादी ला १॥ ५. डे एगंतबाले या ला १॥ Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०७ उ०२ तस्स णं सव्वपाणेहिं जाव सव्वसत्तेहिं 'पञ्चक्खायं' इति वदमाणस्स सुपञ्चक्खायं भवति, नो दुपञ्चक्खायं भवति । एवं खलु से सुपच्चक्खाई सव्वपाणेहिं जाव सव्वसत्तेहिं 'पञ्चक्खायं' इति वयमाणे सच्चं भासं भासति, नो मोसं भासं भासति, एवं खलु से सच्चवादी सव्वपाणेहिं जाव सव्वसत्तेहिं तिविहं तिविहेणं संजयविरयपडिहयपञ्चक्खायपावकम्मे अकिरिए संवुडे [एगंतअदंडे] एगंतपंडिते यावि भवति । से तेणटेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ जाव सिय दुपञ्चक्खायं भवति । [सु. २-८. पञ्चक्खाणभेय-पभेयपरूषणा] २. कतिविहे णं भंते ! पञ्चक्खाणे पण्णत्ते १ गोयमा ! दुविहे पञ्चक्खाणे पण्णत्ते, तं जहा--मूलगुणपञ्चक्खाणे य उत्तरगुणपञ्चक्खाणे य। ३. मूलगुणपञ्चक्खाणे णं भंते ! कतिविहे पण्णते ? गोयमा ! दुविहे पण्णत्ते, तं जहा-सव्वमूलगुणपञ्चक्खाणे य देसमूलगुणपञ्चक्खाणे य । ४. सव्वमूलगुणपञ्चक्खाणे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते ? गोयमा ! पंचविहे पण्णते, तं जहा—सव्वातो पाणातिवातातो वेरमणं जाव सव्वातो परिग्गहातो वेरमणं। १५ ५. देसमूलगुणपञ्चक्खाणे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते ? गोयमा ! पंचविहे पण्णत्ते, तं जहां-थूलातो पाणातिवातातो वेरमणं जावं थूलातो परिग्गहातो वेरमणं । ६. उत्तरगुणपञ्चक्खाणे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते ? गोयमा ! दुविहे पण्णत्ते, तं०-सव्वुत्तरगुणपञ्चक्खाणे य, देसुत्तरगुणपच्चक्खाणे य । ७. सव्वुत्तरगुणपच्चक्खाणे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते १ गोयमा! दसविहे पण्णत्ते, तं जहा अणागतं १ अतिकंतं २ कोडीसहितं ३ नियंटियं ४ चेव । सागारमणागारं ५-६ परिमाणकडं ७ निरवसेसं ८॥१॥ सौकेयं ९ चेव अद्धाए १०, पच्चक्खाणं भवे दसहा । ८. देसुत्तरगुणपच्चक्खाणे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते १ गोयमा ! सत्तविहे पण्णत्ते, तं जहा-दिसिव्वयं १ उवभोग-परीभोगपरिमाणं २ अणत्थदंड१. हा मूलातो ला १ ॥ २. °व मूलाओ परि° ला १॥ ३. साएयं ला १॥ २५ Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०.२-१६] पञ्चक्खाणभेय-पभेयपरूवणाइ २८१ वेरमणं ३ सामाइयं ४ देसावगासियं ५ पोसहोववासो ६ अतिहिसंविभागो ७, अपच्छिममारणंतियसंलेहणा झूसणाऽऽराहणता । [सु. ९-१३. जीव-चउघीसदंडयाणं मूलुत्तरगुणपञ्चक्खाणि ____ अपञ्चक्खाणीहिं वत्तव्वया] ९. जीवा णं भंते ! किं मूलगुणपच्चक्खाणी, उत्तरगुणपच्चक्खाणी, ५ अपञ्चक्खाणी ? गोयमा ! जीवा मूलगुणपञ्चक्खाणी वि, उत्तरगुणपञ्चक्खाणी वि, अपचक्खाणी वि। १०. नेरइया णं भंते ! किं मूलगुणपञ्चक्खाणी० १ पुच्छा । गोतमा ! नेरइया नो मूलगुणपच्चक्खाणी, नो उत्तरगुणपञ्चक्खाणी, अपच्चक्खाणी। ११. एवं जाव चउरिंदिया। १२. पंचेंदियतिरिक्खजोणिया मणुस्सा य जहा जीवा (सु. ९)। १३. वाणमंतर-जोतिसिय-त्रेमाणिया जहा नेरइया (सु. १०)। [सु. १४-१६. मूलुत्तरगुणपच्चक्खाणि-अपच्चक्खाणीणं जीव __पंचिंदियतिरिक्ख-मणुयाणं अप्पाबहुयं] १४. एतेसि णं भंते ! जीवाणं मूलगुणपञ्चक्खाणीणं जाव अपञ्च- १५ क्खाणीण य कतरे कतरेहिंतो जाव विसेसाहिया वा ? गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा मूलगुणपञ्चक्खाणी, उत्तरगुणपञ्चक्खाणी असंखेजगुणा, अपच्चक्खाणी अणंतगुणा । १५. एतेसि णं भंते ! पंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं० पुच्छा। गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा पंचेंदियतिरिक्खजोणिया मूलगुणपञ्चक्खाणी, उत्तरगुणपञ्चक्खाणी २० असंखेजगुणा, अपञ्चक्खाणी असंखिज्जगुणा। १६. एतेसि णं भंते ! मणुस्साणं मूलगुणपच्चक्खाणीणं० पुच्छा। गोयमा ! सव्वत्थोवा मणुस्सा मूलगुणपच्चक्खाणी, उत्तरगुणपच्चक्खाणी संखेजगुणा, अपच्चक्खाणी असंखेजगुणा । १. क्खागीणं उत्तरगुणपञ्चक्खाणीणं अप' ला १ । क्खाणी उत्तरगुणपञ्चक्खाणी अपञ्चक्खाणी य क° मु०॥ Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૨૮૨ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०७ उ०२ [सु. १७-२२. जीप-चउवीसदंडयाणं सव्व देसमूलगुणपञ्चक्खाणि अपच्चक्खाणीहिं वत्तव्धया] १७. जीवा णं भंते ! किं सव्वमूलगुणपञ्चक्खाणी ? देसमूलगुणपञ्चक्खाणी ? अपञ्चक्खाणी ? गोयमा ! जीवा सव्वमूलगुणपञ्चक्खाणी, देसमूलगुणपञ्चक्खाणी, ५ अपच्चक्खाणी वि।। १८. नेरइयाणं पुच्छा । गोयमा ! नेरतिया नो सव्वमूलगुणपञ्चक्खाणी, नो देसमूलगुणपञ्चक्खाणी, अपञ्चक्खाणी । १९. एवं जाव चउरिदिया। २०. पंचेंदियतिरिक्खपुच्छा । गोयमा ! पंचेंदियतिरिक्खा नो १. सव्वमूलगुणपञ्चक्खाणी, देसमूलगुणपञ्चक्खाणी वि, अपच्चक्खाणी वि । २१. मणुस्सा जहा जीवा। २२. वाणमंतर-जोतिस-वेमाणिया जहा नेरइया। [सु. २३. सव्य-देसमूलगुणपञ्चक्खाणि-अपच्चक्खाणीणं जीव-पंचिंदियतिरिक्ख-मणुयाणं अप्पाबहुयं] २३. एतेसि णं भंते ! जीवाणं सबमूलगुणपञ्चक्खाणीणं देसमूलगुणपञ्चक्खाणीणं अपञ्चक्खाणीण य कतरे कतरेहिंतो जाव विसेसाहिया वा ? गोयमा ! सवत्थोवा जीवा सव्वमूलगुणपञ्चक्खाणी । एवं अप्पाबहुगौणि तिण्णि वि जहा पढमिल्लए दंडए (सु. १४-१६), नवरं सव्वत्थोवा पंचेंदियतिरिक्ख जोणिया देसमूलगुणपञ्चक्खाणी, अपञ्चक्खाणी असंखेजगुणा । २० [सु. २४-२६. जीव-चउघीसदंडयाणं सब-देसुत्तरगुणपञ्चक्खाणि . अपचक्खाणीहिं वत्तव्यया] २४. जीवा णं भंते ! किं सव्वुत्तरगुणपञ्चक्खाणी ? देसुत्तरगुणपच्चक्खाणी ? अपञ्चक्खाणी ? गोतमा ! जीवा सव्वुत्तरगुणपञ्चक्खाणी वि, तिण्णि वि। १. °क्खागी, देसमूलगुणपञ्चक्खागी असंखेजगुणा, भपञ्चक्खाणी अणंतगुणा। एवं अप्पा मु०॥ २. °गा तिण्णि ला १॥ Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १७-३३ ] जीवाईणं पञ्चकखाणि अपञ्चक्खाणीहिं वत्तव्वयाइ २५. पंचेंदियतिरिक्खजोणिया मणुस्सा य एवं चेव । २६. सेसा अपञ्चक्खाणी जाव वेमाणिया । [सु. २७ सव्त्र देसुत्तर गुणपच्चक्खाणि अपच्चक्खाणीणं जीव- पंचेंद्रियतिरिक्ख- मणुयाणं अप्पाबहुयं ] २७. एतेसि णं भंते ! जीवाणं सव्युत्तर गुणपञ्च्चक्खाणी०, अप्पाबहुगाणि ५ तिण्णि वि जहा पढमे दंडए (सु. १४-१६) जाव मणूसाणं । [सु. २८. जीव- चउघीसदंडयाणं संजत - असंजत - संजता संजतेहि वत्तव्वया अप्पाबहुयं च ] २८. जीवा णं भंते! किं संजता ? असंजता ? संजतासंजता ? गोयमा ! जीवा संजया वि०, तिण्णि वि, एवं जहेव पेण्णवणाए तहेव भाणियव्वं जाव वेमाणिया । अप्पा बहुगं तहेव (सु. १४ - १६ ) तिन्ह वि भाणियव्वं । [सु. २९ - ३२. जीव - चउघीसदंडयाणं पच्चक्खाणि - अपच्चक्खाणिपच्चक्खाणापच्चक्खाणीहिं वत्तव्यया ] २९. जीवा णं भंते! किं पच्चक्खाणी ? अपच्चक्खाणी ? पच्चक्खाणापच्चक्खाणी ? गोतमा ! जीवा पच्चक्खाणी वि, एवं तिणि वि । ३०. एवं मणुस्सा वि। ३१. पंचिंदियतिरिक्खजोणिया आदिल्लविरहिया । ३२. सेसा सव्वे अपच्चक्खाणी जाव वेमाणिया । [सु. ३३-३५. पच्चक्खाणि अपच्चक्खाणि पच्चक्खाणापच्चक्खाणीणं जीवाईणं अप्पाबहुयं ] ३३. एतेसि णं भंते! जीवाणं पच्चक्खाणीणं जाव विसेसाहिया वा ? गोयमा ! सव्त्रत्थोवा जीवा पच्चक्खाणी, पच्चक्खाणापच्चक्खाणी असंखेज्जगुणा, अपच्चक्खाणी अणंतगुणा । १. वि, असंजया वि संजया संजया वि, तिष्णि वि मु० ॥ २. प्रज्ञापनासूत्रे द्वात्रिंशत्तमं पदं द्रष्टव्यम् - प्रज्ञा० महावीर० पृ० ४१४ ॥ ३. वितिनिवि । ३१. पंचिं मु० ॥ २८३ १० १५ २० Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८४ वियाहपण्णन्तिसुत्तं [स० ७ उ० २-३ ३४. पंचेंदियतिरिक्खजोणिया सवत्थोवा पच्चक्खाणापच्चक्खाणी, अपच्चक्खाणी असंखेज्जगुणा । ३५. मगुस्सा सव्वत्थोवा पच्चक्खाणी, पच्चक्खाणापच्चक्खाणी संखेज्जगुणा, अपच्चक्खाणी असंखेज्जगुणा । [सु. ३६-३८. जीव-चउवीसदंडयाणं सासतासासतपरूवणा] ३६. [१] जीवा णं भंते ! किं सासता ? असासता ? गोयमा ! जीवा सिय सासता, सिय असासता । [२] से केण?णं भंते! एवं वुच्चइ ‘जीवा सिय सासता, सिय असासता'? गोतमा ! दवट्ठताए सासता, भावट्ठयाए असासता । से तेणटेणं गोतमा ! एवं १० वुच्चइ जाव सिय असासता । ३७. नेरइया णं भंते ! किं सासता ? असासता ? एवं जहा जीवा तहा नेरइया वि। ३८. एवं जाव वेमाणिया जाव सिय असासता । सेवं भंते ! सेवं भंते । ति० । सत्तमस्स बितिओ उद्देसो समत्तो ॥ ७.२ ॥ २० [तइआ उद्देसो ‘थावर'] [सु. १-२. घणस्सतिकाइयाणं हेउपुव्वयं सधप्पाहार सबमहाहारकालवत्तव्यया] १. वणस्सतिकाइया णं भंते ! के कालं सव्वप्पाहारगा वा सव्वमहाहारगा वा भवंति ? गोयमा ! पाउस-रिसारत्तेसु णं एत्थ णं वणस्सतिकाइया सव्वमहाहारगा भवंति, तदाणंतरं च णं सरदे, तयाणंतरं च णं हेमंते, तदाणंतरं च णं वसंते, तदाणंतरं च णं गिम्हे । गिम्हासु णं वणस्सतिकाइया सव्वप्पाहारगा भवंति। १. सिय सासया सिय असा मु०॥ २. स्स सयस्स बीओ उद्दे° ला १॥ ३. किं ला १॥ ४. “प्रावृट्-श्रावणादिः” अवृ०॥ ५. “वर्षारात्रः-अश्वयुजादिः” अवृ०॥ ६. “शरत्मार्गशीर्षादिः" अवृ०॥ Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८५ सु० ३४-३८, १-६] वणस्सतिकाइयाणं आहारकालवत्तव्ययाइ २. जति णं भंते ! गिम्हासु वणस्सइकाइया सव्वप्पाहारगा भवंति, कम्हा णं भंते ! गिम्हासु बहवे वणस्सतिकाइया पत्तिया पुफिया फलिया हरितगरेरिजमाणा सिरीए अतीव अतीव उवसोभेमाणा उवसोभेमाणा चिट्ठति ? गोयमा ! गिम्हासु णं बहवे उसिणजोणिया जीवा य पुग्गला य वणस्सतिकाइयत्ताए वक्कमंति विउक्कमति चयंति उववजंति, एवं खलु गोयमा ! गिम्हासु ५ बहवे वणस्सतिकाइया पत्तिया पुफिया जाव चिट्ठति । [सु. ३-४. मूलजीवाइपुट्ठाणं मूलाईणं आहारगहणवत्तव्यया] ३. से नूणं भंते ! मूला मूलजीवफुडा, कंदा कंदजीवफुडा जीव बीया बीयजीवफुडा ? हंता, गोतमा ! मूला मूलजीवफुडा जाव बीया बीयजीवफुडा । ४. जति णं भंते ! मूला मूलजीवफुडा जाव बीया बीयजीवफुडा, कम्हा १० णं भंते। वणस्सतिकाइया आहारेंति ? कम्हा परिणामेंति ? गोयमा ! मूला मूलजीवफुडा पुढविजीवपडिबद्धा तम्हा आहारेंति, तम्हा परिणामेति । कंदा कंदजीवफुडा मूलजीवपडिबद्धा तम्हा आहारेंति, तम्हा परिणामेंति । एवं जाव बीया बीयजीवफुडा फलजीवपडिबद्धा तम्हा आहारेंति, तम्हा परिणामेति। [सु. ५. आलुयाइवणस्सतीणं अणंतजीपत्तपरूवणा] ५. अह भंते ! आलुए मूलए सिंगबेरे हिरिली सिरिली सिस्सिरिली किट्ठिया छिरिया छीरविरालिया कण्हकंदे वज्जकंदे सूरणकंदे खिलूडे भद्दमुत्था पिंडहलिद्दा लोही णीहू थिभगा मुग्गकण्णी अस्सकण्णी सीहकण्णी सीहंढी मुसुंढी, जे यावन्ने तहप्पगारा सव्वे ते अणंतजीवा विविहँसत्ता १ हंता, गोयमा ! आलुए मूलए जाव अणंतजीवा विविहसत्ता। [सु. ६-९. चउधीसदंडयाणं लेस्सं पडुच्च अप्पकम्मतरत्त ___ महाकम्मतरत्तपरूवणा] ६. [१] सिय भंते ! कण्हलेसे नेरतिए अप्पकम्मतराए, नीललेसे नेरतिए महाकम्मतराए ? हंता, गोयमा ! सिया। १. “यावत्करणात् खंधा खंधजीवफुडा, एवं तथा, साला, पवाला, पत्ता, पुप्फा, फल त्ति दृश्यम्" अवृ०॥ २. खेलूडे अहए भद्द मु०॥ ३. “वि[? चित्त] विहसत्त त्ति क्वचिद् दृश्यते। तत्र विचित्रा विधयः-भेदा येषां ते तथा ते सत्वा येषु ते तथा" अवृ०॥ Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८६ ५ १० १५ २० वियाहपण्णत्तिसुतं [स० ७ उ० ३ [२] से केणद्वेणं भंते एवं वुञ्चति ' कण्हलेसे नेरतिए अप्पकम्मतराए, नीलसे नेरतिए महाकम्मतराए' ? गोयमा ! ठितिं पडुच्च, से तेणट्टेणं गोयमा ! जाव महाकम्मतराए । ७. [१] सिय भंते ! नीललेसे नेरतिए अप्पकम्मतराए, काउलेसे नेरतिए महाकम्मतराए ? हंता, सिया । [२] से केणट्टेणं भंते ! एवं वुच्चति 'नीललेसे अप्पकम्मतराए, काउलेसे नेरतिए महाकम्मतराए १' गोयमा ! ठितिं पडुच्च, से तेणट्टेणं गोयमा जाव महाकम्मतराए । ८. एवं असुरकुमारे वि, नवरं तेउलेसा अन्भहिया । ९. एवं जाव वेमाणिया, जस्स जंति लेसाओ तस्स तैति भाणियव्वाओ । जोतिसियस्स न भण्णति। जाव सिय भंते ! पहले से वेमाणिए अप्पकम्मतराए, सुक्कलेसे वेमाणिए महाकम्मतराए ? हंता, सिया । से केणद्वेणं० सेसं जहा नेरइयस्स जाव महाकम्मतराए । [सु. १० कम्म - णोकम्माणं कमेण वेदणा- णिज्जराभावपरूवणा] १०. [१] से नूणं भंते ! जा वेदणा सा निज्जरा ? जा निज्जरा सा वेदणा ? गोयमा ! णो इणट्ठे समट्ठे । [२] से केणणं भंते! एवं बुच्चइ ' जा वेयणा न सा निज्जरा, जा निज्जरा न सा वेयणा' ? गोयमा ! कम्मं वेदणा, गोकम्मं निज्जरा । से तेणेणं गोयमा ! जाव न सा वेदणा । [सु. ११ - १२. चउषी सदंडएस कम्म - णोकम्माणं कमेण वेदणाजिराभावपरूवणा ] ११. [१] नेरतियाणं भंते! जा वेदणा सा निज्जरा ? जा निज्जरा सा वेदणा ? गोयमा ! णो इणट्ठे समट्ठे । [२] से केणट्टेणं भंते! एवं वुच्चति नेरइयाणं जा वेदणा न सा १. यति-यत्संख्याकाः ॥ २. तति - तत्संख्याकाः । तत्तिया भा मु० ॥ Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ७–२०] कम्म-णोकम्माणं कर्म णिजरा-वेदणाभावपरूवणार निज्जरा, जा निज्जरा न सा वेयणा ? गोतमा ! नेरइयाणं कम्मं वेदणा, कम्मं निज्जरा । से तेणट्ठेणं गोतमा ! जाव न सा वेयणा । १२. एवं जाव वेमाणियाणं । ५. [सु. १३-१५. बेदित-निज्जरिताणं ओह विभागओ पुहत्तपरूवणा ] १३. [१] से नूणं भंते! जं वेदेंसु तं निज्जरिंसु ? जं निज्जरिंसु तं वेदेंसु ? इसम [२] से केणद्वेणं भंते! एवं वुच्चति 'जं वेदेंसु नो तं निज्जरेंसु, जं निज्जरेंसु नो तं वेदेंसु ' १ गोयमा ! कम्मं वेदेंसु, नोकम्मं निज्जरिंसु, से तेणट्टेणं गोयमा ! जाव नो तं वेदेंसु । १४. नेरतिया णं भंते ! जं वेदेंसु तं निज्जरिंसु ? एवं नेरइया वि । १५. एवं जाव वेमाणिया । [सु. १६ - १९ वेदिज्जमाण-निज्जरिज्जमाणाण वेदिस्समाण - निज्जरिस्समाणाण य ओह - विभागओ पुहत्तपरूवणा ] १६. [१] से नूणं भंते ! जं वेदेंति तं निज्जरिति, जं निज्जरेंति तं वेदेंति ? गोयमा ! नो इट्ठे समट्ठे । [२] से केणणं भंते ! एवं वुच्चति जाव 'नो तं वेदेंति' ? गोतमा ! कम्मं वेदेंति, नोकम्मं निज्जरेंति । से तेणट्टेणं गोयमा ! जाव नो तं वेदेंति । १७. एवं नेरइया वि जाव वेमाणिया । १८. [१] से नूणं भंते ! जं वेदिस्संति तं निज्जरिस्संति ? जं निज्जरिसंति तं वेदिस्संति ? गोयमा ! णो इणट्ठे समट्ठे । [२] से केणट्टेणं जाव 'णो तं वेदिस्संति' ? गोयमा ! कम्मं वेदिस्संति, नोक्रम्मं निज्जरिस्संति | से तेण्डेणं जाव नो तं निज्जरि (वेदि) स्संति । १९. एवं नेरतिया वि जाव वेमाणिया । २८७ १० १५ [सु. २०-२२. घेदणासमय - निज्जरासमयाणं ओह - विभागओ पुहत्तपरूवणा ] २०. [१] से णूं भंते ! जे वेदणासमए से निज्जर समए, जे निज्जरा - २५ समए से वेदणासमए ? गोयमा ! नो इणट्ठे समट्ठे । २० Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विवाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ७ उ० ३-४-५ [२] से केणणं भंते ! एवं वुच्चति 'जे वेदणासमए न से णिज्जरासमए, जे निजरासमए न से वेदणासमए' १ गोयमा ! जं समयं वेदेंति नो तं समयं निज्जरेंति, जं समयं निज्जरेंति नो तं समयं वेदेंति; अन्नम्मि समए वेदेंति, अन्नम्म समए निज्जरेंति; अन्ने से वेदणासमए, अन्ने से निज्जरासमए । से तेणट्टेणं जाव ५ न से वेदणासमए । २८८ २१. [१] नेरतियाणं भंते! जे वेदणासमए से निज्जरासमए ? जे निज्जरासमए से वेदणा समए १ गोयमा ! णो इणट्टे समट्ठे । [२] से केणेणं भंते! एवं वुच्चइ 'नेरइयाणं जे वेदणासमए न से निज्जरासमए, जे निज्जरासमए न से वेदणासमए ?' गोयमा ! १० नेरइया णं जं समयं वेदेति णो तं समयं निज्जरेंति, जं समयं निज्जरेंति नो तं समयं वेदेंति; अन्नम्म समए वेदेंति, अन्नम्मि समए निजरेंति; अन्ने से वेदणासमए, अन्ने से निज्जरासमए । से तेणट्टेणं जाव न से वेदण। समए । २२. एवं जाव वैमाणियाणं । १५ [सु. २३-२४. चउषी सदंडएमु सासयत्त - असासयत्तपरूषणा ] २३. [१] नेरतिया भंते! किं सासया, असासया ? गोयमा ! सिय सासया, सिय असासया । [२] से केणद्वेणं भंते! एवं बुच्चइ 'नेरतिया सिय सासया, सिय असासया' ? गोयमा ! अव्वोच्छित्तिनयट्ठताए सासया, वोच्छित्तिणयट्टयाए २० असासया । से तेणट्ठेणं जाव सिय असासया । २४. एवं जाव वेमाणियाणं जाव सिय असासया । सेवं भंते ! सेवं भंते ति० । सत्तमसतस्स ततिउद्देसो ॥ ७०३ ॥ १. सत्तमस्स सयस्स ला १ ॥ Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०२१-२४, १-२, १-२] छव्विहसंसारसमावन्नजीववत्तम्वयाइ [चउत्थो उद्देसो ‘जीवा'] [सु. १. चउत्थुद्देसस्स उवुग्घाओ] १. रायगिहे नगरे जाव एवं वेदासी[सु. २. छव्विहसंसारसमापन्नजीघवत्तव्ययाजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तनिदेसो] २. कतिविहा णं भंते ! संसारसमावन्नगा जीवा पण्णत्ता १ गोयमा ! छव्विहा संसारसमावन्नगा जीवा पण्णत्ता, तं जहा-पुढविकाइया एवं जहा जीवाभिगमे जाव सम्मत्तकिरियं वा मिच्छत्तकिरियं वा । सेवं भंते ! सेवं भंते त्ति० । ॥सत्तमसयस्सचउत्थो ॥७.४॥ १० [पंचमो उद्देसो ‘पक्खी'] [सु. १. पंचमुद्देसस्स उवुग्धाओ] १. रायगिहे जाव एवं वदासी[सु. २. खहयरपंचेंदियजोणीसंगहवत्तव्ययाजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तनिदेसो २. खहचरपंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं भंते ! कतिविहे जोणीसंगहे पण्णत्ते ? १५ गोयमा! तिविहे जोणीसंगहे पण्णत्ते, तं जहा-अंडया पोयँया सम्मुच्छिमा। एवं जहा जीवांभिगमे जाव नो चेव णं ते विमाणे वीतीवएजा। एमहालया णं गोयमा ! ते विमाणा पण्णत्ता। सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। सत्तमसतस्स पंचमोहेसो ॥७.५॥ १. वदासि ला १॥ २. जीवाभिगमसूत्रे सू० १००-१०४, पत्र १३९-१४३ आगमो० ॥ ३. एतद्वयाख्यानानन्तरम्-“वाचनान्तरे तु इदं दृश्यते-जीवा छव्विह पुढवी जीवाण ठिती भवद्विती काए । निल्लेवण अणगारे किरिया सम्मत्त मिच्छत्ता ॥१॥” इति अवृ० । अस्या गाथाया विवरणं वृत्तौ विद्यते ॥ ४. पोतया ला १॥ ५. जीवाभिगमसूत्रे सू० ९६.९९, पत्र १३१-१३८, आगमो०॥ ६. एवंमहा ला १ मु०॥ ७. एतद्व्याख्यानानन्तरम् “वाचनान्तरे तु इदं दृश्यते-जोणीसंगह लेसा दिट्ठी णाणे य जोग उवओगे। उववाय ठिइ समुग्घाय चवण जाईकुलविहीओ॥१॥” इति अवृ० । अस्था गाथाया वृत्तौ विवरणं विद्यते॥ Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिमुत्तं [स०७ उ०६ [छट्ठो उद्देसो ‘आउ'] [सु. १. छद्दुद्देसस्स उवुग्धाओ] १. रायगिहे जाव एवं वदासी[सु. २-४. चउवीसदंडएसु भवियं जीवं पडुच्च इहगत-उववज्जमाण उपवन्नविवक्खाए आउयबंधपत्तव्यया] २. जीवे णं भंते ! जे भविए नेरइएसु उववज्जित्तए से णं भंते ! किं इहगते नेरतियाउयं पकरेति १ उववजमाणे नेरतियाउयं पकरेति ? उववन्ने नेरइयाउयं पकरेति ? गोयमा ! इहगते नेरइयाउयं पकरेइ, नो उववजमाणे नेरइयाउयं पकरेइ, नो उववन्ने नेरइयाउयं पकरेइ । ३. एवं असुरकुमारेसु वि। ४. एवं जाव वेमाणिएसु। [सु. ५-६. चउपीसदंडएसु भवियं जीपं पडुच्च इहगत-उपवज्जमाण उपवनाविवक्खाए आउयपडिसंवेदणावत्तव्यया] ५. जीवे णं भंते ! जे भविए नेरतिएसु उववज्जित्तए से णं भंते ! किं १५ इहगते नेरतियाउयं पडिसंवेदेति ? उववजमाणे नेरइयाउयं पडिसंवेदेति ? उववन्ने नेरइयाउयं पडिसंवेदेति १ गोयमा ! णो इहगते नेरइयाउयं पडिसंवेदेइ, उववजमाणे नेरइयाउयं पडिसंवेदेति, उववन्ने वि नेरइयाउयं पडिसंवेदेति । ६. एवं जाव वेमाणिएसु। [सु.७-११. चउपीसदंडएमु भवियं जीवं पडुच्च इहगत-उववजमाण-उपवन विवक्खाए महावेदणाइवत्तव्यया] ७. जीवे णं भंते! जे भविए नेरतिएसु उववज्जित्तए से णं भंते! किं इहगते महावेदणे ? उववज्जमाणे महावेदणे १ उववन्ने महावेदणे १ गोयमा ! इहगते सिय महावेयणे, सिय अप्पवेदणे; उववजमाणे सिय महावेदणे, सिय अप्पवेदणे; अहे णं उववन्ने भवति ततो पच्छा एगंतदुक्खं वेदणं वेदेति, २५ आहच्च सातं । Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९१ सु० १-१८] दंडएसु भवियं जीवं पडुच्च विधिहबत्तब्धयाइ ८. [१] जीवे णं भंते! जे भविए असुरकुमारेसु उववजित्तए पुच्छा। गोयमा ! इहगते सिय महावेदणे, सिय अप्पवेदणे; उववजमाणे सिय महावेदणे, सिय अप्पवेदणे; अहे णं उववन्ने भवति ततो पच्छा एगंतसातं वेदणं वेदेति, आहच असातं। [२] एवं जाव थणियकुमारेसु। ९. जीवे णं भंते ! जे भविए पुढविकाएसु उववज्जित्तए पुच्छा। गोयमा! इहगए सिय महावेदणे, सिय अप्पवेदणे; एवं उववजमाणे वि; अहे णं उववन्ने भवति ततो पच्छा वेमाताए वेदणं वेदेति । १०. एवं जाव मणुस्सेसु । ११. वाणमंतर-जोतिसिय-वेमाणिएसु जहा असुरकुमारेसु (सु. ८[१])। १० [सु. १२-१४. जीव-चउवीसदंडएसु अणाभोगनिबत्तियाउयत्तपरूवणा] १२. जीवा णं भंते ! किं आभोगनिबत्तियाउया ? अणाभोगनिवत्तिताउया १ गोयमा ! नो आभोगनिव्वत्तिताउया, अणाभोगनिव्वत्तिताउया। १३. एवं नेरइया वि। १४. एवं जाव वेमाणिया। . [सु. १५-१८. जीव-चउषीसदंडएसु बंधहेउपुव्ययं ककसपेयणीयकम्मबंधपरूवणा] १५. अस्थि णं भंते ! जीवाणं कक्कसवेदणिज्जा कम्मा कजंति १ इंता, अत्थि। १६. कहं णं भंते ! जीवाणं कक्कसवेयणिज्जा कम्मा कजंति १ गोयमा ! २० पाणातिवातेणं जाव मिच्छादसणसल्लेणं, एवं खलु गोयमा ! जीवाणं कक्कसवेदणिज्जा कम्मा कति। १७. अत्थि णं भंते ! नेरइयाणं कक्कसवेयणिज्जा कम्मा कनंति १ एवं चेव। १८. एवं जाव वेमाणियाणं । Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९२ १० वियाहपण्णत्तिसुतं [स०७ उ०६ [सु. १९-२२. जीव-चउघीसदंडएमु जीव-मणुस्साणं बंधहेउपुव्ययं अकक्क सवेयणीयकम्मबंधपरूषणा] १९. अस्थि णं भंते ! जीवाणं अकक्कसवेदणिज्जा कम्मा कति ? हंता, अस्थि । २०. कह णं भंते ! जीवाणं अकक्कसवेदणिज्जा कम्मा कजति ? गोयमा ! पाणातिवातवेरमणेणं जाव परिग्गहवेरमणेणं कोहविवेगेणं जाव मिच्छादंसणसल्लविवेगेणं, एवं खलु गोयमा ! जीवाणं अकक्कसवेदणिज्जा कम्मा कजंति । २१. अत्थि णं भंते ! नेरतियाणं अकक्कसवेयणिज्जा कम्मा कति ? गोयमा ! णो इणढे समढे। २२. एवं जाव वेमाणिया। नवरं मणुस्साणं जहा जीवाणं (सु. १९)। [सु. २३-२६. जीव-चउवीसदंडएसु बंधहेउपुधयं सातादणिज्जकम्म बंधपरूवणा] २३. अत्थि णं भंते ! जीवाणं सातावेदणिज्जा कम्मा कजंति ? हंता, अत्थि। २४. कहं णं भंते ! जीवाणं सातावेदणिज्जा कम्मा कति ? गोयमा ! १५ पाणा[कंपाए भूयाणुकंपाए जीवाणुकंपाए सत्ताणुकंपाए, बहूणं पाणाणं जाव सत्ताणं अदुक्खणयाए असोयणयाए अजूरणयाए अतिप्पणयाए अपिट्टणयाए अपरितावणयाए; एवं खलु गोयमा ! जीवाणं सातावेदणिज्जा कम्मा कज्जति । २५. एवं नेरतियाण वि। २६. एवं जाव वेमाणियाणं। २० [सु. २७-३०. जीव-चउषीसदंडएसु बंधहेउपुव्वयं असाता घेदणिज्जकम्मबंधपरूवणा] २७. अत्थि णं भंते ! जीवाणं असातावेदणिज्जा कम्मा कजंति ? हंता, अत्थि। २८. कहं णं भंते ! जीवाणं अस्सायावेयणिज्जा कम्मा कति ? गोयमा ! १. °णुकंपयाए ला १॥ २. अस्साता' ला १। भस्सायवे' मु० ॥ Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९३ सु० १९-३१] जीवाईसु अकक्कसवेयणीयकम्मबंधपरूवणाइ परदुक्खणयाए परसोयणयाए परजूरणयाए परतिप्पणयाए परपिट्टणयाए परपरितावणयाए, बहूणं पाणाणं जाव सत्ताणं दुक्खणताए सोयणयाए जाव परितावणयाए, एवं खलु गोयमा ! जीवाणं असातावेदणिज्जा कम्मा कजंति । २९. एवं नेरतियाण वि। ३०. एवं जाव वेमाणियाणं । [सु. ३१-३३. दूसमसमाए समाए भरहवासस्स भरहवासभूमीए भरहवासमणुयाण य आगारभाषपडोयारपरूषणा] ३१. जंबुद्दीवे णं भंते ! दीवे भारहे वासे इमीसे ओसप्पिणीए दुस्समदुस्समाए समाए उत्तमकट्ठपत्ताए भरहस्स वासस्स केरिसए आकारभावपडोयारे भविस्सति ? गोयमा ! काले भविस्सति हाहाभूते भंभाभूए कोलाहलभूते, समयाणु- १० भावेण य णं खरफरुसधूलिमइला दुव्विसहा वाउला भयंकरा वाता संवट्टगा य वाइंति, इह अभिक्खं धूमाहिति य दिसा समंता रयस्सला रेणुकलुसतमपडलनिरालोगा, समयलुक्खयाए य णं अहियं चंदा सीतं मोच्छंति, अहियं सूरिया तवइस्संति, अदुत्तरं च णं अभिक्खणं बहवे अरसमेहा विरसमेहा खारमेहा खंत्तमेहा अग्गिमेहा विज्जुमेहा असणिमेहा अपिबणिजोदगा वाहिरोगवेदणोदीरणापरिणामस- १५ लिला अमणुण्णपाणियगा चंडानिलपहयतिक्खधारानिवायपेउरं वासं वासिहिति। जेणं भारहे वासे गामागर-नगर-खेड-कब्बड-मडंब-दोणमुह-पट्टणाऽऽसमगतं जणवयं, चउँप्पयगवेलए खहयरे य पक्खिसंघे, गामाऽरण्णपयारनिरए तसे य पाणे १. अस्साता ला १। अस्सायावे मु०॥ २. दूसमदूसमाए मु०॥ ३. “परमकाष्ठाप्राप्तायां .........परमकष्टप्राप्तायां वा" अवृ०। 'उत्तमकाष्ठाप्राप्तायाम् उत्तमकष्टप्राप्तायां वा' सं०॥ ४. “भां भां इत्यस्य शब्दस्य दुःखार्तगवादिभिः करणं 'भम्भा'उच्यते तद्भूतो यः शब्दः स भम्भाभूतः, भम्भा वा भेरी, सा च अन्तःशून्या, ततो भम्भा इव यः कालः जनक्षयात् शून्यः स भम्भाभूतः" अवृ०॥ ५. हलगभूते ला १॥ ६. समाणुभा' ला १॥ ७. रयोसला ला १। रउस्सला मु०॥८. "अधिक अहितं वा अपथ्यम्" अवृ०॥ ९. °णं अभिक्खणं ब° ला १॥ १०. खट्टमेहा ला १। “करीषसमानरसजलोपेतमेघाः" अवृ० । 'खत्त'इति गूर्जरभाषायां 'खातर'॥ ११. अजवणिज्जोदया ला १ अवृपा०, तथा च "अजवणिजोदया इति क्वचिद् दृश्यते। तत्र अयापनीयम्-न यापनाप्रयोजनम् उदकं येषां ते अयापनीयोदकाः" अवृ०॥ १२. °पउरवासं ला १ मु०॥ १३. भरहे ला १॥ १४. “जणवयं ति मनुष्यलोकम्” अर्ब० ॥ १५. "इह चतुष्पदेन महिष्यादयो गृह्यन्ते, गोशब्देन गावः, एलकशब्देन तु उरभ्राः " अवृ०॥ Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९४ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०७ उ०६ बहुप्पगारे, रुक्ख-गुच्छ-गुम्म-लय-वल्लि-तण-पव्वग-हरितोसहि-पवालंकुरमादीए य तणवणस्सतिकाइए विद्धंसेहिंति। पव्वय-गिरि-डोंगरुत्थल-भट्टिमादीए य वेयड्ढगिरिवजे विरावेहिंति। सलिलबिल-गड्ड-दुग्ग-विसमनिण्णुन्नताई गंगा-सिंधूवजाइं समीकरेहिंति। ३२. तीसे णं भंते ! समाए भरहस्स वासस्स भूमीए केरिसए आगारभावपडोयारे भविस्सति १ गोयमा ! भूमी भविस्सति इंगालभूतो मुम्मुरभूता छारियभूता वेल्लयभूया तत्तसमजोतिभूया धूलिबहुला रेणुंबहुला पंकबहुला पणगबहुला चलणिबहुला, बहूणं धरणिगोयराणं सत्ताणं दुनिकमा यावि भविस्सति । ३३. तीसे णं भंते ! समाए भारहे वासे मणुयाणं केरिसए आगारभावपडोयारे भविस्सति ? गोयमा ! मणुया भविस्संति दुरूवा दुव्वण्णा दुगंधा दूरसा दूफासा, अणिट्ठा अकंता जाव अमणामा, हीणस्सरा दीणस्सरा अणिट्ठस्सरा जाव अमणामस्सरा, अणादिनवयण-पञ्चायाता निलज्जा कूड-कवड-कलह-वह-बंध-वेरनिरया मज्जादातिकमप्पहाणा अकजनिच्चुज्जता गुरुनियोगविणयरहिता य विकलरूवा परूढनह-केस-मंसुरोमा काला खरफरुसझामवण्णा फुट्टसिरा कविलपलियकेसा बहुण्हरुसंपिणद्धदुईसणिजरूवा संकुडियवलीतरंगपरिवेढियंगमंगा जरापरिणत व्व थेरगनरा पविरलपरिसडियदंतसेढी उँभडघडमुहा विसमयणा वंकनासा वकवलीविगतभेसणमुहा कॅच्छूकसराभिभूता खरतिक्खनॅक्खकंडूइय १. "औषध्यः-शाल्यादयः, प्रवालाः-प्रवालाङ्कराः, अङ्कराः-शाल्यादिबीजसूचयः" अवृ०॥ २. पर्वतननात्-उत्सवविस्तारणात् पर्वता:-क्रीडापर्वताः-उज्जयन्त-वैभारादयः । गृणन्ति-शब्दायन्ते जननिवासभूतत्वेन इति गिरयः-गोपालगिरि-चित्रकूटप्रभृतयः। डुङ्गाना-शिलावृन्दानाम् चौरवृन्दानां च अस्तित्वाद् डुङ्गराः शिलोच्चयमात्ररूपाः । उत्थल त्ति उत्-उन्नतानि स्थलानि धूल्युच्छ्रयरूपाणि उत्थलानि । क्वचिद् ‘उत्'शब्दो न दृश्यते । भट्टि त्ति पांश्वादिवर्जिता भूमयः" अवृ०॥ ३. गूर्जरभाषायाम् भाडं-भाठानो प्रदेश ॥ ४. “विरावेहिंति त्ति विद्रावयिष्यन्ति" अवृ०॥ ५. 'भूता'स्थाने ला १ प्रतौ सर्वत्र 'भूता' इति पाठः ।। ६. " रेणुः-वालुका" अवृ०॥ ७. "पनकः-प्रबलः कर्दमविशेषः" अवृ० ।। ८. “चलनप्रमाणः कर्दमः 'चलनी' इति उच्यते" अवृ०॥ ९. “दुःखेन नितरां क्रमः-क्रमणं यस्यां सा दुर्निक्रमा" अवृ०॥ १०. भरहे ला १॥ ११. अणादेज ला १ मु०॥ १२. "विकीर्णशिरोजाः" अवृ०॥ १३. हारुणिसं° ला १ मु०॥ १४. “उद्भटं—विकरालं घटमुखम् इव मुखं तुच्छदशनच्छ. दत्वाद् येषां ते। 'उब्भडघाडामुह 'त्ति क्वचित् तत्र उद्भटे-स्पष्टे घाटामुखे शिरोदेशविषयौ येषां ते” अवृ० । उब्भडदाढामुहा ला १॥ १५. 'नयणवंकणासा ला १॥ १६. वंगव ला १। "वत-वक्रम् , पाठान्तरेण व्यङ्गम्-सलाञ्छनम्" अवृ०॥ १७. “कच्छू:-पामा तथा, कशरैश्चखशरैः अभिभूताः" अवृ०॥ १८. नखकं मु०॥ Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३२-३५] दूसमदूसमाए भरहवासस्स विविहा परूवणा .. २९५ विक्खयतणू देव-किडिभ-सिज्झफुडियफरूसच्छवी चित्तलंगा टोलगति-विसमसंधिबंधणउक्कुडुअद्विगविभत्तदुब्बलकुसंघयणकुप्पमाणकुसंठिता कुरुवा कुट्ठाणासणकुसेजकुभोइणो असुइणो अणेगवाहिपरिपीलियंगमंगा खलंतविन्भलगती निरुच्छाहा सत्तपरिवजिया विगतचेट्टनट्ठतेया अभिक्खणं सीय-उण्ह-खर-फरुसवातविज्झडियमलिणपंसुरउंग्गुंडितंगमंगा बहुकोह-माण-माया बहुलोभा असुह- ५ दुक्खभागी ओसँन्नं धम्मसण्णा-सम्मतपरिभट्ठा उक्कोसेणं रैयणिपमाणमेत्ता सोलसवीसतिवासपरमाउसा पुत्त-णत्तुपेरियालपणयबहुला गंगा-सिंधूओ महानदीओ वेयड्ढं च पव्वयं निस्साए बहुत्तरिं णिगोदी बीयं बीयामेत्ता बिलवासिणो भविस्संति । [सु. ३४. दूसमदूसमाए भरहवासमणुयाणं आहारपरूवणा] ३४. ते णं भंते ! मणुया कमाहारमाहारेहिंति ? गोयमा ! तेणं कालेणं तेणं १० समएणं गंगा-सिंधूओ महानदीओ रहँपहवित्थाराओ अक्खसोतप्पमाणमित्तं जलं वोज्झिहिंति, से वि य णं जले बहुमच्छ-कच्छभाइण्णे ञ्चेव णं आउबहुले भविस्सति। तए णं ते मणुया सूरोग्गमणमुहुत्तंसि य सूरत्थमणमुहुत्तंसि य बिलेहिंतो निद्धाहिति, बिलेहिंतो निद्धाइत्ता मच्छ-कच्छभे थलाइं गाहेहिंति, मच्छ-कच्छभे थलाइं गाहेत्ता सीतातवतत्तएहि मच्छ-कच्छएहिं एकवीसं वाससहस्साई वित्तिं कप्पेमाणा विहरिस्संति। १५ । [सु. ३५-३७. दूसमदूसमाए समाए भरहवासमणुय-सीहादि ढंकादीणं जम्मंतरगइपरूवणा] ३५. ते णं भंते ! मणुया निस्सीला णिग्गुणा निम्मेरा निप्पच्चक्खाणपोसहोरवासा उस्सन्नं मंसाहारा मच्छाहारा खोदाँहारा कुणिमाहारा कालमासे कालं १. “विकृता-कृतव्रणा तनुः" अवृ० । “विक्षता-विशेषेण क्षतयुक्ता तनुः" इत्यपि, सम्पा० ॥ २. “दद्रु-किडिभ-सिध्मानि क्षुद्रकुष्ठविशेषाः" अवृ०॥ ३. “टोलगतयः-उष्ट्रादिसमप्रचाराः, पाठान्तरेण टोलाकृतयः-अप्रशस्ताकाराः" अवृ० । टोलागति°मु०॥ ४."अशुचयः अश्रुतयो वा" अवृ०॥ ५. विगयचिट्ठा नट्ट मु०, मुद्रितवृत्तावपीत्थमेव प्रतीकम्, किन्तु लिखितवृत्तिपुस्तकेष्वत्र मूलवाचनानुसारी पाठः ॥ ६. “उग्गुंडिय-उद्धूलित" अवृ०॥ ७. “ओसन्नंबाहुल्येन" अव०। उस्सण्णं ला १॥८."रत्नेः-हस्तस्य यत्प्रमाणम् अङ्गुल-चतुर्विंशतिलक्षणम्" अवृ०॥ ९. "परिवारप्रणय” अवृ० । “पाठान्तरे परिपालणबहुलाः” अवृपा० ॥ १०. महाणतीओ वेदड्ढं च ला १॥ ११. बावत्तरिमु०॥ १२. “निगोदाः-कुटुम्बानि" अवृ०॥ १३. महानतीओ ला १॥१४. "रथपथः-शकटचक्रद्वयप्रमितो मार्गः" अवृ०॥ १५. “अक्षश्रोतः -चक्रधुरः प्रवेशरन्ध्रम्" अवृ०॥ १६. “निर्धाविष्यन्ति-निर्गमिष्यन्ति" अवृ०॥ १७.णिद्धातेत्ता ला १॥ १८. “खोद्दाहारा-मधुभोजिनः, भूक्षोदेन वा आहारो येषां ते" अवृ०॥ Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९६ ५ विवाहपण्णत्तिसुतं [स० ७ उ० ६-७ किच्चा कहिं गच्छहिंति ? कहि उववज्जिहिंति ? गोयमा ! ओसन्नं नरग-तिरिक्खजोगिएसु उववज्जिहिंति । १० ३६. ते णं भंते ! सीहा वग्धा विगा दीविया अच्छा तरंच्छा परस्सरा णिस्सीला तहेव जाव कहिं उववज्जिहिंति ? गोयमा ! ओसन्नं नरग - तिरिक्खजोणिएसु उववज्जिहिंति । ३७. ते णं भंते ! ढंका कंका विका मँदुगा सिह णिस्सीला तहेव जाव ओसन्नं नरग -1 ग- तिरिक्खजोणिएसु उववज्जिहिंति । सेवं भंते! सेवं भंते! ति० । [ सत्तमो उद्देसो 'अणगार '] [सु. १. संवुडस्स अणगारस्स किरियापरूषणा ] १. [१] संवुडस्स णं भंते! अणगारस्स आउत्तं गच्छमाणस्स जाव आउत्तं तुयट्टमाणस्स, आउत्तं वत्थं पडिग्गहं कंबलं पायपुंछणं गिण्हमाणस्स वा निक्खिवमाणस्स वा, तस्स णं भंते! किं इरियावहिया किरिया कज्जति ? संप - १५ राइया किरिया कज्जति ? गोतमा ! संवुडस्स णं अणगारस्सें जाव तस्स णं इरियावहिया किरिया कज्जति, णो संपराइया किरिया कज्जति । ॥ सत्तमं सतस्स छट्टो उद्देसो ॥ ७-६ ॥ [२] से केणणं भंते ! एवं बुच्चइ ' संवुडस्स णं जाव नो संपराइया किरिया कज्जति' ? गोयमा ! जस्स णं कोह- माण - माया लोभा वोच्छिन्ना भवंति तस्स णं इरियावहिया किरिया कज्जति तहेव जाव उस्सुत्तं रीयमाणस्स संपराइया २० किरिया कज्जति, से णं अहासुत्तमेव रीयति; से तेणट्टेणं गोतमा ! जाव नो संपराइया किरिया कति । "" " मद्रवः "" ८. 6 १. वगा ला १ मु० ॥ २. अच्छा-ऋक्षाः अनु० ॥ ३. "तरच्छा-व्याघ्रविशेषाः अवृ० ॥ ४. परस्सरा- शरभाः अ० ॥ ५. टिंका ला १ ॥ ६. विलाका ला १ ॥ ७. जलवायसाः अवृ० ॥ ८. “ सिही- मयूराः अ० ॥ ९. मस्स छट्टो उद्देसओ ला १ मु० ॥ १०. स्स इरिया ला २ ॥ " 66 " "" Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९७ सु० ३६-३७, १-११] संवुडाणगारकिरियापरूवणाइ [सु. २-११. काम-भोगाणं रूवित्त-सचित्ताचित्तत्त-जीवाजीवत्तपरूषणा जीवनिस्सियत्तं भेयपरूपणा य] २. रुवी भंते! कामा? अरूवी कामा ? गोयमा ! बैवी कामो समणाउसो!, नो अरूवी कामा। ३. सचित्ता भंते ! कामा ? अचित्ता कामा ? गोयमा ! सचित्ता वि कामा, ५ अचित्ता वि कामा। ४. जीवा भंते ! कामा ? अजीवा कामा १ गोतमा ! जीवा वि कामा, अजीवा वि कामा। ५. जीवाणं भंते! कामा ? अजीवाणं कामा ? गोयमा! जीवाणं कामा, नो अजीवाणं कामा। ६. कतिविहा णं भंते ! कामा पण्णत्ता ? गोयमा ! दुविहा कामा पण्णत्ता, तं जहा-सद्दा य, रूवा य। ७. रूवी भंते ! भोगों १ अरूवी भोगा ? गोयमा ! रूवी भोगा, नो अरूवी भोगा। ८. सचित्ता भंते ! भोगा ? अचित्ता भोगा ? गोयमा ! सचित्ता वि १५ भोगा, अचित्ता वि भोगा। ९. जीवा भंते ! भोगा १० पुच्छा । गोयमा ! जीवा वि भोगा, अजीवा वि भोगा। १०. जीवाणं भंते ! भोगा ? अजीवाणं भोगा ? गोयमा ! जीवाणं भोगा, नो अजीवाणं भोगा। २० ११. कतिविहा णं भंते ! भोगा पण्णत्ता १ गोयमा ! तिविहा भोगा पण्णता, तं जहा-गंधा, रसा, फासा। १. “रूपम्-मूर्तता तद् अस्ति येषां ते रूपिणः। काम्यन्ते-अभिलष्यन्ते एव, न तु विशिष्टशरीरसंस्पर्शद्वारेण उपभुज्यन्ते, ये ते कामाः-मनोज्ञाः शब्दाः संस्थानानि वर्णाश्च" अवृ०॥ अरूवी ला १ ॥ ३. मा सज्जीवा वि कामा, अज्जीवा ला १॥ ४. अज्जीवाणं ला १॥ ५. “भुज्यन्ते-शरीरेण उपभुज्यन्ते इति भोगाः" अवृ०॥ ६. मजीवाणं ला १॥ Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २९८ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०७ उ०७ [सु. १२. कामभोगाणं पंचभेयपरूषणं] १२. कतिविहा णं भंते ! कामभोगा पण्णता ? गोयमा ! पंचविहा कामभोगा पण्णता, तं जहा-सद्दा रूवा गंधा रसा फासा। [सु. १३-१८. जीव-चउपीसदंडएसु कामित्त-भोगित्तपत्तव्यया] १३. [१] जीवा णं भंते ! किं कामी १ भोगी ? गोयमा ! जीवा कामी वि, भोगी वि। [२] से केणट्टेणं भंते ! एवं वुच्चति 'जीवा कामी वि, भोगी वि' ? गोयमा ! सोइंदिय-चक्खिदियाई पडुच्च कामी, पाणिदिय-जिभिंदिय-फासिंदियाइं पडुच्च भोगी। से तेणटेणं गोयमा ! जाव भोगी वि। १४. नेरइया णं भंते ! किं कामी १ भोगी ? एवं चेव । १५. एवं जाव थणियकुमारा। १६. [१] पुढविकाइयाणं पुच्छा। गोयमा ! पुढविकाइया नो कामी, भोगी। [२] से केणटेणं जाव भोगी ? गोयमा ! फासिंदियं पडुच्च, से तेणडेणं १५ जाव भोगी। [३] एवं जाव वणस्सतिकाइया । १७. [१] बेइंदिया एवं चेव । नवरं जिभिदिय-फासिंदियाइं पडुच । [२] तेइंदिया वि एवं चेव । नवरं घाणिदिय-जिभिदिय-फासिंदियाई पडुच्च। [३] चउरिंदियाणं पुच्छा । गोयमा! चउरिंदिया कामी वि भोगी वि। से केणद्वेगं जाव भोगी वि ? गोयमा! चक्खिदियं पडुच्च कामी, घाणिंदियजिभिदिय-फासिंदियाइं पडुच्च भोगी। से तेणट्टेणं जाव भोगी वि । १८. अवसेसा जहा जीवा जाव वेमाणिया। १. विक्काइया ला १ ॥ २. °तिक्काइया ला १ ॥३. 'पडुच्च' इत्येतदनन्तरं 'भोगी' इति पदं मुद्रितेऽधिकं वर्तते॥ Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १२-२३] कामभोगे पडुश्च विविहा परूवणा २९९ [सु. १९. कामभोगि-नोकामि-नोभोगि-भोगीणं जीवाणमप्पाबहुयं] १९. एतेसि णं भंते ! जीवाणं कामभोगीणं, नोकामीणं, नोभोगीणं, भोगीण य कतरे कतरेहिंतो जाव विसेसाहिया वा ? गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा कामभोगी, नोकामी नोभोगी अणतगुणा, भोगी अणंतगुणा । [सु. २०.२३. भघियदेव-भषियआहोहिय-भवियपरमाहोहिय भषियकेवलीणं खीणदेहाणं मणुस्साणं भोगित्तपरूवणा] २०. छउमत्थे णं भंते ! मणुस्से जे भविए अन्नयरेसु देवलोएसु देवत्ताए उववज्जित्तए, से नूणं भंते ! से खीणभोगी नो पभू उहाणेणं कम्मेणं बलेणं वीरिएणं पुरिसक्कारपरक्कमेणं विउलाई भोगभोगाइं भुंजमाणे विहरित्तए, से नूणं भंते ! एयमढे एवं वयह ? गोयमा ! णो इणढे समढे, पभू णं से उट्ठाणेण वि कम्मेण १० वि बलेण वि वीरिएण वि पुरिसक्कारपरक्कमेण वि अन्नयराइं विपुलाई भोगभोगाई भुंजमाणे विहरित्तए, तम्हा भोगी, भोगे परिचयमाणे महानिजरे महापज्जवसाणे भवति । २१. आहोहिए णं भंते ! मणुस्से जे भविए अन्नयरेसु देवलोएसु०, एवं चेव जहा छउमत्थे जाव महापज्जवसाणे भवति । २२. परमाहोहिए णं भंते ! मणुस्से जे भविएं तेणं चेव भवग्गहणणं १५ सिज्झित्तए जाव अंतं करेत्तए, से नूणं भंते ! से खीणभोगी० सेसं जहा छउमत्थस्स। २३. केवली णं भंते ! मणूसे जे भविएं तेणं चेव भवग्गहणेणं० एवं चेव जहा परमाहोहिए जाव महापज्जवसाणे भवति । १. वाणं कामीणं भोगीणं णो कामीणं ला १॥ २. °वा कामी भोगी, णोकामी ला १॥ ३. “भोगो जीवस्य यत्र अस्ति तद् भोगि-शरीरम् , तत् क्षीणम्-तपोरोगादिभिः यस्य स क्षीणभोगी-क्षीणतनुः, दुर्बल इति यावत्" अवृ०॥ ४. यः छद्मस्थो मनुष्यः देवलोके देवत्वेन उपपत्तुं योग्यः स मरणासन्नावस्थायां क्षीणभोगी दुर्बलः अतः स अन्तिमावस्थायां जीवन् अपि उत्थानादिना अन्यतरान् भोगान् भोक्तुं न समर्थः इत्येवं यूयं वदथ ? यदि न समर्थः इति वदथ तदा स कथं भोगी ? इति प्रश्नः । उत्तरं तु-तादृशोऽपि दुर्बलः अन्तिमावस्थायां जीवन भोगान् भोक्तुं समर्थः अत एव भोगी परन्तु भोगान् परित्यजन् स महानिर्जरः इति । अत्र वृत्तिकारा एवं स्पष्टयन्ति–“स क्षीणभोगी मनुष्यः ‘अन्नतराईति एकतरान् कांश्चित् क्षीणशरीरसाधूचितान् , एवं च उचितभोगभुक्तिसमर्थत्वात् भोगित्वम् , तत्प्रत्याख्यानाच्च तत्त्यागित्वम् , ततो निर्जरा, ततोऽपि च देवलोकगतिः ॥ ५. वदह ला १॥ ६.ए तेणेव भव मु०॥ Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तत्तं [सु. २४. असण्णीणं अकामनिकरणवेदणापरूवणा ] २४. जे इमे भंते! असण्णिणो पाणा, तं जहा - पुढविकाइया जाव वणस्सतिकाइया छट्ठाय एगइया तसा, एते णं अंधा मूढा तमं पविट्ठा तमपडलमोहजालपलिच्छन्ना अकामनिकरणं वेदणं वेदेंतीति वत्तव्वं सिया ? हंता, गोयमा ! ५ जे इमे असण्णिणो पाणा जाव वेदणं वेदेंतीति वत्तव्वं सिया । ३०० १० २५. अस्थि णं भंते! पभू वि अकामनिकरणं वेदणं वेदेति १ हंता, गोयमा ! अत्थि । २६. कहं णं भंते! पभू वि अकामनिकरणं वेदणं वेदेति ? गोतमा ! जेणं णोपभू विणा पदीवेणं अंधकारंसि रुवाईं पासित्तए, जे णं नोपभू पुरतो रूवाइं अँणिज्झाइत्ताणं पासित्तए, जे णं नोपभू मग्गतो रुवाइं अणवयक्खित्ताणं पासित्तए, जेणं नोपभू पासतो रुवाइं अणवलोएत्ताणं पासित्तए, जेणं नोपभू उड्ढरूवाई अणालोएत्ताणं पासित्तए, जेणं नोपभू अहे रुवाईं अणालोएत्ताणं १५ पासित्तए, एस णं गोतमा ! पभू वि अकामनिकरणं वेदणं वेदेति । अत्थि । [स०७७० ७-८ [सु. २५-२६. रुवाइदंसणसमत्थस्स वि हेउनिद्देसपुव्वयं अकामनिकरणवेदणापरूवणा ] [सु. २७-२८ रुवाइदंसणसमत्थस्स वि हे उनिद्देसपुव्ययं पकामनिकरणवेदणापरूवणा ] २७. अत्थि णं भंते! पभू वि कामनिकरणं वेदणं वेदेति ? हंता, 9. “ अकामनिकरणं ति अकामः वेदनानुभावेऽनिच्छा मनस्कत्वात्; स एव निकरणं - कारणं यत्र तद् अकामनिकरणम् ; अज्ञानप्रत्ययमिति भावः, तद् यथा भवतीत्येवम्" अबृ० ॥ २. जाव पुढविकाइया जाव वणस्सइकाइया छट्ठा य जाव वेदणं मु० ॥ ३. " अकामनिकरणं अनिच्छाप्रत्ययमनाभोगात्; अन्ये त्वाहुः - अकामेन - अनिच्छया निकरणं - क्रियाया इष्टार्थप्राप्तिलक्षणाया अभावो यत्र वेदने तत्तथा तद् यथा भवतीत्येवम्” अवृ० ॥ ४. “ 'अनिर्ध्याय-चक्षुर व्यापार्य " अवृ० ॥ y." 'अनवेक्ष्य- पश्चाद्भागमनवलोक्य " अ० ॥ ६. “ पकामनिकरणं ति प्रकाम:ईप्सितार्थाप्राप्तितः प्रवर्द्धमानतया प्रकृष्टोऽभिलाषः स एव निकरणं कारणं यत्र वेदने तत् तथा; अन्ये त्वाहुः———प्रकामे—तीत्राभिलाषे सति प्रकामं वा अत्यथै निकरणम् इष्टार्थसाधकक्रियाणामभावो यत्र तत् प्रकामनिकरणम्, तद् यथा भवतीत्येवम् " अवृ० ॥ Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २४-२८, १-४] अकाम-पकामनिकरणवेदणापरूवणाइ ३०१ २८. कहं णं भंते ! पभू वि पकामनिकरणं वेदणं वेदेति १ गोयमा ! जे . णं नोपभू समुदस्स पारं गमित्तए, जे णं नोपभू समुदस्स पारगताई रूवाई पासित्तए, जे णं नोपभू देवलोगं गमित्तए, जे णं नोपभू देवलोगगताई रूवाई पासित्तए एस णं गोयमा ! पभू वि पकामनिकरणं वेदणं वेदेति । सेवं भंते ! सेवं भंते ! त्ति। ॥ सत्तमस्स सत्तमो उद्देसओ समत्तो ॥ ७.७॥ [अट्ठमो उद्देसो ‘छउमत्थ'] [सु. १. छउमत्थाइ-केवलीणं कमसो असिज्झणाइ-सिझणाइपरूवणनिदेसो] १. छउमत्थे णं मंते ! मणूसे तीयमणंतं सासयं समयं केवलेणं संजमेणं एवं जहा पढमसते चउत्थे उद्देसए (सु. १२-१८) तहा भाणियव्वं जाव १० अलमत्थु। [सु. २. हत्थि-कुंथूणं समजीवत्तपरूवणे रायपसेणइजसुत्तनिदेसो] २. से गूणं भंते ! हथिस्स य कुंथुस्स य समे चेव जीवे ? हंता, गोयमा ! हथिस्स य कुंथुस्स य एवं जहा रोयपसेणइजे जाव खुड्डियं वा, महालियं वा, से तेणटेणं गोयमा ! जाव समे चेव जीवे । १५ [सु. ३-४. चउघीसदंडएमु पावकम्मकरण-निजिणणाई पडुच्च कमसो दुह-सुहपरूवणं] ३. नेरइयाणं भंते ! पावे कम्मे जे य कडे, जे य कजति, जे य कजिस्सति सव्वे से दुक्खे ? जे निजिण्णे से णं सुहे ? हंता, गोयमा ! नेरइयाणं पावे कम्मे जाव सुहे। ४. एवं जाव वेमाणियाणं। १. दृश्यतां गुर्जरग्रन्थरत्नकार्यालयप्रकाशिते रायपसेणिये पृ० ३२४ तः ३२६ । श्रीअभयदेवीयवृत्तावत्र रायपसेणियगत उपयुक्तः पाठः समुल्लिखितोऽस्ति । रायप्प ला १ मु०॥ Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०७ उ० ८-९ [सु. ५-६. चउवीसदंडएसु दसषिहसण्णापरूवणा] ५. कति णं भंते ! सण्णाओ पण्णत्ताओ ? गोयमा ! दस सण्णाओ पण्णत्ताओ, तं जहा-आहारसण्णा १ भयसण्णा २ मेहुणसण्णा ३ परिग्ग हसण्णा ४ कोहसण्णा ५ माणसण्णा ६ मायासण्णा ७ लोभसण्णा ८ ओहसण्णा ५ ९ लोर्गसण्णा १०। ६. एवं जाव वेमाणियाणं । [सु. ७. नेरइएसु दसविहवेयणापरूवणा] ७. नेरइया दसविहं वेयणं पचणुभवमाणा विहरंति, तं जहा–सीतं उसिणं खुहं पिवासं कंडुं परमं जरं दाहं भयं सोगं । [सु. ८. हत्थि-कुंथूणं अपच्चक्खाणकिरियाए समाणत्तपरूपणं] ८. [१] से नूणं भंते ! हत्थिस्स य कुंथुस्स य समा चेव अपञ्चक्खाणकिरिया कन्जति ? हंता, गोयमा ! हत्थिस्स य कुंथुस्स य जाव कजति । [२] से केणटेणं भंते ! एवं वुचइ जाव कजति १ गोयमा ! अविरतिं पडुच्च । से तेणट्टेणं जाव कज्जति । [सु. ९. आहाकम्मभोइणो बंधादिपरूवणनिदेसो] ९. आहाकम्मं णं भंते! भुंजमाणे किं बंधति ? किं पकरेति १ किं चिणाति १ किं उवचिणाति १ एवं जहा पढमे सते नवमे उद्देसए (सु. २६) तहा भाणियव्वं जाव सासते पंडिते, पंडितत्तं असासयं । सेवं भंते ! सेवं भते ! त्ति० ! ॥ सत्तमसयस्ल “अट्ठमो उद्देसो ॥७.८॥ १. “संज्ञानं संज्ञा आभोग इत्यर्थः । मनोविज्ञानमित्यन्ये । संज्ञायते वाऽनया इति संज्ञा वेदनीय-मोहनीयोदयाश्रया ज्ञान-दर्शनावरणक्षयोपशमाश्रया च विचित्राहारादिप्राप्तये क्रिया एव इत्यर्थः” अवृ०॥ २. “क्रोधोदयाद् आवेशगर्भा प्ररूक्षनयन-दन्तच्छदस्फुरणादिचेष्टा एव संज्ञायते अनया इति क्रोधसंज्ञा" अवृ० ॥ ३. मायस' ला १॥ ४. °ण्णा लोगसण्णा ९ ओहसण्णा १० ला १ मु०॥ ५. “मतिज्ञानावरणक्षयोपशमात् शब्दार्थगोचरा सामान्यावबोधक्रिया एव संज्ञायते वस्तु अनया इति ओघसंज्ञा" अवृ०॥ ६. एवं शब्दाद्यर्थगोचरा विशेषावबोधक्रिया एव संज्ञायते अनया इति लोकसंज्ञा । ततश्च ओघसंज्ञा दर्शनोपयोगः, लोकसंज्ञा तु ज्ञानोपयोगः इति । व्यत्ययं त्वन्ये, अन्ये पुनरित्थमभिदधति-सामान्यप्रवृत्तिः ओघसंज्ञा लोकदृष्टिस्तु लोकसंज्ञा" अवृ० ॥ ७. पंडित्तं ला १॥ ८. अट्ठमुद्दे ला १॥ Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०३ सु० ५-९, १-५] दसविहसण्णा-वेयणापरूवणाइ [नवमो उद्देसो 'असंवुड'] [सु.१-४. असंवुड-संवुडाणं अणगाराणं एगवण्ण-एगरूवाइविकुव्यणावत्तव्यया] १. असंवुडे णं भंते ! अणगारे बाहिरए पोग्गले अपरियादिइत्ता पभू एगवणं एगरूवं विउवित्तए ? णो इणढे समढे । २. असंवुडे णं भंते ! अणगारे बाहिरए पोग्गले परियोदिइत्ता पभू ५ एगवण्णं एगरूवं जाव हंता, पभू। ३. से भंते ! किं ईंहगते पोग्गले परियाँदिइत्ता विउव्वइ ? तत्थगए पोग्गले परियाँदिइत्ता विउव्वइ १ अन्नत्थगए पोग्गले परियोंदिइत्ता विउव्वइ ? गोयमा ! इहगए पोग्गले परियाँदिइत्ता विकुव्वइ, नो तत्थगए पोग्गले परियोंदिइत्ता विकुव्वइ, नो अन्नत्थगए पोग्गले जाव विकुव्वइ ।। ४. [१] एवं एगवणं अणेगरूवं चउभंगो जहा छट्ठसए नवमे उद्देसए (सु. ५) तहा इहावि भाणियव्वं । नवरं अणगारे ईंहगए इहगए चेव पोग्गले परियांदिइत्ता विकुव्वइ। सेसं तं चेव जाव लुक्खपोग्गलं निद्धपोग्गलत्ताए परिणामेत्तए ? हंता, पभू। [२] से भंते ! किं इहगए पोग्गले परियोदिइत्ता जाव (सु. ३) नो १५ अन्नत्थगए पोग्गले परियांदिइत्ता विकुव्वइ । . [सु. ५. महासिलाकंटयसंगामे कोणियस्स जयो ५. णायमेतं अरहता, सुंयमेतं अरहया, विण्णायमेतं अरहया, महासिलाकंटए संगामे महासिलाकंटए संगामे । महासिलाकंटए णं भंते! संगामे वट्टमाणे १. 'यातित्ता ला १। °याइत्ता मु०॥ २. °यादित्ता ला १। °माइत्ता मु० ॥ ३. 'जाव'पदेन 'विउव्वित्तए' इति ज्ञेयम् ॥ ४. "इहगए त्ति इह पृच्छको गौतमः तदपेक्षया 'इह'शब्दवाच्यो मनुष्यलोकः, ततश्च इहगतान् नरलोकव्यवस्थितान्" अवृ०॥ ५. याइत्ता ला १ मु.॥ ६. "तत्थगए त्ति वैक्रियं कृत्वा यत्र यास्यति तत्र व्यवस्थितानित्यर्थः" अवृ०॥७. “अन्नत्थगए त्ति उक्तस्थानद्वयव्यतिरिक्तस्थानाश्रितानित्यर्थः" अवृ०॥ ८. "इहगए इति इहगतः अनगार इति, इहगतान् पुद्गलान् इति वाच्यम् । तत्र तु षष्ठे शतके तु देवविकुर्वणाविचार इति हेतोः देवः इति तत्रगतान् इति च उक्तम् ” अवृ०॥ ९. °याइत्ता ला १ मु०॥ १०. “सुयं ति स्मृतमिव स्मृतम् स्पष्टप्रतिभासभावात्" अवृ०॥११. “महाशिलैव कण्टको जीवितभेदकत्वाद् , महाशिलाकण्टकः। ततश्च यत्र तृणशलाकादिनाऽप्यभिहतस्याश्व-हस्त्यादेर्महाशिलाकण्टकेनेवाभ्याहतस्य वेदना जायते स सङ्ग्रामो महाशिलाकण्टक एवोच्यते । द्विर्वचनं चोल्लेखस्यानुकरणे" अवृ०॥ Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०४ वियाहपण्णत्तिसुत्तं . [स०७ उ०९ के जयित्था ? के पैराजइत्था ? गोयमा ! वैजी विदेहपुत्ते जइत्था, नव मलई नव लेच्छई कासी-कोसलगा-अट्ठारस वि गणरायाणो पराजइत्था। [सु. ६-१३. महासिलाकंटगसंगामस्स सवित्थरं षण्णणं] ६. तए णं से कूणिए राया महासिलाकंटगं संगामं उद्वितं जाणित्ता ५ कोडुबियपुरिसे सदावेइ, सदावेत्ता एवं वयासी-खिप्पामेव भो देवाणुप्पिया ! उदाइं हत्थिरायं पंरिकप्पेह, हय-गय-रह-जोहकलियं चातुरंगिणिं सेणं सन्नाहेह, सन्नाहेत्तों जाव मम एतमाणत्तियं खिप्पामेव पच्चप्पिणह।। ७. तए णं ते कोडंबियपुरिसा फॅणिएणं रण्णा एवं वुत्ता समाणा हट्ठतुट्ठा जीव अंजलिं कट्ट ‘एवं सामी ! तह 'त्ति आणाए विणएणं वयणं पडिसुणंति, १० पडिसुणित्ता खिप्पामेव छेयायरियोवएसमतिकप्पणाविकप्पेहिं सुनिउणेहिं एवं जहा उववातिए जाव भीमं संगामियं अँउज्झं उदाई हत्थिरायं परिकप्पेंति हय-गय जाव सन्नाहेंति, सन्नाहित्ता जेणेव कूणिए राया तेणेव उवा०, तेणेव २ कॅरयल० कूणियस्स रण्णो तमाणत्तियं पञ्चप्पिणंति । ८. तए णं से कूणिए राया जेणेव मजणघरे तेणेव उवा०, २ चा १५ मजणघरं अणुप्पविसति, मजण०२ ण्हाते कतबलिकम्मे कयकोतुयमंगलपायच्छित्ते सव्वालंकारविभूसिए सन्नद्धबद्धवम्मियकवए उप्पीलियसरासणपट्टिए पिणद्ध १. "जइत्थ त्ति जितवान् " अवृ०॥ २. “पराजइत्थ त्ति पराजितवान् हारितवानित्यर्थः" अवृ०॥ ३. "वजि त्ति वज्री-इन्द्रः, विदेहपुत्ते त्ति कोणिकः, एतावेव तत्र जेतारौ, नान्यः कश्चिदिति" अवृ० । अत्रार्थे 'वजी-विदेहपुत्ते' इति पदद्वयस्थ भिन्नताथै 'य'कारस्यानुपलम्भात् पालिपिटकादिग्रन्थावलोकनतश्च 'वजी' इति विदेहपुत्रस्य वंशसूचकं विशेषणं प्रतिभाति, विशेषजिज्ञासभिर्द्रष्टव्यः "Dictionary of Pali Proper Names " ग्रन्थे 'वजी' शब्दः।-सम्पादकः॥ ४. कोणिए ला १ ॥ ५. उवट्टियं जाणेत्ता ला १ मु० ॥६. वदासि ला १॥ ७. उदायिं ला १॥ ८. "परिकप्पेह त्ति सन्नद्धं कुरुत" अवृ०॥ ९. °त्ता मम ला १ मु०॥ १०. कोणिएणं ला १ मु०॥ ११. “यावत्करणादेवं दृश्यम्-'हट्टतुट्ठचित्तमाणंदिया नंदिया पीइमणा' इत्यादि" अवृ०॥ १२. “अंजलिं कटु त्ति, इदं त्वेवं दृश्यम्-करयलपरिग्गहियं दसणहं सिरसावत्तं मस्थए अंजलिं कटु" अवृ०॥ १३. दृश्यतां औपपा० पृ० ६२, सू० ३१, आगमोदय० । अत्र निर्दिष्ट औपपातिकसूत्रपाठो वृत्तौ निष्टङ्कितो व्याख्यातश्च । 'एष औपपातिकसूत्रपाठो भगवतीसूत्रवाचनान्तरे उपलभ्यते' एवंरूपो वृत्तिनिर्देशोऽप्यस्ति ॥ १४. भयोझं ला १॥ १५. अत्रास्मिन्नेव सूत्रे निदर्शितं 'करयलपरिग्गहियं' इत्यादि योज्यम् ॥ १६. कोणियस्स ला १॥ १७. “पिनद्धंपरिहितम् , प्रैवेयक-ग्रीवाभरणं येन स तथा, विमलवरो बद्धः चिह्नपट्टः-योधचिवपट्टो येन स तथा, ततः कर्मधारयः।" अवृ०॥ Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ६-११] महासिलाकंटगसंगामस्त सवित्थरं वण्णणं गेवेज्जविमलवरबद्धचिंधपट्टे गहियायुहप्पहरणे संकोरेंटमल्लदामेणं छत्तेणं धरिज्जमाणेणं चउचामरवालवीइंतंगे मंगलजयसद्दकतालोए एवं जहा उववातिए जाव उवागच्छित्ता उदाई हत्थिरायं दुरूढे । ९. तए णं से कूणिएँ नरिंदे हारोत्थयसुकयरतियवच्छे जहा उववातिए जाव सेयवरचामराहिं उडुव्वमाणीहिं उद्धव्वामणीहिं हय-गय-रह-पवरजोहकलिताए चाँतुरंगिणीए सेणाए सद्धिं संपरिवुडे महया भडचडगरवंदपरिक्खित्ते जेणेव महासिला कंटए संगामे तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता महासिलाकंटयं संगम ओयाए, पुरओ य से सक्के देविंदे देवराया एगं महं अभेज्जकवयं वइरपडिरूवगं विउव्वित्ताणं चिट्ठति । एवं खलु दो इंदा संगामं संगामेंति, तं जहादेविंदे य मणुइंदे य, एगहत्थिणा वि णं पर्भू कूणिए राया पैराजिणित्तए । १०. तए णं से कूणिए राया महासिलाकंटकं संगामं संगामेमाणे नव मल्लई, नत्र लेच्छई, कासी कोसलगा अट्ठारस वि गणरायाणो हयमहियपवरवीरघातियविवेडियचिंधधय-पडागे किच्छप्पाणगते दिसो " दिसिं पडिसेहेत्था । १. " वनस्पतिनामकोशरूपे स्व० आगमप्रभाकर - मुनिमहोदय श्री पुण्य विजयसम्पादिते आचार्यश्रीहेमचन्द्ररचिते सटीके निघण्टुशेषे (श्लो० २४५) 'कुरण्टक 'वृक्षस्य ' अपरिम्लानः ' तथा 'अमिलातः' इति नामद्वयं दृश्यते, ततो विज्ञायते यद् अस्य पुष्पाणि बहुकालं यावद् म्लानानि न भवन्ति तत एव च अस्य पुष्पमालाभिः छत्रं विभूषितं क्रियते । ” सम्पादकः ॥ २. 'वीतीतंगे ला १ ॥ ३. दृश्यतां औपपातिकसूत्रम् पत्र - ६६ । आगमोदय० । अत्र निर्दिष्ट औपपातिकसूत्रपाठ वृत्तौ निष्टङ्कितो व्याख्यातश्च ॥ ४. उदायं ला १ ॥ ५. 'ए राया हा मु० ॥ ६. इदं कोणिकनृपवर्णनम् औपपातिकसूत्रे पृ० ६४ तः आरभ्यते सू० ३१ आगमोदय० । अत एतत् सर्वे वर्णनं तत एव बोध्यम् ॥ ७. चतुरं° ला १॥ ८. 'ओयाए त्ति उपयातः - उपागतः अव० ॥ ९. भू कोणिए राया जइत्तए, एगहत्थिणा वि णं पभू कूणिए राया पराजिणित्तए । १० तते णं से ला १॥ १०. “ पराजिणित्तए त्ति परानभिभवितुमित्यर्थः " अवृ० ॥ ११. कंटगं ला १ ॥ १२ विडिय ला १ मु० ॥ १३. “ दिसो दिसिं ति दिशः सकाशादन्यस्यां दिशि... अथवा दिसोदिसिं दिग् एव अपदिग् तद् दिगपदिग्... तद्यथा भवति एवम् " अ० ॥ "" २० [सु. ११. महासिला कंटगसंगामसरूवं ] ११. से केणद्वेणं भंते ! एवं वुञ्चति ' महासिलाकंटए संगामे महासिला - १५ कंटए संगामे ' १ गोयमा ! महासिलाकंटए णं संगामे वट्टमाणे जे तत्थ आसे वा हत्थी वा जोहे वा सारही वा तणेण वा कट्ठेण वा पत्तेण वा सक्कराए वा अभि ३०५ ލފ ५ १० Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -३०६ १० वियाहपण्णत्तिसुत्तं हम्मत सव्वे से जाति ' महासिलाए अहं अभिहते महासिलाए अहं अभिहते '; से तेणणं गोयमा ! महासिलाकंटए संगामे महासिलाकंटए संगामे | [सु. १२ - १३. महासिलाकंटगसंगामहताणं मणुस्साणं संखा मरणुत्तर गई य] १२. महासिलाकंटए णं भंते ! संगामे वट्टमाणे कति जणसतसाहस्सीओ ५ वहियाओ ? गोयमा ! चउरासीतिं जणसतसाहस्सीओ वहियाओ । १५ [स०७ उ०९ १३. ते णं भंते! मणुया निस्सीला जाव निप्पञ्चक्खाणपोसहोववासा सौरुट्ठा परिकुविया समरवहिया अणुवसंता कालमासे कालं किच्चा कहिं गता १ कहिं उववन्ना ? गोयमा ! ओसन्नं नरग-तिरिक्खजोणिएसु उववन्ना । [सु. १४. रहमुसलसंगामे कोणियस्स जयो] १४. यमेतं अरया, सुतमेतं अरहता, विण्णायमेतं अरहता रहमुसले संगामे रहमुसले संगामे । रहमुसले णं भंते! संगामे वट्टमाणे के जइत्था ? के पराजइत्था ? गोयमा ! वज्जी विदेहपुत्ते चमेरे य असुरिंदे असुरकुमारराया जइत्था, नव मलई नव लेच्छई पराजइत्था । [सु. १५-१८. रहमुसलसंगामघण्णणं ] १५. तए णं से कूणिए राया रहमुसलं संगामं उवट्ठितं ०, सेसं जैहा महासिला कंटए, नवरं भूताणंदे हत्थिराया जायँ रहमुसलं संगामं ओयाए, पुरतो य से सक्के देविंदे देवराया । एवं तहेव जाँव चिट्ठति, मग्गतो य से चमरे असुरिंदे असुरकुमारराया एगं महं आयसं किढिपडिरूवगं विउव्वित्ताणं चिट्ठति, एवं खलु तओ इंदा संगामं संगामेंति, तं जहा - देविंदे मणुदे असुरिंदे य । एग२० हत्थिणा वि णं पभू कूणिए राया जइत्तए तहेव जांव दिसो दिसिं पडिसेहेत्था । १. ' जाव' पदेन 'निग्गुणा निम्मेरा' इत्येवं विशेषणद्वयम् अत्र योज्यम् ॥ २. सारुह त्ति संरुष्टाः” अनु० ॥ ३. जातमेवं अरहता विष्णातमेवं अरहता रह° ला १ ॥ ४. जतिव्था ला १ ॥ ५. 'मरे असु ला १ मु० ॥ ६. महाशिलाकण्टकसङ्ग्रामप्रसङ्गे राज्ञा कोणिकेन यद्यत् कृतं तत्सर्वे पूर्ववर्णितमत्रापि योज्यम् ॥ ७. 'जाव' पदेन अत्र पूर्ववर्णितं सर्वे कूणिकवर्णनं बोध्यम् ॥ ८. “ किठिनं - वंशमयः तापससम्बन्धी भाजन विशेषः, तत्प्रतिरूपकम् - तदाकारं वस्तु अनु० । अत्र 'कढिण'' वृत्तिप्रत्यंतरेऽवतरणम्, तथा ' कठिनं - वंशमयः' इत्यपि वृत्तिप्रत्यन्तरपाठः ॥ ९. ' जाव' पदेन सर्वे पूर्ववर्णितं युद्धवर्णनं बोध्यम् ॥ " Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०७ सु० १२-२०] रहमुसलसंगामस्स वित्थरओवण्णणं । [सु. १६. रहमुसलसंगामसरूवं] १६. से केणद्वेणं भंते ! एवं वुच्चति 'रहमुसले संगामे रहमुसले संगामे' १ गोयमा ! रहमुसले णं संगामे वट्टमाणे एगे रहे अणासए असारहिए अणारोहए समुसले मैहताजणक्खयं जणवहं जणप्पमदं जैणसंवट्टकप्पं रुहिरकद्दमं करेमाणे सव्वतो समंता परिधावित्था; से तेणटेणं जाव रहमुसले संगामे।। [सु. १७-१८. रहमुसलसंगामहताणं मणुस्साणं संखा मरणुत्तरगई य] १७. रहमुसले णं भंते ! संगामे वट्टमाणे कति जणसयसाहस्सीओ वहियाओ ? गोयमा ! छण्णउतिं जणसयसाहस्सीओ वहियाओ। १८. ते णं भंते ! मणुया निस्सीला जाव (सु. १३) उववन्ना ? गोयमा ! तत्थ णं दस साहस्सीओ एगाए मच्छियाए कुच्छिंसि उववन्नाओ, एगे देवलोगेसु १० उववन्ने, एगे सुकुले पच्चायाते, अवसेसा ओसन्नं नरग-तिरिक्खजोणिएसु उववन्ना। [सु. १९ सकदेविंद-चमरकए कोणियसाहिज्जे हेउपरूवणं] १९. कम्हा णं भंते! सके देविंद देवराया, चमरे असुरिंदे असुरकुमारराया कूणियस्स रण्णो साहज्जं दलइत्था ? गोयमा ! सक्के देविंदे देवराया पुव्वसंगतिए, चमरे असुरिंदे असुरकुमारराया परियायसंगतिए, एवं खलु गोयमा ! सक्के देविंदे १५ देवराया, चमरे य असुरिंदे असुरकुमारराया कूणियस्स रण्णो साहों दलइत्था । [सु. २०. संगामहतमगुस्ससग्गगमणनिरूवगजणमतनिरासपरूवणे रहमुसलसंगामनिओइयनागनत्तुयवरुणस्स तप्पियवयंसस्स य सवित्थरं जुज्झ-धम्माराहणाइपरूवर्ण] २०. [१] बहुजणे णं भंते ! अन्नमन्नस्स एवमाइक्खंति जाव परूवेति- २० एवं खलु बहवे मणुस्सा अन्नतरेसु उच्चावएसु संगामेसु अभिमुहा चेव पहया १. “अणासए त्ति अवरहितः” अवृ० । अनश्व इत्यर्थः ॥ २. “महताजणक्खयं ति महाजनविनाशम्" अवृ० ॥ ३. “जनसंवर्त इव-लोकसंहार इव जनसंवर्तकल्पः, अतस्तम्" अवृ०॥ ४. मच्छीए ला १ मु० । अनेन पदेन जलचररूपा मत्सी ज्ञेया ॥ ५. साहेजं मु०॥ ६. साहिलं मु० ॥ ७. 'युद्धेन स्वर्गप्राप्तिः' इति विचारः गीतायामेवं प्रदर्शितः- “यदृच्छया चोपपन्नं स्वर्गद्वारमपावृतम् । सुखिनः क्षत्रियाः पार्थ! लभन्ते युद्धमीदृशम् ॥ ३२॥ हतो वा प्राप्स्यसि स्वर्ग, जित्वा वा भोक्ष्यसे महीम् । तस्मादुत्तिष्ठ कौन्तेय ! युद्धाय कृतनिश्चयः ॥३७॥ (अध्याय २)॥ Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३०८ वियाहपण्णन्तिसुतं [स० ७ उ०९ समाणा कालमासे कालं किच्चा अन्नयरेसु देवलोएसु देवत्ताए उववत्तारो भवंति । से कहमेतं भंते ! एवं ? गोयमा ! जं णं से बहुजणे अन्नमन्नस्स एवमाइक्खति जाव उववत्तारो भवंति, जे ते एवमाहंसु मिच्छं ते एवमाहंसु, अहं पुण गोयमा ! एवमाइक्खामि जाव परूवेमि— " [२] एवं खलु गोयमा ! तेणं कालेणं तेणं समएणं वेसाली नामं नगरी होत्था । वण्णओ । तत्थ णं वेसालीए णगरीए वरुणे नामं णागनत्तुए परिवसति अड्ढे जाव अपरिभूते समणोवासए अभिगतजीवाजीवे जाव पॅडिलामेमाणे छट्ठछणं अणिक्खित्तेणं तवोकम्मेणं अप्पाणं भावेमाणे विहरति । " [३] तए णं से वरुणे जागनतुए अन्नया कैंयाई रायाभिओगेणं १० गणाभिओगेणं बलाभिओगेणं रहमुसले संगामे आणत्ते समाणे छट्टभत्तिए, अट्टम - भत्तं अणुवट्टेति, अट्ठमभत्तं अणुवट्टेत्ता कोडुंबियपुरि से सद्दावेति, सद्दावेत्ता एवं वदासी - खिप्पामेव भो ! देवाणुप्पिया ! चातुग्घंटं आसरहं जुत्तामेव उवट्टावेह हय-गय-रहृपवर जाव सन्नाहेत्ता मम एतमाणत्तियं पञ्चप्पिह | " [४] तए णं ते कोडुंबियपुरिसा जाव पडिसुणेत्ता खिप्पामेव सच्छत्तं १५ सज्झयं जाव उवट्ठावेंति, हय-गय-रह जाव सन्नाहेंति, सन्नाहित्ता जेणेव वरुणे नागनतु जाव पञ्चप्पिणंति । १. "जं णं से बहुजणो अन्नमन्नस्स एवं आइक्खर इत्यत्र एकवचनप्रक्रमे 'जे ते एवमाहंसु ' इत्यत्र यो बहुवचननिर्देशः स व्यक्त्यपेक्षः अवसेयः । " अ० ॥ २. अधुना ' वसाडपट्टी 'नाम्ना प्रसिद्धः लघुग्रामः यः पटणानगरात् गङ्गामुत्तीर्थ मुजफ्फरपुरं गत्वा ततः मोटरबसद्वारा गन्तुं शक्यः स च ' वैशालिक ' इत्यपरनामधारिणः भगवतो वीरवर्धमानस्य वास्तविकतया जन्मभूमिरूपः । तत्र च अधुना ' अहिंसा विद्यापीठ' नाम्नी प्रसिद्धा संस्था विद्यते ॥ ३ ' जाव' पदेनात्र 'दित्ते वित्थिण्णविपुलभवण-सयणासण जाण - वाहणे बहुधण - बहुजायरूव-रयए विच्छड्डिय विपुलभत्त-पाणे बहुदासी दास - गो-महिस - गवेल गप्पभूए बहुजणस्स' इत्यनुसन्धेयम् ॥ 8. " यावत्करणात् 'उवलद्धपुण्ण-पावे आसव-संवर- निज्जर-किरियाहिकरण- बंध मोक्खकुसले असहेज्जे, देवासुर-नागसुवण्ण-जक्ख-रक्खसकिन्नर - किंपुरिस- गरुल- गंधव्व-महोरगादीएहि देवगणेहिं निग्गंथाओ पावयणाओ अतिकमणिज्जे, निग्गंथे पावयणे निस्संकिए निक्कंखिए निव्वितिगिच्छे, लट्ठे गहियट्ठे पुच्छियट्ठे अभिगयट्ठे विणिच्छियट्ठे अट्ठिमिंजपेम्माणुरागरत्ते अयं आउओ ! निग्गंथे पावयणे अट्ठे अयं परमट्ठे सेसे अट्ठे ऊसियफलिहे अवंगुयदुवारे चियत्तं तेउरघरप्पवेसे बहूहिं सीलव्वयगुणवेरमणपच्चक्खाणपोसहोववासेहिं चा उद्दसमुद्दिपुण्णमासिणीसु पडिपुण्णं पोसहं सम्मं अणुपालेमाणे" इत्यादि ज्ञेयम् । सम्पादकः ॥ ५. "( 'पडिलामेमाणे त्ति इदं च 'समणे निग्गंथे फासुएणं एसणिज्जेणं असणपाण-खाइम- साइमेणं वत्थ - पडिग्गह - कंबल - रओहरणेण पीठ-फलग-सेजा- संथारएण पडिला मेमाणे विहरइ' इत्येवं दृश्यम् । अवृ० ॥ ६. कदायी रा° ला १ । ७. उवटुवेंति ला १ ॥ Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २०] रहमुसलसंगामस्स वित्थरओ वण्णणं ३०९ "[५] तए णं से वरुणे नागनत्तुए जेणेव मजणघरे तेणेव उवागच्छति' जहा कूणिओ (सु. ८) जाव पायच्छित्ते सव्वालंकारविभूसिते सन्नद्धबद्ध० सकोरेंटमल्लदामणं जाव धरिजमाणेणं अणेगगणनायग जाव दूयसंधिवाल. सद्धिं संपरिबुडे मज्जणघरातो पडिनिक्खमति, पडिनिक्खमित्ता जेणेव बाहिरिया उवट्ठाणसाला जेणेव चातुघंटे आसरहे तेणेव उवागच्छइ, उवागच्छित्ता चातुघंटे ५ आसरहं दुरूहेइ, दुरूहित्ता हय-गय-रह जाव संपरिवुडे महता भडचडंगर० जाव परिक्खित्ते जेणेव रहमुसले संगामे तेणेव उवागच्छइ, उवागच्छित्ता रहमुसलं संगामं ओयाते। “[६] तए णं से वरुणे णागनतुए रहमुसलं संगामं ओयाते समाणे अयमेयारूवं अभिग्गहं अभिगिण्हइ-कप्पति मे रहमुसलं संगाम संगामेमाणस्स १० जे पुज्विं पहणति से पडिहणित्तए, अवसेसे नो कप्पतीति । अयमेतारूवं अभिग्गहं अभिगिण्हित्ता रहमुसलं संगाम संगामेति । “[७] तएणं तस्स वरुणस्स नागनतुयस्स रहमुसलं संगाम संगामेमाणस्स एगे पुरिसे सरिसए सरित्तए सरिव्वए सरिसभंडमत्तोवगरणे रहेणं पडिरहे हव्वमागते। "[८] तए णं से पुरिसे वरुणं णागणत्तुयं एवं वयासी-पहण भो! वरुणा! णागणत्तुया ! पहण भो! वरुणा! णागणत्तुया!। तए णं से वरुणे णागणत्तुए तं पुरिसं एवं वेदासिनो खलु मे कप्पति देवाणुप्पिया ! पुट्विं अहयस्स पहणित्तए, तुमं चेव पुव्वं पहणाहि । " [९] तए णं से पुरिसे वरुणेणं णागणत्तुएणं एवं वुत्ते समाणे आसुरुत्ते २० जाव मिसिमिसेमाणे धणुं परामुसति, परामुसित्ता उसुं परामुसति, उसुं परामुसित्ता ठाणं ठाति, ठाणं ठिचा आयतकण्णायतं उसु करेति, आयतकण्णायतं उसुं करेत्ता वरुणं णागणत्तुयं गाढप्पहारीकरेति । १. ति, तेणेव उवागच्छित्ता जहा कूणिओ ला १॥ २. हति चातुग्घंटं आसरहं दुरुहेत्ता हय° ला १॥ ३. डकर° ला १॥ ४. सरिसत्तए सरिसव्वए मु० मुद्रितवृत्तौ च; हस्तलिखितसूत्र वृत्तिपुस्तकेषु तु मूलानुसार्येव पाठः ॥ ५. वदासी मु०॥ ६. “आसुरुत्ते त्ति आशु-शीघ्रम् , रुप्तः-कोपोदयाद् विमूढः 'रूप लुप विमोहने' इति वचनात् ; स्फुरितकोपलिङ्गो वा” अवृ०॥ ७. परामसति ला १॥ ८. परामसित्ता ला १॥ Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१० वियाहपण्णत्तिसुतं " [१०] तए णं से वरुणे णागणत्तुए तेणं पुरिसेणं गाढप्पहारीकए समाणे आसुरुते जाव मिसिमिसेमाणे धणुं पेरामुसति, धणुं पेरामुसित्ता उसुं पैरामुसति, उसुं पैरामुसित्ता, आयतकण्णायतं उसुं करेति, आयतकण्णायतं उसुं करेत्ता तं पुरिसं ऐगाहचं कूडाहचं जीवियातो ववरोवेति । ५ " [११] तए णं से वरुणे नागणत्तुए तेणं पुरिसेणं गाढप्पहारीकते समाणे अत्थामे अबले अवीरिए अपुरिसक्कारपरक्कमे अधारणिज्जमिति कट्टु तुरए निगिण्हति, तुर निगिण्हित्ता रहं परावत्तेइ, २ त्ता रहमुसलातो संगामातो पडिनिक्खमति, रहमुसलाओ संगामातो पडिणिक्खमेत्ता एगंतमंतं अवक्कमति, एगंतमंतं अवक्कमित्ता तुर निगिण्हति, निगिण्हित्ता रहं ठवेति, २ त्ता रहातो पञ्च्चोरुहति, रहातो १० पच्चोरुहित्ता रहाओ तुरए मोएति, २ तुरए विसजेति, [ग्रं० ४००० ] विसज्जित्ता दब्भसंथारगं संथरेति, संथरित्ता दब्भसंथारगं दुरुहति, दब्भसं ० दुरुहित्ता पुरत्थाभिमुहे संपलियंकनिसण्णे करयल जाव कट्टु एवं वयासी—नमोऽअरहंताणं जाव संपत्ताणं । नमोऽत्थु णं समणस्स भगवओ महावीरस्स आइगरस्स जाव संपाविउकामस्स मम धम्मायरियस्स धम्मोवदेसगस्स । वंदामिणं १५ भगवंतं तत्थगतं इहगते, पासउ मे से भगवं तत्थगते; जाव वंदति नमसति, वंदित्ता नमसित्ता एवं वयासी - पुव्विं पिणं मए समणस्स भगवतो महावीरस्स अंतियं थूलए पाणातिवाते पच्चक्खाए जावज्जीवाए एवं जाव थूलए परिग्गहे पञ्चक्खाते जावज्जीवाए, इयाणिं पिणं अहं तस्सेव भगवतो महावीरस्स अंतियं सव्वं पाणातिवायं पच्चक्खामि जावज्जीवाए, एवं जहा खंदओ (स० २उ० १ सु० २० ५०) जाव एतं पिणं चरिमेहिं उस्सास - णिस्सासेहिं ‘वोसिरिस्सामि’ त्ति कट्टु सन्नाहपट्टं मुयति, सन्नाहपट्टं मुइत्ता सलुद्धरणं करेति, सलुद्धरणं करेत्ता आलोइयपडिक्कंते समाहिपत्ते आणुपुव्वी कालगते । [स०७ उ०९ " [१२] तर णं तस्स वरुणस्स नागनत्तुयस्स एगे पियबालवयंसए रहमुसलं संगामं संगामेमाणे एगेणं पुरिसेणं गाढप्पहारीकए समाणे अत्थामे अबले १. परामसति ला १ ॥ २. परामसित्ता ला १ ॥ ३. “एगाहचं ति एका आहत्या - आहननं प्रहारो यत्र जीवितव्यपरोपणे तद् एकाहत्यम्, तद् यथा भवति ” अवृ० ॥ ४. कूडाहचं ति कूटे इव तथाविधपाषाणसम्पुटादौ कालविलम्बाभावसाधर्म्याद् आहत्या - आहननं यत्र तत् कूटाहत्यम्” अ० ॥ ५. “ अधारणिजं ति आत्मनो धरणं कर्तुमशक्यम्; ' इति कहु' त्ति इति कृत्वा, इति हेतोरित्यर्थः " अवृ० ॥ ६. अरिहंतस्स भ° मु० ॥ Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २०-२२ ] रहमुसल संगामस्स वित्थरओ वण्णणं जाव अधारणिज्जमिति कट्टु वरुणं नागनत्तुयं रहमुसलातो संगामातो पडिनिक्खममाणं पासति, पासित्ता तुरए निगिण्हति, तुरए निगिन्हित्ता जहा वरुणे नागनत्तुए जाव तुरए विसज्जेति, विसर्जित्ता दब्भसंथारगं दुरुर्हति, दब्भसंथारगं दुरुहित्ता पुरत्थाभिमुद्दे जाव अंजलिं कट्टु एवं वदासी - जाई णं भंते ! मम पियबालवयंसस्स वरुणस्स नागनतु यस्स सीलाई वताइं गुणाई वेरमणाई पच्चक्खाणपोसहोववासाई ५ ताई णं ममं पि भवंतु त्ति कट्टु सन्नाहपट्टे मुयइ, सन्नाहपट्टं मुइत्ता सलुद्धरणं करेति, सलुद्धरणं करेत्ता आणुपुव्वी कालगते । "" “ [१३] तए णं तं वरुणं नागणत्तुयं कालगयं जाणित्ता अहासन्निहितेहिं वाणमंतरेहिं देवेहिं दिव्वे सुरभिगंधोदगवासे वुट्टे, दसवण्णे कुसुमे निवाडिए, दिव्वे य गीयगंधव्वनिनादे कते यावि होत्था । " [१४] तए णं तस्स वरुणस्स नागनत्तुयस्स तं दिव्वं देविड्ढि दिव्वं देवजुई दिव्वं देवाणुभागं सुणित्ता य पासित्ता य बहुजणो अन्नमन्नस्स एवमाइ - क्खइ जाव पैरूवेति—एवं खलु देवाणुप्पिया ! बहवे मणुस्सा जाव उववत्तारो भवंति " । २१. वरुणे णं भंते! नागनत्तुए कालमासे कालं किच्चा कहिं गते ? कहिं उववन्ने ? गोयमा ! सोहम्मे कप्पे अरुणाभे विमाणे देवत्ताए उववन्ने । तत्थ णं अत्थेगइयाणं देवाणं चतारि पलिओवमाई ठिती पण्णत्ता । तत्थ णं वरुणस्स वि देवस्स चत्तारि पॅलिओवमाई ठिती पण्णत्ता । [सु. २१-२२. सोहम्मकप्पोघवन्नस्स नागनत्तुयवरुणस्स चघणाणंतरं १५ महाविदेसिज्झणा ] २२. से णं भंते! वरुणे देवे ताओ देवलोगातो आउक्खएणं भवक्खणं ठितिक्खएणं ० १ जाव महाविदेहे वासे सिज्झिहिति जाव अंत काहिति । १. तापडिया ला १ मु० ॥ २. हति, पडिसंथा' ला १ मु० ॥ ३. अत्रैव कथायां पूर्वमुक्तं यत - ' एवं खलु बहवे मणुस्सा अन्नतरेसु उच्चावएसु संगामेसु अभिमुहा चेव पहया समाणा कालमासे कालं किच्चा अन्नयरेसु देवलोएसु देवत्ताए उववत्तारो भवंति (सु. २० [१])' इति अत्र योज्यम् ॥ ४. पलितोमा ला १ ॥ ५. तातो ला २ ॥ ६. करेहिति मु० ॥ ३११ १० २० Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ७ उ०९-१० [सु. २३-२४. घरुणपियवयंसस्स सुकुलुप्पत्तिकमेण सिझणापरूषणा] २३. वरुणस्स गं भंते ! णागणतुयस्स पियबालवयंसए कालमासे कालं किचा कहिं गते ? कहिं उववन्ने ? गोयमा ! सुकुले पञ्चायाते । २४. से णं भंते ! ततोहिंतो अणंतर उव्वट्टित्ता कहिं गच्छिहिति ? ५ कहिं उववजिहिति? गोयमा! महाविदेहे वासे सिज्झिहिति जाव अंतं काहिति । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति ! सत्तमस्त नवमो उद्देसो ॥७.९॥ [दसमो उद्देसो 'अन्नउत्थि'] [सु. १-६. कालोदाइपमुहअन्नउत्थियमिहोकहागए णातपुत्तपरूवियपंचत्थि कायसरूवसंदेहे गोयमकयं समाहाणं] १. तेणं कालेणं तेणं समएणं रायगिहे नामं नगरे होत्था। वण्णओ। गुणसिलए चेइए । वण्णओ। जाव पुढविसिलापट्टए । वण्णओ। २. तस्स णं गुणसिलयस्स चेतियस्स अदूरसामंते बहवे अन्नउत्थिया परिवसंति; तं जहा–कालोदाई सेलोदाई सेवालोदाई उदए णामुदए नम्मुदए १५ अन्नवालए सेलवालए सुहत्थी गाहावई । ३. तए णं तेसिं अन्नउत्थियाणं अन्नया कयाई एगर्यओ सहियाणं समुवागताणं सन्निविट्ठाणं सन्निसण्णाणं अयमेयारूवे मिहोकहासमुल्लावे समुप्पन्जित्था“एवं खलु समणे णातपुत्ते पंच अत्थिकाए पण्णवेति, तं जहा-धम्मत्थिकायं जाँव आगासत्थिकार्य । तत्थ णं समणे णातपुत्ते चत्तारि अत्थिकाए अजीवकाए पण्णवेति, तं०-धम्मत्थिकायं अँधम्मत्थिकायं आगासत्थिकायं पोग्गलस्थिकायं । एगं च समणे णायपुत्ते जीवस्थिकायं अरूविकायं जीवकायं पनवेति । तत्थ णं १. करेंति मु०॥ २. °मसयस्स ला १॥ ३. तम्मुदए मु०॥४. सेवालए ला १॥ ५. कदायी ला १। कयाई मु०॥ ६. यओ समुवा' ला २ मु. अवृ० । अष्टमसूत्रान्तर्गत सहियाण'पदमनुसृत्यात्र 'सहियाणं' इति पाठो मूलवाचनायां स्वीकृतोऽस्ति ॥ ७. 'जाव' पदेन 'अधम्मत्थिकायं जीवत्थिकायं पोग्गलत्थिकायं' इति योज्यम्-सं०॥ ८. अहम्म° ला १॥ ९. “जीवस्थिकायमित्येतस्य स्वरूपविशेषणायाह-अरूविकायं ति अमूर्तमित्यर्थः" अवृ०॥ Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २३-२४, १-६] अन्नउत्थियपुरओ गोयमस्स अस्थिकायपरूवणं ३१३ समणे णायपुत्ते चत्तारि अस्थिकाए अरूविकाए पन्नवेति, तं जहा-धम्मत्थिकायं अधम्मत्थिकायं आगासस्थिकायं जीवत्थिकायं । एगं च णं समणे णायपुत्ते पोग्गलस्थिकायं रूविकायं अजीवकायं पन्नवेति । से कहमेतं मन्ने एवं ?।" ४. तेणं कालेणं तेणं समएणं समणे भगवं महावीरे जावे गुणसिलए समोसढे जावै परिसा पडिगता। ५. तेणं कालेणं तेणं समएणं समणस्स भगवतो महावीरस्स जेट्टे अंतेवासी इंदभूती णाम अणगारे गोतमगोते णं एवं जहा बितियसते नियंठुद्देसए (स० २ उ० ५ सु०२१-२३) जाव भिक्खायरियाए अडमाणे अहापज्जतं भत्त-पाणं पडिग्गहित्ता रायगिहातो जाव अतुरियमचवलमसंभंते जाव रियं सोहेमाणे सोहेमाणे तेसिं अन्नउत्थियाणं अदूरसामंतेणं वीइवयति । ६. [१] तए णं ते अन्नउत्थिया भगवं गोयमं अदूरसामंतेणं वीइवयमाणं पासंति, पासेत्ता अन्नमन्नं सद्दावेंति, अन्नमन्नं सदावेत्ता एवं वयासी-" एवं खलु देवाणुप्पिया! अम्हं इमा कहा अँविप्पकडा, अयं च णं गोतमे अम्हं अदूरसामंतेणं वीतीवयति, तं सेयं खलु देवाणुप्पिया ! अम्हं गोतमं एयमढे पुच्छित्तए" ति कट्ठ अन्नमन्नस्स अंतिए एयमढे पडिसुणेति, पडिसुणित्ता जेणेव भगवं गोतमे १५ तेणेव उवागच्छंति, तेणेव उवागच्छित्ता भगवं गोतमं एवं वदासी-एवं खलु गोयमा! तव धम्मायरिए धम्मोवदेसए समणे णायपुत्ते पंच अत्थिकाए पण्णवेति, तं जहा-धम्मत्थिकायं जाव आगासत्थिकाय, तं चेव जाव रूविकायं अजीवकायं पण्णवेति, से कहमेयं भंते ! गोयमा ! एवं ? 17 तए णं से भगवं गोतमे ते अन्नउत्थिए एवं वयासी- “नो खलु २० वयं देवाणुप्पिया ! अस्थिभावं 'नथि 'त्ति वदामो, नत्थिभावं अत्थि 'ति वदामो । अम्हे णं देवाणुप्पिया! सव्वं अत्थिभावं 'अत्थी'ति वदामो, सव्वं नत्थिभावं 'नत्थी 'ति वदामो। तं चेदसा खलु तुब्भे देवाणुप्पिया! एतमढें सयमेव पच्चुविक्खह" ति कट्ठ ते अन्नउत्थिए एवं वदति । एवं वदित्ता जेणेव १. अजीव ला १॥ २. पूर्वदर्शितवर्णनवत् सर्व वर्णनम् इह योज्यम् ॥ ३. “अपि-आनुकूल्येन, प्रकृता-प्रक्रान्ता, अथवा न विशेषेण प्रकटा अविप्रकटा" अवृ० । अविउप्पकडा ला १ अवृपा०, तथा च अवृ०-'अविउप्पकड त्ति पाठान्तरम्, तत्र अविद्वत्प्रकृता-अविज्ञप्रकृता। अथवा न विशेषतः उत्-प्राबल्यतश्च प्रकटा अव्युत्प्रकटा"॥ ४. अत्यीति व ला १॥ ५. "तत्-तस्मात् , चेतसामनसा; 'वेदसत्ति पाठान्तरे ज्ञानेन-प्रमाणाबाधितत्त्वलक्षणेन" अवृ०॥ ६. वयासी। एवं मु०॥ Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णन्तिसुत्तं [स०७ उ०१० गुणसिलए चेतिए जेणेव समणे० एवं जहा नियंठुद्देसए (स० २ उ० ५ सु० २५ [१]) जाव भत्त-पाणं पडिदंसेति, भत्त-पाणं पडिदंसेता समणं भगवं महावीरं वंदति नमसति, वंदित्ता नमंसित्ता नच्चासन्ने जाव पज्जुवासति । [सु. ७-११. कालोदाइक्रयाए पंचत्थिकायसंबंधियषिविहपुच्छाए णातपुत्तकयं समाहाणं] ७. तेणं कालेणं तेणं समएणं समणे भगवं महावीरे महाकहापडिवन्ने यावि होत्था, कालोदाई य तं देसं हव्वमागए। ८. 'कालोदाई 'ति समणे भगवं महावीरे कालोदाइं एवं वदासी" से नूणं ते कालोदाई ! अन्नया कयाई एगयओ सहियाणं समुवागता१० णं सन्निविट्ठाणं तहेव (सु. ३) जाव से कहमेतं मन्ने एवं १ से नूणं कालोदाई ! अत्थे समढे १ हंता, अत्थि। तं सच्चे णं एसमढे कालोदाई !, अहं पंच अस्थिकाए पण्णवेमि, तं जहा-धम्मत्थिकायं जाव पोग्गलत्थिकायं । तत्थ णं अहं चत्तारि अत्थिकाए अँजीवकाए पण्णवेमि तहेव जाव एगं च णं अहं पोग्गलत्थिकायं रूविकायं पण्णवेमि"। ९. तए णं से कालोदाई समगं भगवं महावीरं एवं वदासी-एयंसि णं भंते ! धम्मत्थिकायंसि अधम्मस्थिकायसि आगासत्थिकायंसि अरूविकायंसि अजीवकायंसि चक्किया केइ आसइत्तए वा सइत्तए वा चिट्टित्तए वा निसीदित्तए वा तुयट्टित्तए वा ? णो इणढे समढे कालोदाई !। एगंसि णं पोग्गलत्थिकार्यसि रूविकायंसि अजीवकायंसि चक्किया केइ आसइत्तए वा सइत्तए वा जाव तुयट्टित्तए वा। १०. एयंसि णं भंते ! पोग्गलत्थिकायंसि रूविकायंसि अजीवकायंसि जीवाणं पावा कम्मा पावफलविवागसंजुत्ता कजंति ? णो इणढे समढे कालोदाई ! । ११. एयंसि णं जीवत्थिकायंसि अरूविकायंसि जीवाणं पावा कम्मा पावफलविवागसंजुत्ता कजति १ हंता, कजंति । १. समणे भगवं महावीरे० एवं मु०॥ २. “महाकहापडिवन्ने त्ति महाकथाप्रबन्धेन-महाजनस्य तत्त्वदेशनेन" अवृ०॥ ३. कदायी एगतओ ला १॥ ४. अज्जीव ला १। अजीवत्थिकाए अजीवतया पण्णवेमि मु० ॥ ५. ख्वका ला १॥ •६. पावकम्मफल° मु०॥ Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१५ सु. ७-१६] कालोदाइस्स विधिहपुच्छाए समाहाणाइ [सु. १२. कालोदाइस्स निग्गंथपवजागहणं विहरणं च] १२. एत्थ णं से कालोदाई संबुद्धे समणं भगवं महावीरं वंदति नमसति, वंदित्ता नमंसित्ता एवं वयासी-इच्छामि णं भंते ! तुब्भं अंतिए धम्मं निसामित्तए एवं जहा खंदए (स० २ उ० १ सु० ३२-४५) तहेव पवइए, तहेव एक्कारस अंगाई जाव विहरति । [सु. १३. भगवओ महावीरस्स जणवयविहारो १३. तए णं समणे भगवं महावीरे अन्नया कयाई रायगिहातो णगरातो गुणसिल० पडिनिक्खमति, २ बहिया जणवयविहारं विहरइ । [सु. १४-१८. कालोदाइकयाए पायकम्म-कल्लाणकम्मफलविवाग पुच्छाए भगवओ समाहाणं] १४. तेणं कालेणं तेणं समएणं रायगिहे नामं नगरे, गुणसिलए चेइए । तए णं समणे भगवं महावीरे अन्नया कयाइ जाव समोसढे, परिसा जाव पडिगता। १५. तए णं से कालोदाई अणगारे अन्नया कयाई जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, उवागच्छित्ता समणं भगवं महावीरं वंदइ नमसइ, १५ वंदित्ता नमंसित्ता एवं वदासि-अस्थि णं भंते ! जीवाणं पावा कम्मा पावफलविवागसंजुत्ता कजंति ? हंता, अस्थि । १६. कई ण भंते ! जीवाणं पावा कम्मा पावफलविवागसंजुत्ता कति ? कालोदाई ! से जहानामए केइ पुरिसे मणुण्णं थालीपागसुद्धं अट्ठारसवंजणाकुलं १. अंतियं ला १ मु० ॥ २. कदायी ला १॥ ३. अत्र 'गुणसिलयाओ चेइयाओ' इति ज्ञेयम् ॥ ४. “स्थाल्याम्-उखायां पाको यस्य तत् स्थालीपाकम् , अन्यत्र हि पक्वमपक्वं वा न तथाविध स्यादितीदं विशेषणम् ; शुद्धं-भक्तदोषवर्जितम् , ततः कर्मधारयः; स्थालीपाकेन वा शुद्धमिति विग्रहः ।" अवृ०॥ ५. "अट्ठारसवंजणाउलं ति अष्टादशभिः लोकप्रतीतैः व्यञ्जनैः-शालनकैः तक्रादिभिर्वा आकुलं सङ्कीर्णम् , अथवा अष्टादशभेदं च तद् व्यञ्जनाकुलं चेति, अत्र 'भेद' पदलोपेन समासः। अष्टादश भेदाश्च एते-सूओदणो १-२ जवन्नं ३ तिण्णि य मंसाई ६ गोरसो ७ जूसो ८। भक्खा ९ गुललावणिया १० मूलफला ११ हरियगं १२ डागो १३॥ होइ रसालू य १४ तहा पाणं १५ पाणीय १६ पाणगं.१७ चेव । अट्ठारसमो सागो १८ निरुवहओ लोइओ Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१६ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०७ उ०१० विससंमिस्सं भोयणं भुंजेज्जा, तस्स णं भोयणस्स आवाते भदए भवति, ततो पच्छा परिणममाणे परिणममाणे दुरूवत्ताए दुग्गंधत्ताए जहा महस्सवए (स०६ उ० ३ सु० २ [१]) जाव भुजो भुज्जो परिणमति, एवामेव कालोदाई ! जीवाणं पाणातिवाए जाव मिच्छादसणसल्ले, तस्स णं आवाते भद्दए भवइ, ततो पंच्छा परिणममाणे परिणममाणे दुरूवत्ताए जाव भुजो भुजो परिणमति, एवं खलु कालोदाई ! जीवाणं पावा कम्मा पावफलविवाग० जाव कजति । १७. अस्थि णं भंते ! जीवाणं कल्लाणा कम्मा कल्लाणफलविवागसंजुत्ता कति ? हंता, कजति । १८. कहं णं भंते ! जीवाणं कल्लाणा कम्मा जाव कजंति ? कालोदाई ! १० से जहानामए केइ पुरिसे मणुण्णं थालीपागसुद्धं अट्ठारसवंजणाकुलं ओसहसम्मिस्सं भोयणं भुंजेज्जा, तस्स णं भोयणस्स आवाते णो भद्दए भवति, तओ पच्छा परिणममाणे परिणममाणे सुरूवत्ताए सुवण्णत्ताए जाव सुहत्ताए, नो दुक्खत्ताए भुजो भुजो परिणमति। एवामेव कालोदाई ! जीवाणं पाणातिवातवेरमणे जाव परिग्गह वेरमणे कोहविवेगे जाव मिच्छादसणसल्लविवेगे तस्स णं आवाए नो भद्दए भवइ, १५ ततो पच्छा परिणममाणे परिणममाणे सुरूवत्ताए जाव सुहत्ताए, नो दुक्खत्ताए भुजो भुजो परिणमइ; एवं खलु कालोदाई ! जीवाणं कल्लाणा कम्मा जाव कति । [सु. १९. कालोदाइकयाए अगणिकायसमारभण-निव्वाषण संबंधियकम्मबंधपुच्छाए भगवओ समाहाणं] १९. [१] दो भंते ! पुरिसा सरिसया जाव सरिसभंडमत्तोवगरणा अन्न पिंडो॥ तत्र मांसत्रयम् जलजादिसत्कम् । जूषः-मुद्गा-तन्दुल-जीरक-कटुभङ्गादिरसः (कटुभङ्गम्आर्द्रकम् शुण्ठी वा)। भक्ष्याणि-खण्डखाद्यानि। गुललावणिया-गुडपर्पटिका लोकप्रसिद्धा गुडधाना वा । मूल फलानि एकमेव पदम् । हरितकं-जीरकादि । डाकः-वास्तुलकादिभर्जिका (भर्जिका-भाजी)। रसाल:-मर्जिका, तल्लक्षणं च इदम्-दो घयपला महुपलं दहियस्सऽद्धाढयं मिरिय वीसा। दस खंड-गुलपलाई एस रसालू निवइजोगो॥ पान-सुरादि। पानीयं-जलम् । पानकं-द्राक्षापानकादि। शाकः-प्रसिद्धः।" अवृ० । अभयदेवीयवृत्तिगत 'रसालू' शब्दपर्यायभूत 'मणिका'वत् 'मार्जिता' नामकलेह्योल्लेख उपलभ्यते, तद्यथा-“मार्जिता-दधि-सिता. मरीचादिकं लेह्यम् –“अर्धाढकं सुचिरपर्युषितस्य दध्नः खण्डस्य षोडश पलानि शशिप्रभस्य। सर्पिष्पलं मधुपलं मरिचद्विकर्षम् शुण्ठ्याः पलार्धमपि चापलं चतुर्णाम् ॥ श्लक्ष्णे पटे ललनया मृदुपाणिघृष्टा कर्पूरधूलिसुरभीकृतभाण्डसंस्था। एषा वृकोदरकृता सरसा(सुरसा) रसाला या स्वादिताभगवता मधुसूदनेन ॥" सूदशास्त्रम् , अमर० क्षीर०॥ १. पच्छा विपरि मु० अ०च॥ Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१७-२१] कालोदाइस्ल विविहपुच्छाए समाहाणं ३१७ मन्नेणं सद्धिं अगणिकायं समारभंति, तत्थ णं एगे पुरिसे अगणिकायं उज्जालेति, एगे पुरिसे अगणिकायं निव्वावेति । एतेसिणं भंते ! दोण्हं पुरिसाणं कतरे पुरिसे महाकम्मतराए चेव, महाकिरियतराए चेव, महासवतराए चेव, महावेदणतराए चेव ? कतरे वा पुरिसे अप्पकम्मतराए चेव जाव अप्पवेदणतराए चेव ? जे वा से पुरिसे अगणिकायं उज्जालेति, जे वा से पुरिसे अगणिकायं निव्वावेति ? ५ कालोदाई! तत्थ णं जे से: पुरिसे अगणिकायं उज्जालेति से णं पुरिसे महाकम्मतराए चेव जाव महावेदणतराए चेव । तत्थ णं जे से पुरिसे अगणिकायं निव्वावेति से णं पुरिसे अप्पकम्मतराए चेव जाव अप्पवेयणतराए चेव । 27 सेकेणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ-'तत्थ णं जे से पुरिसे जाव अप्पवेयणतराए चेव' १ कालोदाई ! तत्थ णं जे से पुरिसे अगणिकायं उज्जालेति से णं १० पुरिसे बहुतरागं पुढविकायं समारभति, बहुतरागं आउक्कायं समारभति, अप्पतरागं तेउकायं समारभति, बहुतरागं वाउकायं समारभति, बहुतरागं वण्णस्सतिकायं समारभति, बहुतरागं तसकायं समारभति। तत्थ णं जे से पुरिसे अगणिकायं निव्वावेति से णं पुरिसे अप्पतरागं पुढविक्कायं समारभति, अप्प० आउ०, बहुतरागं तेउक्कायं समारभति, अप्पतरागं वाउकायं समारभइ, अप्पतरागं १५ वणस्सतिकायं समारभइ, अप्पतरागं तसकायं समारभइ। से तेणद्वेणं कालोदाई ! जावं अप्पवेदणतराए चेव। [सु. २०-२१. कालोदाइकयाए अचित्तपोग्गलावभासण-उज्जोषणसंबंधिय पुच्छाए भगवओ समाहाणं] २०. अत्थि णं भंते ! अचित्ता वि पोग्गला ओभासेंति उज्जोवेति तवेंति २० पभासेंति ? हंता, अस्थि । २१. कतरे णं भंते ! ते अचित्ता पोग्गला ओभासंति जाव पभासंति ? कालोदाई ! कुद्धस्स अणगारस्स तेयलेस्सा निसट्ठा समाणी दूरं गंता दूरं निपतति, देसं गंता देसं निपतति, जहिं जहिं च णं सा निपतति तहिं तहिं च णं ते अचित्ता वि पोग्गला ओभासेंति जाव पभासेंति । एते णं कालोदायी ! ते २५ अचित्ता वि पोग्गला ओभासेंति जाव पभासेंति । १. किरियात° ला १॥ २. “कुद्धस्स त्ति विभक्तिविपरिणामात् क्रुद्धेन" अवृ०। एवं 'अणगारस्स' शब्देऽपि तृतीयार्थे पष्ठी ज्ञेया॥ Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३१८ वियाहपण्णत्तिसुतं [स० ७-८ उ० १०,१ [सु. २२. कालोदाइस्स निव्याणपरूवणा] २२. तए णं से कालोदाई अणगारे समणं भगवं महावीरं वंदति नमंसति, वंदित्ता नमंसित्ता बहूहिं चउत्थ-छट्ठऽट्ठम जाव अप्पाणं भावेमाणे जहा पढमसए कालासवेसियपुत्ते (स०१ उ०९ सु०२४) जाव सव्वदुक्खप्पहीणे । सेवं भंते ! सेवं भंते ! त्ति। सत्तमस्स सतस्स दसमो उद्देसो ॥ ७.१०॥ सत्तमं सतं समत्तं ॥ ०१. °मसतस्स ला १॥ Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अट्ठमं सतं [सु. १. अट्ठमस्स सयस्स उद्देसनामपरूषणा] १. पोग्गल १ आसीविस २ रुक्ख ३ किरिय ४ आजीव ५ फासुग ___ मदत्ते ६-७। पडिणीय ८ बंध ९ आराहणा य १० दस अट्ठमम्मि सते ॥१॥ ५ [पढमो उद्देसो ‘पोग्गल'] [सु. २. पढमुद्देसस्स उवुग्धाओ] २. रायगिहे जाव एवं वदासि[सु. ३. पयोग-मीससा-वीससापरिणतभेएहि पोग्गलाणं भेदत्तयं] ३. कतिविहा णं भंते ! पोग्गला पण्णत्ता १ गोयमा ! तिविहा पोग्गला १० पण्णत्ता, तं जहा-पयोगपरिणता मीसंसापरिणता वीससापरिणता। [सु. ४-४६. पयोगपरिणताणं पोग्गलाणं इंदियभेयाइअणेगपगारेहि वित्थरओ णवदंडगमया भेय-पभेयपरूवणा] ४. पयोगपरिणता णं भंते ! पोग्गला कतिविहा पण्णत्ता १ गोयमा ! पंचविहा पण्णत्ता, तं जहा-एगिदियपयोगपरिणता बेइंदियपयोगपरिणता जाव १५ पंचिंदियपयोगपरिणता। ५. एगिदियपयोगपरिणता णं भते! पोग्गला कइविहा पण्णत्ता १ गोयमा ! पंचविहा, तं जहा—पुढविक्काइयएगिदियपयोगपरिणता जाव वणस्सतिकाइयएगिदियपयोगपरिणता। ६. [१] पुढविक्काइयएगिदियपयोगपरिणता णं भंते ! पोग्गला कति- २० विहा पण्णता ? गोयमा ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहा—सुहुमपुढविक्काइयएगिदियपयोगपरिणता य बादरपुढविक्काइयएगिदियपयोगपरिणता य।। १. फासुकम ला १॥२. मीसप ला १॥ Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२० - वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०८ उ०१ [२] आउक्काइयएगिदियपयोगपरिणता एवं चेव । [३] एवं दुयओ भेदो जाव वणस्सतिकाइया य । ७. [१] बेइंदियपयोगपरिणताणं पुच्छा। गोयमा ! अणेगविहा पण्णत्ता। [२] एवं तेइंदिय-चउँरिदियपयोगपरिणता वि । ८. पंचिंदियपयोगपरिणताणं पुच्छा । गोयमा ! चतुम्विहा पण्णत्ता, तं जहा—नेरतियपंचिंदियपयोगपरिणता, तिरिक्ख०, एवं मणुस्स०, देवपंचिंदिय० । ९. नेरइयपंचिंदियपयोग० पुच्छा। गोयमा ! सत्तविहा पण्णता, तं जहा-रतणप्पभापुढविनेरइयपंचिंदियपयोगपरिणता वि जाव अहेसत्तमपुढविनेरइयपंचिंदियपयोगपरिणता वि। १०. [१] तिरिक्खजोणियपंचिंदियपयोगपरिणताणं पुच्छा। गोयमा ! तिविहा पण्णत्ता, तं जहा–जलचरपंचिंदियतिरिक्खजोणिय० थलचरतिरिक्खजोणियपंचिंदिय० खहचरतिरिक्खपंचिंदिय० । . [२] जलयरतिरिक्खजोणियपओग० पुच्छा। गोयमा! दुविहा पण्णता, तं जहा—सम्मुच्छिमचलचर०, गन्भवतियजलचर० । १५ [३] थलचरतिरिक्ख० पुच्छा। गोयमा ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहाचउप्पदथलचर० परिसप्पथलचर० । [४] चउप्पदथलचर० पुच्छा । गोयमा ! दुविहा पण्णता, तं जहासम्मुच्छिमचउप्पदथलचर०, गन्भवतियचउप्पयथलयर० । [५] एवं एतेणं अभिलावेणं परिसप्पा दुविहा पण्णत्ता, तं जहा-उरपरि२० सप्पा य, भुयपरिसप्पा य । [६] उरपरिसप्पा दुविहा पण्णत्ता, तं जहा–सम्मुच्छिमा य, गम्भवक्कंतिया य। [७] एवं भुयपरिसप्पा वि। १. “दुयओ त्ति पृथिव्यप्कायपरिणतेष्विव द्विक:-द्विपरिणामः, द्विपादो वा” अवृ.॥ २. 'काइयाणं । ला १॥ ३. इदमनेकविधत्वम् वृत्तावेवं सूचितम्-"पुलाक-कृमिकादिभेदत्वाद् द्वीन्द्रियाणाम्" अवृ०॥ ४. “कुन्थु-पिपीलिकादिभेदत्वात् तेषाम्" अवृ०॥ ५. “मक्षिका. मशकादिभेदत्वात् तेषाम्" अवृ०॥ ६. महो० पयोग ला १॥ Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२१ ३२१ सु०७-१७] पयोगपरिणतपोग्गलाणं मेय-पमेयपरूवणा [८] एवं खहचरा वि। ११. मणुस्सपंचिंदियपयोग० पुच्छा । गोयमा ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहा—सम्मुच्छिममणुस्स० गब्भवतियमणुस्स०। १२. देवांचिंदियपयोग० पुच्छा। गोयमा ! चउव्विहा पन्नत्ता, तं जहा—भवणवासिदेवपंचिंदियपयोग० एवं जाव वेमाणिया । १३. भवगवासिदेवांचिंदिय० पुच्छा । गोयमा ! दसविहा पण्णत्ता, तं जहा-असुरकुमार० जाव थणियकुगार० । १४. एवं एतेणं अभिलावेणं अट्ठविहा वाणमंतरा पिसाया जाव गंधव्वा । १५. जोइसिया पंचविहा पण्णत्ता, तं जहा-चंदविमाणजोतिसिय० जाव ताराविमाणजोतिसियदेव० । १६. [१] वेमाणिया दुविहा पण्णत्ता, तं जहा-कप्पोवग० कप्पातीतगवेमाणिय०। [२] कप्पोरगा दुवालसविहा पण्णता, तं जहा-सोहम्मकप्पोवग० जाव अच्चुयकप्पोवगवेमाणिया। [३] कप्पातीत. दुविहा पण्णता, तं जहा-गेवेजगकप्पातीतवे० १५ अणुत्तरोववाइयकप्पातीतवे०। [४] गेवेजगकप्पातीतगा नवविहा पण्णता, तं जहा-हेट्ठिमहेट्ठिमगेवेजगकप्पातीतगा जाव उवरिमउवरिमगेविजगकप्पातीतया। [५] अणुत्तरोववाइयकप्पातीतगवेमाणियदेवपंचिंदियपयोगपरिणया णं भंते! पोग्गला कइविहा पण्णत्ता १ गोयमा ! पंचविहा पण्णत्ता, तं जहा-विजय- २० अणुत्तरोववाइय० जाव परिणया जाव सव्वट्ठसिद्धअणुत्तरोववाइयदेवपंचिंदिय जाव परिणता। १७. [१] सुहुमपुढविकाइयएगिंदियपयोगपरिणया णं भंते! पोग्गला कइविहा पण्णता १ गोयमा ! दुविहा पण्णत्ता-। केई अपज्जत्तगं पढमं भणंति, पच्छा पजत्तगं। -पज्जतगसुहुमपुढविकाइय जाव परिणया य अपजत्तग- २५ सुहुमपुढविकाइय जाव परिणया य । [२] बादरपुढविकाइयएगिदिय० १ एवं चेव । Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०.८ उ०१ १८. एवं जाव वणस्सइकाइया। एक्केका दुविहा–सुहुमा य बादरा य, पज्जत्तगा अपजत्तगा य भाणियव्वा । १९. [१] बेंदियपयोगपरिणयाणं पुच्छा । गोयमा ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहा–पज्जत्तबेंदियपयोगपरिणया य, अपजत्तग जाव परिणया य । [२] एवं तेइंदिया वि। [३] एवं चउरिंदिया वि। २०. [१] रयणप्पभापुढविनेरइय० पुच्छा। गोयमा ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहा-पजत्तगरयणप्पभापुढवि जाव परिणया य, अपजत्तग जाव परिणया य। [२] एवं जाव अहेसत्तमा । २१. [१] सम्मुच्छिमजलचरतिरिक्ख० पुच्छा। गोयमा ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहा–पज्जत्तग० अपज्जत्तग० । एवं गन्भवतिया वि। [२] सम्मुच्छिमच उप्पदथलचर० । एवं चेव । एवं गब्भववंतिया य । [३] एवं जाव सम्मुच्छिमखहयर० गब्भवक्कंतिया य एक्कक्के पज्जत्तगा य अपज्जत्तगा य भाणियव्वा। २२. [१] सम्मुच्छिममणुस्सपंचिंदिय० पुच्छा। गोयमा ! एगविहा पन्नत्ता–अपज्जत्तगा चेव । [२] गब्भवक्कंतियमणुस्सपंचिंदिय० पुच्छा । गोयमा ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहा–पज्जत्तगगब्भवतिया वि, अपजत्तगगब्भवकंतिया वि । २३. [१] असुरकुमारभवणवासिदेवाणं पुच्छा। गोयमा! दुविहा २. पण्णत्ता, तं जहा—पज्जत्तगअसुरकुमार० अपजत्तगअसुर० । [२] एवं जाव थणियकुमारा पजत्तगा अपज्जत्तगा य। २४. एवं एतेणं अभिलावेणं दुयएणं भेदेणं पिसाया य जाव गंधव्वा, चंदा. जाव ताराविमाणा, सोहम्मकप्पोवगा जाव अच्चुओ, हिटिमहिडिमगेविज कप्पातीत जाव उवरिमउवरिमगेविज०, विजयअणुत्तरो० जाव अपराजिय० । २५ २५. सव्वट्ठसिद्धकप्पातीय० पुच्छा । गोयमा ! दुविहा पण्णत्ता, तं जहापजत्तगसव्वट्ठसिद्धअणुत्तरो० अपज्जत्तगसव्वट्ट जाव परिणया वि । २ दंडगा। Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १८-३१] पयोगपरिणतपोग्गलाणं मेय-पमेयपरूवणा २६. जे अपनत्तासुहुमपुढवीकाइयए गिंदियपयोगपरिणया ते ओरालियतेया- कम्मगसरीरप्पयोगपरिणया, जे पज्जत्तासुहुम० जाव परिणया ते ओरालियतेया-कम्मगसरीरप्पयोगपरिणया । एवं जाव चउरिंदिया पज्जत्ता । नवरं जे पज्जेत्तगबादरवाउकाइयए गिंदियपयोगपरिणया ते ओरालिय-वेउव्विय-तेयाकम्मसरीर जाव परिणता । सेसं तं चैव । २७. [१] जे अपजॆत्तरयणप्पभापुढविनेरइयपंचिंदियपयोगपरिणया ते वेव्विय-तेषा - कम्मसरीरप्पयोगपरिणया । एवं पज्जत्तया वि । [२] एवं जाव असत्तमा । २८. [१] जे अपज्जत्तगसम्मुच्छिमजलचर जाव परिणया ते ओरालियतेया- कम्मासरीर जाव परिणया । एवं पज्जत्तगा वि । [२] गन्भवक्कंतिया अपज्जत्तया एवं चेव । [३] पज्जत्तयाणं एवं चेव, नवरं सरीरगाणि चत्तारि जहा बादरवाउकाइयाणं पज्जत्तगाणं । [४] एवं जहा जलचरेसु चत्तारि आलावगा भणिया एवं चउप्पदउरपरिसप्प-भुयपरिसप्प- खहयरेसु वि चत्तारि आलावगा भाणियव्वा । २९. [१] जे सम्मुच्छिममणुस्सपंचिंदियपयोगपरिणया ते ओरालियया - कम्मासरीर जाव परिणया । [२] एवं गब्भववंतिया वि अप्पज्जत्तगा वि । [३] पज्जत्तगा वि एवं चेव, नवरं सरीरगाणि पंच भाणियव्वाणि । १. जत्ताबाद ला १ ॥ २. जत्तारतणपुढवि' ला १ ॥ ३. अपज्जत्तास' ला १ ॥ ४. हम्मे कप्पे जावsच्चुतो, हेट्ठिम' ला १ ॥ ३२३ ༥ ३०. [१] जे अपज्ञत्तगा असुरकुमारभवणवासि जहा नेरइया तव । २० एवं पज्जत्तगा वि । १० [२] एवं दुयएणं भेदेणं जाव थणियकुमारा । ३१. एवं पिसाया जाव गंधव्त्रा, चंदा जाव ताराविमाणा, सोम्मो कप्पो जाव अच्चुओ, हेट्ठिमहेट्ठिमगेवेज्ज जाव उवरिमउवरिमगेवेज्ज०, विजयअणुत्तरोववाइ जाव सव्वसिद्ध अणु०, एक्केक्केणं दुयओ भेदो भाणियव्वो जाव २५ १५ Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२४ वियाहपण्णत्तिसुत्त [स०८ उ०१ 'जे पज्जत्तसव्वट्ठसिद्धअणुत्तरोववाइया जाव परिणया ते वेउब्विय-तेया-कम्मासरीरपयोगपरिणया। दंडगा ३। ३२. [१] जे अपजत्तासुहुमपुढविकाइयएगिदियपयोगपरिणता ते फासिंदियपयोगपरिणया। [२] जे पजत्तासुहुमपुढविकाइया० एवं चेव। [३] जे अपज्जत्ताबादरपुढविक्काइया० एवं चेव । [४] एवं पजत्तगा वि। [५] एवं चउक्कएणं भेदेणं जाव वणस्सइकाइया। ३३. [१] जे अपनत्ताबेइंदियपयोगपरिणया ते जिभिदिय-फासिंदिय१० पयोगपरिणया। [२] जे पजत्ताबेइंदिया एवं चेव । [३] एवं जाव चउरिंदिया, नवरं एकेक इंदियं वड्डेयव्वं । ३४. [१] जे अपजत्तारयणप्पभापुढविनेरइयपचिंदियपयोगपरिणया ते सोइंदिय-चक्खिदिय-घाणिदिय-जिभिदिय-फार्सिदियपयोगपरिणया। १५ [२] एवं पञ्जत्तगा वि । ३५. एवं सब्वे भाणियव्वा तिरिक्खजोणिय-मणुस्स-देवा, जे पजत्तासव्वट्ठसिद्धअणुत्तरोववाइय जाव परिणया ते सोइंदिय-चक्खिदिय जाव परिणया। [दंडगा] ४। ३६. [१] जे अपज्जत्तासुहुमपुढविकाइयएगिदियओरालिय-तेय-कम्मास२० रीरप्पयोगपरिणया ते फासिंदियपयोगपरिणया। जे पजत्तासुहुम० एवं चेव । [२] बादर० अपजत्ता एवं चेव । एवं पजत्तगा वि । ३७. एवं एएणं अभिलावेणं जस्स जति इंदियाणि सरीराणि य ताणि भाणियव्वाणि जाव जे पज्जत्तासव्वट्ठसिद्धअणुत्तरोववाइय जाव देवपंचिंदिय वेउविय-तेया-कम्मासरीरपयोगपरिणया ते सोइंदिय-चक्खिदिय जाव फार्सिदिय२५ पयोगपरिणया। [दंडगा] ५। १.जे भपजत्तासव्व ला १॥ Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३२-४४] पयोगपरिणतपोग्गलाणं भेय- पभेयपरूवणा ३२५ ३८. [१] जे अपज्जत्तासुहुमपुढविकाइयएगिंदियपयोगपरिणया ते वणतो कालवण परिणया वि, नील०, लोहिय०, हालि६० सुक्किल० । गंधतो सुब्भिगंधपरिणया वि, दुब्भिगंधपरिणया वि । रसतो तित्तर सपरिणया वि, कडुयरसपरिणया वि, कसायरसप०, अंबिलरसप०, महुररसप० । फासतो कक्खडफासपरि० जाव लुक्खफासपरि० । संठाणतो परिमंडलसंठाणपरिणया वि ५ वट्ट० तंस० चउरंस० आयतसंठाणपरिणया वि । [२] जे पज्जत्तासुहुमपुढवि० एवं चेव । ३९. एवं जहाऽऽणुपुव्वीए नेयव्त्रं जाव जे पज्जत्तासव्वसिद्ध अणुत्तरोववाइय जाव परिणता ते वण्णतो कालवण्णपरिणया वि जाव आयतसंठा णपरिणया वि । [दंडगा ] ६ | ४०. [१] जे अपज्ञत्ता सुहुमपुढ वि० एगिंदियओरालिय- तेया-कम्मासरीरप्पयोगपरिणया ते वण्णओ कालवण्णपरि० जाव आययसंठाणपरि० वि । [२] जे पज्जत्तासुहुमपुढदि ० एवं चैव । ४१. एवं जहाऽऽणुपुव्वीएं नेयव्वं जस्स जति सरीराणि जाव जे पजत्तासम्बद्धसिद्ध अणुत्तरोवत्राइयदेवपंचिंदिय वेउ व्दियतेया- कम्मासरीर जाव परि- १५ णया ते वण्णओ कालवण्णपरिणया वि जाव आयत संठाणपरिणया वि [दंडगा ] ७ । ४२. [१] जे अपजत्तासु हुमपुढत्रिका इयएगिंदियफासिंदियपयोगपरिणया ते वण्णओ कालवण परिणया जाव आययसंठाणपरिणया वि १० [२] जे पचत्तासुहमपुढवि० एवं चैव । ४३. एवं जहाऽऽणुपुत्रीए जस्स जति इंदियाणि तस्स तैति भाणिय- २० व्वाणि जाव जे पज्जत्तासत्रट्ठसिद्ध अणुत्तर जाव देवपंचिंदियसोइंदिय जाव फासिंदियपयोगपरिणया वि ते वण्णओ कालवण्णपरिणया जाव आययसंठाणपरिणया वि । [ दंडगा ] ८ । ४४. [१] जे अपज्जत्तासुहुम पुढविकाइयएगिंदिय ओरालिय-तेया- कम्मासरीरफासिंदियपयोगपरिणया ते वण्णओ कालवण्णपरिणया वि जाव आयतसंठाणप० वि । [२] जे पज्जत्तासुहुमपुढवि० एवं चैव । १. 'ए भाणियब्वं जला १ ॥ २. वत्तियाणि भा० मु० ॥ २५ Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२६ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०८ उ०१ ४५. एवं जहाऽऽणुपुवीए जस्स जति सरीराणि इंदियाणि य तस्स तति भाणियव्वाणि जाव जे पजत्तासव्वट्ठसिद्धअणुत्तरोववाइया जाव देवपंचिंदियवेउव्विय-तेया-कम्मासोइंदिय जाव फार्सिदियपयोगपरि० ते वण्णओ कालवण्णपरि० जाव आययसंठाणपरिणया वि' । एवं एए नव दंडगा ९ । [सु. ४६-४७. पयोगपरिणतपोग्गलभेयाइवत्तव्ययाणुसारेण मीससापरिणतपोग्गलभेय-पभेयवत्तव्ययानिद्देसो] ४६. मीसापरिणया णं भंते ! पोग्गला कतिविहा पण्णत्ता १ गोयमा ! पंचविहा पण्णत्ता, तं जहा-एगिदियमीसापरिणया जाव पंचिंदियमीसापरिणया। ४७. एगिंदियमीसापरिणया णं भंते ! पोग्गला कतिविहा पण्णता? १. गोयमा ! एवं जहा पओगपरिणएहिं नव दंडगा भणिया एवं मीसापरिणएहि वि नव दंडगा भाणियव्वा, तहेव सव्वं निरवसेसं, नवरं अभिलावो ' मीसापरिणया' भाणियव्वं, सेसं तं चेव, जाव जे पज्जत्तासव्वट्ठसिद्धअणुतरो० जाव आययसंठाणपरिणया वि। [सु. ४८. वीससापरिणतपोग्गलभेय-पभेयपरूषणत्थं पण्णषणासुत्तनिदेसो] ४८. वीससापरिणया णं भंते ! पोग्गला कतिविहा पण्णत्ता १ गोयमा ! पंचविहा पण्णत्ता, तं जहा-वण्णपरिणया गंधपरिणया रसपरिणया फासपरिणया संठाणपरिणया। जे वण्णपरिणया ते पंचविहा पण्णत्ता, तं जहा-कालवण्णपरिणया जाव सुक्किलवण्णपरिणया। जे गंधपरिणया ते दुविहा पण्णत्ता, तं जहासुब्भिगंधपरिणया वि, दुब्भिगंधपरिणया वि। एवं जहा पण्णवणाए तहेव निरवसेसं जाव जे संठाणओ आयतसंठाणपरिणया ते वण्णओ कालवण्णपरिणया वि जाव लुक्खफासपरिणया वि। [सु. ४९-७९. विषिहभेय-पभेयविभागपुव्वयं एगस्स दब्यस्स - पयोग-मीस-बीससापरिणतत्तपरूषणा] ४९. एगे भंते ! दव्वे किं पयोगपरिणए ? मीसापरिणए ? वीससापरि२५ णए १ गोयमा ! पयोगपरिणए वा, मीसापरिणए वा, वीससापरिणए वा। १. वि। एते णव ला १॥ २. °णया य, दुरभिगंधपरिणया य। एवं ला १॥ ३. महावीरविद्या० प्र. प्रज्ञापनासूत्रे प्रथमं पदं सूत्र १० [१-२] ॥ ४. मीसप ला १॥ Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ४५-५७] मीससा-वीससापरिणतपोग्गलमेय-पमेयपरूवणाइ ३२७ ५०. जदि पयोगपरिणए किं मणप्पयोगपरिणए ? वइप्पयोगपरिणए ? कायप्पयोगपरिणए ? गोयमा ! मणप्पयोगपरिणए वा, वइप्पयोगपरिणए वा, कायप्पयोगपरिणए वा। ५१. जदि मणप्पओगपरिणए किं सच्चमणप्पओगपरिणए ? मोसमणप्पयोग०१ सच्चामोसमणप्पयो०१ असच्चामोसमणप्पयो० १ गोयमा ! सच्चमणप्पयोग- ५ परिणए वा, मोसमणप्पयोग० वा, सच्चामोसमणप्पं०, असञ्चामोसमणप्प० वा। ५२. जदि सच्चमणप्पओगप० किं आरंभसच्चमणप्पयो० १ अणारंभसचमणप्पयोगपरि०१ सारंभसच्चमणप्पयोग०१ असारंभसच्चमण०१ समारंभसच्चमणप्पयोगपरि० १ असमारंभसच्चमणप्पयोगपरिणए १ गोयमा ! आरंभसच्चमणप्पओगपरिणए वा जाव असमारंभसच्चमणप्पयोगपरिणए वा। १० ५३. [१] जदि मोसमणप्पयोगपरिणए किं आरंभमोसमणप्पयोगपरिणए वा १ एवं जहा सच्चेणं तहा मोसेण वि। [२] एवं सच्चामोसमणप्पयोगपरिणए वि। एवं असच्चामोसमणप्पयोगेण वि। ५४. जदि वइप्पयोगपरिणए किं सच्चवइप्पयोगपरिणए मोसक्यप्पयोग- १५ परिणए ? एवं जहा मणप्पयोगपरिणए तहा वयप्पयोगपरिणए वि जाव असमारंभवयप्पयोगपरिणए वा। -- ५५. जदि कायप्पयोगपरिणए किं ओरालियसरीरकायप्पयोगपरिणए ११ ओरालियमीसासरीरकायप्पयो० २१ वेउब्वियसरीरकायप्प० ३ १ वेउब्वियमीसासरीरकायप्पयोगपरिणए ४१ आहारगसरीरकायप्पओगपरिणए ५१ आहारक- २० मीसासरीरकायप्पयोगपरिणए ६१ कम्मासरीरकायप्पओगपरिणए ७ ? गोयमा ! ओरालियसरीरकायप्पओगपरिणए वा जाव कम्मासरीरकायप्पओगपरिणए वा। ५६. जदि ओरालियसरीरकायप्पओगपरिणए किं एगिदियओरालियसरीएकायप्पओगपरिणए एवं जाव पंचिंदियओरालिय जाव परि० १ गोयमा ! एगिदियओरालियसरीरकायप्पओगपरिणए वा बेंदिय जाव परिणए वा जावा पंचिंदिय जाव परिणए वा। ५७. जदि एगिदियओरालियसरीरकायप्पओगपरिणए किं पुढविक्काइयएगिदिय जाव परिणए जाव वणस्सइकाइयएगिदियओरालियसरीरकायप्पओग Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ રૂ૨૮ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०८ उ०१ परिणए वा ? गोयमा ! पुढविक्काइयएगिदिय जाव पयोगपरिणए वा जाव वणस्सइकाइयएगिदिय जाव परिणए वा। ५८. जदि पुढविकाइयएगिदियओरालियसरीर जाव परिणए किं सुहुमपुढविकाइय जाव परिणए ? बादरपुढविक्काइयएगिदिय जाव परिणए १ गोयमा ! ५ सुहुमपुढविक्काइयएगिदिय जाव परिणए वा, बादरपुढविक्काइय जाव परिणए वा। ५९. [१] जदि सुहुमपुढविकाइय जाव परिणए किं पन्नत्तसुहुमपुढवि जाव परिणए ? अपज्जत्तसुहुमपुढवी जाव परिणए १ गोयमा ! पजत्तसुहुमपुढविकाइय जाव परिणए वा, अपजत्तसुहुमपुढविकाइय जाव परिणए वा। [२] एवं बादरा वि। [३] एवं जाव वणस्सइकाइयाणं चउक्को भेदो। ६०. बेइंदिय-तेइंदिय-चउरिंदियाणं दुयओ भेदो-पजत्तगा य, अपजत्तगा य। ६१. जदि पंचिंदियओरालियसरीरकायप्पओगपरिणए किं तिरिक्खजोणियपंचिंदियओरालियसरीरकायप्पओगपरिणए ? मणुस्सपंचिंदिय जाव १५ परिणए ? गोयमा! तिरिक्खजोणिय जाव परिणए वा, मणुस्सपंचिंदिय जाव परिणए वा। ६२. जइ तिरिक्खजोणिय जाव परिणए किं जलचरतिरिक्खजोणिय जाव परिणए वा ? थलचर० १ खहचर०१ एवं चउक्कओ भेदो जाव खहचराणं। ६३. जदि मणुस्सपंचिंदिय जाव परिणए किं सम्मुच्छिममणुस्सपंचिंदिय जाव परिणए १ गब्भवकंतियमणुस्स जाव परिणए ? गोयमा ! दोसु वि । ६४. जदि गब्भवतियमणुस्स जाव परिणए किं पज्जत्तगब्भवकंतिय जाव परिणए ? अपजत्तगब्भवक्रतियमणुस्सपंचिंदियओरालियसरीरकायप्पयोगपरिणए ? गोयमा ! पजत्तगब्भवदंतिय जाव परिणए वा, अपजतगन्भवतिय जाव २५ परिणए।१। १.णते वा ला १॥ Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ५८-६९] एगदव्वस्त पयोग-मीस-वीससापरिणतत्तपरूवणा ३२९ ६५. जदि ओरालियमीसासरीरकायप्पओगपरिणए किं एगिदियओरालियमीसासरीरकायप्पओगपरिणए ? बेइंदिय जाव परिणए जाव पंचेंदियओरालिय जाव परिणए ? गोयमा ! एगिदियओरालिय एवं जहा ओरालियसरीरकायप्पयोगपरिणएणं आलावगो भणिओ तहा ओरालियमीसासरीरकायप्पओगपरिणएण वि आलावगो भाणियव्वो, नवरं बायरवा उक्काइय-गम्भवक्कंतियपंचिंदियति- ५ रिक्खजोणिय-गब्भवतियमणुरसाण य एएसि णं पंजत्तापन्नत्तगाणं, सेसाणं अपजत्तगाणं ।२। ६६. जदि वेउब्वियसरीरकायप्पयोगपरिणए किं एगिदियवेउब्वियसरीरकायप्पओगपरिणए जाव पंचिंदियवेउब्वियसरीर जाव परिणए ? गोयमा! एगिदिय जाव परिणए वा पंचिंदिय जाव परिणए । ६७. जइ एगिदिय जाव परिणए किं वाउक्काइयएगिंदिय जाव परिणए ? अवाउक्काइयएगिदिय जाव परिणते १ गोयमा ! वाउक्काइयएगिदिय जाव परिणए, नो अवाउक्काइय जाव परिणते । एवं एएणं अभिलावेणं जहा ओगौहणसंठाणे वेउन्धियसरीरं भणियं तहा इह वि भाणियव्वं जाव पजत्तसव्वट्ठसिद्धअणुत्तरोववातियकप्पातीयवेमाणियदेवपंचिंदियवेउन्बियसरीरकायप्पओगपरिणए वा, अपज्जत्त- १५ सव्वट्ठसिद्ध जाव कायप्पयोगपरिणए वा । ३। ६८. जदि वेउन्वियमीसासरीरकायप्पयोगपरिणए किं एगिदियमीसासरीरकायप्पओगपरिणए वा जाव पंचिंदियमीसासरीरकायप्पयोगपरिणए १ एवं जहा वेउब्वियं तहा मीसगं पि, नवरं देव-नेरइयाणं अपजत्तगाणं, सेसाणं पजत्तगाणं तहेव, जाव नो पज्जत्तसव्वट्ठसिद्धअणुत्तरो जाव प०, अपज्जत्तसव्वट्ठ- २० सिद्धअणुत्तरोववातियदेवपंचिंदियवेउब्वियमीसासरीरकायप्पओगपरिणए । ४। - ६९. जदि आहारगसरीरकायप्पओगपरिणए किं मणुस्साहारगसरीरकायप्पओगपरिणए ? अमणुस्साहारग जाव प०१ एवं जहा ओगाहणसंठाणे जाव इड्ढिपत्तपमत्तसंजयसम्मदिट्ठिपज्जत्तगसंखेजवासाउय जाव परिणए, नो अणिड्ढिपत्तपमत्तसंजयसम्मद्दिट्ठिपंजत्तगसंखेनवासाउय जाव प० ।५। । २५ १. मीसस' ला १ ॥ २. पजत्तगाणं, सेसाणं ला १॥ ३. महावीरवि० प्रज्ञापनासूत्रे ओगाहणसंठाणपदं एकविंशतितमं द्रष्टव्यम् पृ. ३२९-३४९, सू० १४७४-१५६५॥ १. दृश्यता ६८ सुत्रगत ओगाहणसंठाणे'पदे निर्दिष्टा टिप्पणी॥ ५. पजत्तासंखेज ला १॥ Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३० ७१. जंदि कम्मासरीरकायप्पओगप० किं एगिंदियकम्मासरीरकायप्पओगप० ० जाव पंचिंदियकम्मासरीर जाव प० १ गोयमा ! एगिंदियकम्मासरी - ५ रकायप्पओ० एवं जहा ओगोहणसंठाणे कम्मगस्स भेदो तहेव इहावि जाव पज्जत्तसव्वट्ठसिद्धअणुत्तरोववाइयदेव पंचिंदियकम्मासरीरकायप्पयोगपरिणए वा, अपजत्तसव्वसिद्ध अणु० जाव परिणए वा । ७ । विवाहपण्णत्तिसुतं [स० ८ उ०१ ७०. जदि आहारगमीसासरीरकायप्पयोगप ० किं मणुस्साहारगमीसासरीर० १ एवं जहा आहारगं तहेव मीसगं पि निरवसेसं भाणियव्वं । ६ । ७२. जइ मीसापरिणए किं मणमीसापरिणए ? वयमीसापरिणए ? कायमी - सापरिणए ? गोयमा ! मणमीसापरिणए वा, वयमीसापरिणते वा कायमीसा१० परिणए वा । १५ २० ७३. जदि मणमीसापरिणए किं सच्चमणमीसापरिणए ? मोसमणमीसापरिणए ? जहा पओगपरिणए तहा मीसापरिणए वि भाणियव्वं निरवसेसं जाव पज्जत्तसव्वट्ठसिद्धअणुत्तरोववाइय जाव देवपंचिंदियकम्मासरीरगमीसापरिणए वा, अपज्जत्तसव्ववसिद्धअणु० जाव कम्मासरीरमीसा परिणए वा । ७४. जदि वीससा परिणए किं वण्णपरिणए गंधपरिणए रसपरिणए फासपरिणए संठाणपरिणए ? गोयमा ! वण्णपरिणए वा गंधपरिणए वा रसपरिणए वा फासपरिणए वा संठाणपरिणए वा ! ७५. जदि वण्णपरिणए किं कालवण्णपरिणए नील जाव सुक्किलवण्णपरिणए ? गोयमा ! काँलवण्णपरिणए वा जाव सुक्किलवण्णपरिणए वा । ७६. जदि गंधपरिणए किं सुब्भिगंधपरिणए ? दुब्भिगंधपरिणए १ गोयमा ! सुभगंधपरिणए वा, दुब्भिगंधपरिणए वा । ७७. जइ रसपरिणए किं तित्तरसपरिणए ५ पुच्छा । गोयमा ! तित्तरसपरिणए वा जाव महुररसपरिणए वा । ७८. जइ फासपरिणए किं कक्खडफासपरिणए जाव लुक्खफास२५ परिणए ? गोयमा ! कक्खडफासपरिणए वा जाव लुक्खफासपरिणए वा । १. सूत्रस्यास्य व्याख्यायां प्राज्ञापनाटीका - शतकटीकयोर्व्याख्यामेदो निरूपितो वृत्तिकृद्भिः, दृश्यतां अवृ० पत्र ३३५-२ ॥ २. दृश्यतां ६८ सूत्रगत 'ओगाहणसंठाणे ' पदे निर्दिष्टा टिप्पणी ॥ ३. कालाव ला १ ॥ Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ७०-८३] दोन्हं दव्वाणं पयोग-मीस-वीससापरिणतत्तपरूवणा ३३१ ७९. जइ संठाणपरिणए० पुच्छा । गोयमा ! परिमंडल संठाणपरिणए वा जाव आययसंठाणपरिणए वा । [सु. ८०-८५, विषिहभेय - पमेयविभागपुव्ययं दोन्हं दव्वाणं पयोग - मीस-वीससापरिणतत्तपरूषणा] वीससा - ५ ८०. दो भंते ! दव्वा किं पयोगपरिणया ? मीसापरिणया ? परिणया ? गोयमा ! पओगपरिणया वा १ । मीसापरिणया वा २ । वीससा - परिणया वा ३ । अवेगे पओगपरिणए, एगे मीसापरिणए ४ | अहवेगे पओगप०, एगे वीससापरि० ५ | अहवेगे मीसापरिणए, एगे वीससापरिणए, एवं ६ | ८१. जदि पओगपरिणया किं मणप्पयोगपरिणया ? वइप्पयोग ० १ कायप्पयोगपरिणया १ गोयमा ! मणप्पयोग परिणता वा १ । वइप्पयोगप० १० २ । कायप्पयोगपरिणया वा ३ | अहवेगे मणप्पयोगपरिणते, एगे वयप्पयोगपरिणते ४ | अहवेगे मणप्पयोगपरिणए, एगे कायप्पओगपरिणए ५ | अहवेगे वयप्पयोगपरिणते, एगे कायप्पओगपरिणते ६ | ८२. जदि मणप्पयोगपरिणता किं सच्चमणप्पयोगपरिणता ? असचमणप्पयोगप ० ? सच्चामो समणप्पयोगप ० १ असच्चाऽमोसमणप्पयोगप ० १ गोयमा ! १५ सच्चमणप्पयोगपरिणया वा जाव असच्चामोसमणप्पयोगपरिणया वा । अहवेगे सच्चमणप्पयोगपरिणए, एगे मोसमणप्पओगपरिणए १ | अहवेगे सचमणप्पओगपरिणते, एगे सच्चामोसमणप्पओगपरिणए २ । अहवेगे सच्चमणप्पओगपरिणए, एगे असच्चामोसमणप्पओगपरिणए ३ | अहवेगे मोसमणप्पयोगपरिणते, एगे सच्चामोस मणप्पयोगपरिणते ४ | अहवेगे मोसमणप्पयोगपरिणते, एगे असच्चामो - २० समणप्पयोगपरिणते ५ | अहवेगे सच्चामोसमणप्पओगपरिणते, एगे असच्चामोसमणप्पओगपरिणते ६ | ८३. जइ सच्चमणप्पओगपरिणता किं आरंभसच्चमणप्पयोगपरिणया जाव असमारंभसच्च मणप्पयोगपरिणता ? गोयमा ! आरंभसच्चमणप्पयोगपरिणया वा जाव असमारंभसच्चमणप्पयोगपरिणया वा । अहवेगे आरंभसञ्चमणप्पयोग- २५ परिणते, एगे अणारंभसच्चमणप्पयोगपरिणते । एवं एएणं गमएणं दुयसंजोएणं नेयव्वं । सव्वे संयोगा जत्थ जत्तिया उट्ठेति ते भाणियव्वा जाव सव्ववसिद्धग त्ति । १. दुया ला १ ॥ २. संजोगा ला १ ॥ Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ८ उ० १-२ ८४. जदि मीसापरिणता किं मणमीसापरिणता ? एवं मीसापरिणया वि । ८५. जदि वीससापरिणया किं वण्णपरिणया, गंधपरिणता०१। एवं वीससापरिणया वि जाव अहवेगे चउरंससंठाणपरिणते, एगे आययसंठाणपरिणए वा। [सु. ८६-८८. विविहभेय-पभेयविभागपुव्ययं तिण्हं दव्याणं ___पयोग-मीस-धीससापरिणतत्तपरूषणा] ८६. तिण्णि भंते ! दव्वा किं पयोगपरिणता ? मीसापरिणता ? वीससापरिणता ? गोयमा ! पयोगपरिणया वा, मीसापरिणया वा, वीससापरिणया वा १ । अहवेगे पयोगपरिणए, दो मीसापरिणता १ । अहवेगे पयोगपरिणए, दो वीससा परिणता २ । अहवा दो पयोगपरिणया, एगे मीसापरिणए ३ । अहवा दो पयोग१. परिणता, एगे वीससापरिणते ४ । अहवेगे मीसापरिणए, दो वीससापरिणता ५। अहवा दो मीससापरिणता, एगे वीससापरिणते ६। अहवेगे पयोगपरिणते, एगे मीसापरिणते, एगे वीससापरिणते ७। ८७. जदि पयोगपरिणता किं मणप्पयोगपरिणया? इप्पयोगपरिणता ? कायप्पयोगपरिणता ? गोयमा ! मणप्पयोगपरिणया वा० एवं एक्कगसंयोगो, १५ दुयसंयोगो तिषसंयोगो य भाणियव्यो। ८८. जदि मणप्पयोगपरिणता किं सच्चमणप्पयोगपरिणया ४ १ गोयमा ! सच्चमणप्पयोगपरिणया वा जाव असच्चामोसमणप्पयोगपरिणया वा ४ । अहवेगे सच्चमणप्पयोगपरिणए, दो मोसमणप्पयोगपरिणया एवं दुयसंयोगो, तियसंयोगो भाणियब्वो। एत्थ वि तहेव जाव अहवा एगे तंससंठाणपरिणए वा एगे चउरंससंठाणपरिणए वा एगे आययसंठाणपरिणए वा। [सु. ८९-९०. विविहभेय-पभेयविभागपुव्ययं चतुप्पभितिअणंतदव्याणं पयोग-मीस-वीससापरिणतत्तपरूवणा] ८९. चत्तारि भंते ! दव्वा किं पओगपरिणया ३१ गोयमा ! पयोगपरिणया वा, मीसापरिणया वा, वीससापरिणया वा। अहवेगे पओगपरिणए, २५ तिण्णि मीसापरिणया १ । अहवा एगे पओगपरिणए, तिण्णि वीससापरिणया २। अहवा दो पयोगपरिणया, दो मीसापरिणया ३। अहवा दो पयोगपरिणया, १. वयिप्प ला १॥ Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ८४-९१, १] ति-चतुष्पभिइदव्वाणं पयोगाइपरिणतत्तपरूवणाइ ३३३ दो वीससापरिणया ४ । अहवा तिणि पओगपरिणया, एगे मीससापरिणए ५। अहवा तिण्णि पओगपरिणया, एगे वीससापरिणए ६ । अहवा एगे मीससापरिणए, तिण्णि वीससापरिणया ७। अहवा दो मीसापरिणया, दो वीससापरिणया ८। अहवा तिणि मीसापरिणया, एगे वीससापरिणए ९। अहवेगे पओगपरिणए एगे मीसापरिणए, दो वीससापरिणया १; अहवेगे पयोगपरिणए, दो मीसापरिणया, ५ एगे वीससापरिणए २, अहवा दो पयोगपरिणया, एगे मीसापरिणए, एगे वीससापरिणए । ९०. जदि पयोगपरिणया कि मणप्पयोगपरिणया ३१ एवं एएणं कमेणं पंच छ सत्त जाव दस संखेज्जा असंखेजा अणंता य दवा भाणियव्वा । दुयासंजोएणं, तियासंजोगेणं जाव दससंजोएणं बारससंजोएणं उवजुंजिऊणं जत्थ जत्तिया संजोगा १. उद्वेति ते सव्वे भाणियव्वा । एए पुण जहा नवमसए पवेसणए भणीहामि तहा उवजुंजिऊण भाणियव्वा जाव असंखेजा। अणंता एवं चेव, नवरं एवं पदं अमहियं जाव अहवा अणंता परिमंडलसंठाणपरिणया जाव अणंता आययसंठाणपरिणया। [सु. ९१. पयोग-मीस-बीससापरिणताणं पोग्गलाणमप्पाबहुयं ] ९१. एएसि णं भंते ! पोग्गलाणं पयोगपरिणयाणं मीसापरिणयाणं १५ वीससापरिणयाण य कतरे कतरेहिंतो जाव विसेसाहिया वा १ गोयमा ! सव्वत्थोवा पोग्गला पयोगपरिणया, मीसापरिणया अणंतगुणा, वीससापरिणया अणंतगुणा । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। अट्ठमसयस्स पढमो उद्दसो समत्तो ॥ ८.१॥ [बीओ उद्देसो ‘आसीविसे'] [सु. १. आसीविसाणं भेयदुयपरूवणा] १. कतिविहा णं भंते ! आसीविसा पण्णत्ता, गोयमा ! दुविहा आसीविसा पन्नत्ता, तं जहा-जोतिआसीविसा य, कम्मआसीविसा य । १. “पवेसणए त्ति नवमशतकसत्कतृतीयोद्देशके गाङ्गेयाभिधानानगारकृतनरकादिगतिप्रवेशनविचारे" अव०॥ २. जातीआसी० ला १। “जात्या-जन्मनाशीविषा जात्याशीविषाः" अवृ०॥ ३."कर्मणा-क्रियया शापादिनोपघातकरणेन आशीविषाः कर्माशीविषाः" अवृ०॥ Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०८ उ०२ . [सु. २. जातिआसीविसाणं चउभेयपरूषणा] . २. जातिआसीविसा णं भंते ! कतिविहा पण्णता १ गोयमा ! चउविहा पण्णत्ता, तं जहा-विच्छुयजातिआसीविसे, मंडुक्कजातिआसीविसे, उरगजातिआसीविसे, मणुस्सजातिआसीविसे । [सु. ३-६. विच्छुयआईणं चउण्डं जातिआसीविसाणं विसयपरूषणा] ३. विच्छुयजातिआसीविसस्स णं भंते ! केवतिए विसए पण्णत्ते ? गोयमा ! पभू णं विच्छयजातिआसीविसे अद्धभरहप्पमाणमेत्तं बोदिं विसेणं विसपरिगयं विसट्ठमाणिं पकरेत्तए । विसए से विसट्टयाए, नो चेव णं संपत्तीए करेंसु वा, करेंति वा, करिस्संति वा १। ४. मंडुक्कजातिआसीविसपुच्छा। गोयमा ! पभू णं मंडुक्कजातिआसीविसे भरहप्पमाणमत्तं बोंदि विसेणं विसपरिगयं० । सेसं तं चेव, नो चेव जाव करेस्संति वा २। ५. एवं उरगजातिआसीविसस्स वि, नवरं जंबुद्दीवप्पमाणमेत्तं बोदिं विसेणं विसपरिगयं०। सेसं तं चेव, नो चेव जाव करेस्संति वा ३। १५ ६. मणुस्सजातिआसीविसस्स वि एवं चेव, नवरं समयखेत्तप्पमाणमेत्तं बोदि विसेणं विसपरिगयं० । सेसं तं चेव जाव करेस्संति वा ४ । [सु. ७-१९. तिरिक्खजोणिय-मणुस्स-देवाणं तिण्हं कम्मआसीविसाणं वित्थरओ परूवणा] ७. जदि कम्मआसीविसे किं नेरइयकम्मआसीविसे, तिरिक्खजोणिय२०. कम्मआसीविसे, मणुस्सकम्मआसीविसे, देवकम्मासीविसे ? गोयमा ! नो नेरइयकम्मासीविसे, तिरिक्खजोणियकम्मासीविसे वि, मणुस्सकम्मासीविसे वि, देवकम्मासीविसे वि। ८. जदि तिरिक्खजोणियकम्मासीविसे किं एगिंदियतिरिक्खजोणियकम्मासीविसे ? जाव पंचिंदियतिरिक्खिजोणियकम्मासीविसे ? गोयमा! नो १. "करेंसु त्ति अकार्पः, वृश्चिका इति गम्यते । इह चैकवचनप्रक्रमेऽपि बहुवचननिर्देशो वृश्चिकाशीविषाणां बहुत्वज्ञापनार्थम् , एवं कुर्वन्ति करिष्यन्त्यपि; त्रिकालनिर्देशश्वामीषां त्रैकालिकत्वज्ञापनार्थम्" अवृ०॥ Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जातिभसीविस-कम्मआसीविसाणं भेयाइपरूवणाइ एर्गिदियतिरिक्खजोणियकम्मासीविसे जाव नो चतुरिंदयतिरिक्खजोणियकम्मासीविसे, पंचिंदियतिरिक्खजोणिय कम्मासीविसे । ९. जदि पंचिंदियतिरिक्खजोणिय कम्मासीविसे किं सम्मुच्छिमपंचेंदियतिरिक्खजोणियकम्मासीविसे १ गब्भवक्कंतियपंचिंदियतिरिक्खजोणियकम्मासीविसे ? एवं जहा वेउव्वियसरीरस्स भेदो जाव पज्जत्तासंखेज्जवासाउय - ५ गब्भवक्कंतियपंचिदियतिरिक्खजोणियकम्मासीविसे, नो अपज्जत्तासंखेज्जवासाउय जाव कम्मासीविसे | १०. जदि मणुस्सकम्मासीविसे किं सम्मुच्छिममणुस्सकम्मासीविसे १ गब्भवक्कंतियमणुस्सकम्मासीविसे १ गोयमा ! णो सम्मुच्छिममणुस्सकम्मासीविसे, गग्भवक्कंतियमणुस्सकम्मासीविसे, एवं जहा वेउव्वियसरीरं जाव पंज्जत्तासंखेज्ज - वासाउयकम्मभूमगगब्भवक्कंतियमणूसकम्मासीविसे, नो अपज्जत्ता जाव कम्मासीविसे । १० सु० २-१५] ११. जदि देवकम्मासीविसे किं भवणवासीदेवकम्मासीविसे जाव वेमाणियदेवकम्मासीविसे ? गोयमा ! भवणवासिदेवकम्मासीविसे, वाणमंतरदेव०, जोतिसिय०, वेमाणियदेवकम्मासीविसे वि । १२. जइ भवणत्रासिदेवकम्मासीविसे किं असुरकुमारभवणवासिदेव- १५ कम्मासीविसे जाव थणियकुमार जात्र कम्मासीविसे ? गोयमा ! असुरकुमारभवणवासिदेवकम्मासीविसे वि जाव थणियकुमार जाव कम्मासीविसे वि । १३. [१] जइ असुरकुमार जाव कम्मासीविसे किं पत्तअसुरकुमारभवणवासिदेवकम्मासीविसे १ अपर्जत असुर कुमार भवणवासिंदेवकम्मासीविसे १ गोयमा ! नो पज्जैत्तअसुरकुमार जाव कम्मासीविसे, अपज्जैत्त असुरकुमारभवणवा - २० सिदेवकम्मासीविसे | [२] एवं जाव थणियकुमाराणं । १४. जदि वाणमंतर देवकम्मासीविसे किं प्रिसायवाणमंतर ० १ एवं सव्वेसि पि अपजत्तगाणं । १५. जोतिसियाणं सव्वेसिं अपज्जत्तगाणं । T -> ८८८ १. “पजत्तय + संखेज्ज' पज्जत्तअ + संखेज्ज = पज्जत्तासंखेज्ज" इति सन्धिप्रयोगेण 'पर्याप्त - संख्येवर्षायुष्क' इत्यर्थो ज्ञेयः ॥ २. ''पज्जत्तासंखेज्ज' पदवदत्र 'अपर्याप्तसंख्येय' इत्यर्थः ॥ ३. जत्तासु' ला १ ॥ ३३५ २५ Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३६ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ८ उ०२ १६. जदि वेमाणियदेवकम्मासीविसे किं कप्पोवगवेमाणियदेवकम्मासीविसे १ कप्पातीतवेमाणियदेवकम्मासीविसे १ गोयमा! कप्पोवगवेमाणियदेवकम्मासीविसे, नो कप्पातीतवेमाणियदेवकम्मासीविसे। १७. जति कप्पोवगवेमाणियदेवकम्मासीविसे किं सोधम्मकप्पोव० ५ जाव कम्मासीविसे जाव अच्चुयकप्पोवग जाव कम्मासीविसे १ गोयमा ! सोध म्मकप्पोवगवेमाणियदेवकम्मासीविसे वि जाव सहस्सारकप्पोवगवेमाणियदेवकम्मासीविसे वि, नो आणयकप्पोवग जाव नो अच्चुतकप्पोवगवेमाणियदेव० । १८. जदि सोहम्मकप्पोवग जाव कम्मासीविसे किं पजत्तसोधम्मकप्पोवगवेमाणिय० अपज्जत्तंगसोहम्मग० १ गोयमा ! नो पजत्तसोहम्मकप्पोवग१० वेमाणिय०, अपजत्तसोधम्मकप्पोवगवेमाणियदेवकम्मासीविसे। १९. एवं जाव नो पजत्तासहस्सारकप्पोवगवेमाणिय जाव कम्मासीविसे, अपजत्तसहस्सारकप्पोवग जाव कम्मासीविसे । [सु. २०-२१. छउमत्थस्स सव्वभाषजाणणाअघिसयाई केवलिणो य सव्वभावजाणणाविसयाई दस ठाणाई] २०. दस ठाणाई छउमत्थे सव्वभावेणं न जाणति न पासति, तं जहाधम्मत्थिकायं १ अधम्मत्थिकायं २ आगासत्थिकायं ३ जीवं असरीरपडिबद्धं ४ परमाणुपोग्गलं ५ सदं ६ गंधं ७ वातं ८ अयं जिणे भविस्सति वा ण पा भविस्सइ ९ अयं सव्वदुक्खाणं अंतं करेस्सति वा न वा करेस्सइ १० । २१. एयाणि चेव उप्पन्ननाण-दसणधरे अरहा जिणे केवली सव्वभावेणं २० जाणति पासति, तं जहा-धम्मत्थिकायं १ जाव करेस्सति वा न वा करेस्सति १०। [सु. २२-२३. पंचविहनाणभेयाइजाणणत्थं रायपसेणइयसुत्तापलोयणनिद्देसो] २२. कतिविहे णं भंते ! नाणे पण्णत्ते १ गोयमा ! पंचविहे नाणे पण्णत्ते, तं जहा—आभिणिबोहियनाणे सुयनाणे ओहिनाणे मणपज्जवनाणे केवलनाणे । २३. [१] से किं तं आभिणिबोहियनाणे १ आभिणिबोहियनाणे २५ चतुन्विहे पण्णते, तं जहा-उग्गहो ईहा अवाओ धारणा। १. सोधम्माक' ला १॥ २. जत्तासो' ला १॥ ३. जत्तासह ला १॥ Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३७ सु० १६-२९] नाण-अन्नाणाणं भेय-पभेयपरूवणाइ [२] एवं जहा रायप्पसेणइए णाणाणं भेदो तहेव इह वि भाणियव्वो जाव से तं केवलनाणे। [सु. २४-२८. अण्णाणाणं भेय-पभेयपरूषणा] २४. अण्णाणे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते १ गोयमा ! तिविहे पण्णत्ते, तं जहा—मइअन्नाणे सुयअन्नाणे विभंगनाणे । २५. से किं तं मइअण्णाणे १ मइअण्णाणे चउबिहे पण्णत्ते, तं जहाउग्गहो जाव धारणा। २६. [१] से किं तं उग्गहे ? उग्गहे दुविहे पण्णत्ते, तं जहाअत्थोग्गहे य वंजणोग्गहे य। [२] एवं जहेव आभिणिबोहियनाणं तहेव, नवरं एंगट्ठियवजं जाव १० नोइंदियधारणा, से तं धारणा । से तं मतिअण्णाणे। २७. से किं तं सुयअण्णाणे १ सुतअण्णाणे जं इमं अण्णाणिएहिं मिच्छदिहिएहिं जहा नंदीएं जाव चतारि वेदा संगोवंगा। से तं सुयअन्नाणे। २८. से किं तं विभंगनाणे ? विभंगनाणे अणेगविहे पण्णत्ते, तं जहागामसंठिए नगरसंठिए जाव संन्निवेससंठिए दीवसंठिए समुद्दसंठिए वाससंठिए १५ वासहरसंठिए पव्वयसंठिए रुक्खसंठिए थूभसंठिए हयसंठिए गयसंठिए नरसंठिए किन्नरसंठिए किंपुरिससंठिए महोरगसंठिते गंधव्वसंठिए उसमसंठिए पसु-सयविहग-वानरणाणासंठाणसंठिते पण्णत्ते। [सु. २९-३८. जीव-चउवीसदंडय-सिद्धेसु नाणि-अण्णाणिवत्तव्यया] २९. जीवा णं भंते ! किं नाणी, अन्नाणी १ गोयमा ! जीवा नाणी वि, २० अन्नाणी वि । जे नाणी ते अत्थेगतिया दुन्नाणी, अत्थेगतिया तिन्नाणी, अत्थेगतिया च उनाणी, अत्थेगतिया एगनाणी। जे दुन्नाणी ते आभिणिबोहियनाणी य १. दृश्यतां गुर्जरग्रन्थररन० प्रकाशिते राजपसेणइयसूत्रे पृ० ३०५, कण्डिका १६५ । “राजप्रश्नकृते द्वितीयोपाङ्गे" इति अवृ० । रायप्पसेणइजे गाणाणं ला १। अत्र नन्दीसूत्रानुसारिवाचनान्तरनिर्देशो वृत्तौ सूचितः॥ २. 'एकार्थिकरूपपर्यायशब्दवर्जम्' इति आशयः ॥ ३. दृश्यता श्रीमहावीरविद्या. 'नंदिसुत्तं अणुओगद्दाराई च' पृ. २९-७२ ॥ ४. °पसत-वि° ला १॥ ५. दुणाणी ला १॥ ६. दुयणाणी ला १॥ २२ Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३३८ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ८ उ०२ सुयनाणी य । जे तिन्नाणी ते आभिणिबोहियनाणी सुतनाणी ओहिनाणी, अहवा आभिणिबोहियणाणी सुतणाणी मणपजवनाणी। जे चउणाणी ते आभिणिबोहियणाणी सुतणाणी ओहिणाणी मणपजवणाणी। जे एगनाणी ते नियमा केवलनाणी । जे अण्णाणी ते अत्थेगतिया दुअण्णाणी, अत्थेगतिया तिअण्णाणी। जे दुअण्णाणी ते मइअण्णाणी य सुयअण्णाणी य । जे तिअण्णाणी ते मतिअण्णाणी सुयअण्णाणी विभंगनाणी। ३०. नेरइया णं भंते ! किं नाणी, अण्णाणी १ गोयमा ! नाणी वि अण्णाणी वि । जे नाणी ते नियमा तिन्नाणी, तं जहा-आभिणिबोहि० सुयनाणी ओहिनाणी । जे अण्णाणी ते अत्थेगतिया दुअण्णाणी, अत्भेगतिया तिअण्णाणी। एवं तिणि अण्णाणाणि भयणाए। ३१. [१] असुरकुमारा णं भंते किं नाणी अण्णाणी १ जहेव नेरइया तहेव तिण्णि नाणाणि नियमा, तिण्णि य अण्णाणाणि भयणाए। [२] एवं जाव थणियकुमारा। ३२. [१] पुढविकाइया णं भंते ! किं नणी अण्णाणी? गोयमा ! १५ नो नाणी, अण्णागी-मतिअण्णाणी य, सुतअण्णाणी य । [२] एवं जाव वणस्सइकाइया । ३३. [१] बेइंदियाणं पुच्छा। गोयमा ! णाणी वि, अण्णाणी वि। जे नाणी ते नियमा दुण्णाणी, तं जहा-आभिणिबोहियनाणी य सुयणाणी य । जे अण्णाणी ते नियमा दुअण्णाणी-आभिणिबोहियअण्णाणी य सुयअण्णाणी य। [२] एवं तेइंदिय-चउरिंदिया वि । ३४. पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं पुच्छा । गोयमा ! नाणी वि अण्णाणी वि। जे नाणी ते अत्थेगतिया दुण्णाणी, अत्थेगतिया तिन्नाणी। एवं तिण्णि नाणाणि तिण्णि अण्णाणाणि य भयणाए। ३५. मणुस्सा जहा जीवा तहेव पंच नाणाणि तिण्णि अण्णाणाणि २५ य भयणाए। १. तिणाणी ला १॥ २. अण्णाणी। जे अण्णाणी ते नियमा दुअण्णाणी-मतिम मु.॥ ३. नियम ला १॥ ४. °ण्णाणी-मतिअण्णाणी य सुय° ला १॥ ५. दुणाणी ला १॥ ६. तिणाणी ला १॥ ७. णाणाई ला १॥ ८. अण्णाणाई ला १॥ Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३०-४८] गइ-इंदियदाराइं पडुश्च नाणि-अन्नाणिपरूवणाइ ३६. वाणमंतरा जहा नेरइया । । ३७. जोतिसिय-वेमाणियाणं तिणि नाणा तिण्णि अन्नाणा नियमा। ३८. सिद्धा णं भंते ! पुच्छा । गोयमा ! णाणी, नो अण्णाणी। नियमा एगनाणी-केवलनाणी। [सु. ३९-१५९. गइआइवीसइदारेसु नाणि-अण्णाणिवत्तव्यया] [सु. ३९-४३. पढमं गइदारं पडुच्च नाणि-अन्नागिपरूवणा] ३९. निरयगतिया णं भंते ! जीवा किं नाणी, अण्णाणी १ गोयमा! नाणी वि, अण्णाणी वि । तिण्णि नाणाई नियमा, तिण्णि अन्नाणाई भयणाए । ४०. तिरियगतिया णं भंते! जीवा किं नाणी, अण्णाणी ? गोयमा ! दो नाणा, दो अन्नाणा नियमा। ४१. मणुस्सगतिया णं भंते! जीवा किं नाणी, अन्नाणी १ गोयमा ! तिण्णि नाणाई भयणाए, दो अण्णाणाई नियेमा । ४२. देवगतिया जहा निरयगतिया। ४३. सिद्धगतिया णं भंते ! • । जहा सिद्धा (सु. ३८)।१। [सु. ४४-४८. बिइयं इंदियदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूषणा] १५ ४४. सइंदिया णं भंते ! जीवा किं नाणी, अण्णाणी? गोयमा ! चत्तारि नाणाइं, तिण्णि अण्णाणाई भयणाए। ४५. एगिदिया णं भंते ! जीवा किं नाणी० १ जहा पुढविक्काइया । ४६. बेइंदिय-तेइंदिय-चतुरिंदियाणं दो नाणा, दो अण्णाणा नियमा। ४७. पंचिंदिया जहा सइंदिया। ४८. अणिदिया णं भंते ! जीवा किं नाणी० १ जहा सिद्धा (सु. ३८)।२। 1. णाणाई, तिण्णि अण्णाणाई णियमा ला १॥ २. नियम ला १ ॥ Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०८ उ०२ [सु. ४९-५२. तइयं कायदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा] ४९. सकाइया णं भंते ! जीवा किं नाणी अन्नाणी ? गोयमा ! पंच नाणाणि तिण्णि अन्नाणाइं भयणाए। ५०. पुढविकाइया जाव वणस्सइकाइया नो नाणी, अण्णाणी। नियमा ५ दुअण्णाणी; तं जहा–मतिअण्णाणी य सुयअण्णाणी य। ५१. तसकाइया जहा सकाइया (सु. ४९)। ५२. अकाइया णं भंते ! जीवा किं नाणी०१ जहा सिद्धा (सु. ३८)।३। [सु. ५३.५५. चउत्थं सुहुमदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा] ५३. सुहुमा णं भंते ! जीवा किं नाणी. १ जहा पुढविकाइया (सु.५०)। ५४. बादरा णं भंते ! जीवा किं नाणी० १ जहा सकाइया (सु. ४९)। ५५. नोसुहुमानोबादराणं भंते ! जीवा० १ जहा सिद्धा (सु. ३८)।४। [सु. ५६-७०. पंचमं पजत्तदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा] ५६. पजत्ता णं भंते ! जीवा किं नाणी० १ जहा सकाइया (सु. ४९)। ५७. पजत्ता णं भंते ! नेरतिया किं नाणी० ? तिण्णि नाणा, तिण्णि अण्णाणा नियमा। ५८. जहा नेरइया एवं जाव थणियकुमारा । ५९. पुढविकाइया जहा एगिदिया । एवं जाव चतुरिंदिया । ६०. पजत्ता णं भंते ! पंचिंदियतिरिक्खजोणिया किं नाणी, अण्णाणी ? तिण्णि नाणा, तिण्णि अण्णाणा भयणाए । ६१. मणुस्सा जहा सकाइया (सु. ४९)। ६२. वाणमंतर-जोइसिय-वेमाणिया जहा नेरइया (सु. ५७)। २० १. नाणा तिण्णि भण्णाणा भय ला १॥ Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३४१ सु० ४९-७५] काय-सुहुम-पजत्त-भवत्थदारेसु नाणि-अन्नाणिपरूवणा । ६३. अपजत्ता णं भंते ! जीवा किं नाणी २१ तिण्णि नाणा, तिण्णि अण्णाणा भयणाए। ६४. [१] अपजता णं भंते ! नेरतिया किं नाणी, अन्नाणी १ तिण्णि नाणा नियमा, तिण्णि अण्णाणा भयणाए । [२] एवं जाव थणियकुमारा । ६५. पुढविक्काइया जाव वणस्सतिकाइया जहा एगिदिया । ६६. [१] बेंदिया णं० पुच्छा । दो नाणा, दो अण्णाणा णियमा। [२] एवं जाव पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं । ६७. अपज्जत्तगा णं भंते ! मर्गुस्सा किं नाणी, अन्नाणी ? तिण्णि नाणाई भयणाए, दो अण्णाणाई नियमा। ६८. वाणमंतरा जहा नेरतिया (सु. ६४)। ६९. अपजतगा जोतिसिय-वेमाणिया णं० ? तिण्णि नाणा, तिन्नि अण्णाणा नियमा। ७०. नोपजत्तगनोअपज्जत्तगा णं भंते ! जीवा किं नाणी० १ जहा सिद्धा (सु. ३८)।५। [सु. ७१-७५. छटुं भवत्थदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा] ७१. निरयभवत्था णं भंते ! जीवा किं नाणी, अण्णाणी ? जहा निरयगतिया (सु. ३९)। ७२. तिरियभवत्था णं भंते ! जीवा किं नाणी, अण्णाणी ? तिण्णि नाणा, तिण्णि अण्णाणा भयणाए । ७३. मणुस्सभवत्था पं० १ जहा सकाइया (सु. ४९)। ७४. देवभवत्था णं भंते !० १ जहा निरयभवत्था (सु. ७१)। ७५. अभवत्था जहा सिद्धा (सु. ३८)।६।। १. णियम ला १॥ २. मणूसा ला १ ॥ ३. नियम ला १॥ ४. जत्ता जो ला १॥ Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३४२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं स० ८ उ०२ [सु. ७६-७८. सत्तमं भवसिद्धियदारं पडुच्च नाणि-अनागिपरूषणा] ७६. भवसिद्धिया णं भंते ! जीवा किं नाणी० १ जहा सकाइया (सु. ४९)। ७७. अभवसिद्धिया f० पुच्छा। गोयमा ! नो नाणी; अण्णाणी, तिण्णि ५ अण्णाणाई भयणाए। ७८. नोभवसिद्धियनोअभवसिद्धिया णं भंते! जीवा० १ जहा सिद्धा (सु. ३८)। ७॥ [सु. ७९-८१. अट्ठमं सनिदारं पडुच्च नाणि अन्नाणिपरूषणा] ... ७९. सण्णी णं० पुच्छा। जहा सइंदिया (सु. ४४)। ८०. अंसण्णी जहा बेइंदिया (सु. ४६)। ८१. नोसण्णीनोअसण्णी जहा सिद्धा (सु. ३८) [सु. ८२-११७. नवमं लद्धिदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूषणा] [सु. ८२-९०. दसविहलद्धिभेय-पभेयपरूषणा] ८२. कतिविहा णं भंते! लद्धी पण्णता? गोयमा! दसविहा लद्धी १५ पण्णत्ता, तं जहा-नाणलद्धी १ दंसणलद्धी २ चरित्तलद्धी ३ चरित्ताचरित्तलद्धी ४ दाणलद्धी ५ लाभलद्धी ६ भोगलद्धी ७ उवभोगलद्धी ८ वीरियलद्धी ९ इंदियलद्धी १०। ८३. णाणलद्धी णं भंते! कतिविहा पण्णत्ता १ गोयमा! पंचविहा पण्णत्ता, तं जहा-आभिणिबोहियणाणलद्धी जाव केवलणाणलद्धी। ८४. अण्णाणलद्धी णं भंते! कतिविहा पण्णता? गोयमा! तिविहा पण्णता, तं जहा-मइअण्णाणलद्धी सुतअण्णाणलद्धी विभंगनाणलद्धी। ८५. दसणलद्धीणं भंते ! कतिविहा पण्णता १ गोयमा ! तिविहा पण्णत्ता, तं जहा-सम्मइंसणलद्धी मिच्छादसणलद्धी सम्मामिच्छादसणलद्धी। ८६. चरित्तलद्धी णं भंते! कतिविहा पण्णत्ता? गोयमा! पंचविहा - १. अस्सण्णी ला १॥ Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ७६-९४] भवसिद्भिय-सन्नि-लद्धिदारेसु नाणि-अन्नाणिपरूवणा ३४३ पन्नता, तं जहा-सामाइयचरित्तलद्धी छेदोवट्ठावणियलद्धी परिहारविसुद्धलद्धी सुहुमसंपरागलद्धी अहक्खायचरित्तलद्धी । ८७. चरिताचरित्तलद्धी णं भंते ! कतिविहा पण्णत्ता १ गोयमा ! एगागारा पण्णत्ता। ८८. एवं जाव उवभोगलद्धी एगागारा पण्णत्ता । ८९. वीरियलद्धी णं भंते ! कतिविहा पण्णत्ता ? गोयमा ! तिविहा पण्णत्ता, तं जहा–बालवीरियलद्धी पंडियवीरियलद्धी बालपंडियवीरियलद्धी। ९०. इंदियलद्धी णं भंते ! कतिविहा पण्णत्ता १ गोयमा ! पंचविहा पण्णत्ता, तं जहा—सोतिंदियलद्धी जाव फासिंदियलद्धी । [सु. ९१-९९. नाण-अन्नाणलद्धिमंतजीयेसु नाणि-अन्नाणिपरूषणा] १० ९१. [१] नाणलद्धिया णं भंते ! जीवा किं नाणी, अण्णाणी ? गोयमा ! नाणी, नो अण्णाणी; अत्यंगतिया दुनाणी। एवं पंच नाणाइं भयणाए। [२] तस्स अलद्धीया णं भंते ! जीवा किं नाणी, अण्णाणी ? गोयमा ! नो नाणी, अण्णाणी; अत्यंगतिया दुअण्णाणी, तिण्णि अण्णाणाणि भयणाए । ..... ९२. [१] आभिणिबोहियणाणलद्धिया णं भंते ! जीवा किं नाणी, १५ अण्णाणी १ गोयमा! नाणी, नो अण्णाणी; अत्थेगतिया दुण्णाणी, चत्तारि नाणाइं भयणाए। [२] तस्स अलद्धिया णं भंते ! जीवा किं नाणी अण्णाणी १ गोयमा ! . नाणी वि, अण्णाणी वि । जे नाणी ते नियमा एगनाणी-केवलनाणी। जे अण्णाणी ते अत्थेगतिया दुअन्नाणी, तिण्णि अण्णाणाई भयणाए । . . २० ९३. [१] एवं सुयनाणलद्धीया वि। [२] तस्स अलद्धीया वि जहा आभिणिबोहियनाणस्स अलद्धीया । ९४. [१] ओहिनाणलद्धीया गं० पुच्छा। गोयमा ! नाणी, नो . अण्णाणी, अत्थेगतिया तिणाणी, ...अत्थेगतिया-चउनाणी। जे-तिणाणी ते १. अण्णाणा भ° ला १॥ २. नियम ला १॥ ३. यस्स नाणस्सऽलद्धीया ला १॥ Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०८ उ०२ आभिणिबोहियनाणी सुयनाणी ओहिनाणी । जे चउनाणी ते आभिणिवोहियनाणी सुतणाणी ओहिणाणी मणपज्जवनाणी । [२] तस्स अलद्धीया णं भंते ! जीवा किं नाणी० १ गोयमा ! नाणी वि, अण्णाणी वि । एवं ओहिनाणवजाइं चत्तारि नाणाई, तिष्णि अण्णाणाई भयणाए । ९५. [१] मणपज्जवनाणलद्धिया पं० पुन्छा । गोयमा ! णाणी, णो अण्णाणी । अत्थेगतिया तिणाणि, अत्थेगतिया चउनाणी । जे तिणाणी ते आभिणिबोहियनाणी सुतणाणी मणपज्जवणाणी। जे चउनाणी ते आभिणिबोहियनाणी सुयनाणी ओहिनाणी मणपज्जवनाणी। [२] तस्स अलद्धीया णं० पुच्छा । गोयमा ! णाणी वि, अण्णाणी वि, १. मणपज्जवणाणवज्जाइं चत्तारि णाणाई, तिण्णि अण्णाणाई भयणाए। ९६. [१] केवलनाणलद्धिया णं भंते ! जीवा किं नाणी, अन्नाणी ? गोयमा ! नाणी, नो अण्णाणी । नियमा एगणाणी-केवलनाणी । [२] तस्स अलद्धिया णं० पुच्छा । गोयमा ! नाणी वि, अण्णाणि वि। केवलनाणवज्जाइं चत्तारि णाणाई, तिण्णि अण्णाणाई भयणाए। ९७. [१] अण्णाणलद्धिया पं० पुच्छा। गोयमा ! नो नाणी, अण्णाणी; तिण्णि अण्णाणाई भयणाए। [२] तस्स अलद्धिया f० पुच्छा । गोयमा! नाणी, नो अण्णाणी । पंच नाणाइं भयणाए। ९८. जहा अण्णाणस्स लद्धिया अलद्धिया य भणिया एवं मइअण्णा२० णस्स, सुयअण्णाणस्स ये लद्धिया अलद्धिया य भाणियव्वा।। ९९. विभंगनाणलद्धियाणं तिण्णि अण्णाणाइं नियमा। तस्स अलद्धियाणं पंच नाणाई भयणाए । दो अण्णाणाई निर्यमा। [सु. १००-१०३. दंसणलद्धिमंतजीवेसु नाणि-अन्नाणिपरूषणा] १००. [१] दंसणलद्धिया णं भंते! जीवा किं नाणी, अण्णाणी ? २५ गोयमा ! नाणी वि, अण्णाणी वि। पंच नाणाई, तिण्णि अण्णाणाई भयणाए । १. नियम ला १॥२. मलद्धीयाणं केवलनाणवला १॥३. मलद्धीयाणं ला १॥४.स्सलद्धी अलद्धी य भणिया एवं मतिअला १॥५. यलद्धी मलद्धी य भाणि ला १॥६.णियम ला ॥ Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३४५ सु० ९५-१०७] लद्धिदारे नाणि-अन्नाणिपरूवणा [२] तस्स अलद्धिया णं भंते ! जीवा किं नाणी अन्नाणी ? गोयमा ! तस्स अलद्धिया नस्थि । १०१. [१] सम्मइंसणलौद्धियाणं पंच नाणाई भयणाए। [२] तस्स अलद्धियाणं तिण्णि अण्णाणाइं भयणाए। १०२. [१] मिच्छादसणलौद्धया णं भंते !० पुच्छा । तिण्णि ५ अण्णाणाई भयणाए। [२] तस्स अलद्धियाणं पंच नाणाई, तिण्णि य अण्णाणाई भयणाए । १०३. सम्मामिच्छादसणलद्धिया अलद्धिया य जहा मिच्छादसणलद्धी मलद्धी तहेव भाणियव्वं । [सु. १०४-१०६. चरित्तलद्धिमंतजीवेसु नाणि-अन्नाणिपरूवणा] १० १०४. [१] चरित्तलद्धिया णं भंते ! जीवा किं नाणी, अण्णाणी ? गोयमा ! पंच नाणाइं भयणाए। . [२] तस्स अलद्धियाणं मणपज्जवनाणवजाइं चत्तारि नाणाई, तिन्नि य अन्नाणाई भयणाए। १०५. [१] सामाइयचरित्तलद्धिया णं भंते ! जीवा किं नाणी, १५ अन्नाणी ? गोयमा ! नाणी, केवलवज्जाइं चत्तारि नाणाई भयणाए। [२] तस्स अलद्धियाणं पंच नाणाइं तिण्णि य अण्णाणाइं भयणाए । १०६. एवं जहा सामाइयचरित्तलद्धिया अलद्धिया य भणिया एवं जाव अहक्खायचरित्तलद्धिया अलद्धिया य भाणियव्वा, नवरं अहक्खायचरित्तलद्धियाणं पंच नाणाई भयणाए। २० [सु. १०७. चरित्ताचरित्तलद्धिमंतजीवेसु नाणि-अन्नाणिपरूषणा] - १०७. [१] चरित्ताचरित्तलद्धिया णं भंते ! जीवा किं नाणी, अण्णाणी? गोयमा! नाणी, नो अण्णाणी। अत्थेगतिया दुण्णाणी, अत्थेगतिया तिण्णाणी। १. अलद्धीया ला १॥ २. 'लद्धिया'स्थाने सर्वत्र प्रायः 'लद्धीया' इति ला १ प्रतौ ॥ ३. लद्धीयाणं तिण्णि ला १॥ Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०८ उ०२ जे दुन्नाणी ते आभिणिबोहियनाणी य, सुयनाणी य। जे तिन्नाणी ते आमि० सुतना० ओहिनाणी य। [२] तस्स अलद्धीयाण पंच नाणाई, तिण्णि अण्णाणाइं भयणाए । [सु. १०८-११२. दाण-लाभ-भोग-उपभोग-धीरियलद्धिमंतजीवेसु नाणि-अन्नाणिपरूवणा] १०८ [१] दाणलद्धियाणं पंच नाणाई, तिणि अण्णाणाई भयणाए । [२] तस्स अलद्धीया f० पुच्छा। गोयमा ! नाणी, नो अण्णाणी नियमा। एगनाणी-केवलनाणी। १०९. एवं जाव वीरियस्स लद्धी अलद्धी य भाणियव्वा । ११०. [१] बालवीरियलद्धियाणं तिण्णि नाणाई तिण्णि अण्णाणाई भयणाए। [२] तस्स अलद्धियाणं पंच नाणाइं भयणाए । १११ [१] पंडियवीरियलद्धियाणं पंच नाणाइं भयणाए । [२] तस्स अलद्धियाणं मणपज्जवनाणवन्जाई णाणाई, अण्णाणाणि तिण्णि १५ य भयणाए। ११२. [१] बालपंडियवीरियलद्धिया णं भंते ! जीवा० १ तिष्णि नाणाई भयणाए। [२] तस्स अलद्धियाणं पंच नाणाई, तिष्णि य अण्णाणाई भयणाए। [सु. ११३-११७. इंदियलद्धिमंतजीपेसु नाणि-अन्नाणिपरूवणा] २० ११३. [१] इंदियलद्धिया णं भंते ! जीवा किं नाणी, अण्णाणी ? गोयमा ! चत्तारि णाणाइं, तिण्णि य अन्नाणाइं भयणाए। [२] तस्स अलद्धिया णं० पुच्छा। गोयमा! नाणी, नो अण्णाणी नियमा। एगनाणी-केवलनाणी। ११४. [१] सोइंदियलद्धियाणं जहा इंदियलद्धिया (सु. ११३)। १. °ण्णाणी ? चत्तारि ला १॥ Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १०८-२३] लद्धि-उवगदारेसु नाणि अन्नाणिपरूवणा ३४७ [२] तस्स अलद्धिया णं० पुच्छा । गोयमा ! नाणी व अण्णाणी वि । जे नाणी ते अत्थेगतिया दुन्नाणी, अत्थेगतिया एगन्नाणी । जे दुन्नाणी आणि बोहियनाणी सुयनाणी । जे एगनाणी ते केवलनाणी । जे अण्णाणी ते नियमा दुअन्नाणी, तं जहा - मइअण्णाणी य, सुतअण्णाणी य । ११५. चक्खिदिय- घाणिंदियाणं लेद्धियाणं अलद्धियाण य जहेव ५ सोइंदियस्स (सु. ११४) । ११६. [१] जिभिदियलद्धियाणं चत्तारि णाणाई, तिण्णि य अण्णाणाणि भयणाए । [२] तस्स अलद्धिया णं० पुच्छा । गोयमा ! नाणी वि, अण्णाणी वि । जे नाणी ते नियमा एगनाणी - केवलनाणी । जे अण्णाणी ते नियमा दुअन्नाणी, १० तं जहा - मइअण्णाणी य, सुतअन्नाणी य । ११७. फासिंदियलेद्धियाणं अलद्धियाणं जहा इंदियलद्धिया य अलद्धिया य (सु. ११३) । ९ । [सु. ११८-१३०. दसमं उचओगदारं पडुच्च नाणि अन्नाणिपरूवणा] ११८. सागारोवयुत्ता णं भंते! जीवा किं नाणी, अण्णाणी ? पंच १५ नाणाई, तिणि अण्णाणाई भयणाए । ११९. आभिणिबोहियनाणसाकारोवयुत्ता णं भंते ! • १ चत्तारि णाणाई भयणाए । [?]) १२०. एवं सुतनाणसागारोवउत्ता वि । १२१. ओहिनाणसागारोवउत्ता जहा ओहिनाणलद्धिया (सु. ९४ १२२. मणपज्जवनाणसागारोवजुत्ता जहा मणपज्जवनाणलद्धिया (सु. ९५ [१])। १२३. केवलनाणसागारोवजुत्ता जहा केवलनाणलार्द्धया (सु. ९६ [१] ) । १. लदी अलद्धी य जहेव ला १ ॥ २. 'लद्वीया अलद्धीया य जहा ला १ ॥ २० २५ Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३४८ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०८ उ०२ १२४. मइअण्णाणसागारोवयुत्ताणं तिण्णि अण्णाणाई भयणाए। १२५. एवं सुतअण्णाणसागारोवयुत्ता वि । १२६. विभंगनाणसागारोवजुत्ताणं तिण्णि अण्णाणाई नियमा। १२७. अणागारोवयुत्ता णं भंते ! जीवा किं नाणी, अण्णाणी ? पंच ५ नाणाई, तिण्णि अण्णाणाई भयणाए। १२८. एवं चक्खुदंसण-अचक्खुदंसणअणागारोवजुत्ता वि, नवरं चत्तारि णाणाई, तिण्णि अण्णाणाई भयणाए। १२९. ओहिदंसणअणागारोवजुत्ता गं० पुच्छा। गोयमा ! नाणी वि अण्णाणी वि। जे नाणी ते अत्थेगतिया तिन्नाणी, अत्यंगतिया चउनाणी। जे तिन्नाणी ते आभिणियोहिय० सुतनाणी ओहिनाणी। जे चउणाणी ते आभिणिबोहियनाणी जाव मणपजवनाणी। जे अन्नाणी ते नियमा तिअण्णाणी, तं जहामइअण्णाणी सुतअण्णाणी विभंगनाणी । १३०. केवलदंसणअणागारोवजुत्ता जहा केवलनाणलद्धिया (सु. ९६ [१])।१०। १५ [सु. १३१-१३३. एगारसं जोगदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूषणा] १३१. सजोगी णं भंते ! जीवा किं नाणी० १ जहा सकाइया (सु. ४९) १३२. एवं मणजोगी, वइजोगी कायजोगी वि। १३३. अजोगी जहा सिद्धा (सु. ३८)।११। [सु. १३४-१३७. बारसमं लेस्सादारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूषणा] २० १३४. सलेस्सा णं भंते !.० १ जहा सकाइया (सु. ४९)। १३५. [१] कण्हलेस्सा णं भंते ! ० १ जहा सइंदिया। (सु. ४४)। [२] एवं जाव पम्हलेसा । १३६. सुक्कलेस्सा जहा सलेस्सा (सु. १३४) । १३७. अलेस्सा जहा सिद्धा (सु. ३८)। १२ । Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १२४-४४] जोगाईसु छसु दारेसु नाणि अन्नाणिपरूवणा ३४९ [सु. १३८-१३९. तेरसमं कसायदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूषणा] १३८. [१] सकसाई णं भंते ! ० १ जहा सइंदिया (सु. ४४)। [२] एवं जाव लोहकसाई । १३९. अकसाई णं भंते ! किं णाणी० १ पंच नाणाई भयणाए । १३ । [सु. १४०-१४१. चोद्दसमं वेददारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा] १४०. [१] सवेदगा णं भंते ! ० १ जहा सइंदिया (सु. ४४)। [२] एवं इस्थिवेदगा वि। एवं पुरिसवेयगा। एवं नपुंसकवे० । १४१. अवेदगा जहा अकसाई (सु. १३९) । १४ । [सु. १४२-१४३. पनरसमं आहारदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा] १४२. आहारगा णं भंते! जीवा० १ जहा सकसाई (सु. १३८), नवरं ,. केवलनाणं पि। १४३. अणाहारगाणं भंते ! जीवा किं नाणी, अण्णाणी १ मणपज्जवनाणवजाइं नाणाई, अन्नाणाणि यं तिष्णि भयणाए । १५। [सु. १४४-१५१. सोलसमं विसयदारं-नाण-अन्नाणविसयपरूषणा] १४४. आभिणिबोहियनाणस्स णं भंते ! केवतिए विसए पण्णत्ते १ गोयमा! १५ से समासतो चउविहे पण्णते, तं जहा-दव्वतो खेत्ततो कालतो भावतो। दव्वतो णं आभिणिबोहियनाणी आदेसेणं सव्वदव्वाई जाणति पासति । खेत्ततो आभिणिबोहियणाणी आदेसेणं सव्वं खेत्तं जाणति पासति । एवं कालतो वि । एवं भावओ वि। १. य भय° ला १॥ २. अत्र ज्ञानानां 'विषयः कियान्' इत्येवंरूपा या चर्चा निरूपिता सा सर्वा महावीरवि० प्र० नन्दिसूत्रे तत्तज्ज्ञाननिरूपणप्रसङ्गेऽपि समायाति ॥ ३. अत्र प्रयुक्तस्यास्य 'आदेश'शब्दस्य व्याख्या वृत्तौ अवश्यं विलोकनीया ॥ ४. अत्र मूलपाठे 'दव्वतो णं आभिणिबोहियनाणी आदेसेणं सव्वदव्वाई जाणति पासति' । एवमेव 'खेत्ततो आदेसेणं सव्ववेत्तं जाणति पासति' तथैव ‘एवं कालतो वि, एवं भावओ वि' इत्यादि प्ररूपितम् । अत्र वृत्तिकाराः सूचयन्ति यत् “इदं च सूत्रं नन्द्याम् (महा० प्र० नन्दिसूत्रे पृ. २६ स० ५९) इहैव [च] वाचनान्तरे 'न पासइ' त्ति पाठान्तरेण अधीतम्" अवृ०॥ Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ८ उ०२ १४५. सुतनाणस्स णं भंते ! केवतिए विसए पण्णत्ते १ गोयमा ! से समासओ चतुविहे पण्णत्ते, तं जहा-व्वतो खेत्ततो कालतो भावतो। व्वतो णं सुतनाणी उवयुत्ते सव्वदव्वाइं जाणति पासति । एवं खेत्ततो वि, कालतो वि । भावतो णं सुयनाणी उवजुत्ते सव्वभावे जाणति पासंति । १४६. ओहिनाणस्स णं भंते ! केवतिए विसए पण्णत्ते १ गोयमा ! से समासओ चतुविहे पण्णत्ते, तं जहा-दबतो खेत्ततो कालतो भावतो। दव्वतो णं ओहिनाणी रूविदव्वाइं जाणति पासति जहा नंदीए जाव भावतो।। १४७. मणपज्जवनाणस्स णं भंते ! केवतिए विसए पण्णत्ते १ गोयमा ! से समासओ चउव्विहे पण्णते, तं जहा-दव्यतो खेत्ततो कालतो भावतो। १० दव्वतो णं उज्जुमती अणंते अणंतपदेसिए जहा नंदीए जाव भावओ। १४८. केवलनाणस्स णं भंते ! केवतिए विसए पण्णत्ते १ गोयमा ! से समासओ चतुबिहे पण्णत्ते, तं जहा—दव्वतो खेततो कालतो भावतो । व्वतो णं केवलनाणी सव्वदव्वाइं जाणति पासति । एवं जाव भावओ। १४९. मइअन्नाणस्स णं भंते ! केवतिए विसए पन्नते १ गोयमा ! से समासतो चतुविहे पण्णत्ते, तं जहा—दव्वतो खेत्ततो कालओ भावतो। दव्वतो णं मइअन्नाणी मइअन्नाणपरिगताई दव्वाइं जाणति पासति । एवं जाव भावतो मइअन्नाणी मइअन्नाणपरिगते भावे जाणति पासति । १५०. सुतअन्नाणस्स णं भंते ! केवतिए विसए पण्णते ? गोयमा ! से समासतो चउविहे पण्णते, तं जहा—दव्वतो खेत्ततो कालतो भावतो। दव्वतो २० णं सुयअन्नाणी सुतअन्नाणपरिगयाइं दव्वाइं आघवेति पण्णवेति परूवेई। एवं खेत्ततो कालतो । भावतो णं सुयअन्नाणी सुतअन्नाणपरिगते भावे आघवेति तं चेव । १५१. विभंगणाणस्स णं भंते ! केवतिए विसए पण्णते १ गोयमा ! से समासतो चतुविहे पण्णत्ते, तं जहा-दव्वतो खेततो कालतो भावतो। दव्वतो णं १. “पश्यति च श्रुतानुवर्तिना मानसेन अचक्षुर्दर्शनेन। ...वृद्धैः पुनः ‘पश्यति' इत्यत्र इदमुक्तम्ननु पश्यति इति कथम् ? कथं च न, सकलगोचरदर्शनायोगात् । अत्र उच्यते, प्रज्ञापनायाम् (महावीरवि० प्र० पृ. ४१०-त्रिंशत्तमं पदम्) श्रुतज्ञानपश्यत्तायाः प्रतिपादितत्त्वात् अनुत्तरविमानादीनां च आलेख्यकरणात्" इत्यादि अवृ० ॥ २. “वाचनान्तरे पुनः इदमधिकमवलोक्यते-दंसेति, निदंसेति, उवदंसेति त्ति" अवृ०॥ Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १४५-५७] कालाईसु चउसु दारेसु नाणि-अन्नाणिपरूवणा विभंगनाणी विभंगणाणपरिगयाइं दवाइं जाणति पासति। एवं जाव भावतो गं विभंगनाणी विभंगनाणपरिगए भावे जाणति पासति ।१६।। [सु. १५२-१५३. सत्तरसमं कालदारं पडुच्च नाणि-अन्नाणिपरूवणा] १५२. णाणी णं भंते! ' णाणि 'त्ति कालतो केवच्चिरं होति १ गोयमा! नाणी दुविहे पण्णत्ते, तं जहा-सादीए वा अपज्जवसिते, सादीए वा सपज्जवसिए। ५ तत्थ णं जे से सादीए सपज्जवसिए से जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं छावडिं सागरोवमाइं सातिरेगाई। १५३. आभिणिबोहियणाणी णं भंते! आभिणिबोहियणाणि ति०१। एवं नाणी, आभिणिबोहियनाणी जाव केवलनाणी, अन्नाणी, मइअन्नाणी, सुतअन्नाणी, विभंगनाणी; एएसिं दसण्ह वि संचिट्ठणा जहा कायठितीए ।१७। १० [सु. १५४. अट्ठारसमअंतरदारपत्तव्ययाजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तावलोयणनिद्देसो] १५४. अंतरं सव्वं जहा जीवाभिगमे । १८ । [सु. १५५. एगूषीसइमअप्पबहुत्तदारपत्तव्ययाजाणणत्थं पनवणासुत्तापलोयणनिदेसो] १५५. अप्पाबहुगाणि तिण्णि जहा बहुवत्तव्वताए । १९ । [सु. १५६-१५९. पीसइमं पजादारं-नाण-अन्नाणपजवपरूषणा] १५६. केवतिया णं भंते ! आभिणिबोदियणाणपन्जवा पण्णत्ता १ गोयमा ! अणंता आभिणिबोहियणाणपजवा पण्णता । १५७. [१] केवतिया णं भंते ! सुतनाणपजवा पण्णत्ता १ एवं चेव । २० [२] एवं जाव केवलनाणस्स।। १. विभंग' ला १ ॥२. एतेसिं अटण्ह वि ला १॥ ३. महावीरवि० प्र० प्रज्ञापनासूत्रे अष्टादशतमं कायस्थितिपदमत्र द्रष्टव्यम्, पृ० ३०४-३१७, सू० १२५९-१३९८ । अत्र तु पृ० ३१२, सू० १३४६-१३५३ द्रष्टव्यम् ॥ ४. अंतरं जहा सव्वं जीवा ला १। श्रीजीवाजीवाभिगमसूत्रे अन्तरदर्शकः पाठः पृ० ४५५ प्रथमपार्श्वे सूत्र २६३, आगमोदय० प्र०॥ ५. महावीरवि० प्र० प्रज्ञापनासूत्रे तृतीयं बहुवत्तव्वपदमत्र द्रष्टव्यम् पृ० ८१-१११, सू० २१२-३३४ ॥ Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३५२ १५ विवाहपण्णत्तिसुतं १५८. एवं मतिअन्नाणस्स सुतअन्नाणस्स । १५९. केवतिया णं भंते! विभंगनाणपज्जवा पण्णत्ता गोयमा ! अणंता विभंगनाणपज्जवा पण्णत्ता । २० । २० १६०. एतेसि णं भंते ! आभिणिबोहियनाणपज्जवाणं सुयनाणपज्जवाणं ओहिनाणपज्जवाणं मणपज्जवनाणपज्जवाणं केवलनाणपज्जवाण य कतरे कतरेहिंतो जाव विसेसाहिया वा ? गोयमा ! सव्वत्थोवा मणपज्जवनाणपज्जवा, ओहिनाणपज्जवा अनंतगुणा, सुतनाणपज्जवा अणंतगुणा, आभिणिबोहियनाणपज्जवा अनंतगुणा, १० केवलनाणपज्जवा अणंतगुणा । [सु. १६० - १६२. नाणपजवाणं अन्नाणपञ्जवाणं नाणऽन्नाणपज्जवाणं च अप्पाबहुयं ] [स० ८ उ० २-३ १६१. एएसि णं भंते! मइअन्नाणपज्जवाणं सुतअन्नाणपज्जवाणं विभंगनाणपज्जवाण य कतरे कतरेहिंतो जाव विसेसाहिया वा ? गोयमा ! सव्वत्थोवा विभंगनाणपज्जवा, सुतअन्नाणपज्जवा अणंतगुणा, मतिअन्नाणपज्जवा अनंतगुणा । १६२. एएसि णं भंते ! आभिणित्रोहियणाणपज्जवाणं जाव केवलनाणपज्जवाणं मइअन्नाणपज्जवाणं सुयअन्नाणपज्जवाणं विभंगनाणपज्जवाण य कतरे कतरेहिंतो जाव विसेसाहिया वा १ गोयमा ! सव्वत्थोवा मणपज्जवनाणपज्जवा, विभंगनाणपज्जवा अणंतगुणा, ओहिणाणपज्जवा अणंतगुणा, सुतअन्नाणपज्जवा अणंतगुणा, सुतनाणपज्जवा विसेसाहिया, मइअन्नाणपज्जवा अनंतगुणा, आभिणिबोहियनाणपज्जवा विसेसाहिया, केवलनाणपज्जवा अनंतगुणा । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति० । अट्टमस्स यस्स बितिओ उद्देसो ॥ ८-२ ॥ [ततिओ उद्देसो 'रुक्ख '] [सु. १-५ रुक्खभेय - पभेयाइपरूवणा ] १. कतिविहा णं भंते! रुक्खा पण्णत्ता ? गोयमा ! तिविहा रुक्खा २५ पण्णत्ता, तं जहा - संखेज्जजीविया असंखेज्जजीविया अनंतजीविया । १. रुक्खा ? गोयमा ! ला १ ॥ Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १५८-६२,१-६]कुम्माइपाणीगं छिन्नभागंतरे जीवपदेसत्ताइ २. से किं तं संखेजजीविया ? संखेजजीविया अणेगविहा पण्णता, तं जहा-ताले तमाले तकलि तेतलि जहा पंण्णवणाए जाव नालिएरी, जे यावन्ने तहप्पगारा । से तं संखेजजीविया। ३. से किं तं असंखेजजीविया ? असंखेजजीविया दुविहा पण्णत्ता, तं जहा-ऐगट्ठिया य बहुबीयगा य। ४. से किं तं एगठिया ? एगट्ठिया अणेगविहा पण्णत्ता, तं जहानिबंबजंबु एवं जहा पंण्णवणापए जाव फला बहुबीयगा। से तं बहुबीयगा। से तं असंखेजजीविया। ५. से किं तं अणंतजीविया ? अणंतजीविया अणेगविहा पण्णत्ता, तं जहा–आलुए मूलए सिंगबेरे एवं जहा सत्तमसए (स० ७ उ० ३ सु० ५) १० जाँव सीउंढी मुसुंढी, जे यावन्ने तहप्पकारा। से तं अणंतजीविया। [सु. ६. कुम्माइपाणीणं छिन्नभागंतरे जीवपदेसत्तं, छिन्नभागंतर जीवपदेसेसु सत्थसंकमाभावो य] ६. [१] अह भंते ! कुम्मे कुम्मावलिया, गोहे गोहावलिया, गोणे गोणावलिया, मणुस्से मण्णुस्सावलिया, महिसे महिसावलिया, एएसि णं दुहा वा तिहा १५ वा संखेनहा वा छिन्नाणं जे अंतरा ते वि णं तेहिं जीवपदेसेहिं फुडा? हंता, फुडा। [२] पुरिसे णं भंते ! ते अंतरे हत्थेण वा पादेण वा अंगुलियाए वा, सलागाए वा कट्टेण वा कलिंचेण वा आमुसमाणे वा सम्मुसमाणे वा आलिहमाणे वा विलिहमाणे वा अन्नयरेण वा तिक्खेणं सत्थजातेणं आच्छिदेमाणे वा विच्छिदेमाणे वा, अगणिकाएणं वा समोडहमाणे तेसिं जीवपदेसाणं किंचि २० आंबाहं वा वांबाहं वा उप्पायइ ? छविच्छेदं वा करेइ १ णो इणढे समढे, नो खलु तत्थ सत्थं संकमति । १. महावीरविद्या० प्र० प्रज्ञापनासूत्रे प्रथमपदे पृ० २०, सूत्र ४७ गाथा ३७-३८॥ २. एगट्ठीया ला १॥ ३. महावीरविद्या० प्र० प्रज्ञापनासूत्रे प्रथमपदे पृ० ११, सूत्र ४० गाथा १३-१४-१५॥ ४. जाव सीउण्ही मु° ला । जाव सीउण्हे सिउंढी मु मु० ॥ ५. “जे अंतर त्ति यान्यन्तरालानि" अवृ० । मुद्रितवृत्तौ त्वत्र पाठे 'जं अंतरन्ति' इत्यस्ति ॥ ६. ते (जं अंतरं) ते अंतरे मु०॥ ७. " ते अंतरे त्ति तान्यन्तराणि" अवृ० ॥ ८. “आबाहं ति ईषद्बाधाम्" अवृ०॥ १. "वाबाहं ति व्याबाधा-प्रकृष्टपीडाम्" अवृ०॥ २३ Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पियाहपण्यत्तिसुत स० ८ उ० ३-५ [सु. ७-८. रयणप्पभाइपुढषीणं चरमाचरमपरूषणत्थं पनवणासुत्तापलोयणनिद्देसो] ७. कति णं भंते ! पुढवीओ पण्णत्ताओ ? गोयमा ! अट्ठ पुढवीओ पन्नत्ताओ, तं जहा~रयणप्पभा जाव अहेसत्तमा पुढवी, ईसिपब्भा। । ८. इमा णं भंते ! रयणप्पभापुढवी किं चरिमा, अचरिमा १ चरिमपदं निरवसेसं भाणियव्वं जाव वेमाणिया णं भंते ! फासचरिमेणं किं चरिमा अचरिमा ? गोयमा ! चरिमा वि अचरिमा वि। सेवं भंते ! सेवं भंते ति भगवं गोतमे० । ॥ ८.३॥ [चउत्थो उद्देसो 'किरिया'] [सु. १. चउत्थुद्देसगस्स उवुग्घाओ] १. रायगिहे जाव एवं वदासि[सु. २. किरियाभेयाइपरूवणत्थं पनवणासुत्तापलोयणनिदेसो] २. कति णं भंते ! किरियाओ पण्णत्ताओ ? गोयमा ! पंच किरियाओ १५ पण्णताओ, तं जहा-काइया अहिगरणिया, एवं किरियापदं निरवसेसं भाणियत्वं जाव मायावत्तियाओ किरियाओ विसेसाहियाओ। सेवं भंते ! सेवं भंते ति भगवं गोयमे । ॥८.४॥ [पंचमो उद्देसो 'आजीव'] ... [सु. १. पंचमुद्देसगस्स उवुग्धाओ] १. रायगिहे जाव एवं वदासि २० १. °मा ईसि ला १॥ २. महावीरविद्या० प्र० प्रज्ञापनासूत्रे चरिमपदं दशमम्, पृ. १९३२०८, सूत्र ७७४-८२९ ॥ ३. एतत् किरियापदं प्रज्ञापनासूत्रे द्वाविंशतितमम्-महावीरविद्या. प्र० प्रज्ञापनासूत्रे पृ० ३५०-३६२, सूत्र १५६७-१६६३ ॥ Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०७-८, १-२, १-४] आजीवियपरूवणार भगवओ सहेउयाऽणुमती ३५५ [सु. २-५. आजीषियकहियनिग्गंथसंबंधिपरूवणाए भगवओ सहेउया अणुमती] [सु. २-३. कयसामाझ्यस्स समणोवासयस्स सकीयभंडेसु अपरिग्णातत्तं] २. आजीविया णं भंते ! थेरे भगवंते एवं वदासि-- समणोवासगस्स णं भंते ! सामाइयकडस्स समणोवस्सए अच्छमाणस्स केइ ५ भंडे अवहरेजा, से णं भंते ! तं भंडं अणुगवेसमाणे किं संभंडं अणुगवेसति ? पैरायगं भंडं अणुगवेसइ १ गोयमा ! सभंडं अणुगवेसति नो पैरायगं भंडं अणुगवेसेति । ३. [१] तस्स णं भंते ! तेहिं सीलव्वत-गुण-वेरमण-पच्चक्खाणपोसहोववासेहिं से भंडे अमंडे भवति १ हंता, भवति । [२] से केणं खाँइ णं अटेणं भंते ! एवं वुच्चति ‘सभंडं अणुगवेसइ १. नो परायगं मंडं अणुगवेसइ' १ गोयमा ! तस्स णं एवं भवति–णो मे हिरण्णे, नो मे सुवण्णे, नो मे कंसे, नो मे दूसे, नो मे विउलधण-कणग-रयण-मणिमोतिय-संख-सिल-प्पवाल-रत्तरयणमादीए संतसारसावदेज्जे, ममत्तभावे पुण से अंपरिणाते भवति, से तेणटेणं गोयमा ! एवं बुच्चइ-'संभंडं अणुगवेसइ नो परायगं भंडं अणुगवेसइ। [सु. ४-५. कयसामाइयरस समणोषासयस्स सकीयभजाए पेज्जबंधणावोच्छिन्नत्तं] ४. समणोवासगस्स णं भंते ! सामाइयकडस्स समणोवस्सए अच्छमाणस्स १. “आजीविकाः गोशालकशिष्याः" अवृ०॥ २. “सामाइयकडस्स त्ति कृतसामायिकस्य" अवृ०॥ ३. “सभंडं ति स्वकीयभाण्डम्" अवृ०, अत्र ‘स्वकीयं भाण्डम्' इति मुद्रितवृत्तौ। सयं भंडं मु०॥ ४. परातला ॥ ५. “शीलव्रतानि-अणुव्रतानि। गुणा:-गुणव्रतानि । विरमणानि-रागादिविरतयः। प्रत्याख्यानं-नमस्कारसहितादि। पौषधोपवासः-पर्वदिनोपवसनम् । तत एषां द्वन्द्वः" अवृ०॥ ६. "खाइ णं ति पुनः" अवृ०॥ ७. सयं भंडं मु०॥ ८. "एवं भवइ त्ति एवम्भूतो मनःपरिणामो भवति" अवृ०॥ ९. “धनं-गणिमादि गवादि वा। कनकं प्रतीतम् । रत्नानि-कर्केतनादीनि। मणयः-चन्द्रकान्तादयः, मौक्तिकानि शङ्खाश्च प्रतीताः। शिलाप्रवालानि-विद्रुमाणि; अथवा शिला-मुक्ताशिलाद्याः, प्रवालानि-विद्रुमाणि। रक्तरत्नानिपद्मरागादीनि । संत त्ति विद्यमानम् , सार त्ति प्रधानम् , सावदेन त्ति स्वापतेयं-द्रव्यम्" अवृ०॥ १०. "अपरिज्ञातः-अप्रत्याख्यातो भवति, अनुमतेरप्रत्याख्यातत्वात् , ममत्वभावस्य चानुमति. रूपत्वात्" अवृ०॥ ११. परावगं ला १॥ Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... वियाहपण्णत्तिसुतं [स० ८ उ०५ केई जायं चरेज्जा, से णं भंते ! किं जायं चरइ, अजायं चरइ १ गोयमा ! जायं चरइ, नो अजायं चरइ। ५ [१] तस्स णं भंते ! तेहिं सीलव्वय-गुण-वेरमण-पच्चक्खाण-पोसहोववासेहि सा जाया अजाया भवइ ? इंता, भवइ। [२] से केणं खाइ णं अटेणं भंते ! एवं वुच्चइ० 'जायं चरइ, नो अजायं चरइ' १ गोयमा ! तस्स णं एवं भवइ-णो मे माता, णो मे पिता, णो मे भाया, णो मे भगिणी, णो मे भज्जा, णो मे पुत्ता, णो मे धूता, नो मे सुण्हा, पेजबंधणे पुण से अव्वोच्छिन्ने भवइ, से तेणटेणं गोयमा ! जाव नो अजायं चरइ। [सु. ६-८. पच्चाइक्खमाणस्स समणोपासयस्स तीत-पडुप्पन्न-अणागयथूलगपाणाइवायाइ पडुच्च पडिकमण-संवरण-पञ्चक्खाणरूवा वित्थरओ तिविह-तिविहाइभंगपरूवणा] ६. [१] सैमणोवासगस्स णं भंते ! पुव्वामेव थूलए पाणातिवाते अपच्चक्खाए भवइ, से णं भंते ! पच्छा पञ्चाइक्खमाणे किं करेति १ गोयमा ! तीतं १५ पडिक्कमति, पडुप्पन्नं संवरेति, अणागतं पञ्चक्खाति । ... [२] तीतं पडिक्कममाणे किं 'तिविहं तिविहेणं पडिक्कमति १, तिविहं दुविहेणं पडिक्कमति २, तिविहं एगविहेणं पडिक्कमति ३, दुविहं तिविहेणं पडिक्कमति ४, दुविहं दुविहेणं पडिक्कमति ५, दुविहं एंगविहेणं पडिक्कमति ६, एक्कविहं तिविहेणं पडिक्कमति ७, एक्कविहं दुविहेणं पडिक्कमति ८, एक्कविहं एगविहेणं पडिक्कमति ९ १ गोयमा ! तिविहं वा तिविहेणं पडिक्कमति, तिविहं वा दुविहेणं पडिक्कमति तं चेव जाव एक्कविहं वा एक्कविहेणं पडिक्कमति । १. " केइ जायं चरेज त्ति कश्चिद् उपपतिरित्यर्थः, जायां-भार्या चरेत्-सेवेत" भवृ०॥ २. "पेजबंधणे ति प्रेमैव-त्तिप्रीतिरेव बन्धनम् प्रेमबन्धनम् , तत् पुनः ‘से' तस्य श्राद्धस्याव्यवच्छिन्नं भवति, अनुमतेरप्रत्याख्यातत्वात् , प्रेमानुबन्धस्य चानुमतिरूपत्वादिति" अवृ०॥ ३. "तृतीयार्थत्वात् षष्ठयाः श्रमणोपासकेनेत्यर्थः, सम्बन्धमात्रविवक्षया वा षष्ठीयम्" अवृ०॥ ४. “ वाचनान्तरे तु 'अपच्चक्खाए' इत्यस्य स्थाने 'पच्चक्खाए' त्ति दृश्यते। ‘पञ्चाइक्खमाणे' इत्यस्य च स्थाने 'पच्चक्खावेमाणे' त्ति दृश्यते" अवृ०॥ ५. “त्रिविधं-त्रिप्रकारम् करण-कारणअनुमतिभेदात् प्राणातिपातयोगमिति गम्यते। त्रिविधेन मनो-वचन-कायलक्षणेन करणेन" अधृ०॥ ६. एकवि ला १॥ Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०५-६] समणोवासयस्स पाणाइवाइपडिक्कमणाइभंगपरूवणा ३५७ तिविहं वा तिविहेणं पडिक्कममाणे न करेति, न कारवेति, करेंतं णाणुजाणति, मणसा वयसा कायसा १ । तिविहं दुविहेणं पडिक्कममाणे न करेति, न कारवेति, करेंतं नाणुजाणति, मणसा वयसा २, अहवा न करेति, न कारवेति, करेंतं नाणुजाणति, मणसा कायसा ३; अहवा न करेइ, न कारवेति, करेंतं णाणुजाणति, वयसा कायसा ४ । तिविहं एंगविहेणं पडिक्कममाणे न करेति, न कारवेति, करेंतं ५ णाणुजाणति, मणसा ५, अहवा न करेइ, ण कारवेति, करेंतं गाणुजाणति, वयसा ६, अहवा न करेति, न कारवेति, करेंतं णाणुजाणति, कायसा ७। दुविहं तिविहेणं पडिक्कममाणे न करेइ, न कारवेति, मणसा वयसा कायसा ८; अहवा न करेति, करेंत नाणुजाणइ, मणसा वयसा कायसा ९; अहवा न कारवेइ, करेंतं नाणुजाणइ; मणसा वयसा कायसा १०। दुविहं दुविहेणं पडिक्कममाणे न करेति न कारवेति, मणसा वयसा ११; अहवा न करेति, न कारवेति, मणसा कायसा १२; अहवा न करेति, न कारवेति, पयसा कायसा १३; अहवा न करेति, करेंतं नाणुजाणइ, मणसा वयसा १४, अहवा न करेति, करेंत नाणुजाणइ, मणसा कायसा १५, अहवा न करेति, करेंतं नाणुजाणति, वयसा कायसा १६, अहवा न कारवेति, करेंत नाणुजाणति मणसा वयसा १७, अहवा न १५ कारवेइ, करेंत नाणुजाणइ, मणसा कायसा १८, अहवा न कारवेति, करेंतं नाणुजाणइ वयसा कायसा १९ । दुविहं एक्कविहेणं पडिक्कममाणे न करेति, न कारवेति, मणसा २०; अहवा न करेति, न कारवेति वयसा २१; अहवा न करेति, न कारवेति कायसा २२; अहवा न करेति, करत नाणुजाणइ, मणसा २३; अहवा न करेइ, करेंतं नाणुजाणति, वयसा २४; अहवा न करेइ, करेंतं २० नाणुजाणइ, कायसा २५; अहवा न कारवेइ, करेंतं नाणुजाणइ, मणसा २६; अहवा न कारवेइ, करत नाणुजाणइ, वयसा २७, अहवा न कारवेइ, करत नाणुजाणइ, कायसा २८। एगविहं तिविहेणं पडिक्कममाणे न करेति, मणसा वयसा कायसा २९; अहवा न कारवेइ मणसा वयसा कायसा ३०; अहवा करेंतं नाणुजाणति मणसा वयसा कायसा ३१; एक्कविहं दुविहेणं पडिक्कममाणे न करेति २५ मणसा वयसा ३२; अहवा न करेति मणसा कायसा ३३; अहवा न करेइ वयसा कायसा ३४; अहवा न कारवेति मणसा वयसा ३५, अहवा न कारवेति मणसा कायसा ३६; अहवा न कारवेइ वयसा कायसा ३७, अहवा करेंतं नाणुजाणति १. एकविला १॥ Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०८ उ०५ मणसा वयसा ३८; अहवा करेंतं नाणुजाणति मणसा कायसा ३९; अहवा करेंतं नाणुजाणइ वयसा कायसा ४० । एक्कविहं एगविहेणं पडिक्कममाणे न करेति मणसा ४१; अहवा न करेति वयसा ४२; अहवा न करेति कायसा ४३, अहवा न कारवेति मणसा ४४; अहवा न कारवेति वयसा ४५, अहवा न कारवेइ ५ कायसा ४६; अहवा करेंतं नाणुजाणइ मणसा ४७, अहवा करेंतं नाणुजाणति वयसा ४८; अहवा करत नाणुजाणइ कायसा ४९।। [३] पडुप्पन्नं संवरमाणे किं तिविहं तिविहेणं संवरेइ ? एवं जहा पडिक्कममाणेणं एगूणपण्णं भंगा भाणया एवं संवरमाणेण वि एगूणपण्णं भंगा भाणियव्वा। [४] अणागतं पच्चक्खमाणे किं तिविहं तिविहेणं पञ्चक्खाइ ? एवं ते चेव भंगा एगूणपण्णं भाणियव्वा जाव अहवा करेंतं नाणुजाणइ कायसा । ७. समणोवासगस्स णं भंते! पुवामेव थूलमुसावादे अपञ्चक्खाए भवइ, से णं भंते ! पच्छा पच्चाइक्खमाणे एवं जहा पाणाइवातस्स सीयोलं भंगसतं (१४७) भणितं तहा मुसावादस्स वि भाणियव्वं । ८. एवं अदिण्णादाणस्स वि। एवं थूलगस्स मेहुणस्स वि। थूलगस्स परिग्गहस्स वि जाव अहवा करेंतं नाणुजाणइ कायसा । [सु. ९. समणोषासग-आजीषियोवासगाणं भिन्नतानिदेसो] ९. एए खलु एरिसगा समणोवासगा भवंति, नो खलु एरिसगा औजीवियोवासगा भवंति। [सु. १०. आजीवियसमयपरूवणा] १० आँजीवियसमयस्स णं अयमढे पण्णत्ते-अक्खीणपडिभोइणो सव्वे सत्ता, से हंता छेत्ता भता लुंपित्ता विलंपित्ता उद्दवइत्ता आहारमाहारेति । १. एकवि ला १॥ २. सीतालं ला १॥ ३. “गोशालकशिष्यश्रावकाः ।" अवृ०॥ .. “आजीविकसमयः-गोशालकसिद्धान्तः, तस्य 'अयम?' त्ति इदमभिधेयम्" अवृ०॥ ५. “अक्खीणपरिभोइणो-अक्षीणम्-अक्षीणायुष्कमप्रासुकम् परिभुञ्जते इत्येवंशीला अक्षीणपरिभोजिनः अथवा इन्प्रत्ययस्य स्वार्थिकत्वात्. अक्षीणपरिभोगाः अनपगताहारभोगासकयः" अवृ०॥ ६. "हंत त्ति हत्वा लगुडादिना" अवृ०॥ ७. ओदव ला १॥ Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०७-१३] आजीवियसंबंधिविविहपरूवणा [सु. ११. आजीवियोषासगाणं दुघालस नामाणि] ११. तत्थ खलु इमे दुवोलस आजीवियोवासगा भवंति, तं जहा-ताले १ तालपलंबे २ उविहे ३ संविहे ४ अवविहे ५ उदए ६ नामुदए ७ णम्मुदए ८ अणुवालए ९ संखवालए १० अयंबुले ११ कायरए १२ । १० [सु. १२. आजीवियोषासगाणं आचारपरूषणा] १२. इच्छेते दुवालस आजीवियोवासगा अरहंतदेवतागा अम्मा-पिउसुस्सूसगा; पंचफलपडिकंता, तं जहा-उंबरेहि, वडेहिं, बोरेहिं संतरेहिं पिलंखूहिं; पलंडु-ल्हसण-कंद-मूलविवजगा अणिलंछिएहिं अणक्कभिन्नेहिं गोणेहिं तसपाणविवजिएंहिं चित्तेहिं वित्तिं कप्पेमाणे विहरति । [सु. १३. आजीषिओषासगेहिंतो पनरसकम्मादाणधज्जयाणं समणोषासगाणं पाहण्णपरूषणा] १३. 'एए वि ताव एवं इच्छंति, किमंग पुण जे इमे समणोवासगा भवंति ?' जेसिं नो कप्पंति इमाइं पण्णरस कम्मादाणाई सयं करेत्तए वा, कारवेत्तए वा, करेंतं वा अन्नं न समणुजाणेत्तए, तं जहा-इंगालॅकम्मे वणकम्मे सौडीकम्मे भाँडीकम्मे फोडीकम्मे दंतवाणिज्जे लक्खवाणिज्जे केसवाणिज्जे रसाँणिज्जे १५ १. “तत्र-एवं स्थिते असंयतसत्त्ववर्गे हननादिदोषपरायणे इत्यर्थः, आजीविकसमये वा अधिकरणभूते" अवृ०॥ २. “द्वादश इति विशेषानुष्ठानत्वात् परिगणिताः, 'आनन्द' आदिश्रमणोपासकवत् , अन्यथा बहवस्ते" अवृ०॥ ३. नामदए ७ णमुदए ८ अणुवालुए ९ ला १॥ ४. कातरए ला १॥ ५. " गोशालकस्य तत्कल्पनया अर्हत्त्वात्" अवृ०॥ ६. "उदुम्बरादीनि पञ्च पदानि पञ्चमीबहुवचनान्तानि प्रतिक्रान्तशब्दानुसरणात्" अब० ॥ ७. सयरेहिं ला १॥ ८. °एहिं छत्तेहिं वित्तिं ला १॥ ९. "एतेऽपि तावद् विशिष्टयोग्यताविकला इत्यर्थः" अवृ०, अर्थाद् गोशालकसमयोपासका इति ज्ञेयम् ॥ १०. “अङ्गाराणां करण-विक्रयस्वरूपम् एवमग्निव्यापाररूपम् यद् अन्यदपि इष्टकापाकादिकं कर्म तद् अङ्गारकर्म" अवृ०॥ ११. “वनच्छेदनविक्रयरूपम् एवं बीजपेषणाद्यपि" अवृ०॥ १२. "शकटानां वाहन-घटन-विक्रयादि" अवृ०॥ १३. “भाटया-भाटकेन कर्म, अन्यदीयद्रव्याणां शकटादिभिः देशान्तरनयनं गो-गृहादिसमर्पणं वा" अवृ०॥ १४. “स्फोटिः-भूमेः स्फोटनं हल-कुद्दालादिभिः, सैव कर्म स्फोटिकर्म" अवृ०॥ १५. "दन्तानां हस्तिविषाणानाम् , उपलक्षणत्वात् एषां चर्म-चामर-पूतिकेशादीनां वाणिज्य-क्रय-विक्रयः" अवृ०॥ १६. "लाक्षाया आकरे ग्रहणतो विक्रयः, एतच्च त्रससंसक्तिनिमित्तस्य अन्यस्यापि तिलादेः द्रव्यस्य यद् वाणिज्यं तस्योपलक्षणम्" अवृ०॥ १७. "केशवजीवानां गो-महिषी-स्त्रीप्रभूतिकानां विक्रयः" अवृ०॥१८."मवादिरसविक्रयः" अव०॥ Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ८ उ० ५-६ विसर्वाणिजे जंतंपीलणकम्मे निलंछणकम्मे दवग्गिदावणया सर-दह-तलायपरिसोसणया असतीपोसणया। [सु. १४. समणोषासगाणं देघगइगामित्तं] १४. इच्छेते समणोवासगा सुँक्का सुक्काभिजातीयों भवित्ता कालमासे कालं ५ किचा अन्नयरेसु देवलोएसु देवत्ताए उववत्तारो भवति । [सु. १५. देवलोगभेयपरूषणा] १५. कतिविहा णं भंते ! देवलोगा पण्णत्ता ? गोयमा ! चउविहा देवलोगा पण्णता, तं जहा-भवणवासि-वाणमंतर-जोइस-वेमाणिया।' सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। अट्ठमसयस्स पंचमो उद्देसओ ॥ ८.५ ॥ [छट्ठो उद्देसो ‘फासुगं'] [सु. १. तहाविहसमण-माहणे फासुएसणिज्जपडिलाहगस्स समणोवासगस्स निजराकरणपरूवणा] १. समणोवासगस्स णं भंते ! तहारूवं समणं वा माहणं वा फासुएस१५ णिजेणं असण-पाण-खाइम-साइमेणं पडिलाभेमाणस्स किं केजति ? गोयमा ! एगंतसो से निजरा कजइ, नत्थि य से पावे कम्मे केजति। १. "विषस्य उपलक्षणत्वात् शस्त्रवाणिज्यस्यापि अनेनावरोधः" अवृ०॥ २. “यन्त्रेण तिलेश्वादीनां यत पीडनम, तदेव कर्म यन्त्रपीडनकर्म" अवृ०॥ ३. "निच्छिममेव-वर्धितककरणमेव कर्म निर्लाञ्छनकर्म" अवृ०॥४. दवाग्नेः-दवस्य दापनम, दाने प्रयोजकत्वम, उपलक्षणत्वाद दानं च दवाग्निदापनम् , तदेव प्राकृतत्वाद् दवग्गिदावणया" अवृ०॥ ५. “सरसः-स्वयंसम्भ जलाशयविशेषस्य, हृदस्य-नद्यादिषु निम्नतरप्रदेशलक्षणस्य, तडागस्य-कृत्रिमजलाशयविशेषस्य, परिशोषणम् यत् तत् तथा तदेव प्राकृतत्वात् स्वार्थिक'ता' प्रत्यये सर-दह-तलायपरिसोसणया" अवृ०॥ ६. “असईपोसणय त्ति दास्याः पोषणं तद्भाटीग्रहणाय। अनेन च कुर्कुट-मार्जारादिक्षुद्रजीवपोषणमप्याक्षिप्तम्" अवृ०॥ ७. “इच्चेते त्ति इति-एवंप्रकाराः एते-निर्ग्रन्थसत्काः" अवृ०॥ ८. “शुक्लाः-अभिनवृत्ताः अमत्सरिणः कृतज्ञाः सदारम्भिणः हितानुबन्धाश्च। ...शुक्लाभिजात्याः-शुक्प्रधानाः" अवृ० ॥ ९. या भविया भवित्ता मु०॥ १०. वासी जाव वेमा ला १॥ ११. °सणिज असण ४ पडिला ला १ ॥ १२. " किं कजइ ति किं फलं भवतीत्यर्थः" अवृ०॥ १३. “क्रियते-भवति" अवृ०॥ ..... ....... ..... - Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६१ सु० १४-१५, १-४] समण-माहणपडिलाहगस्स निजरापरूवणाइ [सु. २. तहाविहसमण-माहणे अफासुयअणेसणिजपडिलाहगस्स समणोषासगस्स बहुनिज्जरा-अप्पकम्मकरणपरूषणा] २. समणोवासगस्स णं भंते! तहारूवं समणं वा माहणं वा अफासुएणं अणेसणिजेणं असण-पाण जाव पडिलाभेमाणस्स किं कज्जइ ? गोयमा ! बहुतरिया से निजरा कज्जइ, अप्पतराए से पावे कम्मे कजइ। [सु. ३. तहाविहं असंजयाइयं पडिलाहगस्स समणोवासयस्स एगंतकम्मबंध-निज्जराऽभाषपरूषणा] ३. समणोवासगस्स णं भंते ! तहारूवं अस्संजयअविरयपडिहयपच्चक्खायपावकम्मं फासुएण वा अफासुएण वा एसणिज्जेण वा अणेसणिजेण वा असण-पाण जाव किं कन्जइ ? गोयमा ! एगंतसो से पावे कम्मे कन्जइ, नत्थि से १० काइ निजरा कजइ। [सु. ४-६. गाहावइदिण्णपिंड-पडिग्गह-गोच्छग-रयहरण-चोलपट्टगकंवल-लट्ठी-संथारगेसु गाहगनिग्गंथं पडुच्च दायगनिदेसाणुसारिणी उपभोगपरूषणा] ४. [१] निग्गंथं च णं. गाहावइकुलं पिंडवायपडियाए अणुपविट्ठ १५ केइ दोहिं पिंडेहिं उवनिमंतेज्जा-एगं आउसो! अप्पणा भुंजाहि, एग थेराणं दलयाहि, से य तं पिंडं पंडिग्गहेजा, थेरा य से अणुगवेसियव्वा सिया, जत्थेव अणुगवेसमाणे थेरे पासिज्जा तत्थेवाऽणुप्पदायब्वे सिया, नो चेव णं अणुगवेसमाणे थेरे पासिज्जा तं नो अप्पणा भुंजेजा, नो अन्नेसिं दावए, एगंते अणावाए अचित्ते बहुफासुए थंडिले पडिलेहेत्ता, पमन्जित्ता परिठ्ठावेतव्वे सिया। [२] निग्गंथं च णं गाहावइकुलं पिंडवायपडियाए अणुपविलु केति तिहिं पिंडेहिं उवनिमंतेजा-एगं आउसो! अप्पणा भुंजाहि, दो थेराणं दलयाहि, से य ते पडिग्गहेज्जा, थेरा य से अणुगवेसेयव्वा, सेसं तं चेव जाव परिहावेयव्वे सिया। [३] एवं जाव दसहिं पिंडेहिं उवनिमंतेजा, नवरं एगं आउसो ! अप्पणा भुंजाहि, नव थेराणं दलयाहि, सेसं तं चेव जाव परिट्ठावेतव्वे सिया।। २५ २० १. पडिग्गाहिज्जा ला १ ॥ २. °प्पयातव्ये ला १॥ Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं . [स०८ उ०६ ५. [१] निग्गंथं च णं गाहावइ जाव केइ दोहिं पडिग्गहेहिं उवनिमंतेजा-एगं आउसो ! अप्पणा परिभुजाहि, एग थेराणं दलयाहि, से य तं पडिग्गहेजा, तहेव जाव तं नो अप्पणा परिभुजेजा, नो अन्नेसिं दावए । सेसं तं चेव जाव परिहावेयव्वे सिया। ५ [२] एवं जाव दसहिं पडिग्गहेहिं । ६. एवं जहा पडिग्गहवत्तव्वया भणिया एवं गोच्छग-रयहरण-चोलपट्टगकंबल-लट्ठी-संथारगवत्तव्वया य भाणियव्वा जाव दसहिं संथारएहिं उवनिमंतेजा जाव परिहावेयव्वे सिया। [सु. ७. पिंडवायपतिण्णाए गाहावइकुलमणुपषिट्ठस्स अण्णयरअकिञ्चट्ठाणसे१. विस्स आलोयणादिपरिणामस्स निग्गंथस्स आराहगत्तं] ७. [१] निग्गंथेण य गाहावइकुलं पिंडवायपडियाए पविट्टेणं अन्नयरे अकिञ्चट्ठाणे पंडिसेविए, तस्स णं एवं भवति-इहेव ताव अहं (यस्स ठाणस्स आलोएमि पडिकमामि निंदामि गरिहामि विउँट्टामि विसोहेमि अकरणयाए अब्भुट्टेमि, अहारिहं पायच्छितं तवोकम्मं पडिवज्जामि, तओ पच्छा थेराणं अंतियं १५ आलोएस्सामि जाव तवोकम्मं पडिवजिस्सामि । से य संपट्ठिए, असंपत्ते, थेरा ये अमुहा सिया, से णं भंते ! किं आराहए विराहए ?, गोयमा ! आराहए, नो विराहए। [२] से य संपट्ठिए असंपत्ते अप्पणा य पुव्वामेव अमुहे सिया, से णं भंते ! किं आराहए, विराहए ? गोयमा ! आराहए, नो विराहए। [३] से य संपट्ठिए, असंपत्ते थेरा य कालं करेजा, से णं भंते ! किं आराहए विराहए ? गोयमा! आराहए, नो विराहए। [४] से य संपट्ठिए असंपत्ते अप्पणा य पुवामेव कालं करेजा, से गं भंते! किं आराहए विराहए ? गोयमा ! आराहए, नो विराहए। १. असौ ‘एवं' इति पाठः उपयुक्तेष्वादशॆषु लभ्यत एव ॥ २. पडिसेवइ, तस्स ला १ ॥ ३. "एवं भवति-एवंप्रकारं मनो भवति" अवृ०॥ ४. “एयस्स ठाणस्स त्ति विभक्तिपरिणामाद् एतत् स्थानम्-अनन्तरासेवितम्" अवृ०॥ ५. “ विउद्यामि त्ति वित्रोटयामि" अबृ०॥ ६. "अंतियं ति समीपं गत इति शेषः" अव०॥ ७. य पुवामेव अमुहा मु०॥ ८. "अमुखाःनिर्वाचः स्युः, वातादिदोषात् ” अबृ०॥ ९. पत्ते अप्पणा य पुवामेव थेरा मु०॥ Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०५-११] विविहठाणेसु निग्गंथ-निग्गंथीणं आराहगत्तपरूवणा ३६३ [५] से य संपट्ठिए संपत्ते, थेरा य अमुहा सिया, से णं भंते ! किं आराहए विराहए ? गोयमा ! आराहए, नो विराहए। [६-८] से य संपट्ठिए संपत्ते अप्पणा य० । एवं संपत्तेण वि चत्तारि आलावगा भाणियव्वा जहेव असंपत्तेणं । [सु. ८-९. पियार-विहारभूमिणिक्खंतस्स गामाणुगामं दूइजमाणस्स य ५ अन्नयरअकिच्चठाणसेविस्स आलोयणादिपरिणामस्स निग्गंथस्स आराहगत्तं] ८. निग्गंथेण य बहिया वियारभूमि वा विहारभूमिं वा निक्खतेणं अन्नयरे अकिञ्चट्ठाणे पंडिसेविए, तस्स णं एवं भवति-इहेव ताव अहं० । एवं ऐत्थ वि, ते चेव अट्ठ आलावगा भाणियव्वा जाव नो विराहए। ९. निग्गंथेण य गामाणुगामं दूइज्जमाणेणं अन्नयरे अकिञ्चट्ठाणे पंडिसेविए, १० तस्स णं एवं भवति-इहेव ताव अहं० । एत्थ वि ते चेव अट्ठ आलावगा भाणियव्वा जाव नो विराहए। [सु. १०. सत्तम-अट्ठम-नघमसुत्तवण्णितषिसए निग्गंथीए आराहगत्तं] १०. [१] निग्गंथीए य गाहावइकुलं पिंडवायपडियाए अणुपविट्ठाए अन्नयरे अकिञ्चट्ठाणे पडिसेविए, तीसे णं एवं भवइ-इहेव ताव अहं एयस्स १५ ठाणस्स आलोएमि जाव तवोकम्मं पडिवजामि तओ पच्छा पवत्तिणीए अंतियं आलोएस्सामि जाव पडिवजिस्सामि, सा य संपट्ठिया असंपत्ता, पवत्तिणी य अमुहा सिया, सा णं भंते ! किं आराहिया, विराहिया ? गोयमा ! आराहिया, नो विराहिया। [२] सा य संपट्ठिया जहा निग्गंथस्स तिण्णि गमा भणिया एवं निग्गं- २० थीएँ वि तिण्णि आलावगा भाणियवा जाव आराहिया, नो विराहिया। [सु. ११. सत्तमाइदसमसुत्तपज्जंतपरूविय आराहगत 'समत्थणे . उण्णालोमाइ-अहयवस्थाइदिटुंतजुगं] ११. [१] से केपट्टेणं भंते ! एवं वुच्चइ-आराहए, नो विराहए ? " गोयमा ! से जहानामए केइ पुरिसे एगं महं उण्णालोमं वा गयलोमं वा २५ १. पडिसेवइ, तस्स ला १॥ २. इत्थ ला १॥ ३. पडिसेवइ, तस्स ला १॥ ४. निगंठीए ला १॥ Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६४ . वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ८.उ०६ सणलोमं वा कप्पासलोमं वा तणसूयं वा दुहा वा तिहा वा संखेनहा वा छिंदित्ता अगणिकायंसि पक्खिवेजा, से नूणं गोयमा ! छिन्नमाणे छिन्ने, पक्खिप्पमाणे पक्खित्ते, डज्झमाणे दड्ढे ति वत्तव्वं सिया? हंता, भगवं ! छिज्जमाणे छिन्ने जाव दड्ढे त्ति वत्तव्वं सियाँ। "[२] से जहा वा केइ पुरिसे वत्थं अहतं वा धोतं वा तंतुंग्गयं वा मंजिट्ठादोणीए पक्खिवेजा, से नूणं गोयमा! उक्खिप्पमाणे उक्खित्ते, पक्खिप्पमाणे पक्खित्ते, रजमाणे रत्ते ति वत्तव्वं सिया ? हंता, भगवं! उक्खिप्पमाणे उक्खित्ते जाव रत्ते त्ति वत्तव्वं सिया। से तेणटेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ-आराहए, नो विराहए"। १० [सु. १२-१३. झियायमाणे पदीवे अगारे य जोइजलणपडिपादणं] १२. पईवस्स णं भंते ! झियाँयमाणस्स किं पंदीवे झियांति, लैंट्ठी झियाइ, वत्ती झियाइ, "तेले झियाइ, दीवचंपए झियाइ, जोती" झियाइ ? गोयमा ! नो पदी झियाइ, जाव नो दीवचंपए झियाइ, जोती झियाइ । १३. अंगारस्स णं भंते ! झियायमाणस्स किं अगारे झियाइ, कुड्डा १५ झियायंति, कैंडणा झियायंति, धारणा झियायंति, बैलहरणे झियाइ, वंसी झिया यंति, मेल्ला झियायंति, वैग्गा झियायंति, छित्तरा झियायंति, छौंणे झियाति, जोती १. "तणसूयं व त्ति तृणाग्रं वा" अवृ०॥ २. °माणे डझे ति व ला १॥ ३. °या। जह केइ पुरिसे ला १। ४. "तंतुम्गयं ति तन्त्रोद्गतं-तूरि-वेमादेरुत्तीर्णमात्रम्" अवृ० ॥ ५. °माणे जाव ला १॥ ६. से एणढे ला १॥ ७. झियायमाणस्स त्ति ध्मायतः-ध्मायमानस्य वा ज्वलत इत्यर्थः" अवृ०॥ ८.“प्रदीपः दीप-यष्ट्यादिसमुदायः" अवृ०॥ ९. “झियाति त्ति ध्मायति ध्मायते वा ज्वलति" अवृ०॥ १०. "दीपयष्टिः" अवृ०॥ ११. "दशा" अवृ०। 'बत्ती' इति भाषायाम, 'वाट' 'बत्ती' इति प्रसिद्धं वचनम॥ १२. तिलं ला १॥ १३. "दीवचंपए त्ति दीपस्थगनकम्" अवृ०॥ १४. "अग्निः" अवृ०॥ १५. आगारस्स ला १। “अगारं-कुटीगृहम्" अवृ०॥१६. “भित्तयः" अवृ०॥ १७. "कडण त्ति त्रटिकाः" अवृ०॥ १८. “धारण त्ति बलहरणाधारभूते स्थूणे" अवृ०॥ १९. “धारणयोरुपरिवर्ति तिर्यगायतकाष्ठम् , 'मोभ' इति यत् प्रसिद्धम्" अवृ०॥ २०. "वंशाः-छित्त्वराधारभूताः" अवृ०॥ २१. "मल्ला:-कुड्यावष्टम्भन-स्थाणवः, बलहरणाधारणाश्रितानि वा छित्त्वराधारभूतानि ऊर्ध्वायतानि काष्ठानि" अवृ०॥ २२. “वल्काः-वंशादिबन्धनभूता वटादित्वचः" अवृ०॥ २३. “छित्त्वराणि-वंशादिमयानि छादनाधारभूतानि किलिञ्जानि" अवृ०॥ २४. “छादनंदर्भादिमयं पटलम्" अवृ०॥ Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १२-२४] - झियायमाणेसु पदीव-अगारेसु जोइजलणनिदेसाइ झियाति १ गोयमा ! नो अगारे झियाति, नो कुड्डा झियाति, जाव नो छाणे झियाति, जोती झियाति । [सु. १४-२९. जीव-चउवीसदंडएसु एगत्त-पुहत्तेणं एग-बहुओरालिया इपंचसरीरेहि किरियापरूषणा] १४. जीवे णं भंते ! ओरालियसरीराओ कतिकिरिए १ गोयमा ! ५ सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए, सिय पंचकिरिए, सिय अकिरिए। १५. नेरइए णं भंते ! ओरालियसरीराओ कतिकिरिए १ गोयमा ! सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए, सिय पंचकिरिए। १६. असुरकुमारे णं भंते ! ओरालियसरीराओ कतिकिरिए १ एवं चेव । १७. एवं जाव वेमाणिए, नवरं मणुस्से जहा जीवे (सु. १४)। १० १८. जीवे णं भंते ! ओरालियसरीरेहिंतो कतिकिरिए १ गोयमा ! सिय तिकिरिए जाव सिय अकिरिए। १९. नेरइए णं भंते ! ओरालियसरीरेहिंतो कतिकिरिए ? एवं एसो जहा पढमो दंडओ (सु. १५-१७) तहा इमो वि अपरिसेसो भाणियन्वो जाव वेमाणिए, नवरं मणुस्से जहा जीवे (सु. १८)। २०. जीवा णं भंते ! ओरालियसरीराओ कतिकिरिया १ गोयमा ! सिय तिकिरिया जाव सिय अकिरिया। २१. नेरइया णं भंते ! ओरालियसरीराओ कतिकिरिया ? एवं एसो वि जहा पढमो दंडओ (सु. १५-१७) तहा भाणियन्वो जाव वेमाणिया, नवरं मणुस्सा जहा जीवा (सु. २०)। २० २२. जीवा णं भंते ! ओरालियसरीरेहिंतो कतिकिरिया १ गोयमा ! तिकिरिया वि, चउकिरिया वि, पंचकिरिया वि, अकिरिया वि। २३. नेरइया णं भंते ! ओरालियसरीरेहिंतो कइकिरिया ? गोयमा ! तिकिरिया वि, चउकिरिया वि, पंचकिरिया वि। २४. एवं जाव वेमाणिया, नवरं मणुस्सा जहा जीवा (सु. २२)। २५ .. “औदारिकशरीरात् परकीयमौदारिकशरीरमाश्रित्य" अवृ०॥ Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६६ ७ १५ बियाह पण्णत्तिसुतं [स० ८ उ० ६-७ २५. जीवे णं भंते! वेउव्वियसरीराओ कतिकिरिए ? गोयमा ! सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए, सिय अकिरिए । २६. नेरइए णं भंते ! वेउव्त्रियसरीराओ कति किरिए ? गोयमा ! सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए । २९. एवं जहा वेउव्त्रियं तहा आहारगं पि, तेयगं पि, कम्मगं पि १. भाणियव्वं । एक्केक्के चत्तारि दंडगा भाणियव्वा जाव वेमाणिया णं भंते ! कम्मगसरीरेहिंतो कइकिरिया १ गोयमा ! तिकिरिया वि, चउकिरिया वि । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति० । २० २७. एवं जाव वेमाणिए, नवरं मणुस्से जहा जीवे (सु. २५) । २८. एवं जहा ओरालियसरीरेणं चत्तारि दंडगा भणिया तहा वेउब्वियसरीरेण वि चत्तारि दंडगा भाणियव्वा, नवरं पंचमकिरिया न भण्णइ, सेसं तं चेव । अट्टमसयस्स छट्टो उद्देसओ समन्तो ॥ ८-६ ॥ [सत्तमो उद्देसो 'अदत्ते '] [सु. १ - २. रायगिहे नगरे अन्नउत्थियवासो भगवओ समोसरणं च ] १. तेणं कालेणं तेणं समएणं रायगिहे नगरे । वण्णओ । गुणसिलए चेइए । वण्णओ, जाव पुढविसिलावट्टओ । तस्स णं गुणसिलयस्स चेइयस्स अदूरसामंते बहवे अन्नउत्थिया परिवसंति । २. तेणं कालेणं तेणं समरणं समणे भगवं महावीरे आंदिगरे जाव समोसढे जाव परिसा पडिगया । [सु. ३ - १५. अन्नउत्थियाणं निग्गंथथेरेहिं सह अदिण्णादाण - विसओ विवादो ] ३. तेणं कालेणं तेणं समरणं समणस्स भगवओ महावीरस्स बहवे अंतेवासी थेरा भगवंतो जातिसंपन्ना कुलसंपन्ना जहा बितियसए ( स. २ उ. ५ १. आदिकरे ला १ ॥ Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २५-२९, १-९] अन्नउत्यिय-निग्गंथाणं अदिनादाणविसओ विवादो ३६७ सु. १२) जाव जीवियासामरणभयविप्पमुक्का समणस्स भगवओ महावीरस्स अदूरसामंते उड्ढंजाणू अहोसिरा झाणकोट्ठोवगया संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणा जाव विहरंति। ४. तए णं ते अन्नउत्थिया जेणेव थेरा भगवंतो तेणेव उवागच्छंति, उवागच्छित्ता ते थेरे भगवंते एवं वयासी-तुब्भे गं अजो! तिविहं तिविहेणं ५ अस्संजयअविरयअप्पडिहय जहा सत्तमसए बितिए उद्देसए (स. ७ उ. २ सु. १ [२]) जाव एगंतबाला यावि भवह । ५. तए णं ते थेरा भगवंतो ते अन्नउत्थिए एवं वयासी-केणं कारणेणं अजो ! अम्हे तिविहं तिविहेणं अस्संजयअविरय जाव एगंतबाला यावि भवामो १ ६. तए णं ते अन्नउत्थिया ते थेरे भगवंते एवं वयासी-तुब्भे गं अनो! अदिन्नं गेण्हह, अदिन्नं भुंजह, अदिन्नं सातिजह । तए णं तुब्ने अदिन्नं गेण्हमाणा, अदिन्नं भुंजमाणा, अदिन्नं सातिजमाणा तिविहं तिविहेणं अस्संजयअविरय जाव एगंतबाला यावि भवह । ७. तए णं ते थेरा भगवंतो ते अन्नउत्थिए एवं वयासी केणं कारणेणं १५ अजो! अम्हे अदिन्नं गेण्हामो, अदिन्नं भुजामो, अदिन्नं सातिजामो, तए णं अम्हे अदिन्नं गेण्हमाणा, जाव अदिन्नं सातिजमाणा तिविहं तिविहेणं अस्संजय जाव एगंतबाला यावि भवामो ? ८. तए णं ते अन्नउत्थिया ते थेरे भगवंते एवं वयासी-तुम्हाणं अजो ! दिजमाणे अदिन्ने, पंडिगहेजमाणे अपडिग्गहिए, निसिरिजमाणे अणिसट्टे, तुम्भे २० णं अजो! दिजमाणं पंडिग्गहगं असंपत्तं एत्थ णं अंतरा केइ अवहरिज्जा, गाहावइस्स णं तं, नो खलु तं तु , तए णं तुम्भे अदिन्नं गेण्हह जाव अदिन्नं सातिज्जह, तए णं तुब्भे अदिन्नं गेण्हमाणा जाव एगंतबाला यावि भवह । ९. तए णं ते थेरा भगवंतो ते अन्नउत्थिए एवं वयासी-नो खलु अजो! अम्हे अदिन्नं गिण्हामो, अदिन्नं भुंजामो, अदिन्नं सातिजामो, अम्हे २५ १. झाणकुट्ठो' ला १॥ २. “स्वदध्वे अनुमन्यध्वे इत्यर्थः" अवृ० । साइजह ला १॥ ३. तुम्हे ला १॥ ४. तुम्भे णं ला १॥ ५. पडिगाहेज° ला १॥ ६. अपडिगाहिए ला १॥ ७. " निसृज्यमानं क्षिप्यमाणं पात्रापेक्षया" अवृ०॥ ८. पडिग्गहं असं ला १॥ Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६८ . वियाहपण्णत्तिसुंत [स०८ उ०७ णं अजो! दिन्नं गेण्हामो, दिन्नं भुंजामो, दिन्नं सातिजामो, तए णं अम्हे दिन्नं गेण्हमाणा दिन्नं भुंजमाणा दिन्नं सातिजमाणा तिविहं तिविहेणं संजयविरयपडिहय जहा सत्तमसए (स. ७ उ. २ सु. १[२]) जाव एगंतपंडिया यावि भवामो । १०. तए णं ते अन्नउत्थिया ते थेरे भगवंते एवं वयासी-केण कारणणं ५ अजो ! तुम्हे दिन्नं गेण्हह जाव दिन्नं सातिजह, तए णं तुब्भे दिन्नं गेण्हमाणा जाव एगंतपंडिया यावि भवह ? ११. तए णं ते थेरा भगवंतो ते अन्नउत्थिए एवं वयासी–अम्हे णं अजो! दिजमाणे दिन्ने, पंडिगहेजमाणे पडिग्गहिए, निसिरिज्जमाणे निसट्टे । अम्हं णं अजो! दिजमाणं पडिग्गहगं असंपत्तं एत्थ ण अंतरा केइ अवहरेजा, अम्हं णं तं, णो खलु तं गाहावइस्स, तए णं अम्हे दिन्नं गेण्हामो दिन्नं भुंजामो, दिन्नं सातिजामो, तए णं अम्हे दिन्नं गेण्हमाणा जाव दिन्नं सातिजमाणा तिविहं तिविहेणं संजय जाव एगंतपंडिया यावि भवामो। तुब्भे गं अजो! अप्पणा चेव तिविहं तिविहेणं अस्संजय जाव एगंतबाला यावि भवह। १२. तए णं ते अन्नउत्थिया ते थेरे भगवंते एवं वयासी–केण कारणेणं १५ अजो! अम्हे तिविहं जाव एगंतबाला यावि भवामो ? १३. तए णं ते थेरा भगवंतो ते अन्नउत्थिए एवं वयासी-तुब्भे गं अजो! अदिन्नं गेण्हह, अदिन्नं भुंजह, अदिन्नं साइजह, तए णं अजो! तुब्भे अदिन्नं गे० जाव एगंतबाला यावि भवह । १४. तए णं ते अन्नउत्थिया ते थेरे भगवते एवं वयासी-केण २. कारणेणं अजो! अम्हे अदिन्नं गेण्हामो जाव एगंतबाला यावि भवामो? १५. तए णं ते थेरा भगवंतो ते अन्नउत्थिए एवं वयासी-तुब्भे णं अजो! दिजमाणे अदिन्ने तं चेव जाव गाहावइस्स णं तं, णो खलु तं तुभं, तए णं तुब्भे अदिन्नं गेण्हह, तं चेव जाव एगंतबाला यावि भवह। [सु. १६-२४. अन्नउत्थियाणं निग्गंथथेरेहिं सह पुढविहिंसाविसओ विषादो] १६. तए णं ते अन्नउत्थिया ते थेरे भगवंते एवं वयासी-तुब्भे गं अज्जो ! तिविहं तिविहेणं अस्संजय जाव एगंतबाला यावि भवह। १. पडिग्गाहिजमाणे पडिग्गाहिए ला १॥ : Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १०-२२] अनउत्थिय-निगंथाणं पुढविहिंसाविसओ विवाओ ३ ६९ १७. तए णं ते थेरा भगवंतो ते अन्नउत्थिए एवं वयासी--केण कारणेणं अम्हे तिविहं तिविहेणं जाव एगंतबाला यावि भवामो ? १८. तए णं ते अन्नउत्थिया ते थेरे भगवंते एवं वयासी–तुब्भे गं अजो ! 'रीयं रीयमाणा पुढविं पेचेह अभिहणह वत्तेह लेसेहँ संघाएह संघट्टेह परितावेह किलोमेह उवद्दवेह, तए णं तुब्भे पुढविं पेञ्चेमाणा जाव उवद्दवेमाणा. ५. तिविहं तिविहेणं असंजयअविरय जाव एगंतबाला यावि भवह । १९. तए णं ते थेरा भगवंतो ते अन्नउत्थिए एवं वयासी-नो खलु अज्जो ! अम्हे "रीयं रीयमाणा पुढविं पेञ्चेमो अभिहणामो जाव उवद्दवेमो, अम्हे णं अज्जो ! रीयं रीयमाणा कोयं वा जोग वा रिय" वा पडुच्च देसं देसेणं वयामो, पएसं पएसेणं वयोमो, तेणं अम्हे देसं देसेणं वयमाणा पएसं पएसेणं वयमाणा १० नो पुढवि पेञ्चेमो अभिहणामो जाव उवद्दवेमो, तए णं अम्हे पुढविं अपेञ्चेमाणा अणभिहणेमाणा जाव अणुवद्दवेमाणा तिविहं तिविहेणं संजय जाव एगंतपंडिया यावि भवामो, तुब्भे णं अजो ! अप्पणा चेव तिविहं तिविहेणं अस्संजय जाव बाला यावि भवह। २०. तए णं ते अन्नउत्थिया ते थेरे भगवंते एवं वयाँसी–केणं कारणेणं १५ अजो ! अम्हे तिविहं तिविहेणं जाव एगंतबाला यावि भवामो? २१. तए णं ते थेरा भगवंतो ते अन्नउत्थिए एवं वयासी-तुब्भे गं अजो! रीयं रीयमाणा पुढविं पेञ्चेह जाव उवद्दवेह, तए णं तुब्भे पुढविं पेच्चमाणा जाव उवद्दवेमाणा तिविहं तिविहेणं जाव एगंतबाला यावि भवह । २२. तए णं ते अन्नउत्थिया ते थेरे भगवंते एवं बयासी-तुब्भे णं २० १. "रीत-गमनम् , रीयमाणाः-गच्छन्तः, गमनं कुर्वाणा इत्यर्थः।" अवृ०॥ २. "पृथिवीमाक्रामथ" अवृ०॥ ३. "अभिहणह ति पादाभ्यामाभिमुख्येन हथ" अवृ०॥ ४. “वत्तेह त्ति पादाभिघातेन एव वर्तयथ-वक्ष्णतां नयथ" अवृ०॥ ५. “लेसेह त्ति श्लेषयथ-भूम्या (मि) श्लिष्टां कुरुथ" अवृ०॥ ६."संघाएह त्ति संघातयथ-संहतां कुरुथ" अवृ०॥ ७. “संघट्टेह त्ति संघव्यथ-स्पृशथ" अघृ०॥८. "परितावेह त्ति परितापयथ-समन्तातू जातसन्तापां कुरुथ" अवृ०॥ ९. “किलामेह त्ति क्लमयथ-मारणान्तिकसमुद्घातं गमयथ" अवृ०॥१०. "उवद्दवेह त्ति उपद्रवयथ-मारयथ" अवृ०॥११. रियं रियला १॥ १२."कार्य-शरीरं प्रतीत्योच्चारादिकार्यमित्यर्थः" अवृ०॥ १३. योग-ग्लानवैयावृत्यादिव्यापारं प्रतीत्य" अवृ०॥ १४. "रियं वा पडुच्च त्ति ऋतं-सत्यं प्रतीत्य-अप्कायादिजीवसंरक्षणं संयममाश्रित्य" अवृ०॥ १५. °यामो, तए णं अम्हे ला १॥१६. वयासि ला १॥ २४ Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७० o वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ८ उ० ७-८ अजो! गम्ममाणे अगते, वीतिकमिजमाणे अवीतिकंते रायगिहं नगरं संपाविउकामे असंपत्ते ? २३ तए णं ते थेरा भगवंतो ते अन्नउत्थिए एवं वयासी-नो खलु अजो ! अम्हं गम्ममाणे अगए, वीइक्कमिजमाणे अवीतिकंते रायगिहं नगरं जाव ५ असंपत्ते, अम्हं णं अजो! गम्ममाणे गए, वीतिकमिजमाणे वीतिकंते रायगिहं नगरं संपाविउकामे संपत्ते, तुम्भं णं अप्पणा चेव गम्ममाणे अगए वीतिक्कमिजमाणे अवीतिकंते रायगिहं नगरं जाव असंपत्ते । २४. तए णं ते थेरा भगवंतो ते अन्नउत्थिए एवं पडिहणेति, पडिहणित्ता गंइप्पवायं नाममज्झयणं पन्नवइंसु । [सु. २५. गइप्पवायभेयपरूषणत्थं पण्णषणासुत्ताघलोयणनिद्देसो] २५. कइविहे णं भंते ! गइप्पवाए पण्णत्ते १ गोयमा ! पंचविहे गइप्पवाए पण्णते, तं जहा-पयोगगती ततगती बंधणछेयणगती उववायगती विहायगती। एत्तो आरब्भ पेयोगपयं निरवसेसं भाणियव्वं, जाव से ते विहायगई। सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। अट्ठमसयस्स सत्तमो ॥ ८.७ ॥ [अट्ठमो उद्देसो ‘पडिणीए'] [सु. १. अट्ठमुदेसगस्सुबुग्धाओ] १. रायगिहे नयरे जाव एवं वयासी [सु. २-७. गुरु-गइ-समूह-अणुकंपा-सुय-भावपडिणीयभेयपरूषणा] २. २. गुरू णं भंते ! पडुच्च कति पडिणीया पण्णत्ता १ गोयमा ! तओ पडिणीया पण्णत्ता, तं जहा-आयरियपडिणीए उवज्झायपडिणीए थेरपडिणीए । १. “गइप्पवायं ति गतिः प्रोद्यते-प्ररूप्यते यत्र तद् गतिप्रवादम् , गतेर्वा-प्रवृत्तेः क्रियायाः प्रपातः प्रपतनसम्भवः प्रयोगादिषु अर्थेषु वर्तनं गतिप्रपातः तत्प्रतिपादकमध्ययनं गतिप्रपातम्, तत्प्रज्ञापितवन्तः गतिविचारप्रस्तावादिति" अवृ०॥ २. दृश्यतां श्रीमहावीरजैन विद्यालयप्रकाशित पिण्णवणासुत्तं विभाग १' पृ० २६८ तः २७३ ॥ ३. तंला १॥४. "गुरू णं ति गुरून्-तत्त्वोपदेशकान् , प्रतीत्य-आश्रित्य" अवृ०॥ Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २३-२५, १-९] गुरु-गइ-समूहाइपडिणीयभेयपरूवणाइ ३. गई णं भंते! पडुच्च कति पडिणीया पण्णता ? गोयमा ! तओ पडिणीया पण्णता, तं जहा-इहलोगपडिणीए परलोगपडिणीए दुहओलोगपडिणीए। ४. समूहं णं भंते! पडुच कति पडिणीया पण्णत्ता? गोयमा! तओ पडिणीया पण्णत्ता, तं जहा-कुलपडिणीए गणपडिणीए संघपडिणीए । ५. अणुकंपं पडुच्च० पुच्छा । गोयमा! तओ पडिणीया पण्णत्ता, तं जहा-तवस्सिपडिणीए गिलाणपडिणीए सेहपडिणीए । ६. सुयं णं भंते ! पहुच्च० पुच्छा । गोयमा ! तओ पडिणीया पण्णत्ता, तं जहा-सुत्तपडिणीए अत्थपडिणीए तदुभयपडिणीए। ७. भावं णं भंते ! पडुच्च० पुच्छा । गोयमा ! तओ पडिणीया पण्णत्ता, १. तं जहा-नाणपडिणीए दंसणपडिणीए चरित्तपडिणीए । [सु. ८. पंचविहयवहारपरूषणा] ८. कइविहे णं भंते ! ववहारे पण्णत्ते १ गोयमा ! पंचविहे ववहारे पण्णत्ते, तं जहा-आगम-सुत-आणा-धारणा-जीए। जहा से तत्थ आगमे सिया, आगमेणं ववहारं पट्टवेजा । णो य से तत्थ आगमे सिया; जहा से तत्थ सुते १५ सिया, सुएणं ववहारं पट्टवेजा। णो वा से तत्थ सुए सिया; जहा से तत्थ आणा सिया, आणाए ववहारं पट्टवेजा। णो य से तत्थ आगा सिया; जहा से तत्थ धारणा सिया, धारणाए ववहारं पट्टवेज्जा। णो य से तत्थ धारणा सिया; जहा से तत्थ जीए सिया जीएणं ववहारं पट्टवेजा। इच्चेएहिं पंचहिं ववहारं पट्टवेजा, तं जहा-आगमेणं सुएणं आणाए धारणाए जीएणं । जहा जहा से आगमे सुए २० आणा धारणा जीए तहा तहा ववहारं पट्टवेजा। [सु. ९. पंचविहषबहारषवहरमाणे निग्गंथे आराहए] ९. से किमाहु भंते ! आगमबलिया समणा निग्गंथा इच्चेयं पंचविहं १. 'लोकप ला १॥ २. दुइलो ला १॥ ३. “इचेयं ति इत्येतद् वक्ष्यमाणम् , अथवा इत्येवमिति" अवृ०॥ Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७२ वियाहपण्णत्तिसुत् [स० ८ उ०८ ववहारं जया जया जहिं जहिं तया तया तहिं तहिं अणिस्सिओवस्सितं सम्म ववहरमाणे समणे निग्गंथे आणाए आराहए भवइ ? [सु. १०. बंधस्स भेयजुगपरूवणा] १०. कइविहे णं भंते ! बंधे पण्णत्ते १ गोयमा ! दुविहे बंधे पन्नत्ते, ५ तं जहा-इरियावहियाबंधे य संपराइयबंधे य। [सु. ११-१४. विविहअधेक्खाए वित्थरओ इरियावहियबंधसामिपरूषणा] ११. इरियावहियं णं भंते ! कम्मं किं नेरइओ बंधइ, तिरिक्खजोणिओ बंधइ, तिरिक्खजोणिणी बंधइ, मणुस्सो बंधइ, मणुस्सी बंधइ, देवो बंधइ, देवी बंधइ ? गोयमा ! नो नेरइओ बंधइ, नो तिरिक्खजोणीओ बंधइ, नो तिरिक्खजोणिणी बंधइ, नो देवो बंधइ, नो देवी बंधइ, पुव्वपडिवन्नए पैडुच्च मणुस्सा य, मणुस्सीओ य बंधति, पडिवज्जमाणए पडुच्च मणुस्सो वा बंधइ १, मणुस्सी वा बंधइ २, मणुस्सा वा बंधंति ३, मणुस्सीओ वा बंधति ४, अहवा मणुस्सो य मणुस्सी य बंधइ ५, अहवा मणुस्सो य मणुस्सीओ य बंधति ६, अहवा मणुस्सा य मणुस्सी य बंधति ७, अहवा मणुस्सा य मणुस्सीओ १५ य बंधति ८। १२. तं भंते! किं इत्थी बंधइ, पुरिसो बंधइ, नपुंसगो बंधति, इत्थीओ बंधति, पुरिसा बंधंति, नपुंसगा बंधंति ? नोइत्थीनोपुरिसोनोनपुंसगो बंधइ ? गोयमा ! नो इत्थी बंधइ, नो पुरिसो बंधइ जाव नो नपुंसओ बंधइ । पुवपडि वन्नए पडुच्च अवगयवेदा बंधंति, पडिवजमाणए य पडुच्च अवगयवेदो वा बंधति, २० अवगयवेदा वा बंधंति । १. "अनिश्रितोपाश्रितम् अनिश्रितैः-सर्वाशंसारहितः, उपाश्रितः-अङ्गीकृतः, अनिश्रितोपाश्रितः, तम् । अथवा निश्रितश्च शिष्यत्वादिप्रतिपन्नः, उपाश्रितश्च स एव वैयावृत्त्यकरत्वादिना प्रत्यासन्नतरः, तौ; अथवा निश्रितं-रागः उपाश्रितं च-द्वेषः, ते; अथवा निश्रितं च-आहारादिलिप्सा, उपाश्रितं च-शिष्यप्रतीच्छक-कुलाद्यपेक्षा, ते; न स्तो यत्र तत् तथा इति क्रियाविशेषणम् , सर्वथा पक्षपातरहितत्वेन यथावदित्यर्थः" अवृ०॥ २. “अत्रोत्तरावगमार्थम् 'आहुरेव' इति गुरुवचनं गम्यमिति । अन्ये तु 'से किमाहु भंते! इत्याद्येवं व्याख्यान्ति-अथ किमाहुर्भदन्तः आगमबलिका श्रमणा निर्ग्रन्थाः ‘पञ्चविधव्यवहारस्य फलम् ?,' इति शेषः । अत्रोत्तरम् आहइच्चेयं इत्यादि" अवृ०॥ ३. पडुच्चा ला १॥ Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु. १०-१५] विविहअवेक्खाए इरियावहियबंधसामिपरूवणाइ ३७३ १३. जइ भंते ! अवगयवेदो वा बंधइ, अवगयवेदा वा बंधति तं' भंते ! किं इत्थीपच्छाकडो बंधइ १, पुरिसपच्छाकडो बंधइ २, नपुंसकपच्छाकडो बंधइ ३, इत्थीपच्छाकडा बंधति ४, पुरिसपच्छाकडा वि बंधति ५, नपुंसगपच्छाकडा वि बंधति ६, उदाहु इत्थिपच्छाकडो य पुरिसपच्छाकडो य बंधति ४, उदाहु इत्थीपच्छाकडो य णपुंसगपच्छाकडो य बंधइ ४, उदाहु पुरिस- ५ पच्छाकडो य णपुंसगपच्छाकडो य बंधइ ४, उदाहु इत्थिपच्छाकडो य पुरिसपच्छाकडो य णपुंसगपच्छाकडो य भाणियव्वं ८, एवं एते छव्वीसं भंगा २६ जाव उदाहु इत्थीपच्छाकडा य पुरिसपच्छाकडा य नपुंसकपच्छाकडा य बंधंति ? गोयमा! इत्थिपच्छाकडो वि बंधइ १, पुरिसपच्छाकडो वि बंधइ २ नपुंसगपच्छाकडो वि बंधइ ३, इत्थीपच्छाकडा वि बंधंति ४, पुरिसपच्छाकडा वि १० बंधति ५, नपुंसकपच्छाकडा वि बंधति ६, अहवा इत्थीपच्छाकडो य पुरिसपच्छाकडो य बंधइ ७, एवं एए चेव छव्वीसं भंगा भाणियव्वा जाव अहवा इत्थिपच्छाकडा य पुरिसपच्छाकडा य नपुंसगपच्छाकडा य बंधति । १४. तं भंते ! किं बंधी बंधइ बंधिस्सइ १, बंधी बंधइ न बंधिस्सइ २, बंधी न बंधइ बंधिस्सइ ३, बंधी न बंधइ न बंधिस्सइ ४, न बंधी बंधइ १५ बंधिस्सइ ५, न बंधी बंधइ न बंधिस्सइ ६, न बंधी न बंधइ बंधिस्सइ ७, न बंधी न बंधइ न बंधिस्सइ ८१ गोयमा ! भवागरिसं पडुच्च अत्थेगतिए बंधी बंधइ बंधिस्सइ । अत्थेगतिए बंधी बंधइ न बंधिस्सइ । एवं तं चेव सव्वं जाव अत्थेगतिए न बंधी न बंधइ न बंधिस्सइ । गहाँगरिसं पडुच्च अत्थेगतिए बंधी, बंधइ, बंधिस्सइ; एवं जाव अत्थेगतिए न बंधी, बंधइ, बंधिस्सइ । णो २० चेव णं न बंधी, बंधइ, न बंधिस्सइ । अत्थेगतिए न बंधी, न बंधइ, बंधिस्सइ । अत्थेगतिए न बंधी, न बंधइ, न बंधिस्सइ। [सु. १५-१६. इरियापहियबंधं पडुच्च सादिसपजयसियाइ देससव्याइबंधपरूषणा] १५. तं भंते ! किं साईयं सपज्जवसियं बंधइ, साईयं अपज्जवसिय २५ बंधइ, अणाईयं सपज्जवसियं बंधइ, अणाईयं अपज्जवसियं बंधइ ? गोयमा ! १. "तं भंते! त्ति तदा भदन्त! तद्वा-कर्म" अवृ०॥ २. “तद्-इति ऐपिथिकं कर्म" भवृ.॥ ३. "बंधीति बद्धवान्" अवृ०॥ ४. °णाकरिला १॥ Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७४ वियाहपण्णत्तिसुतं [स० ८ उ०८ साईयं सपज्जवसियं बंधइ, नो साईयं अपज्जवसियं बंधइ, नो अणाईयं सपज्जवसियं बंधइ, नो अणाईयं अपज्जवसियं बंधइ । १६. तं भंते ! किं देसेणं देसं बंधइ, देसेणं सव्वं बंधइ, सव्वेणं देसं बंधइ, सव्वेणं सव्वं बंधइ ? गोयमा ! नो देसेणं देसं बंधइ, णो देसेणं सव्वं ५ बंधइ, नो सव्वेणं देसं बंधइ, सव्वेणं सव्वं बंधइ । [सु. १७-२०. घिविहअवेक्खाए वित्थरओ संपराइयबंधसामिपरूवणा] १७. संपराइयं णं भंते ! कम्मं किं नेरइयो बंधइ, तिरिक्खजोणीओ बंधइ, जाव देवी बंधइ ? गोयमा ! नेरइओ वि बंधइ, तिरिक्खजोणीओ वि बंधइ, तिरिक्खजोणिणी वि बंधइ, मणुस्सो वि बंधइ, मणुस्सी वि बंधइ, देवो १० वि बंधइ, देवी वि बंधइ । १८. तं भंते ! किं इत्थी बंधइ, पुरिसो बंधइ, तहेव जाव नोइत्थीनोपुरिसोनोनपुंसओ बंधइ ? गोयमा ! इत्थी वि बंधइ, पुरिसो वि बंधइ, जाव नपुंसगो वि बंधद। अहवेए य अवगयवेदो य बंधइ, अहवेए य अवगयवेया य बंधति । १५ १९. जइ भंते! अवगयवेदो य बंधइ अवगयवेदा य बंधति तं भंते ! किं इत्थीपच्छाकडो बंधइ, पुरिसपच्छाकडो एवं जहेव इरियावहियाबंधगस्स तहेव निरवसेसं जाव अहवा इत्थीपच्छाकडा य, पुरिसपच्छाकडा य, नपुंसगपच्छाकडा य बंधंति। २०. तं भंते! किं बंधी बंधइ बंधिस्सइ, बंधी बंधइ न बंधिस्सइ २; २० बंधी न बंधइ, बंधिस्सइ ३; बंधी न बंधइ, न बंधिस्सइ ४१ गोयमा! अत्थेगतिए बंधी बंधइ बंधिस्सइ १; अत्थेगतिए बंधी बंधइ, न बंधिस्सइ २, अत्थेगतिए बंधी न बंधइ, बंधिस्सइ ३, अत्थेगतिए बंधी न बंधइ न बंधिस्सइ ४ । [सु. २१-२२. संपराइयबंधं पडुच्च सादिसपञ्जयसियाइ देससव्वाइबंधपरूपणा] २१. तं भंते ! किं साईयं सपज्जवसियं बंधइ ? पुच्छा तहेव । गोयमा ! साईयं वा सपज्जवसियं बंधइ, अणाईयं वा सपज्जवसियं बंधइ, अणाईयं वा अपज्जवसियं बंधइ, णो चेव णं साईयं अपजवसिय बंधइ । २५ Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १६-२८] विविहअवेक्खाए संपराइयबंधसामिपरूवणाइ .३७५ २२. तं भंते ! किं देसेणं देसं बंधइ १ एवं जहेव इरियावहियाबंधगस्स जाव सव्वेणं सव्वं बंधइ। [सु. २३. कम्मपयडिभेयपरूषणा] २३. कइ णं भंते ! कम्मपयडीओ पण्णत्ताओ १ गोयमा ! अट्ठ कम्मपयडीओ पण्णत्ताओ, तं जहा-णाणावरणिजं जाव अंतराइयं । [सु. २४. परीसहभेयपरूवणा] २४. कइ णं भंते ! परीसहा पण्णत्ता १ गोयमा ! बावीस परीसहा पण्णत्ता, तं जहा—दिगिंछापरीसहे १, पिवासापरीसहे २, जाव दंसणपरीसहे २२ । [सु. २५-२९. चउसु कम्मपयडीसु परीसहसंखापरूषणा] २५. एए णं भंते ! बावीस परीसहा कतिसु कम्मपगडीसु समोयरंति ? १० गोयमा ! चउसु कम्मपयडीसु समोयरंति, तं जहा—नाणावरणिजे, वेयणिज्जे, मोहणिजे, अंतराइए। २६. नाणावरणिजे णं भंते ! कम्मे कति परीसहा समोयरंति १ गोयमा ! दो परीसहा समोयरंति, तं जहा---पण्णापरीसहे नाणपरीसहे य। २७. वेयणिजे णं भंते ! कम्मे कति परीसहा समोयरंति १ गोयमा! १५ एक्कारस परीसहा समोयरंति, तं जहा पंचेव आणुपुव्वी, चरिया, सेज्जा, वहे य, रोगे य । तणफास जल्लमेव य एक्कारस वेदणिज्जम्मि ॥१॥ २८. [१] दंसणमोहणिजे णं भंते ! कम्मे कति परीसहा समोयरंति ? गोयमा ! एगे दंसणपरीसहे समोयरइ।। [२] चरित्तमोहणिजे णं भंते ! कम्मे कति परीसहा समोयरंति ? गोयमा ! सत्त परीसहा समोयरंति, तं जहा अरती अचेल इत्थी निसीहिया जायणा य अक्कोसे । सक्कारपुरकारे चरित्तमोहम्मि सत्तेते ॥२॥ १. “दिगिंछ त्ति बुभुक्षा, सैव परीषहः” अवृ०॥ २. अन्नाणपरी' ला १। “ग्रन्थान्तरे स्वज्ञानपरीषह इति पठयते" अवृ०॥ ३. इक्का ला १॥ ४. सत्तेव ॥ ला १॥. .. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७६ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०८ उ०८ २९. अंतराइए णं भंते ! कम्मे कति परीसहा समोयरंति ? गोयमा ! एगे अलाभपरीसहे समोयरइ। [सु. ३०-३४. अट्टविह-सत्तविह-छव्विह-एक्कषिहबंधगे अबंधगे य परीसहसंखापरूषणा] ३०. सत्तविहबंधगस्स णं भंते! कति परीसहा पण्णता ? गोयमा ! बावीसं परीसहा पण्णता, वीसं पुण वेदेइ-जं समयं सीयपरीसहं वेदेति णो तं समयं उसिणपरीसहं वेदेइ, जं समयं उसिणपरीसहं वेदेइ णो तं समयं सीयपरीसहं वेदेइ । जं समयं चरियापरीसहं वेदेति णो तं समयं निसीहियापरीसहं वेदेति, जं समयं निसीहियापरीसहं वेदेइ णो तं समयं चरियापरीसहं वेदेइ । ३१. अट्ठविहबंधगस्स णं भंते! कति परीसहा पण्णत्ता १ गोयमा ! बावीसं परीसहा पण्णता० एवं (सु. ३०) अट्ठविहबंधगस्स । ३२. छन्विहबंधगस्स णं भंते ! सरागछउमत्थस्स कति परीसहा पण्णत्ता १ गोयमा ! चोस परीसहा पण्णत्ता, बारस पुण वेदेइ-जं समयं सीय परीसहं वेदेइ णो तं समयं उसिणपरीसहं वेदेइ, जं समयं उसिणपरीसहं वेदेइ १५ नो तं समयं सीयपरीसहं वेदेइ। जं समयं चरियापरीसहं वेदेति णो तं समयं सेनापरीसहं वेदेइ, जं समयं सेजापरीसह वेदेति णो तं समयं चरियापरीसहं वेदेइ। ३३. [१] एक्कविहबंधगस्स णं भंते ! वीयरागछउमत्थस्स कति परीसहा पण्णत्ता ? गोयमा ! एवं चेव जहेव छव्विहबंधगस्स। [२] एगविहबंधगस्स णं भंते ! सजोगिभवत्थकेवलिस्स कति परीसहा २. पण्णत्ता १ गोयमा ! एक्कारस परीसहा पण्णत्ता, नव पुण वेदेइ। सेसं जहा छविहबंधगस्स। ३४. अबंधगस्स णं भंते ! अजोगिभवत्थकेवलिस्स कति परीसहा पण्णता ? गोयमा ! ऐक्कारस परीसहा पण्णत्ता, नव पुण वेदेइ, जं समयं १. “यत्र समये" अवृ०॥ २. °त्ता, तं ब्रहा-छुहापरीसहे पिवासापरीसहे सीयपरीसहे दंसपरीसहे मसगपरीसहे जाव अलाभपरीसहे। एवं भट्ठषिहबंधगस्स लिखितप्रत्यन्तरे, मुद्रिते तु एतत्पाठानन्तरं 'वि, सत्तविहबंधगस्स वि' इत्यधिकपाठसहितं मूलेऽस्ति ॥ ३. चउद्दस ला १॥ ५.सिज्जा ला ॥ ५. इकारस ला १॥ Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २९-३९] अट्टविहाइबंधग-अबंधगाण परीसहसंखापरूवणाइ सीयपरीसहं वेदेति नो तं समयं उसिणपरीसहं वेदेइ, जं समयं उसिणपरीसहं वेदेति नो तं समयं सीयपरीसहं वेदेइ । जं समयं चरियापरीसहं वेदेइ नो तं समयं सेज्जापरीसहं वेदेति, जं समयं सेज्जापरीसहं वेदेइ नो तं समयं चरियापरीसहं वेदेइ। [सु. ३५-४५. उच्चत्त-खेत्तगमण-खेत्तावभासण-खेत्तुजावण-खेत्ततषण- ५ खेत्तभासणाई पडुच्च वित्थरओ जंबुद्दीषसरियवत्तव्यया] ३५. जंबुद्दीवे णं भंते! दीवे सूरिया उग्गमणमुहुत्तंसि दूरे य मूले य दीसंति, मज्झंतियमुहुत्तसि मूले य दूरे य दीसंति, अत्थमणमुहुत्तंसि दूरे य मूले य दीसंति ? हंता, गोयमा! जंबुद्दीवे णं दीवे सूरिया उग्गमणमुहुत्तंसि दूरे य तं चेव जाव अत्थमणमुहुत्तंसि दूरे य मूले य दीसंति । ३६. जंबुद्दीवे णं भंते ! दीवे सूरिया उग्गमणमुहुत्तंसि य मज्झंतियमुहुत्तंसि य, अत्थमणमुहुत्तंसि य सव्वत्थ समा उच्चत्तेणं १ हंता, गोयमा ! जंबुद्दीवे णं दीवे सूरिया उंग्गमण जाव उच्चत्तेणं । ३७. जइ णं भंते ! जंबुद्दीवे दीवे सूरिया उग्गमणमुहुत्तंसि य मझंतियमुहुत्तंसि य अत्थमणमुहुत्तंसि जाव उच्चत्तेणं से केणं खाइ अटेणं १५ भंते ! एवं वुच्चइ 'जंबुद्दीवे णं दीवे सूरिया उग्गमणमुहुत्तंसि दूरे य मूले य दीसति जाव अत्थमणमुहुत्तंसि दूरे य मुले य दीसंति ?' गोयमा ! लेसापडिघाएणं उंग्गमणमुहुत्तंसि दूरे य मूले य दीसंति, लेसाभितावेणं ममंतियमुहुत्तंसि मुले य दूरे य दीसंति, लेस्सापडिघाएणं अत्थमणमुहुत्तंसि दूरे य मूले य दीसंति, से तेणटेणं गोयमा! एवं वुच्चइ-जंबुद्दीवे णं दीवे सूरिया उग्गमण- २० मुहुत्तंसि दूरे य मूले य दीसति जाव अत्थमण जाव दीसंति । ३८. जंबुद्दीवे णं भंते ! दीवे सूरिया किं तीयं खेत्तं गच्छंति, पडुप्पन्नं खेतं गच्छंति, अणागयं खेत्तं गच्छंति ? गोयमा ! णो तीयं खेतं गच्छंति, पडुप्पन्नं खेत्तं गच्छंति, णो अणागयं खेत्तं गच्छंति । ३९. जंबुद्दीवे णं दीवे सूरिया किं तीयं खेत्तं ओभासंति, पडुप्पन्नं २५ १. उग्गममाणला ॥२.सेएणट्रे° ला १॥ Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७८ १५ विवाहपण्णत्तिसुतं [स०८ उ०८-९ खेत्तं ओभासंति, अणागयं खेत्तं ओभासंति ? गोयमा ! नो तीयं खेत्तं ओभासंति, पडुप्पन्नं खेत्तं ओभासंति, नो अणागयं खेत्तं ओभासंति । ४१. जंबुद्दीवे णं भंते ! दीवे सूरिया किं तीयं खेत्तं उज्जोवेंति ? एवं चेव जीव नियमा छद्दिसिं । ४२. एवं तवेंति, एवं भासंति जाव निर्यमा छद्दिसिं । ४३. जंबुद्दीवे णं भंते! दीवे सूरियाणं किं तीए खेत्ते किरिया कज्जइ, पडुप्पन्ने खित्ते किरिया कज्जइ, अणागए खेत्ते किरिया कज्जइ १ गोयमा ! नो तीए १० खेत्ते किरिया कज्जइ, पडुप्पन्ने खेत्ते किरिया कज्जइ, णो अणागए खेत्ते किरिया कज्जइ । २० ४०. तं भंते! किं पुट्ठे ओभासंति, अपुठ्ठे ओभासंति ? गोयमा ! पुठ्ठे ओभासंति, नो अपुट्ठे ओभासंति जाव नियमा छद्दिसिं । ४४. सा भंते! किं पुट्ठा कज्जति, अपुट्ठा कज्जइ ? गोयमा ! पुट्ठा कज्जइ, नो अपुट्ठा जति जाव निर्यमा छद्दिसिं । ४५. जंबुद्दीवे णं भंते ! दीवे सूरिया केवतियं खेत्तं उड्ढ तवंति, केवतियं खेत्तं अहे तवंति, केवतियं खेत्तं तिरियं तवंति ? गोयमा ! एगं जोयणसयं उड्ढ तवंति, अट्ठारस जोयणसयाई अहे तवंति, सीयालीसं जोयणसहस्साई दोणि तेवढे जोयणसए एक्कवीसं च सट्ठिए जोयणस्स तिरियं तवंति । [सु. ४६-४७. चंदाइउड्ढोघवन्नगपरूषणाइजाणणत्थं जीवाभिगमसुतावलोयणनिद्देसो ] ४६. अंतो णं भंते! माणुसुत्तरस्स पव्वयस्स जे चंदिम- सूरिय- गहगणणक्खत्त-तारारूवा ते णं भंते! देवा किं उड्ढोववन्नगा १ जहा जीवाभिगमे तव निरवसेसं जाव उक्कोसेणं छम्मासा । "" 1. 'इह यावत्करणादिदं दृश्यम् - ' तं भंते! किं ओगाढं ओभासइ, अणोगाढं ओभासइ ? गोयमा ! ओगाढं ओभासइ, नो अणोगाढं ' इत्यादि, 'तं भंते! कतिदिसिं ओभासेइ ? गोथमा !' इत्येतदन्तमिति" अ० ॥ २. नियमं ला १ ॥ सर्वोत्कृष्ट दिवसे चक्षुः स्पर्शापेक्षयाऽवसेयमिति " अ० ॥ जीवाभिगमसूत्र पत्र ३४५-४६, आगमोदय ० ॥ ३. “सीयालीसमित्यादि, एतच्च ४. भागे ला १ ॥ ५. दृश्यतां Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३७९ सु० ४०-४७, १-७] उच्चत्ताइ पडुच्च वित्थरओ जंबुद्दीवसूरियवत्तव्वयाइ ४७. बहिया णं भंते ! माणुसुत्तरस्स० जहा जीवाभिगमे जाव इंदट्ठाणे णं भंते ! केवतियं कालं उववाएणं विरहिए पन्नते १ गोयमा! जहन्नणं एकं समयं, उक्कोसेणं छम्मासा । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। अट्ठमसए अट्ठमो उद्देसो समत्तो ॥ ८.८॥ [नवमो उद्देसो ‘बंध'] [सु. १. पयोगबंध-धीससाबंधनाम बंधभेयजुगं] १. कइविहे णं भंते ! बंधे पण्णत्ते ? गोयमा ! दुविहे बंधे पण्णते, तं जहा—पयोगबंधे य, वीससाबंधे य । [सु. २-११. वीससाबंधस्स भेय-पभेयनिरूषणापुब्वं वित्थरओ परूषणा] १. २. वीससाबंधे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते? गोयमा ! दुविहे पण्णत्ते, तं जहा-साईयवीससाबंधे य अणाईयवीससाबंधे य । ३. अणाईयवीससाबंधे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते ? गोयमा ! तिविहे पण्णत्ते, तं जहा-धम्मत्थिकायअन्नमन्नणादीयवीससाबंधे अधम्मत्थिकायअन्नमन्नअणादीयवीससाबंधे, आगासत्थिकायअन्नमन्नअणादीयवीससाबंधे। १५ ४. धम्मत्थिकायअन्नमन्नअणादीयवीससाबंधे णं भंते! किं देसंबंधे सव्वबंधे ? गोयमा ! देसबंधे, नो सव्वबंधे । ५. एवं अधम्मत्थिकायअन्नमन्नअणादीयवीससाबंधे वि, एवं आगासत्थिकायअन्नमन्नअणादीयवीससाबंधे वि । ६. धम्मत्थिकायअन्नमन्नअणाईयवीससाबंधे णं भंते ! कालओ केवच्चिरं २० होइ ? गोयमा ! सव्वद्धं । ७. एवं अधम्मस्थिकाए, एवं आगासत्थिकाये। १. दृश्यतां जीवाभिगमसूत्र पत्र ३४६, आगमोदय० ॥ २. अणाइय' ला १॥ ३. "देशतःदेशापेक्षया बन्धः देशबन्धः, यथा सङ्कलिकाकटिकानाम्" अवृ०॥ ४. "सर्वतः-सर्वात्मना बन्धः सर्वबन्धः, यथा क्षीर-नीरयोः” अवृ०॥ Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३८० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०८ उ०९ ८. सादीयवीससाबंधे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते १ गोयमा ! तिविहे पण्णत्ते, तं जहा-बंधणपञ्चइए भायणपञ्चइए परिणामपञ्चइए। ९. से किं तं बंधणपञ्चइए ? बंधणपञ्चइए, जं णं परमाणुपुग्गला दुपएसिय-तिपएसिय-जाव-दसपएसिय-संखेजपएसिय-असंखेजपएसिय-अणंतपएसि५ याणं खंधाणं वेमायनिद्धयाए वेमायलुक्खयाए वेमायनिद्ध-लुक्खयाए बंधणपञ्चइएणं बंधे समुप्पज्जइ जहन्नेणं एकं समयं, उक्कोसेणं असंखेनं कालं । से तं बंधणपञ्चइए। १०. से किं तं भायणपञ्चइए ? भायणपञ्चइए, जं णं जुण्णसुरा-जुण्णगुल-जुण्णतंदुलाणं भायणपञ्चइएणं बंधे समुप्पजइ जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं संखेज कालं। से तं भायणपञ्चइए। १. ११. से किं तं परिणामपञ्चइए १ परिणामपञ्चइए, जं णं अब्भाणं अब्भ रुक्खाणं जहा ततियसए (स० ३ उ० ७ सु. ४ [५]) जाव अमोहाणं परिणामपच्चइएणं बंधे समुप्पज्जइ जहन्नणं एवं समयं, उक्कोसेणं छम्मासा। से तं परिणामपञ्चइए। से तं सादीयवीससाबंधे। से तं वीससाबंधे। [सु. १२-१२९. पयोगबंधस्स वित्थरओ परूषणा] [सु. १२. पयोगबंधस्स भेय-पभेयपरूवणा] १२. से किं तं पयोगबंधे ? पयोगबंधे तिविहे पण्णत्ते, तं जहाअणाईए वा अपज्जवसिए १, सादीए वा अपज्जवसिए २, सादीए वा सपज्जवसिए ३। तत्थ णं जे से अणाईए अपज्जवसिए से णं अट्ठण्डं जीवमज्झपएसाणं । तत्थ वि णं तिण्हं तिण्इं अणाईए अपज्जवसिए, सेसाणं साईए। तत्थ णं जे से सादीए २० अपज्जवसिए से णं सिद्धाणं । तत्थ णं जे से साईए सपज्जवसिए से णं चउविहे पण्णते, तं जहा-आलावणबंधे अल्लियावणबंधे सरीरबंधे सरीरप्पयोगबंधे। १. “भाजनम्-आधारः" अवृ०॥ २. “परिणामः-रूपान्तरगमनम्" अवृ०॥ ३. 'पुग्गले लिखितप्रतिपाठभेदः ॥ १. एतद्वयाख्याऽनन्तरं वृत्तौ चूर्णिकार-प्राचीनटीकाकारव्याख्ययोः सुगमत्व-दुर्गमत्वनिर्देशोऽस्ति, तद्यथा-"इति चूर्णिकारव्याख्या, टीकाकारव्याख्या तु दुरवगमत्वात् परिहृतेति" ॥ ५. आलाप्यते-आलीनं क्रियते एभिरित्यालापनानि-रज्ज्वादीनि, तैः बन्धः तृणादीनाम् आलापनबन्धः" अवृ०॥ ६. “अल्लियावणं-द्रव्यस्य द्रव्यान्तरेण श्लेषादिनाऽऽलीनस्य यत् करणम् , तद्रूपो यो बन्धः" अवृ०॥ ७. “समुद्धाते सति यो विस्तारित-संकोचितजीवप्रदेशसम्बन्धविशेषवशात् तैजसादिशरीरप्रदेशानां संबन्धविशेषः स शरीरबन्धः । शरीरिबन्ध इत्यन्ये" अवृ०॥ ८. “शरीरस्य औदारिकादेः यः प्रयोगेण-वीर्यान्तरायक्षयोपशमादिजनितव्यापारेण बन्धः-तत्पुद्गलोपादानम् , शरीररूपस्य वा प्रयोगस्य यो बन्धः स शरीरप्रयोगबन्धः" अवृ०॥ Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३८१ सु०८-१६] पयोगबंधस्स वित्थरओ परूवणा [सु. १३. आलावणबंधपरूषणा] १३. से किं तं आलावणबंधे ? आलावणबंधे, जं णं तणभाराण वा कट्ठभाराण वा पत्तभाराण वा पलालभाराण वा वेल्लभाराण वा वेत्तलया-वाग-वरत्त-रज्जु-बल्लि-कुस-दब्भमादिएहिं आलावणबंधे समुप्पज्जइ; जहन्नेणं अंतोमुहुतं, उक्कोसेणं संखेनं कालं । से तं आलावणबंधे । [सु. १४. आल्लियाषणबंधस्स लेसणाबंधाइभेदचउकं] १४. से किं तं अल्लियावणबंधे १ अल्लियावणबंधे चउव्विहे पन्नत्ते, तं जहा-लेसणाबंधे उच्चयबंधे समुच्चयबंधे साहणणाबंधे। [सु. १५. लेसणाबंधपरूवणा] १५. से किं तं लेसणाबंधे १ लेसणाबंधे, जं णं कुड्डाणं कुट्टिमाणं १० खंभाणं पासायाणं कट्ठाणं चम्माणं घडाणं पडाणं कडाणं छुहाँ-चिखल्ल-सिलेसंलक्ख-महुसित्थमाइएहिं लेसणएहिं बंधे समुप्पज्जइ, जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं संखेनं कालं। से तं लेसणाबंधे । [सु. १६. उच्चयबंधपरूवणा] १६. से किं तं उच्चयबंधे १ उच्चयबंधे, जं णं तणरासीण वा कट्ठरासीण १५ वा पत्तरासीण वा तुसरासीण वा भुसरासीण वा गोमयरासीण वा अवगररासीण वा उच्चएणं बंधे समुप्पजइ, जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं संखेनं कालं। से तं उच्चयबंधे। १. “वेत्रलता-जलवंशकम्बा, वाग त्ति वल्कः, वरत्रा-चर्ममयी, रज्जुः-सनादिमयी, वल्ली-त्रपुष्यादिका, कुशाः-निर्मूलदर्भाः, दर्भास्तु-समूलाः। आदिशब्दात् चीवरादिग्रहः" अव०॥ २. "श्लेषणा-श्लथद्रव्येण द्रव्ययोः सम्बन्धनम् , तद्रूपो यो बन्धः स" अवृ० ॥ ३. “उच्चयः, ऊव चयनं-राशीकरणम् तद्रूपो चन्धः उच्चयबन्धः" अवृ० ॥ ४. “सङ्गतः-उच्चयापेक्षया विशिष्टतर उच्चयः समुच्चयः, स एव बन्धः समुच्चयबन्धः" अवृ०॥ ५. “संहननम्-अवयवाना संघातनम् , तद्रूपो यो बन्धः स संहननबन्धः । दीर्घत्वादि च इह प्राकृतशैलीप्रभवम्" अवृ०॥ ६ “कुटिमाणं ति मणिभूमिकानाम" अवृ०॥ ७."छहा-सुधा. भाषायां 'चुनो' शब्देन प्रसिद्धिः" सम्पा०॥ ८. “चिक्खल्ल-यत्र चलन् जनः पुनः पुनः स्खलति स पङ्करूपः पङ्कन गृहाणि चीयन्ते इति प्रतीतम्" सम्पा०॥ ९. “श्लेषः वज्रलेपः" अवृ०॥१०. वा बुसरा लिखितप्रतिपाठभेदः॥ ११. “अवगररासीण व त्ति कचवरराशीनाम्" अवृ०॥ १२. “ उच्चएणं ति उर्ध्व चयनेन" अवृ० । उच्चतेणं मु०॥ Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : वियाहपण्णत्तिसुतं [स०८ उ०९ [सु. १७. समुच्चयबंधपरूषणा] १७. से किं तं समुच्चयबंधे १ समुच्चयबंधे, जं णं अगड-तडाग-नदिदह-वावी-पुक्खरणी-दीहियाणं गुंजालियाणं सराणं सरपंतिआणं सरसरपंतियाणं बिलपंतियाणं देवकुल-संभा-पवा-थूम-खाइयाणं फरिहाणं पागार-ऽट्टालग-चरिय-दार५ गोपुर-तोरणाणं पासाय-घर-सरण-लेण-आवणाणं सिंघाडग-तिय-चउक्क-चच्चर चउम्मुह-महापहमादीणं छहा-चिक्खल्ल-सिलेससमुच्चएणं बंधे समुप्पजइ, जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं संखेनं कालं । से तं समुच्चयबंधे । [सु. १८-२०. साहणणाबंधस्स भेयजुयपरूषणा] १८. से किं तं साहणणाबंधे १ साहणणाबंधे दुविहे पन्नत्ते, तं जहा१० देससाहणणाबंधे य सव्वसाहणणाबंधे य। १९. से किं तं देससाहणणाबंधे १ देससाहणणाबंधे, जं णं संगडरह-जाण-जुग्ग-गिलि-थिल्लि-सीय-संदमाणिया-लोही-लोहँकडाह-कैडच्छुअ-आसणसयण-खंभ-भंडे-मत्त-उवगरणमाईणं देससाहणणाबंधे समुप्पज्जइ, जहन्नेणं अंतो मुहुत्तं, उक्कोसेणं संखेनं कालं। से तं देससाहणणाबंधे। १५ २०. से किं तं सव्वसाहणणाबंधे ? सव्वसाहणणाबंधे, से णं खीरोदग माईणं। से तं सव्वसाहणणाबंधे। से तं साहणणाबंधे। से तं अल्लियावणबंधे। १. °सभ-प्पव-थू ला १॥ २. °चउमुह ला १॥ ३. “सगड त्ति गन्त्री" अवृ० । भाषायाम्-छकडो, गाडं॥ ४. "रह त्ति स्यन्दनः" अवृ०॥ ५. “जाण त्ति यानम्लघुगन्त्री" अवृ०॥ ६. "जुग्ग त्ति युग्यम् , गोल्लविषयप्रसिद्ध द्विहस्तप्रमाणं वेदिकोपशोभितं जम्पानम्" अवृ०। 'सिंहलद्वीपे गोल्लनामकः प्रदेशः प्रसिद्धः' सम्पा०॥ ७. “गिल्लि त्ति हस्तिनः उपरि कोलरम् यत् मानुषं गिलतीव। थिलि त्ति अडपल्लाणम् । सीय त्ति शिविकाकूटाकारेण आच्छादितो जम्पानविशेषः" अवृ०॥ ८. "संदमाणिय त्ति पुरुषप्रमाणो जम्पानविशेषः" अवृ०। “स्पन्दमानरूपः-किञ्चिचलनात्मकः वाहनविशेषः, भाषायाम् यद् वाहनं 'म्यानो' नाम्ना प्रसिद्धम् तत् कदाचन एतत् सम्भवति" सम्पा०॥ ९. "लोहि त्ति मण्डकादिपचनभाजनम्" अवृ० । भाषायाम् ‘लोढी' नाम्ना प्रसिद्धम्-सम्पा०॥ १०. "लोहकडाह त्ति भाजनविशेष एव" अवृ० । “भाषायाम् 'लोढानी कडाई, नानी के मोटी' इति प्रसिद्धम्" सम्पा०॥ ११. “कडच्छुय त्ति परिवेषणभाजनम्" अवृ०, अत्र मुद्रितवृत्तौ कडुच्छुय त्ति इति पाठः। “भाषायाम् 'कडछो' अथवा 'कडछी' इति प्रसिद्धम्” सम्पा०॥ १२. “भंड त्ति मृण्मयभाजनम् । मत्त त्ति अमत्रम् , भाजनविशेषः । उवगरण त्ति नानाप्रकारं तदन्योपकरणम्" अवृ०॥ Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १७-२६] पयोगबंधस्स वित्थरओ परूवणा ३८३ [सु. २१-२३. सरीरबंधस्स भेयजुयपरूपणा] २१. से किं तं सरीरबंधे १ सरीरबंधे दुविहे पण्णते, तं जहा-पुन्वप्पओगपञ्चइए य पडुप्पन्नप्पओगपञ्चइए य । २२. से किं तं पुव्वप्पओगपञ्चइए ? पुव्वप्पओगपचइए, जं णं नेरइयाणं संसारत्थाणं सव्वजीवाणं तत्थ तत्थ तेसु तेसु कारणेसु समोहन्नमाणाणं जीवैप्प- ५ देसाणं बंधे समुप्पज्जइ । से तं पुचप्पयोगपञ्चइए। २३. से किं तं पडुप्पन्नप्पयोगपञ्चइए १ पैडुप्पन्नप्पयोगपञ्चइए, जं गं केवलनाणिस्स अणगारस्स केवलिसमुग्घाएणं समोहयस्स, ताओ समुग्घायाओ पडिनियत्तमाणस्स, अंतरा पंथे वट्टमाणस्स तेया-कम्माणं बंधे समुप्पजइ । किं कारणं १ ताहे से पएसा एगत्तीगया भवंति ति । से तं पडुप्पन्नप्पयोगपञ्चइए। १० से तं सरीरबंधे। [सु. २४-१२९. सरीरप्पओगबंधस्स पित्थरओ परूषणा] [सु. २४. सरीरप्पओगबंधस्स ओरालियाइपंचभेयपरूषणा] २४. से किं तं सरीरप्पयोगबंधे १ सरीरप्पयोगबंधे पंचविहे पन्नत्ते, तं जहा-ओरालियसरीरप्पओगबंधे वेउब्धियसरीरप्पओगबंधे आहारगसरीरप्पओग- १० बंधे तेयासरीरप्पयोगबंधे कम्मासरीरप्पयोगबंधे । [सु. २५-५०. ओरालियसरीरप्पओगबंधस्स भेय-पभेयाइनिरूषणापुव्वं वित्थरओ परूवणा] २५. ओरालियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते १ गोयमा ! पंचविहे पन्नत्ते, तं जहा-एगिंदियओरालियसरीरप्पयोगबंधे बेइंदियओरालिय- २० सरीरप्पयोगबंधे जाव पंचिंदियओरालियसरीरप्पयोगबंधे। २६. एगिदियओरालियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते ? गोयमा! पंचविहे पण्णत्ते, तं जहा-पुढविक्काइयएगिदियओरालियसरीरप्पयोगबंधे, १. °सारवत्थाणं मु०॥ २. “जीवप्पदेसाणं ति इह 'जीवप्रदेशानाम्' इत्युक्तावपि शरीरबन्धा. धिकारात् 'तात्स्थ्यात् तद्वयपदेशः' इति न्यायेन जीवप्रदेशाश्रिततैजस-कार्मणशरीरप्रदेशानामिति द्रष्टव्यम्” भवृ० ॥ ३. पच्चुप्प ला १॥ १. नाणस्स मु०॥ ५. “से ति तस्य केवलिनः" अवृ०॥ ६. तेजस' ला १॥ ७. बेंदिय° मु०॥ Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३८४ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०८ उ०९ एवं एएणं अभिलावेणं भेदा जहा ओगाहणसंठाणे ओरालियसरीरस्स तहा भाणियव्वा जाव पजत्तगन्भवतियमणुस्सपंचिंदियओरालियसरीरप्पयोगबंधे य अपजत्तगब्भवतियमणूसपंचिंदियओरालियसरीरप्पयोगबंधे य । २७. ओरालियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कस्स कम्मस्स उदएणं १ ५ गोयमा ! वीरियंसजोगसद्दव्वयाए पैमादपञ्चया कम्मं च जोगं च भवं च आउयं च पहुंच ओरालियसरीरप्पयोगनामकम्मस्स उदएणं ओरालियसरीरप्पयोगबंधे । २८. एगिदियओरालियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते! कस्स कम्मस्स उदएणं ? एवं चेव। २९. पुढविकाइयएगिदियओरालियसरीरप्पयोगबंधे एवं चेव । ३०. एवं जाव वणस्सइकाइया । एवं बेइंदिया। एवं तेइंदिया। एवं चउरिंदिया। ३१. तिरिक्खजोणियपंचिंदियओरालियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कस्स कम्मस्स उदएणं ? एवं चेव। ३२. मणुस्सपंचिंदियओरालियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कस्स कम्मस्स १५. उदएणं ? गोयमा ! वीरियसजोगसद्दव्वयाए पमादपचया जाव आउयं च पडुच्च मणुस्सपंचिंदियओरालियसरीरप्पयोगनामाए कम्मस्स उदएणं मणुस्सपंचिंदियओरालियसरीरप्पओगबंधे। १. भेदो मु०॥ २. दृश्यतां प्रज्ञापनासूत्रस्यैकविंशतितमे ‘ओगाहणसंठाण' पदे १४७६ तः १४८७ सूत्राणि, श्रीमहावीरजैनविद्यालयप्रकाशित 'पण्णवणासुत्तं, विभाग १' पृ० ३२९-३३१॥ ३. यवो मु० ॥ ४. “वीरियसजोगसद्दव्वयाए त्ति वीर्यम्-वीर्यान्तरायक्षयादिकृता शक्तिः । योगाः-मनःप्रभृतयः, सह योगैवर्तते इति सयोगः । सन्ति-विद्यमानानि, द्रव्याणि-तथाविधपुद्गला यस्य जीवस्यासौ सद्र्व्यः । वीर्यप्रधानः सयोगः, वीर्यसयोगः स चासौ सद्व्यश्चेति विग्रहः तद्भावः तत्ता, तया वीर्यसयोगसद्व्यतया, सवीर्यतया, सयोगतया, सद्व्यतया जीवस्य" अवृ०॥ ५. 'पमायपचय त्ति प्रमादप्रत्ययात्-प्रमादलक्षणकारणात्" अवृ०॥ ६. “कम्मच त्ति कर्म च एकेन्द्रियजात्यादिकमुदयवर्ति" अवृ०॥ ७. “जोगं च त्ति योगं च-काययोगादिकम्" अवृ०॥ ८. “भवं च त्ति भवं च-तिर्यग्भवादिकमनुभूयमानम्" अवृ०॥ ९. "आउयं च त्ति आयष्क च-तिर्यगायष्कादि उदयवर्ति" अवृ०॥ १०. पड़च्चा ला १॥११. "एवं चेव त्ति अनेनाधिकृतसूत्रस्य पूर्वसूत्रसमताभिधानेऽपि 'ओरालियसरीरप्पओगनामाए' इत्यत्र पदे 'एगिदियओरालियसरीरप्पओगनामाए' इत्ययं विशेषो दृश्यः, एकेन्द्रियौदारिकशरीरप्रयोग. बन्धस्येहाधिकृतत्वात् । एवमुत्तरत्रापि वाच्यम्" अवृ०॥ १२. ०बंधे गं भंते। Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २७-४१] पयोगबंधस्स वित्थरओ परूवणा ३८५ ३३. ओरालियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! किं देसंबंधे, सव्वबंधे ? गोयमा ! देसबंधे वि सव्वबंधे वि । ३४. एगिदियओरालियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! किं देसंबंधे, सव्वबंधे १ एवं चेव। ३५. एवं पुढविकाइया। ३६. एवं जाव मणुस्सपंचिंदियओरालियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! किं देसंबंधे, सव्वबंधे १ गोयमा ! देसबंधे वि, सव्वबंधे वि। ३७. ओरालियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कालओ केवैच्चिरं होइ ? गोयमा ! सव्वबंधे ऐकं समयं; देसबंधे जहन्नेणं एवं समयं, उक्कोसेणं तिण्णि पलिओवमाइं समयूणाई। ३८. एगिदियओरालियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कालओ केवँचिरं होइ ? गोयमा! सबबंधे एकं समयं देसबंधे जहन्नेणं एक समयं, उक्कोसेणं बावीसं वाससहस्साइं समऊणाई। ३९. पुढविकाइयएगिदिय० पुच्छा। गोयमा ! सव्वबंधे एवं समयं, देसबंधे जहन्नेणं खुड्डागभवग्गहणं तिसमयूणं, उक्कोसेणं बावीसं वाससहस्साइं .१५ समऊणाई। ४०. एवं सव्वेसिं सव्वबंधो एक समयं, देसबंधो जेसिं नत्थि वेउन्वियसरीरं तेसिं जहन्नेणं खुड्डागं भवग्गहणं तिसमयूणं, उक्कोसेणं जा जस्स उक्कोसिया ठिती सा समऊणा कायव्वा । जेसिं पुण अत्थि वेउव्वियसरीरं तेसिं देसबंधो जहन्नेणं एवं समयं, उक्कोसेणं जा जस्स ठिती सा समऊणा कायव्वा जाव मणुस्साणं देसबंधे जहन्नेणं एकं समयं, उक्कोसेणं तिण्णि पलिओवमाइं समयूणाई। ४१. ओरालियसरीरबंधंतरं णं भंते ! कालओ केवंचिरं होइ १ गोयमा ! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं खुड्डागं भवग्गहणं तिसमयूणं, उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाई १. देसं बंधे ? किं सन्वं बंधे ? गोयमा ! देसं बंधइ, सव्वं बंधइ । एगि° ला १॥२. देसं बं० एवं चेव पुढवि० । एवं जाव ला १॥ ३. देसं बंधे सव्वं बं० गो०! देसं बं० सव्वं बं० ला १॥ ४. किश्चिरं ला १॥ ५. इकं ला १॥ १. समयऊणाई मु०॥ ७. किश्चिरं ला १॥ ८, इकं ला १॥ ९. किश्चिरं ला १॥ २५ Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३८६ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ८ उ०९ पुवकोडिसमयाहियाई। देसबंधतरं जहन्नेणं एकं समयं, उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं तिसमयाहियाई। ४२. एगिदियओरालिय० पुच्छा। गोयमा ! सव्वबंधतरं जहन्नेणं खुड्डागं भवग्गहणं तिसमयूणं, उक्कोसेणं बावीसं वाससहस्साई समयाहियाइं । ५ देसबंधंतरं जहन्नेणं एक्कं समयं, उक्कोसेणं अंतोमुहुत्तं । ___४३. पुढविक्काइयएगिदिय० पुच्छा। गोयमा ! सव्वबंधतरं जहेव एगिदियस्स तहेव भाणियव्वं; देसबंधंतरं जहन्नेणं एकं समयं, उक्कोसेणं तिण्णि समया। ४४. जहा पुढविक्काइयाणं एवं जाव चउरिदियाणं वाउक्काइयवजाणं, १० नवरं सव्वबंधतरं उक्कोसेणं जा जस्स ठिती सा समयाहिया कायव्वा । वाउक्काइयाणं सव्वबंधतरं जहन्नेणं खुड्डागभवग्गहणं तिसमयूणं, उक्कोसेणं तिण्णि वाससहस्साई समयाहियाई। देसबंधतरं जहन्नेणं एवं समयं, उक्कोसेणं अंतोमुहुत्तं । . ४५. पंचिंदियतिरिक्खजोणियओरालिय० पुच्छा । सव्वबंधतरं जहन्नणं १५ खुड्डागभवग्गहणं तिसमयूणं, उक्कोसेणं पुवकोडी समयाहिया, देसबंधतरं जहा एगिंदियाणं तहा पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं । ४६. एवं मणुस्साण वि निरवसेसं भाणियव्वं जाव उक्कोसेणं अंतोमुहुत्तं । ४७. जीवस्स णं भंते ! एगिंदियत्ते णोएगिदियत्ते पुणरवि एगिदियत्ते एगिदियओरालियसरीरप्पओगबंधतरं कालओ केवञ्चिरं होइ ? गोयमा ! सव्व२० बंधतरं जहन्नेणं दो खंडागभवग्गहणाई तिसमयूणाई, उक्कोसेणं दो सागरोवम सहस्साई संखेजवासमन्भहियाइं; देसबंधंतरं जहन्नेणं खुड्डागं भवग्गहणं समयाहियं, उक्कोसेणं दो सागरोवमसहस्साइं संखेज्जवासमब्भहियाई । ४८. जीवस्स णं भंते ! पुढविकाइयत्ते नोपुढविकाइयत्ते पुणरवि पुढविकाइयत्ते पुढविकाइयएगिंदियओरालियसरीरप्पयोगबंधंतरं कालओ केवचिरं २५ होइ १ गोयमा ! सव्वबंधतरं जहन्नेणं दो खुड्डाइं भवग्गहणाइं तिसमयऊणाइं; उक्कोसेणं अणंतं कालं, अणंता उस्सप्पिणी-ओसप्पिणीओ कालओ, खेत्तओ १. खुड्डाई भवग्गणाई समऊणाई, उक्को' ला १॥ Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३८७ सु० ४२-५३] पयोगबंधस्स वित्थरओ परूवणा अणंता लोगा, असंखेजा पोग्गलपरियट्टा, ते णं पोग्गलपरियट्टा आवलियाए असंखेजइभागो। देसबंधंतरं जहन्नेणं खुड्डागभवग्गहणं समयाहियं, उक्कोसेणं अणंतं कालं जाव आवलियाए असंखेजइभागो। ४९. जहा पुढविक्काइयाणं एवं वणस्सइकाइयवजाणं जाव मणुस्साणं। वणस्सइकाइयाणं दोण्णि खुड्डाइं एवं चेव; उक्कोसेणं असंखिनं कालं, असंखिजाओ ५ उस्सप्पिणि-ओसप्पिणीओ कालओ, खेत्तओ असंखेजा लोगा। एवं देसबंधंतरं पि उक्कोसेणं पुढवीकालो। ५०. एएसि णं भंते ! जीवाणं ओरालियसरीरस्स देसबंधगाणं सव्वबंधगाणं अबंधगाण य कयरे कयरेहितो जाव विसेसाहिया वा १ गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा ओरालियसरीरस्स सव्वबंधगा, अबंधगा विसेसाहिया, देसबंधगा १० असंखेजगुणा। [सु. ५१-८२. घेउब्वियसरीरप्पआगबंधस्स भेयाइनिरूषणापुव्वं वित्थरओ परूवणा] ५१. वेउब्बियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कतिविहे पन्नत्ते १ गोयमा ! दुविहे पन्नते, तं जहा-एगिदियवेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे य, पंचिंदियवे- १५ उब्वियसरीरप्पयोगबंधे य। ५२. जइ एगिदियवेउब्वियसरीरप्पयोगबंधे किं वाउक्काइयएगिदियवेउब्वियसरीरप्पयोगबंधे, अवाउक्काइयएगिदियवेउब्वियसरीरप्पयोगबंधे १ एवं एएणं अभिलावेणं जहा ओगाहणसंठाणे वेउब्वियसरीरभेदो तहा भाणियब्वो जाव पंजत्तसव्वट्ठसिद्धअणुत्तरोषवाइयकप्पातीयवेमाणियदेवपंचिंदियवेउब्वियसरीरप्पयो- २० गबंधे य अपज्जत्तसबट्ठसिद्धअणुत्तरोववाइय जाव पयोगबंधे य। ५३. वेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कस्स कम्मस्स उदएणं १ गोयमा! वीरियसजोगसद्दव्वयाए जाव आउयं वा लद्धिं वा पडुच्च वेउबियसरीरप्पयोगनामाए कम्मस्स उदएणं वेउन्वियसरीरप्पयोगबंधे । १. प्रज्ञापनासूत्रे 'ओगाहणसंठाणे' नामकं पदम् एकविंशतितमम् , तत्र च अयं समग्रो निर्देशः, सूत्र १५१४-१५२०, पृ० ३३५-३३८, महावीर० प्रकाशन ॥ २. पर्यन्ततासूचकः अयं पाठः प्रज्ञापनासूत्रे अक्षरशो न दृश्यते परन्तु एतस्य तात्पर्य तत्र सूचितम्-“एतेसिं पजत्ता-ऽपजत्ताभिलावेणं दुगतो मेदो" इति एवंरूपेण वाक्येन । पूर्वसूचितप्रज्ञापनासूत्र, सूत्र १५२० [५], पृ० ३३८ ॥ Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुतं [स० ८ उ०९ ५४. वाउक्काइयएगिदियवेउब्वियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कस्स कम्मस्स उदएणं १ गोयमा ! वीरियसजोगसद्दव्वयाए तं चेव जाव लद्धिं वा पडुच्च वाउक्काइयएगिदियवेउब्विय जाव बंधे । ५५. [१] रयणप्पभापुढविनेरइयपंचिंदियवेउब्वियसरीरप्पयोगबंधे गं ५ भंते! कस्स कम्मस्स उदएणं ? गोयमा ! वीरियसजोगसद्दव्वयाए जाव आउयं वा पडुच्च रयणप्पभापुढवि० जाव बंधे। । [२] एवं जाव अहेसत्तमाए। ५६. तिरिक्खजोणियपंचिंदियवेउब्वियसरीर० पुच्छा । गोयमा ! वीरिय० जहा वाउक्काइयाणं । १० ५७. मणुस्सपंचिंदियवेउब्विय० १ एवं चेव । ५८. [१] असुरकुमारभवणवासिदेवपंचिंदियवेउब्विय० जहा रयणप्पभापुढविनेरइया। [२] एवं जाव थणियकुमारा । ५९. एवं वाणमंतरा। ६०. एवं जोइसिया। ६१. [१] एवं सोहम्मकप्पोवगया वेमाणिया। एवं जाव अचुय० । [२] गेवेजकप्पातीया वेमाणिया एवं चेव । [३] अणुतरोववाइयकप्पातीया वेमाणिया एवं चेव । ६२. वेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! किं देसबंध, सव्वबंधे ? २. गोयमा ! देसबंधे वि, सव्वबंधे वि। ६३. वाउक्काइयएगिदिय० । एवं चेव । ६४. रयणप्पभापुढविनेरइय० । एवं चेव । ६५. एवं जाव अणुत्तरोववाइया । ६६. वेउब्वियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते! कालओ केवच्चिरं होइ ? . १. किश्चिरं ला १॥ Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ५४-७५] पयोगबंधस्स वित्थरओ परूवणा ३८९ गोयमा ! सव्वबंधे जहन्नेणं एकं समयं, उक्कोसेणं दो समया। देसबंधे जहन्नेणं एकं . समयं, उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं समयूणाई। ६७. वाउक्काइयएगिदियवेउव्विय० पुच्छा । गोयमा ! सव्वबंधे एकं समयं; देसबंधे जहन्नेणं एवं समयं, उक्कोसेणं अंतोमुहुत्तं । ६८. [१] स्यणप्पभापुढविनेरइय० पुच्छा । गोयमा ! सव्वबंधे एक्कं समयं; ५ देसबंधे जहन्नेणं दसवाससहस्साई तिसमयऊणाई, उक्कोसेणं सागरोवमं समऊणं । [२] एवं जाव अहेसत्तमा। नवरं देसबंधे जस्स जा जहन्निया ठिती सा तिसमऊणा कायव्वा, जा च उक्कोसिया सा समयूणा। ६९. पंचिंदियतिरिक्खजोणियाण मणुस्साण य जहा वाउक्काइयाणं । ७०. असुरकुमार-नागकुमार० जाव अणुत्तरोववाइयाणं जहा नेरइयाणं, १० नवरं जस्स जा ठिई सा भाणियव्वा जाव अणुत्तरोववाइयाणं सव्वबंधे एकं समय देसबंधे जहन्नेणं ऐक्कत्तीस सागरोवमाइं तिसमयूणाई, उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाई समयूणाई। ७१. वेउब्वियसरीरप्पयोगबंधंतरं णं भंते! कालओ केवैच्चिरं होइ ? गोयमा ! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं एक्कं समयं, उक्कोसेणं अणंतं कालं, अणंताओ १५ जाव आवलियाए असंखेजइभागो। एवं देसबंधंतरं पि। ७२. वाउक्काइयवेउव्वियसरीर० पुच्छा । गोयमा ! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं पलिओवमस्स असंखेजइभागं । एवं देसबंधंतरं पि। ७३. तिरिक्खजोणियपंचिंदियवेउब्वियसरीरप्पयोगबंधंतर० पुच्छा। गोयमा ! सबबंधंतरं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं पुवकोडीपुहत्तं । एवं २० देसबंधतरं पि। ७४. एवं मैणूसस्स वि। ७५. जीवस्स णं भंते ! वाउकाइयत्ते नोवाउकाइयत्ते पुणरवि वाउकाइयत्ते वाउकाइयएगिदियवेउव्विय० पुच्छा। गोयमा ! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं अणंतं कालं, वणस्सइकालो। एवं देसबंधंतरं पि ।..... १. समजणाई ला १॥ २. समजणाई ला १ ॥ ३. °वा, जस्स जाव उक्कोसा सा स° मु०॥ १. इकत्तीसं ला १॥ ५. किश्चिरं ला १॥ ६. मणुस्सस्स ला १॥ Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३९० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ८ उ०९ ७६. [१] जीवस्स णं भंते ! रयणप्पभापुढविनेरइयत्ते णोरयणप्पभापुढवि० पुच्छा । गोयमा ! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं दस वाससहस्साई अंतोमुहुत्तमन्महियाई, उक्कोसेणं वणस्सइकालो। देसबंधंतरं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं; उक्कोसेणं अणंतं कालं, वणस्सइकालो। [२] एवं जाव अहेसत्तमाए, नवरं जा जस्स ठिती जहन्निया सा सव्वबंधंतरे जहन्नेणं अंतोमुहुत्तमब्भहिया कायब्वा, सेसं तं चेव । ७७. पंचिंदियतिरिक्खजोणिय-मणुस्साण जहा वाउक्काइयाणं । ७८. असुरकुमार-नागकुमार जाव सहस्सारदेवाणं एएसिं जहा रयणप्पभोगाणं, नवरं सव्वबंधंतरे जस्स जा ठिती जहन्निया सा अंतोमुहुत्तमब्भहिया १० कायव्वा, सेसं तं चेव। ७९. जीवस्स गं भंते आणयदेवत्ते नोआणय० पुच्छा । गोयमा ! सव्वबंधतरं जहन्नेणं अट्ठारससागरोवमाई वासपुहत्तमभहियाइं; उक्कोसेणं अणंतं कालं, वणस्सइकालो। देसबंधंतरं जहन्नेणं वासपुहत्तं; उक्कोसेणं अणंतं कालं, वणस्सइकालो। एवं जाव अचुए; नवरं जस्स जा ठिती सा सव्वबंधंतरे जहन्नेणं १५ वासपुहत्तमभहिया कायव्वा, सेसं तं चेव । ८०. गेवेजकप्पातीय० पुच्छा। गोयमा ! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं बावीस सागरोवमाई वासपुहत्तमब्भहियाइं; उक्कोसेणं अणंतं कालं, वणस्सइकालो । देसबंधंतरं जहन्नेणं वासपुहत्तं, उक्कोसेणं वणस्सइकालो। ८१. जीवस्स ण भंते ! अणुत्तरोववातिय० पुच्छा । गोयमा ! सव्वबंधतरं २० जहन्नेणं एक्त्तीसं सागरोवमाइं वासपुहत्तमभहियाई, उक्कोसेणं संखेन्जाइं सागरोवमाई । देसबंधंतरं जहन्नेणं वासपुहत्तं, उक्कोसेणं संखेन्जाइं सागरोवमाई । ८२. एएसि णं भंते ! जीवाणं वेउब्वियसरीरस्स देसबंधगाणं, सव्वबंधगाणं, अबंधगाण य कयरे कयरेहिंतो जाव विसेसाहिया वा १ गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा वेउव्वियसरीरस्स सव्वबंधगा, देसबंधगा असंखेजगुणा, अब२५ धगा अणतगुणा। १. भापुढवीनेरइयाणं मु० ॥ २. “उक्कोसेणमित्यादि । उत्कृष्टं सर्वबन्धान्तरं देशबन्धान्तरं च संख्यातानि सागरोपमाणि, यतो नानन्तकालमनुत्तरविमानच्युतः संसरति। तानि च जीवसमासमतेन द्विसंख्यानीति" अवृ०॥ Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ७६-८९] पयोगबंधस्स वित्थरओ परूषणा ३९१ [सु. ८३-८९. आहारगसरीरप्पओगबंधस्स वित्थरओ परूवणा] ८३. आहारगसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते १ गोयमा ! एगागारे पण्णत्ते । ८४. [१] जइ एगागारे पण्णत्ते किं मणुस्साहारगसरीरप्पयोगबंधे १ किं अमणुस्साहारगसरीरप्पयोगबंधे ? गोयमा ! मणुस्साहारगसरीरप्पयोगबंधे, नो ५ अमणुस्साहारगसरीरप्पयोगबंधे। [२] एवं एएणं अभिलावेणं जहा ओगाहणसंठाणे जाव इड्ढिपत्तपमत्तसंजयसम्मद्दिट्ठिपजत्तसंखेजवासाउयकम्मभूमिगगब्भवकंतियमणुस्साहारगसरीरप्पयोगबंधे, णो अणिड्ढिपत्तपमत्त जाव आहारगसरीरप्पयोगबंधे। ८५. आहारगसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कस्स कम्मस्स उदएणं १ १० गोयमा ! वीरियसजोगसद्दव्वयाए जाव लाद्धं पडुच्च आहारगसरीरप्पयोगणामाए कम्मस्स उदएणं आहारगसरीरप्पयोगबंधे । ८६. आहारगसरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! किं देसबंधे, सव्वबंधे १ गोयमा ! देसबंधे वि, सव्वबंधे वि। ८७. आहारगसरीरप्पओगबंधे णं भंते! कालओ केवचिरं होइ १ गोयमा! १५ .. सव्वबंधे एकं समयं । देसबंधे जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेण वि अंतोमुहुत्तं । ८८. आहारगसरीरप्पयोगबंधतरं णं भंते! कालओ केवचिरं होइ ? गोयमा ! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं अणंतं कालं-अणंताओ ओसप्पिणि-उस्सप्पिणीओ कालओ, खेत्तओ अणंता लोया; अवड्ढपोग्गलपरियट्ट देसूणं । एवं देसबंधतरं पि। २० ८९. एएसि णं भंते ! जीवाणं आहारगसरीरस्स देसबंधगाणं, सव्वबंधगाणं, अबंधगाण य कयरे कयरेहिंतो जाव विसेसाहिया वा? गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा आहारगसरीरस्स सव्वबंधगा, देसबंधगा संखेनगुणा, अबंधगा अणंतगुणा। १. प्रज्ञापनासूत्रे 'ओगाहणसंठाण' नामके एकविंशतितमे पदे अयं समग्रो निर्देशः सूत्र-१५३३, पृ० ३४२-३४३, महावीर० प्रकाशन ॥ Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३९२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ८ उ० ९ [सु. ९०-९६. तेयगसरीरप्पओगबंधस्स भेय-पभेयाइनिरूषणापुव्वं वित्थरओ परूषणा] ९०. तेयासरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते ? गोयमा ! पंचविहे पण्णत्ते, तं जहा-एगिदियतेयासरीरप्पयोगबंधे, बेइंदिय०, तेइंदिय०, ५ जाव पंचिंदियतेयासरीरप्पयोगबंधे। ९१. एगिदियतेयासरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कइविहे पण्णत्ते १ एवं एएणं अभिलावेणं भेदो जहा ओगाहणसंठाणे जाव पजेत्तसव्वट्ठसिद्धअणुत्तरोववाइयकप्पातीयवेमाणियदेवपंचिंदियतेयासरीरप्पयोगबंधे य अपज्जत्तसव्वट्ठसिद्धअणुत्तरोववाइय० जाव बंधे य । ९२. तेयासरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कस्स कम्मस्स उदएणं ? गोयमा ! वीरियसजोगसद्दव्वयाए जाव आउयं वा पडुच्च तेयासरीरप्पयोगनामाए कम्मस्स उदएणं तेयासरीरप्पयोगबंधे। ९३. तेयासरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! किं देसबंधे सव्वबंधे ? गोयमा ! देसबंधे, नो सव्वबंधे। १५ ९४. तेयासरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कालओ केवचिरं होइ १ गोयमा ! दुविहे पण्णत्ते, तं जहा-अणाईए वा अपज्जवसिए, अणाईए वा सपज्जवसिए । ९५. तेयासरीरप्पयोगबंधंतरं णं भंते ! कालओ केवच्चिरं होइ ? गोयमा ! अणाईयस्स अपज्जवसियस्स नत्थि अंतरं, अणाईयस्स सपजवसियस्स नत्थि अंतरं। ९६. एएसि णं भंते ! जीवाणं तेयासरीरस्स देसबंधगाणं अबंधगाण य २० कयरे कयरेहितो जाव विसेसाहिया वा ? गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा तेयासरीरस्स ___अबंधगा, देसबंधगा अणंतगुणा । [सु. ९७-११९. कम्मगसरीरप्पओगबंधस्स भेय-पभेयाइनिरूषणापुव्वं वित्थरओ परूषणा] . ९७. कम्मासरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते ? गोयमा ! १. प्रज्ञापनासूत्रे 'ओगाहणसंठाण' नामके एकविंशतितमे पदे अयं समग्रो निर्देश; सूत्र १५३६१५३९, पृ०३४४. महावीर प्रकाशन ॥ २. अत्र यः अयम पर्यन्ततानिर्देशकारी पाठः दर्शितः स प्रज्ञापनासूत्रे न दृश्यते परन्तु अस्य पर्यन्ततानिर्देशकारिणः पाठस्य तात्पर्य तु विद्यते एव ॥ Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ९०-१०४] पयोगबंधस्स वित्थरआ परूवणा ३९३ अट्ठविहे पण्णते, तं जहा—नाणावरणिजकम्मासरीरप्पयोगबंधे जाव अंतराइयकम्मासरीरप्पयोगबंधे। ९८. णाणावरणिजकम्मासरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कस्स कम्मस्स उदएणं १ गोयमा! नाणपडिणीययाए णाणणिण्हवणयाए णाणंतराएणं णाणप्पदोसेणं णाणचासादणाए णाणविसंवादणाजोगेणं णाणावरणिजकम्मासरीरप्पयोगना- ५ माए कम्मस्स उदएणं णाणावरणिजकम्मासरीरप्पयोगबंधे। ९९. दरिसणावरणिजम्मासरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कस्स कम्मस्स उदएणं १ गोयमा ! दंसणपडिणीययाए एवं जहा णाणावरणिज्जं, नवरं 'दंसंण' • नाम घेत्तव्वं जाव दंसणविसंवादणाजोगेणं दरिसणावरणिजकम्मासरीरप्पयोगनामाए कम्मस्स उदएणं जाव प्पओगबंधे । १००. सायावेयणिजकम्मासरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! कस्स कम्मस्स उदएणं १ गोयमा ! पाणाणुकंपयाए भूयाणुकंपयाए, एवं जहा सत्तमसए दसमु(छट्ट)देसए जाव अपरियावणयाए (स० ७ उ० ६ सु० २४) सायावेयणिजकम्मासरीरप्पयोगनामाए कम्मस्स उदएणं सायावेयणिजकम्मा जाव बंधे । १०१. अस्सायावेयणिज० पुच्छा। गोयमा ! परदुक्खणयाए परसो- १५ यणयाए जहा सत्तमसए दसमु(छ8)देसए जाव परियावणयाए (स० ७ उ० ६ सु० २८) अस्सायावेयणिजकम्मा जाव पयोगबंधे। १०२. मोहणिजकम्मासरीरप्पयोग० पुच्छा। गोयमा ! तिव्वकोहयाए तिवमाणयाए तिब्वमायाए तिबलोभाए तिव्वदंसणमोहणिज्जयाए तिव्वचरित्तमोहणिजयाए मोहणिजकम्मासरीर० जाव पयोगबंधे । १०३. नेरइयाउयकम्मासरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! पुच्छा० । गोयमा ! महारंभयाए महापरिग्गहयाए पंचिंदियवहेणं कुणिमाहारेणं नेरइयाउयकम्मासरीरप्पयोगनामाए कम्मस्स उदएणं नेरइयाउयकम्मासरीर० जाव पयोगबंधे । १०४. तिरिक्खजोणियाउयकम्मासरीरप्पओग० पुच्छा। गोयमा ! माइलयाए नियडिल्लयाए अलियवयणेणं कूडतूल-कूडमाणेणं तिरिक्खजोणियकम्मा- २५ सरीर जाव पयोगबंधे। १. 'णाण' स्थाने 'दर्शन' शब्दो योज्य इति भावः ॥ २. “निकृतिः-परवञ्चनार्थ चेष्टा; मायाप्रच्छादनार्थ मायान्तरमित्येके; अत्यादरकरणेन परवञ्चनमित्यन्ये" अवृ०॥ Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३९४ १० १५ २० वियाहपण्णन्तिसुतं [स०८ ३० ९ १०५. मणुस्सआउयकम्मासरीर०पुच्छा । गोयमा ! पगइभद्दयाए पगइविणीययाए साणुक्कोसयाए अमच्छरिययाए मणुस्साउयकम्मा० जाव पयोगबंधे । १०६. देवाउयकम्मासरीर० पुच्छा । गोयमा ! सरागसंजमेणं संजमासंजमेणं बालतवोकम्मेणं अकामनिज्जराए देवाउयकम्मासरीर० जाव पयोगबंधे । १०७. सुभनामकम्मासरीर० पुच्छा । गोयमा ! कायउज्जुययाए भावुज्जुययाए भासुज्जुययाए अविसंवादणजोगेणं सुभनामकम्मासरीर० जाव प्पयोगबंधे । १०८. असुभनामकम्मासरीर० पुच्छा । गोयमा ! काय अणुज्जुययाए भावअणुज्जुययाए भासअणुज्जुययाए विसंवायणाजोगेणं असुभनामकम्मा ० जाव पयोगबंधे । १०९. उच्चागोयकम्मासरीर० पुच्छा । गोयमा ! जातिअमदेणं कुलअम - देणं बलअमदेणं रूवअमदेणं तवअमदेणं सुयअमदेणं लाभअमदेणं इस्सरियअमदेणं उच्चागोयकम्मासरीर० जाव पयोगबंधे । ११०. नीयागोयकम्मासरीर० पुच्छा । गोयमा ! जातिमदेणं कुलमदेणं बलमदेणं जाव इस्सरियमदेणं णीयागोयकम्मासरीर० जाव पयोगबंधे । १११. अंतराइयकम्मासरीर० पुच्छा । गोयमा ! दाणंतराएणं लाभंतराएणं भोगंतराएणं उवभोगंतराएणं वीरियंतराएणं अंतराइयकम्मासरीरप्पयोगनामाए कम्मस्स उदएणं अंतराइयकम्मासरीरप्पयोगबंधे । ११२. [१] णाणावरणिज्जकम्मासरीरप्पयोगबंधे णं भंते ! किं देसबंधे सव्वबंधे ? गोयमा ! देसबंधे, णो सव्त्रबंधे । [२] एवं जाव अंतराइयकम्मासरीरप्पओगबंधे । ११३. णाणावर णिज्जकम्मासरीरप्पयोगबंधे णं भंते! कालओ केवच्चिरं sis ? गोयमाँ ! णाणावरणिज्जकम्मासरीरप्पयोगबंधे दुविहे पण्णत्ते, तं जहाअणाईए सपज्जवसिए, अणाईए अपज्जवसिए वा, एवं जहा तेयगसरीरसंचिट्ठणा तहेव । ११४. एवं जाव अंतराइय कम्मस्स । १. अंतराइयं । णाणाव' ला १ ॥ २. 'मा ! दुविहे ला १ ॥ ३. अणादीए० एवं जहा तेयग' ला १ ॥ Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १०५-२३] पयोगबंधस्स वित्थरओ परूवणा ३९५ ११५. णाणावरणिजकम्मासरीरप्पयोगबंधंतरं णं भंते ! कालओ केवचिरं होइ ? गोयमा ! अणाईयस्स० एवं जहा तेयगसरीरस्स अंतरं तहेव । ११६. एवं जाव अंतराइयस्स । ११७. एएसि णं भंते ! जीवाणं नाणावरणिजस्स देसबंधगाणं, अबंधगाण य कयरे कयरेहिंतो० जाव अप्पाबहुगं जहा तेयगस्स। ११८. एवं आउयवजं जाव अंतराइयस्स। ११९. आउयस्स पुच्छा। गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा आउयस्स कम्मस्स देसबंधगा, अबंधगा संखेजगुणा। [सु. १२०-१२८. ओरालियाईणं पंचण्हं सरीराणमण्णोण्णं सव्व-देसबंधवत्तव्धया] १२०. [१] जस्स णं भंते ! ओरालियसरीरस्स सव्वबंधे से णं भंते ! वेउब्वियसरीरस्स किं बंधए, अबंधए ? गोयमा ! नो बंधए, अबंधए । [२] आहारगसरीरस्स किं बंधए, अबंधए ? गोयमा ! नो बंधए, अबंधए। . [३] तेयासरीरस्स किं बंधए, अबंधए १ गोयमा ! बंधए, नो अबंधए। १५ [४] जइ बंधए किं देसबंधए, सबबंधए ? गोयमा ! देसबंधए, नो सव्वबंधए। [५] कम्मासरीरस्स किं बंधए, अबंधए १ जहेव तेयगस्स जाव देसबंधए, नो सव्वबंधए। १२१. जस्स णं भंते ! ओरालियसरीरस्स देसबंधे से णं भंते ! वेउव्विय- २० सरीरस्स किं बंधए, अबंधए १ गोयमा ! नो बंधए, अबंधए । १२२. एवं जहेव सव्वबंधेणं भणियं तहेव देसबंधेण वि भाणियव्वं जाव कम्मगस्स। १२३. [१] जस्स णं भंते ! वेउव्वियसरीरस्स सव्वबंधे से णं भंते ! ओरालियसरीरस्स किं बंधए, अबंधए १ गोयमा ! नो बंधए, अबंधए। २५ [२] आहारगसरीरस्स एवं चेव। Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ८ उ० ९-१० [३] तेयगस्स कम्मगस्स य जहेव ओरालिएणं समं भणियं तहेव माणियव्वं जाव देसबंधए, नो सव्वबंधए। १२४. [१] जस्स णं भंते ! वेउब्बियसरीरस्स देसबंधे से णं भंते ! ओरालियसरीरस्स किं बंधए, अबंधए ? गोयमा ! नो बंधए, अबंधए। [२] एवं जहा सव्वबंधेणं भणियं तहेव देसबंधेण वि भाणियव्वं जाव कम्मगस्स। १२५. [१] जस्स णं भंते ! आहारगसरीरस्स सव्वबंधे से णं भंते ! ओरालियसरीरस्स किं बंधए, अबंधए १ गोयमा! नो बंधए, अबंधए। [२] एवं वेउब्वियस्स वि । १० [३] तेया-कम्माणं जहेव ओरालिएणं समं भणियं तहेव भाणियव्वं । १२६. जस्स णं भंते ! आहारगसरीरस्स देसबंधे से णं भंते ! ओरालियसरीरस्स० एवं जहा आहारगसरीरस्स सन्वबंधेणं भणियं तहा देसबंधेण वि भाणियव्वं जाव कम्मगस्स। १२७. [१] जस्स णं भंते ! तेयासरीरस्स देसबंधे से णं भंते ! ओरालियसरीरस्स किं बंधए, अबंधए ? गोयमा ! बंधए वा अबंधए वा। [२] जइ बंधए किं देसबंधए, सव्वबंधए ? गोयमा ! देसबंधए वा, सव्वबंधए वा। [३] वेउब्वियसरीरस्स किं बंधए, अबंधए ? एवं चेव । [४] एवं आहारगसरीरस्स वि। [५] कम्मगसरीरस्स किं बंधए, अबंधए ? गोयमा ! बंधए, नो अबंधए। [६] जइ बंधए किं देसबंधए, सबबंधए ? गोयमा ! देसबंधए, नो सव्वबंधए। १२८. जस्स णं भंते ! कम्मगसरीरस्स देसबंधे से णं भंते ! ओरालिय२५ सरीरस्स० जहा तेयगस्स वत्तव्वया भणिया तहा कम्मगस्स वि भाणियव्वा जाव तेयासरीरस्स जाव देसबंधए, नो सव्वबंधए। १. तेय-कम्मा' ला १॥ २. कम्मासरी' ला १॥ Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १२४-२९,१-२] सील-सुए पडुच्च आराहग-विराहगपरूवणाइ ३९७ [सु. १२९. ओरालियाइपंचसरीरदेसबंधग-सबबंधगाणं जीवाणमप्पाबहुयं] १२९. एएसि णं भंते'! जीवाणं ओरालिय-वेउब्विय-आहारग-तेयांकम्मासरीरगाणं देसबंधगाणं सव्वबंधगाणं अबंधगाण य कयरे कयरेहिंतो जाव विसेसाहिया वा १ गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा आहारगसरीरस्स सबबंधगा १। तस्स चेव देसबंधगा संखेनगुणा २। वेउव्वियसरीरस्स सव्वबंधगा असंखेज- ५ गुणा ३। तस्स चेव देसबंधगा असंखेजगुणा ४। तेया-कम्मगाणं दुण्ह वि तुल्ला अबंधगा अणंतगुणा ५। ओरालियसरीरस्स सव्वबंधगा अणंतगुणा ६॥ तस्स चेव अबंधगा विसेसाहिया ७। तस्स चेव देसबंधगा असंखेनगुणा ८ । तेया-कम्मगाणं देसबंधगा विसेसाहिया ९। वेउव्वियसरीरस्स अबंधगा विसेसाहिया १० । आहारगसरीरस्स अबंधगा विसेसाहिया ११ । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति। अट्ठमसयस्स नवमो उद्देसओ समत्तो ॥ ८९॥ दिसमो उद्देसो 'आराहणा'] [सु. १. दसमुद्देसस्सुवुग्घाओ] १. रायगिहे नगरे जाव एवं वयासी[सु. २. अन्नउत्थियवत्तव्यनिरासपुव्वयं सील-सुयजुत्तपुरिसे पडुच्च भगपओ आराहग-घिराहगपरूवणा] २. अन्नउत्थिया णं भंते ! एवमाइक्खंति जाव एवं परूवेंति-एवं खलु सील सेयं १, सुयं सेयं २, सुयं सेयं सील सेयं ३, से कहमेयं भंते! एवं? गोयमा ! जं णं ते अन्नउत्थिया एवमाइक्खंति जाव जे ते एवमाइंसु मिच्छा ते २० एवमाइंसु, अहं पुण गोयमा ! एवमाइक्खामि जाव परूवेमि-एवं खलु मए चत्तारि पुरिसजाया पण्णत्ता, तं जहा-सीलसंपन्ने णामं एगे, णो सुयसंपन्ने १; सुयसंपन्ने नामं एगे, नो सीलसंपन्ने २; एगे सीलसंपन्ने वि सुयसंपन्ने वि३, एगे णो सीलसंपन्ने नो सुयसंपन्ने ४। तत्थ ण जे से पढमे पुरिसजाए से णं पुरिसे १. ते ! सव्वजीवागं मु० ॥ २. तेय-कम्मा' ला १॥ ३. गाणं सब्वबंधगाणं देसवं० भबंधगाण य ला १॥ ४. गाणं अबंधगा अणंत ला १॥ Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३९८ . वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०८ उ०१० सीलवं, असुयवं, उवरए, अविण्णायधम्मे, एस णं गोयमा ! मए पुरिसे देसाराहए पण्णते। तत्थ णं जे से दो पुरिसजाए से णं पुरिसे असीलवं, सुयवं, अणुवरए, विण्णायधम्मे, एस णं गोयमा ! मए पुरिसे देसविराहए पण्णत्ते। तत्थ णं जे से तचे पुरिसजाए से णं पुरिसे सीलवं, सुयवं, उवरए, ५ विण्णायधम्मे, एस णं गोयमा ! मए पुरिसे सव्वाराहए पण्णत्ते। तत्थ णं जे से चउत्थे पुरिसजाए से णं पुरिसे असीलवं, असुतवं, अणुवरए, अविण्णायधम्मे एस णं गोयमा ! मए पुरिसे सव्वविराहए पण्णत्ते । [सु. ३-६. आराहणाए णाणाइतिभेया तप्पभेया य] ३. कतिविहा णं भंते ! आराहणा पण्णता ? गोयमा ! तिविहा आराहणा १० पण्णता, तं जहा-नाणाराहणा दंसणाराहणा चरिताराहणा। ४. णाणाराहणा णं भंते ! कतिविहा पण्णता ? गोयमा! तिविहा पण्णत्ता, तं जहा—उक्कोसिया मज्झिमिया जहन्ना । ५. दंसणाराहणा णं भंते !० १ एवं चेव तिविहा वि । ६. एवं चरित्ताराहणा वि। [सु. ७-९. आराहणाभेयाणं परोप्परमुवनिबंधपरूषणा] ७. जस्स णं भंते ! उक्कोसिया णाणाराहणा तस्स उक्कोसिया दंसणाराहणा ? जस्स उक्कोसिया दंसणाराहणा तस्स उक्कोसिया णाणाराहणा ? गोयमा ! जस्स उक्कोसिया णाणाराहणा तस्स दंसणाराहणा उक्कोसिया वा अजहन्नउक्कोसिया वा, जस्स पुण उक्कोसिया दंसणाराहणा तस्स नाणाराहणा उक्कोसा वा जहन्ना वा अजहन्नमणुक्कोसा वा। ८. जस्स णं भंते ! उक्कोसिया णाणाराहणा तस्स उक्कोसिया चरिताराहणा? जैस्सुक्कोसिया चरिताराहणा तस्सुक्कोसिया णाणाराहणा १ जहा उक्कोसिया णाणाराहणा य दंसणाराहणा य भणिया तहा उक्कोसिया णाणाराहणा य चरित्ताराहणा य भाणियव्वा । ९. जस्स णं भंते ! उक्कोसिया दंसणाराहणा तस्सुक्कोसिया चरित्ताराहणा १ जस्सुक्कोसिया चरित्ताराहणा तस्सुक्कोसिया दंसणाराहणा १ गोयमा! १. दुच्चे ला १ ॥ २. तस्सुक्को' ला १ ॥ ३. जस्स उक्को' ला १ ॥ ४. वस्स उक्को' ला १॥ २५ Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०३-१८] आराहणाए मेय-प्पमेयनिरूवणाइ जस्स उक्कोसिया दंसणाराहणा तस्स चरित्ताराहणा उक्कोसा वा जहन्ना वा अजहन्नमणुकोसा वा, जस्स पुण उक्कोसिया चरित्ताराहणा तस्स दंसणाराहणा नियमा उक्कोसा। [सु. १०-१८. उक्कोस-मज्झिम-जहन्नाणं णाण-दंसण चरित्ताराहणाणं फलपरूवणा] १०. उक्कोसियं णं भंते ! णाणाराहणं औराहेत्ता कतिहिं भवग्गहणेहिं सिज्झति जाव अंतं करेति १ गोयमा ! अत्थेगइए तेणेव भवग्गहणेणं सिज्झति जाव अंतं करेति । अत्यंगतिए दोघेणं भवग्गहणेणं सिज्झति जाव अंतं करेति । अत्गतिए कप्पोवएसु वा कप्पातीएसु वा उववजति । ११. उक्कोसियं णं भंते ! दंसणाराहणं हेराहेत्ता कतिहिं भवग्गहणेहिं० १ १० एवं चेव। १२. उक्कोसियं णं भंते ! चरिताराहणं औराहेत्ता० १ एवं चेव । नवरं अत्यंगतिए कप्पातीएसु उववजति। १३. मज्झिमियं णं भंते ! णाणाराहणं औराहेत्ता कतिहिं भवग्गहणेहि सिझति जाव अंतं करेति १ गोयमा ! अत्थेगतिएँ दोघेणं भवग्गहणेणं सिज्झइ १५ जाव अंतं करेति, तचं पुण भवग्गहणं नाइक्कमइ । १४. मज्झिमियं णं भंते ! दंसणाराहणं आराहेत्ता० १ एवं चेव । १५. एवं मज्झिमियं चरिताराहणं पि। १६. जहन्नियं णं भंते ! नाणाराहणं औराहेत्ता कतिहिं भवग्गहणेहिं सिज्झति जाव अंतं करेति १ गोयमा ! अत्थेगतिए तच्चेणं भवग्गहणेणं सिज्झइ २. जाव अंतं करेइ, सत्त-ऽट्ठभवग्गहणाइं पुण नाइँक्कमइ । १७. एवं दसणाराहणं पि। १८. एवं चरिताराहणं पि। १. उक्कोसिया वा ला १॥ २. भाराहइत्ता ला १॥ ३. अत्थेगइए दुच्चेणं जाव अतं करेति ला १॥ १. सिजिझति ला १॥ ५. °ए दुच्चेणं ला १॥६. सिज्झवि जाव अंवं करेंति, सत्त° ला १॥ ७. कमंति ला १॥. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०८ उ०१० [सु. १९-२२. पोग्गलपरिणामभेय-पभेयपरूषणा] १९. कतिविहे णं भंते ! पोग्गलपरिणामे पण्णत्ते १ गोयमा ! पंचविहे पोग्गलपरिणामे पण्णते, तं जहा- वण्णपरिणामे १ गंधपरिणामे २ रसपरिणामे ३ फासपरिणामे ४ संठाणपरिणामे ५। ५ २०. वण्णपरिणामे णं भंते ! कइविहे पण्णते ? गोयमा ! पंचविहे पण्णत्ते, तं जहा-कालवण्णपरिणामे जाव सुक्किलवण्णपरिणामे । २१. एएणं अभिलावेणं गंधपरिणामे दुविहे, रसपरिणामे पंचविहे, फासपरिणामे अट्टविहे । २२. संठाणपरिणाम णं भंते ! कइविहे पण्णत्ते १ गोयमा ! पंचविहे १० पण्णत्ते, तं जहा—परिमंडलसंठाणपरिणामे जाव आययसंठाणपरिणामे । [सु. २३-२८. एगाइअणंतपुग्गलत्थिकायपदेसे पडुच्च दब-दधदेसाइया पत्तव्यया] २३. एगे भंते ! पोग्गलत्थिकायपएसे किं दव्वं १, दव्वदेसे २, दवाई ३, दव्वदेसा ४, उदाहु दव्वं च दव्वदेसे य ५, उदाहु दव्वं च दव्वदेसा य १५ ६, उदाहु दवाइं च दव्वदेसे य ७, उदाहु दव्वाइं च दव्वदेसा य ८१ गोयमा ! सिय दव्वं, सिय दव्वदेसे, नो दवाइं, नो दव्वदेसा, नो दव्वं च दव्वदेसे य, जाव नो दवाइं च दव्वदेसा य। २४. दो भंते ! पोग्गलत्थिकायपएसा किं दव्वं दव्वदेसे० पुच्छा तहेव । गोयमा ! सिय दव्वं १, सिय दव्वदेसे २, सिय दव्वाइं ३, सिय दव्वदेसा ४, सिय दव्वं च दव्वदेसे य ५, नो दव्वं च दव्वदेसा य ६, सेसा पडिसेहेयवा। २५. तिण्णि भंते ! पोग्गलत्थिकायपएसा किं दव्वं, दव्वदेसे० पुच्छा । गोयमा ! सिय दव्वं १, सिय दबदेसे २, एवं सत्त भंगा भाणियव्वा, जाव सिय दव्वाइं च दव्वदेसे य; नो दव्वाइं च दव्वदेसा य। २६. चत्तारि भंते ! पोग्गलत्थिकायपएसा किं दवं० पुच्छा । गोयमा ! सिय दवं १, सिय दव्वदेसे २, अट्ट वि भंगा भाणियव्वा जाव सिय दव्वाइं च दव्वदेसा य ८। Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०१ सु० १९-३६] पोग्गलपरिणामभेय-पमेयपरूवणाइ २७. जहा चत्तारि भणिया एवं पंच छ सत्त जाव असंखेजा। २८. अणंता भंते ! पोग्गलत्थिकायपएसा किं दव्वं एवं चेव जाव सिय दबाई च दव्वदेसा य। [सु. २९-३०. लोगागास-जीवपदेसाणं असंखेज्जत्तपरूवणा] २९. केवतिया णं भंते ! लोयागासपएसा पण्णता ? गोयमा ! असंखेजा ५ लोयागासपएसा पण्णत्ता। ३०. एगमेगस्स णं भंते ! जीवस्स केवइया जीवपएसा पण्णता ? गोयमा ! जावतिया लोगागासपएसा एगमेगस्स णं जीवस्स एवतिया जीवपएसा पण्णत्ता। [सु. ३१. कम्मपयडिभेयपरूषणा] ३१. कति णं भंते ! कम्मपगडीओ पण्णत्ताओ १ गोयमा ! अट्ठ कम्म- १० पगडीओ पण्णत्ताओ, बं जहा- नाणावरणिजं जाव अंतराइयं । [सु. ३२. चउवीसइदंडएमु अट्ठकम्मपयडिपरूवणा] ३२. [१] नेरइयाणं भंते ! कइ कम्मपगडीओ पण्णत्ताओ ? गोयमा ! अट्ट। [२] एवं सबजीवाणं अट्ठ कम्मपगडीओ ठावेयवाओ जाव वेमाणियाणं। १५ [सु. ३३-३६. चउषीसदंडएसु अट्ठण्हं कम्मपगडीणं अणंतअवि भागपलिच्छेदपरूवणा] ३३. नाणावरणिजस्स णं भंते ! कम्मस्स केवतिया अविभागपलिच्छेदा पण्णत्ता १ गोयमा ! अणंता अविभागपलिच्छेदा पण्णत्ता । ३४. नेरइयाणं भंते ! णाणावरणिज्जस्स कम्मस्स केवतिया अविभाग- २० पलिच्छेया पण्णत्ता १ गोयमा ! अणंता अविभागपलिच्छेदा पण्णता । ३५. एवं सव्वजीवाणं जाव वेमाणियाणं पुच्छा, गोयमा ! अणंता अविभागपलिच्छेदा पण्णत्ता। ३६. एवं जहा णाणावरणिज्जस्स अविभागपलिच्छेदा भणिया तहा अट्ठण्ह वि कम्मपगडीणं भाणियवा जाव वेमाणियाणं अंतराइयस्स । २५ २६ Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०२ ५ १० १५ २० वियाहपण्णत्तिसुतं [स० ८ उ० १० [सु. ३७-४१. जीव - चउवीसदंडयजीव पदे सम्मि अहं कम्मपगडीणं अविभागपलिच्छेदावे ढणपरिवेढणवत्तव्या ] ३७. एगमेगस्स णं भंते! जीवस्स एगमेगे जीवपएसे णाणावर णिज्जस्स कम्मस्स केवइएहिं अविभागपलिच्छेदेहिं आवेढियपरिवेढिए सिया ? गोयमा ! सिय आवेढियपरिवेढिए, सिय नो आवेढियपरिवेढिए । जइ आवेढियपरिवेढिए नियमा अणतेहिं । ३८. एगमेगस्स णं भंते ! नेरइयस्स एगमेगे जीवपएसे णाणावरणिजस्स कम्मस्स केवइएहिं अविभागपलिच्छेदेहिं आवेढियपरिवेढिते ? गोयमा ! नियमा अणतेहिं । ३९. जहा नेरइयस्स एवं जाव वेमाणियस्स | नवरं मणूसस्स जहा जीवस्स । ४०. एगमेगस्स णं भंते ! जीवस्स एगमेगे जीवपए से दरिसणावरणिज्जस्स कम्मस्स केवतिएहिं० ? एवं जहेव नाणावरणिजस्स तहेव दंडगो भाणियव्वो जाव वेमाणियस्स । ४१. एवं जाव अंतराइयस्स भाणियव्वं, नवरं वेयणिज्जस्स ओउयस्स नामस्स गोयस्स, एएसिं चउण्ह वि कम्माणं मणूसस्स जहा नेरइयस्स तहा भाणियव्वं, सेसं तं चेव । [सु. ४२-४५. नाणावरणिजस्स दंसणावरणादीहिं सत्तर्हि कम्मपगडीहिं सहभाववत्तव्यया ] ४२. जस्स णं भंते! नाणावरणिज्जं तस्स दरिसणावर णिज्जं, जस्स दंसणावरणिज्जं तस्स नाणावरणिज्जं ? गोयमा ! जस्स णं नाणावरणिज्जं तस्स दंसणावर णिज्जं नियमा अत्थि, जस्स णं दरिसणावर णिज्जं तस्स वि नाणावर णिज्जं नियमा अत्थि । ४३. जस्स णं भंते! णाणावरणिज्जं तस्स वेयणिज्जं, जस्स वेयणिज्जं १. " आवेढियपरिवेढिए त्ति आवेष्टितपरिवेष्टितः - अत्यन्तं परिवेष्टित इत्यर्थः । आवेष्टय परिवेष्टित इति वा अ० । अत्र मुद्रितमूल-वृत्त्योः 'आवेढिए परिवेढिए' इति पाठः ॥ " २. आाउस्स ला १॥ Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३७-४९] कम्मपगडिअविभागपलिच्छेदावेढणादिवत्तव्वयादि ४०३ तस्स णाणावरणिजं ? गोयमा ! जस्स नाणावरणिजं तस्स वेयणिज्जं नियमा अत्थि, जस्स पुण वेयणिजं तस्स णाणावरणिज्जं सिय अस्थि, सिय नत्थि । ४४. जस्स णं भंते ! नाणावरणिजं तस्स मोहणिजं, जस्स मोहणिजं तस्स नाणावरणिज्जं ? गोयमा ! जस्स नाणावरणिजं तस्स मोहणिजं सिय अत्थि सिय नस्थि, जस्स पुण मोहणिजं तस्स नाणावरणिज्जं नियमा अस्थि । ५ ४५. [१] जस्स णं भंते ! णाणावरणिज्जं तस्स आउयं० १ एवं जहा वेयणिजेण समं भाणियं तहा आउएण वि समं भाणियव्वं । [२] एवं नामेण वि, एवं गोएण वि समं । [३] अंतराइएण वि जहा दरिसणावरणिजेण समं तहेव नियमा परोप्परं माणियव्वाणि १। [सु. ४६. दंसणाघरणिज्जस्स घेयणिज्जाईहिं छहिं कम्मपगडीहिं सहभाववत्तव्बया] ४६. जस्स णं भंते ! दरिसणावरणिजं तस्स वेयणिज्जं, जस्स वेयणिजं तस्स दरिसणावरणिजं ? जहा नाणावरणिनं उवरिमेहिं सत्तहिं कम्मेहिं समं भणियं तहा दरिसणावरणिजं पि उवरिमेहिं छहिं कम्मेहिं समं भाणियव्वं जाव १५ अंतराइएणं २। [सु. ४७-५० वेयणिजस्स मोहणिजाईहिं पंचहिं कम्मपगडीहिं सहभाववत्तव्यया] ४७. जस्स णं भंते ! वेयणिजं तस्स मोहणिज, जस्स मोहणिजं तस्स वेयणिज्जं ? गोयमा ! जस्स वेयणिज्जं तस्स मोहणिजं सिय अस्थि सिय नत्थि, २० जस्स पुण मोहणिजं तस्स वेयणिजं नियमा अस्थि । ४८. जस्स णं भंते ! वेयणिज्जं तस्स आउयं०१ एवं एयाणि परोप्परं नियमा। ४९. जहा आउएण समं एवं नामेण वि, गोएण वि समं भाणियव्वं । १. एण समं जहा मु०॥ Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०४ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०८ उ०१० ५०. जस्स णं भंते ! वेयणिज्जं तस्स अंतराइयं० १ पुच्छा। गोयमा ! जस्स वेयणिज्ज तस्स अंतराइयं सिय अस्थि सिय नत्यि, जस्स पुण अंतराइयं तस्स वेयणि नियमा अस्थि ३। [सु. ५१-५२. मोहणिजस्स आउयआईहिं चउहि कम्मपगडीहिं सहभाववत्तव्यया] ५१. जस्स णं भंते ! मोहणिजं तस्स आउयं, जस्स आउयं तस्स मोहणिजे १ गोयमा ! जस्स मोहणिज तस्स आउयं नियमा अत्थि, जस्स पुण आउयं तस्स पुण मोहणिज्जं सिय अत्थि सिय नत्थि । ५२. एवं नामं गोयं अंतराइयं च भाणियव्वं ४ । १० [सु. ५३.५५. आउयस्स नामाईहिं तीहि कम्मपगडीहिं सहभाषवत्तव्यया] ५३. जस्स णं भंते ! आउयं तस्स नामं० १ पुच्छा । गोयमा ! दो वि परोप्परं नियमं । ५४. एवं गोत्तेण वि समं भाणियव्वं । ५५. जस्स णं भंते ! आउयं तस्स अंतराइयं० १ पुच्छा। गोयमा ! जस्स आउयं तस्स अंतराइयं सिय अस्थि सिय नत्थि, जस्स पुण अंतराइयं तस्स आउयं नियमा ५। [५६-५७. नामस्स गोय-अंतराइयकम्मपगडीहिं सहभाषवत्तव्यया] ५६. जस्स णं भंते ! नामं तस्स गोयं, जस्स णं गोयं तस्स ण नाम ? २० गोयमा ! जस्स णं णामं तस्स णं नियमा गोयं, जस्स णं गोयं तस्स णं नियमा नाम-गोयमा ! दो वि एए परोप्परं नियमा। ५७. जस्स णं भंते ! णामं तस्स अंतराइयं० ! पुच्छा । गोयमा ! जस्स नामं तस्स अंतराइयं सिय अस्थि सिय नत्थि, जस्स पुण अंतराइयं तस्स नाम नियमा अस्थि ६॥ Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०५ सु० ५०-६१] अट्टण्हं कम्मपगडीणं सहभाववत्तव्वया [मु. ५८. गोयस्स अंतराइयपगडीए सहभाववत्तव्यया] . ५८. जस्स णं भंते ! गोयं तस्स अंतराइयं० १ पुच्छा। गोयमा ! जस्स णं गोयं तस्स अंतराइयं सिय अस्थि सिय नत्थि, जस्स पुण अंतराइयं तस्स गोयं नियमा अस्थि ७। [सु.५९-६१. जीप-चउत्रीसदंडय-सिद्धेसु पोग्गलि-पोग्गलवत्तव्यया] ५ ५९. [१] जीवे णं भंते ! किं पोग्गली, पोग्गले १ गोयमा ! जीवे पोग्गली वि, पोग्गले वि। [२] से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ 'जीवे पोग्गली वि पोग्गले वि' ? गोयमा ! से जहानामए छत्तेणं छत्ती, दंडेणं दंडी, घडेणं घडी, पडेणं पडी, करेणं करी एवामेव गोयमा ! जीवे वि सोइंदिय-चक्खिदिय-घाणिदिय- १० जिभिदिय-फासिंदियाई पडुच पोग्गली, जीवं पडुच्च पोग्गले, से तेणटेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ 'जीवे पोग्गली वि पोग्गले वि'। ६०. [१] नेरइए णं भंते ! किं पोग्गली० १ एवं चेव । [२] एवं जाव वेमाणिए। नवरं जस्स जइ इंदियाइं तस्स तइ भाणियवाई। ६१. [१] सिद्धे णं भंते ! किं पोग्गली, पोग्गले १ गोयमा ! नो पोग्गली, पोग्गले। [२] से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ जाव पोग्गले १ गोयमा ! जीवं पडुच्च, से तेणद्वेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ 'सिद्धे नो पोग्गली, पोग्गले'। सेवं भंते ! सेवं भंते ति। अट्ठमसए दसमो॥ ८.१०॥ समत्तं अट्ठमं सयं ॥ ८॥ १. “पोग्गली वित्ति पुद्गलाः-श्रोत्रादिरूपा विद्यन्ते यस्यासौ पुद्गली" अवृ० ॥ २. “पोग्गले वि त्ति पुद्गल इति सज्ञा जीवस्य, ततस्तद्योगात् पुद्गल इति" अवृ०॥ Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नवमं सतं [सु. १. नवमसतस्स उद्देसनामपरूवणा] १. जंबुद्दीवे १ जोइस २ अंतरदीवा ३० असोच ३१ गंगेय ३२ । कुंडग्गामे ३३ पुरिसे ३४ नवमम्मि संयम्मि चोत्तीसा ॥१॥ [पढमो उद्देसो 'जंबुद्दीवे'] [सु. २. पढमुद्देसस्सुवुग्धाओ] . २. तेणं कालेणं तेणं समएणं मिहिला नाम नगरी होत्था। वण्णओ। माणिभद्दे चेइए। वण्णओ। सामी समोसढे । परिसा निग्गया। धम्मो कहिओ। जाव भगवं गोयमे पज्जुवासमाणे एवं वयाँसी१० [सु. ३. जंबुद्दीववत्तव्ययाजाणणत्थं जंबुद्दीवपण्णत्तीसुत्तापलोयणनिदेसो] ३. कहि णं भंते ! जंबुद्दीवे दीवे १ किंसंठिए णं भंते ! जंबुद्दीवे दीवे ? एवं जंबुद्दीवपण्णत्ती भाणियव्वा जाव एवामेव सपुव्वावरेणं जंबुद्दीवे दीवे चोईस सँलिलासयसहस्सा छप्पन्नं च सहस्सा भवंतीति मक्खायाँ । सेवं भंते ! सेवं भंते ति। नवमस्त पढमो ॥९.१॥ [बितिओ उद्देसो 'जोइस'] [सु. १. वितिउद्देसस्सुवुग्धाओ] १. रायगिहे जाव एवं वंयासी १. सए चउत्तीसा मु०॥२. महिला नाम नयरी हुस्था ला १॥ ३. माणभ मु०॥ ४. धयासि ला १॥ ५. दृश्यतां जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिः पत्र १ तः ३०८ पर्यन्तम् , आगमोदय० प्रका०॥ ६. चउद्दस ला १॥ ७. “सलिलाशतसहस्राणि-नदीलक्षाणि" अवृ०॥ ८. एतद्वयाख्यानानन्तरं वृत्तावित्थं वाचनान्तरं निष्टङ्कितम्--"वाचनान्तरे पुनरिदं दृश्यते-जहा जंबुद्दीवपन्नत्तीए तहा णेयव्वं जोइसविहूणं जाव-खंडा जोयण वासा पव्वय कूडा य तित्थ सेढीओ। विजय इह सलिलाओ य पिंडए होति संगहणी ॥” अवृ०, व्याख्यातश्चायं वाचनान्तरपाठोऽपि वृत्तौ ॥ ९. वयासि ला १॥ Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०७ जाणणानिदेसाइ ४०७ सु० १-३,१-५,१] जंबुद्दीवाईसु चंदसंखाजाणणानिदेसाइ [सु. २-५. जंबुद्दीष-लवणसमुद्द-धायइसंड-कालोदसम्मुद्द-पुक्खरघरदीवाईसु चंदसंखाजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तावलोयणनिदेसो] २. जंबुद्दीवे णं भंते ! दीवे केवइया चंदा पभासिंसु वा पभासेंति वा पभासिस्संति वा १ एवं जहा जीवाभिगमे जाव-'नव य सया पण्णासा तारागणकोडिकोडीणं' ॥ सोभं सोभिंसु सोभिंति सोभिस्संति ।। ३. लवणे णं भंते ! समुद्दे केवतिया चंदा पभासिंसु वा पभासिति वा पभासिस्संति वा ? एवं जहा जीवाभिगमे जाव ताराओ। ४. धायइसंडे कालोदे पुक्खरवरे अभिंतरपुक्खरद्धे मणुस्सखेत्ते, एएसु सव्वेसु जहा जीवाभिगमे जाव-'एग ससी परिवारो तारागणकोडिकोडीणं ॥' . ५. पुंक्खरद्धे णं भंते । समुद्दे केवइया चंदा पभासिंसु वा पभासंति वा १० पभासिस्संति वा १ एवं सव्वेसु दीव-समुद्देसु जोतिसियाणं भाणियव्वं जाव सयंभूरमणे जाव सोमं सोभिंसु वा सोभंति वा सोभिस्संति वा । सेवं भंते ! सेवं भंते त्तिः। नवमलए बीओ उद्देसो समत्तो ॥९.२॥ १५ [तइउद्देसाइतीसइमपजंता उद्देसा 'अंतरदीवा'] [सु. १. तइयाइतीसइमपज्जंतउद्देसाणमुवुग्धाओ] १. रायगिहे जाव एवं वयासी १. दृश्यतां जीवाभिगमसूत्रम् , पत्र ३००, सू० १५३, आगमोदय० प्रका० । निष्टङ्कितो व्याख्यातश्चायं जीवाभिगमसूत्रपाठो वृत्तौ ॥ २. जाव-एगं च सयसहस्सं तेत्तीसं खलु भवे सहस्साइं। नव य सया मु०, नादृतोऽयं पाठो मूलवाचनायां वृत्तिकृद्भि!पलब्धश्वोपयुक्तसूत्रादशेषु ॥ ३. वा पुच्छा ३। एवं ला १॥ ४. दृश्यतां जीवाभिगमसूत्रम्, पत्र ३०३, सू० १५५, आगमोदय० प्रका०। निष्टङ्कितो व्याख्यातश्चायं जीवाभिगमसूत्रपाठो वृत्तौ ॥ ५. अब्भंतर' ला १॥ ६. दृश्यतां जीवाभिगमसूत्रम् , पत्र ३२७-३५, सू० १७५-७७ आगमोदय० प्रका० । निष्टङ्कितो व्याख्यातश्चायं जीवाभिगमसूत्रपाठो वृत्तौ ॥७. पुक्खरोदे णं अवृ०॥ ८. "चंदा० इत्यादौ प्रश्ने इदमुत्तरं दृश्यम्-संखेजा चंदा पभासिंसु वा पभासंति वा पभासिस्संति वा, इत्यादि" अवृ०॥ ९. “एवं सव्वेसु दीव-समुद्देसु त्ति पूर्वोक्तेन प्रश्नेन यथासम्भवं संख्याता असंख्याताश्च चन्द्रादय इत्यादिना चोत्तरेणेत्यर्थः" अवृ०॥ १०. वयासि ला १॥ Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०८ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ९ उ० ३-३१ [सु. २-३. एगोरुयादिअट्ठाघीसइअंतरदवित्तव्ययाजाणणत्थं जीवाभिगमसुत्तापलोयणनिदेसो] २. कहि णं भंते ! दाहिणिल्लाणं एगोरुयमणुस्साणं एंगोरुयदीवे णाम दीवे पन्नत्ते १ गोयमा ! जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स दाहिणेणं एवं जहा ५ जीवाभिगमे जाव सुद्धदंतदीवे जाव देवलोगपरिग्गहा णं ते मणुया पण्णत्ता समणाउसो!। १. एगूरुय ला १॥ २. दाहिणेणं चुल्लहिमवंतस्स वासहरपब्वयस्स पुरथिमिल्लाओ चरिमंताओ लवणसमुई उत्तरपुरस्थिमेणं दिसिभागेणं (एतत् “दिसिभागेणं' इति मुद्रिते नास्ति) तिनि जोयणसयाई ओगाहित्ता एस्थ णं दाहिणिल्लाणं एगोरुयमणुस्साणं एगोरुयदीवे नामं दीवे पण्णत्ते, [अत्र 'तं गोयमा!' इत्यधिकः पाठो मद्रिते] तिनि जोयणसयाई आयामविक्खंभेणं, णव एकूणवन्ने जोयणसए किंचिविसेसूणे परिक्खेवेणं पन्नत्ते। से गं एगाए पउमवरवेइयाए एगेण य वणसंडेणं सव्वओ समंता संपरिक्खित्ते, दोण्ह वि पमाणं वन्नो य, एवं एएणं कमेणं जहा जीवाभिगमे मु०, ला० द० संग्रहस्थसवृत्तिकव्याख्याप्रज्ञप्तिसूत्रस्य हस्तलिखितप्रतौ च ॥ ३. “वाचनान्तरे त्विदं दृश्यते—एवं जहा जीवाभिगमे उत्तरकुरुवत्तव्वयाए नेयव्वो, णाणत्तं अट्ठ धणुसया उस्सेहो, चउसट्ठी पिट्ठकरंडया, अणुसजणा नत्थि त्ति ।" अवृ०, सचर्च व्याख्यातश्चायं वाचनान्तरपाठो वृत्तौ ॥ ४. दृश्यतां जीवाभिगमसूत्रम् , पत्र १४४.५६, सू० १०९-१२, आगमोदय० प्रका० । अत्र निर्दिष्टे मुद्रिते जीवाभिगमसूत्रे अन्तर्वीपनामनिर्देशक इत्थं संक्षिप्तः पाठो वर्तते-“एगोरुया आभासिता वेसाणिया गंगोली हयकण्णगा आयंसमुहा आसमुहा आसकण्णा उक्कामुहा घणदंता जाव सुद्धदंता"। अत्र स्थाने जैसलमेरभाण्डागारीयताडपत्रीयजीवाभिगमसूत्रप्रतौ त्वित्थं सम्पूर्णः पाठ उपलभ्यते—“एगोरुआ १ अगो (आभा०) २ गंगूलिया ३ वेसाणिया ४ हयकण्णा ५ [गयकण्णा ६] गोकण्णा ७ सक्कुलिकण्णा ८ आदंसमुहा ९ मेंढमुहा १० अयोमुहा ११ गोमुधा १२ आसमु० १३ हत्थिमु० १४ सीहमु० १५ वग्घमु० १६ आसकण्णा १७ सीहकण्णा १८ अकण्णा १९ कण्णपाउरणा २० उक्कामुहा २१ मेहमुहा २२ विजुजिब्भा २३ विजुदंता २४ घणदंता २५ लट्ठदंता २६ गूढदंता २७ सुद्धदंता २८", एतत्ताडपत्रीयप्रतिपाठानुसारेणैवासौ सूत्रपाठो व्याख्यात आचार्यैर्मलयगिरिसू रिभिः स्वरचितजीवाभिगमसूत्रवृत्तौ, नवरं त्रयोविंश-चतुर्विंशान्तीपयुग्मं पूर्वापरब्यत्यासेन व्याख्यातमस्ति। प्रज्ञापनासूत्रे एतान्यष्टाविंशत्यन्तीपनामानीत्थमुपलभ्यन्ते-“एगोरुया १ आभासिया २ वेसाणिया ३ गंगोली ४ हयकण्णा ५ गयकण्णा ६ गोकण्णा ७ सक्कुलिकण्णा ८ आयंसमुहा ९ मेंढमुहा १० अयोमुहा ११ गोमुहा १२ आसमुहा १३ हत्थिमुहा १४ सीहमुहा १५ वग्घमुहा १६ आसकण्णा १७ सीहकण्णा १८ अकण्णा १९ कण्णपाउरणा २० उक्कामुहा २१ मेहमुहा २२ विज्जुमुहा २३ विज्जुदंता २४ घणदंता २५ लट्ठदंता २६ गूढदंता २७ सुद्धदंता २८” (पण्णवणासुत्त भाग १श्रीमहावीरविद्यालयप्रकाशन, पृ० ३५, सू० ९५)। एतत्प्रज्ञापनासूत्रपाठगतत्रयोविंशविद्युन्मुखान्तद्वीपस्थाने जीवाभिगमसूत्रे विद्युज्जिह्वान्तीपोऽस्ति । आचार्यश्रीमलयगिरिभिरत्र स्वरचितप्रज्ञापनासूत्रवृत्तौ प्रज्ञापनासूत्रगतपाठानुसारेणैव व्याख्यातमस्ति । व्याख्याप्रज्ञप्तिसूत्रस्य वृत्तावप्यष्टाविंशत्यन्तर्वीपनामानि विस्तरेणोल्लिखितानि, तत्रगतनामानीत्थं सन्ति-‘एकोरुक १ आभासिक २ वैषाणिक Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४०९ सु० २-३, १-२] अंतरदीववत्तव्वयाजाणणानिदेसाइ ३. एवं अट्ठावीसं पि अंतरदीवा सएणं सएणं आयाम-विक्खंभेणं' भाणियब्वा, नवरं दीवे दीवे उद्देसओ। एवं सव्वे वि अट्ठावीसं उद्देसगा। सेवं भंते ! सेवं भंते ! तिः । नवमस्स तइयाइआ तीसंता उद्देसा समत्ता । ९. ३-३०॥ [एगत्तीसइमो उद्देसो ‘असोच्च'] [सु. १. एगत्तीसइमुद्देसस्सुवुग्धाओ] १. रायगिहे जाव एवं वयासी[सु. २-१२. केवलि-केवलिसावगाईहिंतो असोच्चा सुद्धधम्म-बोहि-अणगारिताबंभचेरवास-संजम-संवर-आभिणिवोहियाइपंचनाणाणं लाभालाभवत्तव्यया] २. [१] असोचा णं भंते ! केलिस्स वा केवलिसावगस्स वा केव- १० लिसावियाए वा केवलिउवासगस्स वा केवलिउवासियाए वा तप्पक्खियस्स वा तप्पक्खियसावगस्स वा तप्पक्खियसावियाए वा तप्पक्खिय उवासगस्स वा तप्पक्खियउवासियाए वा केवलिपण्णत्तं धम्मं लभेजा सवणयाए ? गोयमा ! असोचा णं केवलिस्स वा जाव तप्पक्खियउवासियाए वा अत्थेगइए केवलिपण्णत्तं धम्मं लभेजा सवणयाए, अत्थेगतिए केत्रलिपण्णत्तं धम्मं नो लभेजा सवणयाए। १५ ३ लाङ्गलिक ४ हयकर्ण ५ गजकर्ण ६ गोकर्ण ७ शष्कुलीकर्ण ८ आदर्शमुख ९ मेण्द्रमुख १० अयोमुख ११ गोमुख १२ अश्वमुख १३ हस्तिमुख १४ सिंहमुख १५ व्याघ्रमुख १६ अश्वकर्ण १७ हस्तिकर्ण १८ कर्णप्रावरण १९ प्रावरण २० उल्कामुख २१ मेघमुख २२ विद्युन्मुख २३ विद्युद्दन्त २४ घनदन्त २५ लष्टदन्त २६ गूढदन्त २७ शुद्धदन्त २८', अत्र जीवाभिगमसूत्रगतान्तीपनामभिः सह क्वचिद् भिन्नता वर्तते । व्याख्याप्रज्ञप्तिवृत्तिगताष्टाविंशत्यन्तीपनामनिर्देशकः सन्दर्भः कतिचित्प्राचीनासु हस्तलिखितासु व्याख्याप्रज्ञप्तिसूत्रवृत्तिप्रतिषु नोपलभ्यते, तेन व्याख्याप्रज्ञप्तिसूत्रवृत्तिस्थप्रस्तुतसन्दर्भगताष्टाविंशत्यन्तीपनामनिर्देशकः पाठः केनापि विदुषा सुखावगमार्थ प्रक्षिप्त उत जीवाभिगमसूत्र-प्रज्ञापनासूत्रयोभिन्नप्राचीनपरम्परानुसारी ? एतद्विचारार्हमस्ति ॥ १. °णं परिक्खेवेण [य] भाणि° ला. द० विद्यामन्दिरसङ्ग्रहस्थवृत्तिसहितव्याख्याप्रज्ञप्तिसूत्रस्य हस्तलिखितप्रतिगतमूलपाठे, ला० द० क्रमाङ्क १८५० ॥ २. “केवलिनः-जिनस्य" अधु० ॥ ३. “केवली येन स्वयमेव पृष्टः, श्रुतं वा येन तद्वचनम् , असौ केवलिश्रावकः, तस्य" अवृ० ॥ ४. "केवलिनः उपासनां विदधानेन केवलिनैवान्यस्य कथ्यमानं श्रुतं येनासा केवल्युपासकः" अवृ०॥ ५. असञ्चा ला १॥ ६. लभिज ला १॥ Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४१० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ ३० ३१ [२] से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ-असोचाणं जाव नो लभेजा सवणयाए ? गोयमा ! जस्स णं नाणावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमे कडे भवइ से णं असोचा केवलिस्स वा जाव तप्पक्खियउवासियाए वा केवलिपण्णत्तं धम्मं लभेज सवणयाए, जस्स णं नाणावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमे नो कडे भवइ से णं असोचा ५ केवलिस्स वा जाव तप्पक्खियउवासियाए वा केवलिपण्णतं धम्मं नो लभेज सवणयाए, से तेणट्टेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ-तं चेव जाव नो लभेज सवणयाए । ____३. [१] असोचा णं भंते ! केवलिस्स वा जाव तप्पक्खियउवासियाए वा केवलं बोहिं बुज्झेजा १ गोयमा ! असोचा णं केवलिस्स वा जाव अत्यंगतिए केवलं बोहिं बुज्झेजा, अत्थेगइए केवलं बोहिं णो बुज्झेजा। [२] से केणतुणं भंते ! जाव नो बुज्झेज्जा ? गोयमा ! जस्स णं दरिसणावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमे कडे भवइ से णं असोचा केवलिस्स वा जाव केवलं बोहिं बुज्झेजा, जस्स णं दरिसणावरणिजाणं कम्माणं खओवसमे णो कडे भवइ से णं असोच्चा केवलिस्स वा जाव केवलं बोहिं णो बुज्झेजा, से तेणटेणं जाव णो बुज्झेजा। ४. [१] असोचा णं भंते ! केवलिस्स वा जाव तप्पक्खियउवासियाए वा केवलं मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वएज्जा ? गोयमा ! असोचा णं केवलिस्स वा जाव उवासियाए वा अत्थेगतिए केवलं मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वइजा, अत्थेगतिए केवलं मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं नो पव्वएजा। [२] से केणटेणं जाव नो पव्वएजा ? गोयमा ! जस्स णं धम्मंतराइयाणं खओवसमे कडे भवति से णं असोच्चा केवलिस्स वा जाव केवलं मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वएज्जा, जस्स णं धम्मंतराइयाणं कम्माणं खओवसमे नो कडे भवति से णं असोचा केवलिस्स वा जाव मुंडे भवित्ता जाव णो पव्वएजा, से तेणटेणं गोयमा ! जाव नो पव्वएजा। २० १. लभिज्जा ला १॥ २. असुच्चा ला १॥ ३. "इह दर्शनावरणीयं दर्शनमोहनीयमभिगृह्यते, बोधेः सम्यग्दर्शनपर्यायत्वात्" अवृ० ॥ ४. सेएणटेणं ला १ ॥ ५. “केवलां-शुद्धां सम्पूर्णा वा अनगारितामिति योगः" अवृ०॥ ६. “धर्मस्य-चारित्रप्रतिपत्तिलक्षणस्य अन्तरा. यिकाणि धर्मान्तरायिकाणि तेषाम् , वीर्यान्तराय-चारित्रमोहनीयभेदानामित्यर्थः" अवृ०॥ ७. सेएणटेणं ला १॥ Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३-७] केवलिआईहिंतो असोचा सद्धम्माइलाभालाभवत्तव्वया ५. [१] असोचा णं भंते ! केवलिस्स वा जाव उवासियाए वा केवलं बंभचेरवासं आवसेज्जा १ गोयमा ! असोचा णं केवलिस्स वा जाव उवासियाए वा अत्थेगतिए केवलं बंभचेरवासं आवसेज्जा, अत्थेगतिए केवलं बंभचेरवासं नो आवसेजा। [२] से केणद्वेणं भंते ! एवं वुच्चइ जाव नो आवसेज्जा ? गोयमा! ५ जस्स णं चरित्तावरणिजाणं कम्माणं खओवसमे कडे भवइ से णं असोचा केवलिस्स वा जाव केवलं बंभचेरवासं आवसेज्जा, जस्स णं चरित्तावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमे नो कडे भवइ से णं असोचा केवलिस्स वा जाव नो आवसेन्जा, से तेणद्वेणं जाव नो आवसेज्जा। ६. [१] असोचा णं! केवलिस्स वा जाव केवलेणं संजमेणं संजमेजा ? १० गोयमा ! असोचा णं केवलिस्स जाव उवासियाए वा जाव अत्थेगतिए केवलेणं संजमेणं संजमेजा, अत्थेगतिए केवलेणं संजमेणं नो संजमेजा। [२] से केणटेणं जाव नो संजमेजा ? गोयमा ! जस्स णं जयणावरणिजाणं कम्माणं खओवसमे कडे भवइ से णं असोचा केवलिस्स वा जाव केवलेणं संजमेणं संजमेजा, जस्स णं जयणावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमे नो कडे भवइ १५ से णं असोच्चा केवलिस्स वा जाव नो संजमेज्जा, से तेणद्वेणं गोयमा ! जाव अत्थेगतिए नो संजमेजा। ७. [१] असोचा णं भंते ! केवलिस्स वा जाव उवासियाए वा केवलेणं संवरेणं संवरेज्जा १ गोयमा ! असोच्चा णं केवलिस्स जाव अत्थेगतिए केवलेणं संवरेणं संवरेज्जा, अत्थेगतिए केवलेणं जाव नो संवरेजा। [२] से केणद्वेणं जाव नो संवरेज्जा १ गोयमा ! जस्स णं अज्झवसाणावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमे कडे भवइ से णं असोच्चा केवलिस्स वा जाव केवलेणं संवरेणं संवरेजा, जस्स णं अज्झवसाणावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमे २० १. आवासिज्जा ला १॥ २. ते जाव ला १॥ ३. “इह वेदलक्षणानि चारित्रावरणीयानि विशेषतो ग्राह्याणि" अवृ०॥ ४. से एएण?णं ला १॥ ५. जइणा ला १ । “यतनावरणानि चारित्रविशेषविषयवीर्यान्तरायलक्षणानि मन्तव्यानि" अवृ०॥ ६. सेएणटेणं ला १॥ ७. “संवरशब्देन शुभाध्यवसायवृत्तेर्विवक्षितत्वात् तस्याश्च भावचारित्ररूपत्वेन तदावरणक्षयोपशमलभ्यत्वात् , अध्यवसानावरणीयशब्देनेह भावचारित्रावरणीयान्युक्तानि" अवृ०॥ Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४१२ वियाहपण्णत्तिसुतं [स० ९ ३० ३१ णो कडे भवइ से णं असोच्चा केवलिस्स वा जाव नो संवरेज्जा, 'से तेणट्टेणं जाव नो संवरेज्जा । ८. [१] असोचा णं भंते! केवलिस्स जाव केवलं आभिणिबोहियनाणं उप्पाडेज्जा ? गोयमा ! असोच्चा णं केवलिस्स वा जाव उवासियाए वा अत्थे - तिए केवलं आभिणिबोहियनाणं उप्पाडेज्जा, अत्थेगइए केवलं आभिणिबोहियनाणं नो उप्पाडेज्जा । ५ [२] से केणट्टेणं जाव नो उप्पाडेज्जा ? गोयमा ! जस्स णं आभिणिबोहियनाणावर णिज्जाणं कम्माणं खओवसमे कडे भवइ से णं असोच्चा केवलिस्स वा जाव केवलं आभिणिबोहियनाणं उप्पाडेज्जा, जस्स णं आभिणिबोहियनाणावरणि१० ज्जाणं कम्माणं खओवसमे नो कडे भवइ से णं असोच्चा केवलिस्स वा जाव केवलं आभिणिबोहियनाणं नो उप्पाडेज्जा, 'से तेणद्वेणं जाव नो उप्पाडेज्जा । १५ ९. असोच्चा णं भंते! केवलि० जाव केवलं सुयनाणं उप्पाडेज्जा ? एवं जहा आभिणिबोहियनाणस्स वत्तव्वया भणिया तहा सुयनाणस्स वि भाणियव्वा, नवरं सुयनाणावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमे भाणियव्वे । १०. एवं चेव केवलं ओहिनाणं भाणियव्वं; नवरं ओहिणाणावरणिजाणं कम्माणं खओवसमे भाणियव्वे । ११. एवं केवलं मणपज्जवनाणं उप्पाडेज्जा, नवरं मणपज्जवणाणावरणिजाणं कम्माणं खओवसमे भाणियव्वे | १२. असोच्चा णं भंते! केवलिस्स वा जाव तप्पक्खियउवासियाए वा २० केवलनाणं उप्पाडेज्जा ? एवं चेव, नवरं केवलनाणावर णिज्जाणं कम्माणं खए भाणियव्वे, सेसं तं चैव । से तेणट्टेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ जाव केवलनाणं उप्पाडेजा । [सु. १३. बिइयत्ताइबार समसुत्त पर्जतवत्तव्ययाए समुच्चएणं परूवणा] १३. [१] असोच्चा णं भंते! केवलिस्स वा जाव तप्पक्खियउवा२५ सियाए वा केवलिपन्नत्तं धम्मं लभेज्जा सवणयाए ११, केवलं बोहिं बुज्झेजा २१, केवलं मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वज्जा ३१, केवलं बंभचेरवासं १. सेएणद्वेणं ला १ ॥ Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ८-१३] केवलिआई हिंतो असोच्चा सम्मद्धाइलाभालाभवत्तव्वया आवसेज्जा ४१, केवलेणं संजमेणं संजमेज्जा ५१, केवलेणं संवरेणं संवरेज्जा ६ १, केवलं आभिणिबोहियनाणं उप्पाडेजा ७१, जावं केवलं मणपज्जवनाणं उप्पाडेजा १० १, केवलनाणं उप्पाडेज्जा १११, गोयमा ! असोच्चा णं केवलिस्स वा जाव उवासियाए वा अत्थेगतिए केवलिपन्नत्तं धम्मं लभेजा सवणयाए, अत्थेगतिए केवलिपन्नत्तं धम्मं नो लभेज्जा सवणयाए १; अत्थेगतिए केवलं बोहिं बुझेजा, अत्येतिए केवलं बोहिं णो बुज्झेज्जा २; अत्थेगतिए केवलं मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वज्जा, अत्थेगतिए जाव नो पव्वज्जा ३; अत्थेगतिए केवलं बंभचेरवासं आवसेज्जा, अत्थेगतिए केवलं बंभचेरवासं नो आवसेज्जा ४; अत्थेगतिए केवलेणं संजमेणं संजमेजा, अत्थेगतिए केवलेणं संजमेणं नो संजमेज्जा ५; एवं संवरेण वि ६; अत्थेगतिए केवलं आभिणिबो- १० हियनाणं उप्पाडेज्जा, अत्थेगतिए जाव नो उप्पाडेज्जा७; एवं जाव मणपज्जवनाणं ८- ९-१०; अत्थेगतिए केवलनाणं उप्पाडेज्जा, अत्थेगतिए केवलनाणं नो उप्पाडेजा ११ । [२] से' केणट्टेणं भंते ! एवं वुच्चइ असोच्चा णं तं चैव जाव अत्थेगतिए केवलनाणं नो उप्पाडेज्जा १ गोयमा ! जस्स णं नाणावरणिज्जाणं कम्माणं खओ- १५ वसमे नो कडे भवइ १, जस्स णं दरिसणावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमे नो कडे भवइ २, जस्स णं धम्मंतराइयाणं कम्माणं खओवसमे नो कडे भवइ ३, एवं चरित्तावरणिजाणं ४, जयणावर णिज्जाणं ५, अज्झवसाणा वरणिज्जाणं ६, आभिणिबोहियनाणावर णिज्जाणं ७, जाव मणपज्जवनाणावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमे नो कडे भवइ ८ ९ १०, जस्स णं केवलनाणावरणिजाणं जाव खए नो कडे भवइ ११, से णं असोच्चा केवलिस्स वा जाव केवलिपन्नत्तं धम्मं नो लभेज्जा सवणयाए, केवलं बोहिं नो बुज्झेज्जा जाव केवलनाणं नो उप्पाडेज्जा । जस्स णं नाणावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमे कडे भवति १, जस्स णं दरिसणावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमे कडे भवइ २, जस्स णं धम्मंतराइयाणं ३, एवं जाव जस्स णं केवलनाणावरणिजाणं कम्माणं खए कडे भवइ ११ से २५ णं असोच्चा केवलिस्स वा जाव केवलिपन्नत्तं धम्मं लभेज्जा सवणयाए १, केवलं बोहिं बुज्झेजा २, जाव केवलणाणं उप्पाडेज्जा ११ । १. " जाव' पदेन अष्टमं श्रुतज्ञानं नवमं च अवधिज्ञानम् अत्र योज्यम् ॥ २. प्रश्नस्यास्य निगमनमेकत्रिंशत्तमसूत्रस्यान्तेऽस्ति ॥ ४१३ २० Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४१४ वियाहपण्णत्तिसुतं [स० ९ ३० ३१ [सु. १४- ३१. असुयकेवलिआइषयणे विभंगनाणाओ पत्तओहिनाणे लेसा - नाण - जोग - उवओग - संघयण - संठाण - उच्चत्त आउय वेद- कसाय - अज्झषसाणपरूघणापुव्वं कमेण केवलनाणुप्पत्ति - सिज्झणाइषतव्यया ] १४. तेस्स णें छटुंछट्टेणं अनिक्खित्तेणं तवोकम्मेणं उड्ढं बाहाओ ५ पगिज्झिय पगिज्झिँय सूराभिमुहस्स आयावणभूमीए आयावेमाणस्स पगतिभद्दयाए पगइउवसंतयाए पगतिपयणुकोह - माण - माया-लोभयाए मिउमद्दवसंपन्न - या अल्लीणता भद्दताए विणीतताए अण्णया कयाइ सुभेणं अज्झवसाणेणं, सुभेणं परिणामेणं, लेस्साहिं विसुज्झमाणीहिं तैयावरणिज्जाणं कम्माणं खओवस मेणं ईहापोह - मग्गण - गवेसणं करेमाणस्स विब्भंगे नामं अन्नाणे समुप्पज्जइ, से णं तेणं १० विब्भंगनाणेणं समुप्पन्नेणं जहन्त्रेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभागं, उक्कोसेणं असंखेज्जाई जोयणसहस्साइं जाणइ पासइ, से णं तेणं विब्भंगनाणेणं समुप्पन्नेणं जीवे वि जा, अजीवे व जाणइ, पासंडत्थे सारंभे सपरिग्गहे संकिलिस्समाणे वि जाणइ, विसुज्झमाणे वि जाणइ, से णं पुव्वामेव सम्मत्तं पडिवज्जइ, सम्मत्तं पडिवज्जित्ता समणधम्मं रोएति, समणधम्मं रोएत्ता चरितं पडिवज्जइ, चरितं पडिवजित्ता १५ लिंगं पडिवज्जइ, तस्स णं तेहिं मिच्छत्तपज्जवेहिं परिहायमाणेहिं परिहायमाणेहिं, सम्मदंसणपज्जवेहिं परिवड्ढमाणेहिं परिवड्ढमाणेहिं से विब्भंगे अन्ना सम्मत्तपरिग्गहिए खिप्पामेव ओही परावत्तइ । २० १५. " से णं भंते! कतिसु लेस्सासु होज्जा ? गोयमा ! तिसु विसुद्ध - लेस्सासु होज्जा, तं जहा - तेउलेस्साए पम्हलेस्साए सुक्कलेस्साए । १६. से णं भंते ! कतिसु णाणेसु होज्जा ? गोयमा ! तिसु, आभिणिबोहियनाण- सुयनाण - ओहिनाणेसु होज्जा । "C 9. 'तस्स त्ति योऽश्रुत्वैव केवलज्ञानमुत्पादयेत् तस्य कस्यापि " अवृ० ॥ २. 'णं' इत्येतदनन्तरं 'भंते' इत्यधिकं पदं सर्वेष्वपि सूत्रादर्शेषूपलभ्यते । 'भंते 'पदस्यात्र स्वीकारे सूत्रमिदं प्रश्ननिर्वचनात्मकमपेक्ष्यते, नोपलभ्यते चास्य सूत्रस्यान्ते निर्वचनम् अपि चास्य सूत्रस्य (१४) त्रयस्त्रिंशत्तमसूत्रेण साम्यमस्ति, तत्र 'भंते' इति पदं नोपलभ्यते कस्मिंश्चिदपि सूत्रादर्शे; अतोऽत्र न स्वीकृतं मूलवाचनायां 'भंते' इति पदम् । न व्याख्यातं चैतत् स्थानं वृत्तौ ॥ ३. गिज्झिया ला १ ॥ ४. सूरियाभि ला १ ॥ ५. 'वसंताए ला १ ॥ ६. “ तयावरणिजाणं ति विभङ्गज्ञानावरणीयानाम् ” अ० ॥ ७. “ पासंडत्थे त्ति व्रतस्थान् ” अवृ० ॥ ८. “ से णं ति असौ विभङ्गज्ञानी । पुव्वामेव त्ति चारित्रप्रतिपत्तेः पूर्वमेव " अषृ० ॥ ९. “ ओही परावत्तइत्ति अवधिर्भवति अ० ॥ १०. “ से णं ति स यो विभङ्गज्ञानी भूत्वाऽवधिज्ञानं चारित्रं च प्रतिपन्नः अवृ० ॥ " "" "" Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १४-२४] विभंगनाणाओ पत्तओहिनाणे लेसाइवत्तव्वया १७. [१] से णं भंते ! किं सजोगी होजा, अजोगी होजा ? गोयमा ! सजोगी होजा, नो अजोगी होजा। [२] जइ सजोगी होजा किं मणजोगी होजा, वेइजोगी होजा, कायजोगी होज्जा ? गोयमा ! मणजोगी वा होजा, वेइजोगी वा होजा, कायजोगी वा होजा। १८. से णं भंते ! किं सागारोवउत्ते होज्जा, अणागारोवउत्ते होजा? गोयमा ! सागारोवउत्ते वा होजा, अणागारोवउत्ते वा होज्जा । १९. से णं भंते ! कयरम्मि संघयणे होजा? गोयमा! वइरोसभनारायसंघयणे होजा। २०. से णं भंते! कयरम्मि संठाणे होजा १ गोयमा ! छण्हं संठाणाणं १० अन्नयरे सठाणे होजा। २१. से णं भंते ! कयरम्मि उच्चत्ते होज्जा ? गोयमा! जहन्नेणं सत्त रयणी, उक्कोसेणं पंचधणुसतिए होजा। २२. से णं भंते ! कयरम्मि आउए होजा १ गोयमा ! जहन्नेणं सातिरेगट्ठवासाउए, उक्कोसेणं पुव्वकोडिाउए होज्जा । २३. [१] से णं भंते ! किं सवेदए होजा, अवेदए होजा १ गोयमा ! सवेदए होजा, नो अवेदए होना । [२] जइ सवेदए होजा किं इत्थीवेदए होजा, पुरिसवेदए होजा, नपुंसगवेदए होज्जा, पुरिसनपुंसगवेदए होज्जा १ गोयमा ! नो इत्थिवेदए होन्जा, पुरिसवेदए वा होज्जा, नो नपुंसगवेदए होजा, पुरिसनपुंसगवेदए वा होजा। २० २४. [१] से णं भंते ! किं सकसाई होजा, अकसाई होजा ? गोयमा ! सकसाई होज्जा, नो अकसाई होजा। [२] जइ सकसाई होजाँ, से णं भंते ! कतिसु कसाएसु होज्जा ? गोयमा! चउसु संजलणकोह-माण-माया-लोभेसु होज्जाँ। १. वयजो° ला १॥ २. कइरम्मि ला १॥ ३. °साऊए ला १॥ ४. भाऊए ला १॥ . ५. इस्थिवे' ला १॥ ६. वेए ला १॥ ७. हुज्जा ला १॥ Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३१ २५. [१] तस्स णं भंते ! केवतिया अज्झवसाणा पण्णता ? गोयमा ! असंखेज्जा अज्झवसाणा पण्णत्ता। [२] ते णं भंते! किं पसत्था अप्पसत्था ? गोयमा! पसत्था, नो अप्पसत्था। २६. 'से णं पसत्येहिं अज्झवसाणेहिं वट्टमाणे अगतेहिं नेरइयभवग्गहणेहिंतो अप्पाणं विसंजोएइ, अणंतेहिं तिरिक्खजोणिय जाव विसंजोएइ, अणंतेहिं मणुस्सभवग्गहणेहिंतो अप्पाणं विसंजोएइ, अणंतेहिं देवभवग्गहणेहितो अप्पाणं विसंजोएइ, जाओ वि य से इमाओ नेरइय-तिरिक्खजोणियमणुस्स-देवगतिनामांओ उत्तरपयडीओ तासिं च णं उवग्गहिए अणताणुबंधी कोह-माण-माया-लोभे खवेइ, अणंताणुबंधी कोह-माण-माया-लोभे खवित्ता अपञ्चक्खाणकसाए कोह-माण-माया-लोभे खवेइ, अपञ्चक्खाणकसाए कोह-माणमाया-लोभे खवित्ता पच्चक्खाणावरणे कोह-माण-माया-लोभे खवेइ, पञ्चक्खाणावरणे कोह-माण-माया-लोभे खवित्ता संजलणे कोह-माण-माया-लोभे खवेइ । संजलणे कोह-माण-माया-लोभे खवित्ता पंचविहं नाणावरणिकं नवविहं १५ दरिसणावरणिज पंचविहमंतराइयं तालमत्थकडं च णं मोहणिजं कटु कम्मरयविकरणकरं अपुवकरणं अणुपविट्ठस्स अणंते अणुत्तरे निव्वाघाए निरावरणे कसिणे पडिपुण्णे केवलवरनाण-दंसणे समुप्पज्जति। २७. से णं भंते! केवलिपण्णत्तं धम्मं आघवेजा वा पँण्णवेज्जा वा परवेजा वा १ नो इणढे समढे, णऽन्नत्थ एगणाएण वा एगवागरणेण वा। १. से णं भंते ! पसन्थेहिं सर्वास्वपि प्रतिषु, नवरं से णं भंते ! तेहि पसत्थेहिं मु०॥ २. °माणेहिं अणं मु०॥३.° माओ चत्तारि उत्तर मु०॥ ४. "मस्तकं-मस्तकशूची, कृत्तं-छिन्नं यस्यासौ मस्तककृत्तः, तालश्चासौ मस्तककृत्तश्च तालमस्तककृत्तः, छान्दसत्वाच्चैवं निर्देशः। तालमस्तककृत्त इव यत् तत् तालमस्तककृत्तम् , अयमर्थः-छिन्नमस्तकतालकल्पं मोहनीयं कृत्वा, यथा हि छिन्नमस्तकतालो क्षीणो भवति एवं मोहनीयं च क्षीणं कृत्वेति भावः। इदं चोक्तमोहनीयमेदशेषापेक्षया द्रष्टव्यमिति । अथवा............तालमस्तकस्येव कृत्वं-क्रिया यस्य तत् तालमस्तककृत्वम् , तदेवंविधं च मोहनीय कटु त्ति इति शब्दस्यह गम्यमानत्वाद् इति कृत्वा-इति हेतोः तत्र क्षपिते ज्ञानावरणीयादि क्षपयत्येवेति ।............इह च क्षपणाक्रमः 'अण मिच्छ मीस सम्म अट्ठ नपुंसित्थिवेय छक्कं च। पुंवेयं च खवेई कोहाईए य संजलणे ॥१॥' इत्यादिग्रन्थान्तरप्रसिद्धः, न चायमिहाश्रितः, यथाकथञ्चित् क्षपणामात्रस्यैव विवक्षितत्वादिति” अवृ०॥ ५. समुप्पजति ला १॥ ६. “आग्राहयेत् शिष्यान् , अर्धापयेद् वा-प्रतिपादनतः पूजां प्रापयेत्" अवृ०॥ ७. “प्रज्ञापयेत् भेदभणनतः बोधयेद् वा" अघृ०॥ Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २५-३२] विभंगनाणाओ पत्तओहिनाणे लेसाइवत्तव्वया २८. से णं भंते! पवावेज वा मुंडावेज वा १ णो इणढे समठे, उवदेसं पुण करेजा। २९. से णं भंते! सिज्झति जाव अंतं करेति ? हता, सिज्झति जाव अंतं करेति। ३०. से णं भंते! किं उड्ढे होजा, अहो होजा, तिरियं होजा १ ५ गोयमा! उड्ढं वा होजा, अहो वा होज्जा, तिरियं वा होजा। उड्ढं होमाणे संदावइ-वियडावइ-गंधावइ-मालवंतपरियाएसु वट्टवेयड्ढपव्वएसु होजा, साहरणं पडुच्च सोमणसवणे वा पंडगवणे वा होजा। अहो होमाणे गड्डाए वा दरीए वा होजा, साहरणं पंडुच्च पायाले वा भवणे वा होजा। तिरियं होमाणे पण्णरससु कम्मभूमीसु होजा, साहरणं पंडुच्च अँड्ढाइजदीव-समुद्दतदेक्कदेसभाए होजा। १० ३१. ते णं भंते ! एगसमएणं केवतिया होज्जा ? गोयमा ! जहन्नेणं एक्को वा दो वा तिन्नि वा, उक्कोसेणं दस । से तेणट्टेणं गोयमा ! एवं बुच्चइ 'असोचा णं केवलिस्स वा जाव अत्थेगतिए केत्रलिपण्णतं धम्मं लभेजा सवणयाए, अत्थेगतिर असोचा णं केवलि जाव नो लभेजा सवणयाए जाव अत्थगतिए केवलनाणं उप्पाडेजा, अत्थेगतिए केवलनाणं नो उप्पाडेजा। [सु. ३२. बितियसुत्ताइतेरसमसुत्तपजंतगय 'असोचा'पदपरू वियवत्तव्ययाठाणे 'सोच्चा पदपुब्धिया पत्तव्यया] ३२. सोच्ची णं भंते ! केवलिस्स वा जाव तप्पक्खियउवासियाए वा केवलिपण्णत्तं धम्मं लभेजा सवणयाए ? गोयमा ! सोच्चा णं केवलिस्स वा जाव अत्यंगतिए केवलिपण्णत्तं धम्मं० । एवं जी चेव असोच्चाए वत्तव्वया सौं चेव २० सोच्चाए वि भाणियन्वा, नवरं अभिलावो सोच्चेति । सेसं तं चेव निरवसेसं जाव 'जस्स णं मणपज्जवनाणावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमे कडे भवइ, जस्स णं केवलनाणावरणिजाणं कम्माणं खए कडे भवइ से णं सोच्चा केवलिस्स वा जाव १. होजमाणे मु० ॥ २. “शब्दापातिप्रभृतयो यथाक्रम जम्बूद्वीपप्रज्ञप्त्यभिप्रायेण हैमवत्हरिवर्ष-हैरण्यवतेषु, क्षेत्रसमासाभिप्रायेण तु हैमवतैरण्यवत-हरिवर्ष-रम्यकेषु भवन्ति" अवृ०॥ ३. डुच्चा सोमणस्सवणे वा ला ।। ४. अहो हुँमाणे गड्डा ला १। ५. पडुच्चा ला १॥ ६. हुम्माणे ला १। होजमाणे मु०॥ ७. अट्टाइजे दीवसमुद्दे य तदेक्क मु०॥ ८. एगो ला १॥ ९. सेएणटेणं ला १॥ १०. सुच्चा ला १॥ ११. ज च्चेव ला १॥ १२. स च्चेव ला १॥ १३. सुच्च त्ति ला १॥ २७ Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुतं स० ९ ३० ३१ उवासियाए वा केवलिपण्णतं धम्म लभिज सवणयाए, केवलं बोहिं बुज्झेजा जाव केवलनाणं उप्पाडेजा (सु. १३ [२])। [सु. ३३-४४. सुयकेवलिआइवयणे ओहिनाणिम्मि चोदसमाइइगतीसइमसुत्तगयवत्तव्यया] ३३. तस्स णं अट्ठमंअट्ठमणं अनिक्खित्तेणं तवोकम्मेणं अप्पाणं भावेमाणस्स पगइभद्दयाए तहेव जाव गवेसणं करेमाणस्स ओहिणाणे समुप्पजइ । से णं तेणं ओहिनाणेणं समुप्पन्नेणं जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेजइभागं, उक्कोसेणं असंखेजाइं अलोए लोयप्पमाणमेताइं खंडाइं जाणइ पासइ । ३४. से णं भंते ! कतिसु लेस्सासु होज्जा ? गोयमा ! छसु लेस्सासु होजा, १. तं जहा–कण्हलेसाए जाव सुक्कलेसाए । ३५. से णं भंते ! कतिसु णाणेसु होजा १ गोयमा! तिसु वा चउसु वा होजा। तिसु होजमाणे आभिणिबोहियनाण-सुयनाण-ओहिनाणेसु होजा, चउसु होजमाणे आभिणिबोहियनाण-सुयनाण-ओहिनाण-मणपजवनाणेसु होजा। ३६. से णं भंते! किं सजोगी होजा, अजोगी होजा? एवं जोगो १५ उवओगो संघयणं संठाणं उच्चत्तं आउयं च एयाणि सव्वाणि जहा असोच्चाए (सु. १७-२२) तहेव भाणियव्वाणि । ३७. [१] से णं भंते ! किं संवेदए० पुच्छा। गोयमा ! संवेदए वा होजर्जा, अवेदए वा होज्जा। [२] जइ अवेदए होज्जा किं उवसंतवेयए होजा, खीणवेयए होज्जा ? २. गोयमा ! नो उवसंतवेदए होजा, खीणवेदए होजा। [३] जइ सवेदए होज्जा किं इत्थीवेदए होजा० पुच्छा। गोयमा ! इत्थीवेदए वा होजा, पुरिसवेदए वा होज्जा, पुरिसनपुंसगवेदए वा होजा। १. लब्भइ सब मु०॥ २. असंखिजभागं ला १॥ ३. किन्हले ला १॥ ४. हुजमाणे तिसु भाभि ला १॥ ५. एवं जोगा उवओगा संघ° ला १॥ ६. सवेए यम. २ पुच्छा ला १॥ ७. “सवेयए वा इत्यादि, अक्षीणवेदस्यावधिज्ञानोत्पत्तौ सवेदकः सन्नवविज्ञानी भवेत, क्षीणवेदस्य चावधिज्ञानोत्पत्ताववेदकः सनयं स्यात् । नो उवसंतवेयए होज त्ति उपशान्तवेदोऽयमवधिज्ञानी न भवति, प्राप्तव्यकेवलज्ञानस्थास्य विवक्षितत्वादिति" अवृ०॥ ८. 'होजा'स्थाने विशेषतः 'हुज्जा' पाठः ला १॥ Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३३- ४२ ] सुये केवलिआइवयणे ओहिनाणिम्मि लेसाइवत्तव्वया ४१९ ३८. [१] से णं भंते' ! सकसाई होज्जा १ अकसाई होज्जा ? गोयमा ! सकसाई वा होज्जा, अकसाई वा होज्जा । [२] जइ अकसाई होज्जा किं उवसंतकसाई होज्जा, खीणकसाई होज्जा ? गोयमा ! नो उवसंतकसाई होज्जा, खीणकसाई होज्जा । [३] जइ सकसाई होज्जा से णं भंते! कतिसु कसाएस होना ? गोयमा ! ५ चउसुवा, तिसुवा, दोसु वा, ऐक्कम्मि वा होजा । चउसु होज्जमाणे चउसु संजल कोह- माण- माया-लोमेसु होज्जा, तिसु होज्जमाणे तिसु संजलणमाण - माँयालोभे होजा, दोसु होजमाणे दोसु संजलणमाया-लोभेसु होजा, एगम्मि होजेंमाणे एगम्मि संजलणे लोभे होज्जा । १० ३९. तस्स णं भंते! केवतिया अज्झवसाणा पण्णत्ता १ गोयमा ! असंखेज्जा, एवं जहा असोच्चाए (सु. २५-२६) तहेव जाव केवलवरनाण- दंसणे समुप्पज्जइ (सु. २६) । ४०. से णं भंते! केवलिपण्णत्तं धम्मं आघविज्जा वा, पण्णवेज्जा वा, परूविजा वा ? हंता, आघविज वा, पण्णवेज्ज वा, परूवेज्ज वा । ४१. [१] से णं भंते! पव्वावेज्ज वा मुंडावेज वा ? हंता, गोयमा ! १५ पव्वावेज्ज वा, मुंडावेज वा । [२] तस्स णं भंते! सिस्सा वि पव्वावेज्ज वा, मुंडावेज वा १ इंता, पव्वावेज वा मुंडावेज्ज वा । [३] तस्स णं भंते! पसिस्सा वि पव्वावेज वा मुंडावेज वा १ हंता, पव्वावेज्ज वा मुंडावेज वा । ४२. [१] से णं भंते! सिज्झति बुज्झति जाव अंतं करेइ ? हंता, सिज्झइ जाव अंत करे । [२] तस्स णं भंते! सिंस्सा वि सिज्झति जाव अंतं करेंति ? हंता, सिज्झति जाव अंत करेंति । १. ° ते ! किं सक° मु० ॥ २. इक्कम्मि ला १ ॥ ३. 'माय लो' ला १ ॥ ४. हुज्जमाणे एगे संज' ला १ ॥ ५. सीसा ला १ ॥ २० Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२० ५ वियाहपण्णत्तिसुत्तं स०९ ३० ३१-३२ [३] तस्स णं भंते ! पसिस्सा वि सिझंति जाव अंतं करेंति ? एवं चेव जाव अंतं करेंति। ४३. से णं भंते ! किं उड्ढं होजा ? जहेव असोचाए (सु. ३०) जाव तदेकदेसभाए होजा। ४४. ते णं भंते ! एगसमएणं केवतिया होजा १ गोयमा ! जहन्नेणं एक्को वा दो वा तिण्णि वा, उक्कोसेणं अट्ठसयं-१०८। से तेणद्वेणं गोयमा! एवं वुच्चइ-सोचा णं केवलिस्स वा जाव केवलिउवासियाए वा जाव अत्थेगतिए केवलनाणं उप्पाडेजा, अत्थेगतिए केवलनाणं नो उप्पाडेजा। सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति जाव विहरइ। नवमसयस्स इगतीसइमो उद्देसो ॥९.३१ ॥ [बत्तीसइमो उद्देसो ‘गंगेय'] [सु. १-२. बत्तीसइमुद्देसस्सुवुग्धाओ] १. तेणं कालेणं तेणं समएणं वाणियगामे नगरे होत्था । वण्णओ। तिपलासे १५ चेइए । सामी समोसढे । परिसा निग्गया । धम्मो कहिओ । परिसा पडिगया । २. तेणं कालेणं तेणं समएणं पासावच्चिजे गंगेए नामं अणगारे जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता समणस्स भगवओ महावीरस्स अदूरसामंते ठिच्चा समणं भगवं महावीरं एवं वयासी[सु. ३-५५. पासायचिजगंगेयअणगारस्स पुच्छाओ भगवओ समाहाणं च] [सु. ३-१३. चउषीसइदंडएसु संतर-निरंतरोवधाय-उव्वट्टणपरूवणा] ३. संतरं भंते ! नेरइया उववजंति, निरंतर नेरइया उववजति ? गंगेया ! संतरं पि नेरइया उववजंति, निरंतरं पि नेरइया उववति । १. सेएणटेणं ला १॥ २. उद्देसभो ला १॥ ३. °यग्गामे नाम नपरे ला १॥ ४. दूइपलासए चे° ला १॥ Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ४३-४४, १-१४] दंडएसु संतर-निरंतरोववाय-उब्वट्टणपरूवणा ४. [१] संतरं भंते! असुरकुमारा उववज्जंति, निरंतरं असुरकुमारा उववज्र्ज्जति ? गंगेया ! संतरं पि असुरकुमारा उववज्रंति, निरंतरं पि असुरकुमारा उववज्रंति । [२] एवं जाव थणियकुमारा । ५. [१] संतरं भंते! पुढविकाइया उववजंति, निरंतरं पुढविकाइया ५ उववज्रंति ? गंगेया ! नो संतरं पुढविकाइया उववज्र्ज्जति, निरंतरं पुढविकाइया उववज्जंति । [२] एवं जाव वणस्सइकाइया । ६. वेइंदिया जाव वेमाणिया, एते जहा णेरइया । ७. संतरं भंते! नेरइया उव्वदृति, निरंतरं नेरइया उव्वट्टंति ? गंगेया ! १० संतरं पि नेरइया उव्वहंति, निरंतरं पि नेरइया उव्वट्टंति । ८. एवं जाव थणियकुमारा । ९. [१] संतरं भंते! पुढविक्काइया उव्वट्टंति० १ पुच्छा । गंगेया ! णो संतरं पुढविक्काइया उव्वट्टंति, निरंतरं पुढविक्काइया उव्वति । [२] एवं जाव वणस्सइकाइया नो संतरं, निरंतरं उव्व ंति । १०. संतरं भंते! बेइंदिया उव्वति, निरंतरं बेंदिया उव्वहंति ? गंगेया ! संतरं पिबेदिया उव्व ंति, निरंतरं पि बेइंदिया उन्नति । ११. एवं जाव वाणमंतरा । १२. संतरं भंते! जोइसिया चयंति ० १ पुच्छा । गंगेया ! संतरं पि जोइसिया चयंति, निरंतरं पि जोइसिया चयंति । १३. एवं जाव वेमाणिया वि । [सु. १४. पवेसणगस्स भेयचउक्कं ] १४. कइवि णं भंते! पवेसणए पण्णत्ते १ गंगेया ! चउव्विहे पवेसणए पण्णत्ते, तं जहा- नेरइयपवेसणए तिरिक्खजोणियपवेसणए मणुस्सपवेसणए देवपवेसण । १. पुढविकाइ ला १ ॥ २. 'तरं उव' ला १ ॥ ३. उबवहंति मु० ॥ गत्यन्तराद्वदुत्तस्य विजातीयगतौ जीवस्य प्रवेशनम्, उत्पाद इत्यर्थः " अ० ॥ ५. तिरियजो० मु० ॥ " ४. पवेसण ति ४२१ १५ २० २५ Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२२ वियाहपण्णत्तिसुतं [सु. १५ - २९. नेरइयपवेसण गपरूषणा ] [सु. १५. नेरइयपवेसण गस्स सत्त भैया ] १५. नेरइयपवेसणए णं भंते! कइविहे पण्णत्ते ? गंगेया ! सत्तविहे पन्नत्ते, तं जहा - रयणप्पभापुढविनेरइयपवेसणए जाव अहेसत्तमापुढविनेरइय५ पवेसणए । [स०९ उ० ३२ [सु. १६-२७, नेरइयपवेसणए पविसमाणाणं एगादिअसंखेजाण नेरइयाणं सत्त नरयपुढर्षि पडुच्च वित्थरओ भंगपरूवणा ] १६. एगे भंते! नेरइए नेरइयपवेसणए णं पविसमाणे किं रयणप्पभाए होज्जा, सक्करप्पभाए होज्जा, जाव अहेसत्तमाए होज्जा ? गंगेया ! रयणप्पभाए वा होज्जा जाव अहेसत्तमाए वा होज्जा । ७' । १० १७. दो भंते! नेरइया नेरइयपवेसणए णं पविसमाणा किं रयणप्पभाए होज्जा जाव असत्तमाए होज्जा ? गंगेया ! रयणप्पभाए वा होज्जा जाव असत्तमाए वा होज्जा । ७ । अहवा एगे रयणप्पभाए हुज्जा, एगे सक्करप्पभाए होज्जा १ | अहवा १५ एगे रयणप्पभाए, एगे वालुयप्पभाए होज्जा २ । जाव एगे रयणप्पभाए, एगे असत्तमाए होज्जा, ३ - ४ - ५ - ६ | अहवा एगे सक्करप्पभाए एगे वालुयप्पभाए होज्जा ७। जाव अहवा एगे सक्करप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा, ८- ९-१०११ | अहवा एगे वालुयप्पभाए, एगे पंकप्पभाए होजा १२ । एवं जाव अहवा एगे वालुयप्पभाए, एगे असत्तमाए होज्जा, १३-१४-१५ । एवं एक्क्का पुढवी छड्डेयव्वा जाव अहवा एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा, १६-१७-१८१९-२०-२१ ै। १८. तिणि भंते! नेरइया नेरइयपवेसणए णं पविसमाणा किं रयणप्पभाए होजा जाव असत्तमाए होज्जा ? गंगेया ! रयणप्पभाए वा होजा जाव अहेसत्तमाए वा होज्जा । ॐ । १. एकं नैरयिकं प्रतीत्य नरकप्रवेशन केऽत्र सर्वसंख्यया सप्त भङ्गाः ॥ २. द्वौ नैरयिकौ प्रतीत्य नरकप्रवेशनकेऽत्र एकसांयोगिकाः ७ भङ्गाः, द्विकसांयोगिकाश्च २१ भङ्गाः । सर्वमिलने २८ भङ्गाः ॥ ३. एकसंयोगे ७ भङ्गाः ॥ Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१५-१८] नेरइयपवेसणगपरूवणा ४२३ अहवा एगे रयणप्पभाए, दो सक्करप्पभाए होज्जा, १। जाव अहवा एगे रयणप्पभाए, दो अहेसत्तमाए होज्जा, २-३-४-५-६। अहवा दो रयणप्पभाए, एगे सकरप्पभाए होजा १। जाव अहवा दो रयणप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा, २-३-४-५-६=१२। अहवा एगे सक्करप्पभाए, दो वालुयप्पभाए होजा १। जाव अहवा एगे सकरप्पभाए, दो अहेसत्तमाए होजा, २-३-४- ५ ५=१७। अहवा दो सक्करप्पभाए, एगे वालुयप्पभाए होजा १। जाव अहवा दो सक्करप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होजा, २-३-४-५= २२। एवं जहा सक्करप्पभाए वत्तव्वया भणिया तहा सबपुढवीणं भाणियव्वा, जाव अहवा दो तमाए, एगे अहेसत्तमाए होजा। ४-४, ३-३, २-२, १-१, ४२ । ____ अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे सक्करप्पभाए, एगे वालुयप्पभाए होज्जा १। १० अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे सक्करप्पभाए, एगे पंकप्पभाए होज्जा २। जाव अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे सक्करप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होजा, ३-४-५ । अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे वालुयप्पभाए एगे पंकप्पभाए होजा ६। अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे वालुयप्पभाए, एगे धूमप्पभाए होजा ७। एवं जाव अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे वालुयप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होजा, ८-९। अहवा १५ एगे रयणप्पभाए, एगे पंकप्पभाए, एगे धूमप्पभाए होजा १० । जाव अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे पंकप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होजा, ११-१२। अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे धूमप्पभाए, एगे तमाए होज्जा १३। अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे धूमप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होजा १४। अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा १५। अहवा एगे सक्करप्पभाए, एगे वालुयप्पभाए, एगे पंकप्पभाए होज्जा १६ । अहवा एगे सक्करप्पभाए, एगे वालुयप्पभाए, एगे धूमप्पभाए होज्जा १७। जाव अहवा एगे सक्करप्पभाए, एगे वालुयप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा, १८-१९। अहवा एगे सक्करप्पभाए, एगे पंकप्पभाए, एगे धूमप्पभाए होज्जा २० । जाँव अहवा एगे सक्करप्पभाए, एगे पंकप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा, २१-२२। अहवा एगे सक्करप्पभाए, २५ एगे धूमप्पभाए, एगे तमाए होजा २३। अहवा एगे सक्करप्पभाए, एगे १. एवं द्विकसंयोगे ४२ भङ्गाः ॥ २. 'जाव' पदेन 'अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे वालयप्पभाए, एगे तमाए ८' इत्यष्टमो भङ्गो ज्ञेयः ॥ ३. 'जाव' पदेन 'अहवा एगे सक्करप्पभाए, एगे वालयप्पभाए, एगे तमाए १८' इत्यष्टादशो भङ्गो ज्ञेयः॥ ४. 'जाव' पदेन 'अहवा एगे सक्करप्पभाए, एगे पंकप्पभाए, एगे तमपभाए २१' इत्येकविंशो भङ्गो ज्ञेयः॥ Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२४ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३२ धूमप्प०, एगे अहेसत्तमाए होज्जा २४ । अहवा एगे सक्करप्पभाए, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा २५। अहवा एगे वालुयप्पभाए, एगे पंकप्पभाए, एगे धूमप्पभाए होना २६। अहवा एगे वालुयप्पभाए, एगे पंकप्पभाए, एगे तमाए होजा २७ । अहवा एगे वालुयप्पभाए, एगे पंकप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा २८। अहवा एगे वालुयप्पभाए, एगे धूमप्पभाए, एगे तमाए होजा २९ । अहवा एगे वालुयप्पभाए, एगे धूमप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होन्जा ३० । अहवा एगे वालुयप्पभाए, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होजा ३१। अहवा एगे पंकप्पभाए, एगे धूमप्पभाए, एगे तमाए होजा ३२ । अहवा एगे पंकप्पभाए, एगे धूमप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होना ३३। अहवा एगे १० पंकप्पभाए, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होजा ३४ । अहवा एगे धूमप्पभाए, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होजा ३५। ८४'। १९. चत्तारि भंते ! नेरइया नेरइयपवेसणए णं पविसमाणा किं रयणप्पभाए होजा०? पुच्छा। गगेया ! रयणप्पभाए वा होजा जाव अहेसत्तमाए वा होज्जा ७ । ____ अहवा एगे रयणप्पभाए, तिण्णि सक्करप्पभाए होज्जा १ । अहवा एगे रयणप्पभाए, तिण्णि वालुयप्पभाए होज्जा २। एवं जाव अहवा एगे रयणप्पभाए, तिण्णि अहेसत्तभाए होज्जा ३-६। अहवा दो रयणप्पभाए, दो सक्करप्पभाए होजा १, एवं जाव अहवा दो रयणप्पभाए, दो अहेसत्तमाए होजा २-६-१२। ___ अहवा तिण्णि रयणप्पभाए, एगे सक्करप्पभाए होज्जा १ । एवं जाव अहवा २० तिण्णि रयणप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा २-६-१८ । १. त्रीन् नैरयिकान् प्रतीत्य नरकप्रवेशनकेऽत्र एकसंयोगे , द्विकसंयोगे ४२, त्रिकसंयोगे ३५ भङ्गाः, सर्वमिलने ८४ भङ्गाः॥ २. एते एकसंयोगे ७ भङ्गाः॥ ३. 'एवं जाव' इत्यनेन 'अहवा एगे रयणप्पभाए, तिण्णि पंकप्पभाए होजा ३। अहवा एगे रयणप्पभाए, तिण्णि धूमप्पभाए होज्जा ४। अहवा एगे रयणप्पभाए, तिण्णि तमप्पभाए होजा ५' इति तृतीय-चतुर्थपञ्चमभङ्गा ज्ञेयाः ॥ ४. 'एवं जाव' इत्यनेन 'अहवा दो रयणप्पभाए, दो वालुयप्पभाए होज्जा, २। अहवा दो रयणप्पभाए, दो पंकप्पभाए होज्जा ३ । अहवा दो रयणप्पभाए, दो धूमप्पभाए होजा ४ । अहवा दो रयणप्पभाए, दो तमाए होजा ५।' इति द्वितीय-तृतीय-चतुर्थ-पञ्चमभङ्गा ज्ञेयाः ॥ ५. “एवं जाव' इत्यनेन 'अहवा तिण्णि रयणप्पभाए, एगे वालयप्पभाए २ । अहवा तिण्णि रयणप्पभाए, एगे पंकप्पभाए ३। अहवा तिण्णि रयणप्पभाए, एगे धूमप्पभाए ४ । अहवा तिणि रयणप्पभाए, एगे तमाए ५।' इति द्वितीय-तृतीय-चतुर्थ-पञ्चमभङ्गा क्षेयाः॥ Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १९] नेरइयपवेसणगपरूवणा अहवा एगे सक्करप्पभाए, तिण्णि वालुयप्पभाए होज्जा १, एवं जहेव रयणप्पभाए उवरिमाहिं समं चारियं तहा सक्करप्पभाए वि उवरिमाहिं समं चारियव्वं "२-१५=३३ । एवं एकेका समं चारेयव्वं जाव अहवा तिण्णि तमाए, एगे असत्तमाए होजा *१५-१५=६३* ॥ अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे सक्करप्पभाए, दो वालुयप्पभाए होजा १ । अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे सक्कर०, दो पंकप्पभाए होज्जा २ । एवं जाव एगे रयणप्पभाए, एगे सक्कर०, दो अहेसत्तमाए होज्जा ३ - ४-५ । १. एते द्वितीयतः पञ्चदशपर्यन्ता भङ्गा इत्थमवसेयाः - " अहवा एगे सक्करप्पभाए, तिण्णि पंकप्पभाए २ । अहवा एगे सक्करप्पभाए, तिष्णि धूमप्पभाए ३ | अहवा एगे सक्करप्पभाए, तिणि तमाए ४ | अहवा एगे सक्करप्पभाए, तिष्णि आहेसत्तमाए ५ | अहवा एगे वालुयप्प भाए, तिष्णि पंकप्पभाए १ = ६ | अहवा एगे वालुयप्पभाए, तिण्णि धूमप्पभाए २=७ । अहवा एगे वालुयप्पभाए, तिण्णि तमाए ३ = ८ अहवा एगे वालुयप्पभाए, तिणि अहेसत्तमाए ४=९। अहवा एगे पंकप्पभाए, तिष्णि धूमप्पभाए १ = १० | अहवा एगे पंकष्पभाए, तिष्णि तमाए २ = ११ | अहवा एगे पंकप्पभाए, तिष्णि आहेसत्तमाए ३ = १२ । अहवा एगे धूमप्पभाए, तिष्णि तमाए १ = १३ । अहवा एगे धूमप्पभाए, तिष्णि आहेसत्तमाए २ = १४ | अहवा एगे तमाए, तिण्णि आहेसत्तमाए १ = १५ । " ॥ २. एते पञ्चदश पञ्चदश भङ्गा इत्थमवसेयाः" दो सक्करप्पभाए, दो वालुयप्पभाए १ । दो सक्करप्पभाए, दो पंकप्पभाए २ । दो सकरप्पभाए, दो धूमप्पभाए ३ । दो सक्करप्पभाए, दो तमाए ४ । दो सक्करप्पभाए, दो अहेसत्तमाए ५ । दो वालुयप्पभाए, दो पंकप्पभाए १ = ६ । दो वालुयप्पभाए, दो धूमप्पभाए २=७ । दो वालु भाए, दो तमाए ३ = ८ । दो वालुयप्पभाए, दो आहेसत्तमाए ४ =९। दो पंकप्पभाए, दो धूमप्पभाए १ = १० । दो पंकप्पभाए, दो तमाए २ = ११। दो पंकप्पभाए, दो आहेसत्तमाए ३ = १२ । दो धूमप्पभाए, दो तमाए १ = १३ । दो धूमप्पभाए, दो अहेसत्तमाए २ = १४ दो तमाए, दो अहेसत्तमाए १ = १५ । तिष्णि सक्करप्पभाए, एगे वालुयप्पभाए १ । तिण्णि सकरप्पभाए, एगे पंकप्पभाए २ । तिष्णि सकरप्पभाए, एगे धूमप्पभाए ३ । तिष्णि सक्करपभाए, एगे तमाए ४ । तिष्णि सक्करप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए ५ । तिण्णि वालुयप्पभाए, एगे पंकप्पभाए १ = ६ । तिण्णि वालुयप्पभाए, एगे धूमप्पभाए २ = ७ । तिण्णि वालुयप्पभाए, एगे तमाए ३ = ८ । तिण्णि वालुयप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए ४ = ९ | तिष्णि पंकप्पभाए, एगे धूमप्पभाए १ = १० । तिणि पंकप्पभाए, एगे तमाए २ = ११ । तिष्णि पंकप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए ३ = १२ । तिष्णि धूमप्पभाए, एगे तमाए १ = १३ । तिष्णि धूमप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए २ = १४ । तिण्णि तमाए, एगे अहेसत्तमाए १ = १५ ॥ ३. एते द्विकसंयोगेन १८+१५+१५+१५= ६३ भङ्गाः ॥ अहवा एगे रयण०, दो सक्कर०, एगे वालुयप्पभाए होज्जा १ । एवं जाव अहवा एगे रयण०, दो सक्कर, एगे असत्तमाए होना २-३-४-५ - १० | १.० ४२५ ५ Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४२६ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३२ ___ अहवा दो रयण०, एगे सक्कर०, एगे वालुयप्पभाए होज्जा १=११। एवं जाव अहवा दो रयण०, एगे सक्कर०, एगे अहेसत्तमाए होजा ५-१५। अहवा एगे रयण०, एगे वालुय०, दो पंकप्पभाए होज्जा १-१६। एवं जाव अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे वालुय०, दो अहेसत्तमाए होजा २-३-४-१९। ५ एवं एएणं गमएणं जहा तिण्हं तियजोगो तहा भाणियव्वो जाव अहवा दो धूमप्पभाए, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा १०५'। अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे सक्करप्पभाए, एगे वालुयप्पभाए, एगे पंकप्पभाए होज्जा १। अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे सक्कर०, एगे वालुय०, एगे धूमप्पभाए होज्जा २। अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे वालुय०, १० एगे तमाए होज्जा ३। अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे सक्करप्पभाए, एगे वालुयप्प भाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा ४ । अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे पंक०, एगे धूमप्पभाए १=५। अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे पंकप्पभाए, एगे तमाए होज्जा २-६। अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे पंक०, एगे अहेसत्तमाए होज्जा ३-७। अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे सक्कर०, एगे धूम०, एगे तमाए होज्जा १ =८ । अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे धूम०, एगे अहेसत्तमाए होजा २-९। अहवा एगे रयण०, एगे सक्करप्पभाए, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होजा १=१० । अहवा एगे रयण०, एगे वालुय०, एगे पंक०, एगे धूमप्पभाए होजा १-११। अहवा एगे रयण०, एगे वालुय०, एगे पंक०, एगे तमाए होज्जा २-१२। अहवा एगे रयण०, एगे वालुय०, एगे २० पंक०, एगे अहेसत्तमाए होजा ३-१३। अहवा एगे रयण०, एगे वालुय०, एगे धूम०, एगे तमाए होज्जा १-१४ । अहवा एगे रयणप्पभाए, एगे वालुय०, एगे धूम०, एगे अहेसत्तमाए होज्जा २-१५ । अहवा एगे रयण०, एगे वालुय०, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा १-१६ । अहवा एगे रयण०, एगे पंक०, एगे धूम०, एगे तमाए होजा १-१७। अहवा एगे रयण०, एगे पंक०, २५ एगे धूम०, एगे अहेसत्तमाए होज्जा २-१८ । अहवा एगे रयण०, एगे पंक०, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा १-१९। अहवा एगे रयण०, एगे धूम०, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होजा १-२० । अहवा एगे सक्कर०, एगे वालय, एगे पंक०, एगे धूमप्पभाए होज्जा १-२१ । एवं जहा रयणप्पभाए उवरिमाओ १. एते त्रिकसंयोगेन १०५ भङ्गाः॥ Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २०] नेरइयपवेसणगपरूवणा पुढवीओ चारियाओ तहा सक्करप्पभाए वि उवरिमाओ चारियव्वाओ जीव अहवा एग सक्कर०, एगे धूम०, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा १० - ३० । अहवा एगे वालुय०, एगे पंक०, एगे धूम०, एगे तमाए होज्जा १ - ३१ । अहवा एगे वालुय०, एगे पंक०, एगे धूमप्पभाए, एगे असत्तमाए होजा २-३२। अहवा एगे वालुय०, एगे पंक०, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होजा ३-३३। अहवा एगे वालुय०, एगे धूम०, एगे तमाए, एगे असत्तमाए होज्जा ४-३४। अहवा एगे .पंक०, एगे धूम०, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा १-३५। २०. पंच भंते! नेरइया नेरइयप्पवेसणए णं पविसमाणा किं रयणप्पभाए होज्जा ० ? पुच्छा । गंगेया ! रयणप्पभाए वा होज्जा जाव अहेसत्तमाए वा होजाँ७ "C १. ' जाव' पदेनेदं भङ्गाष्टकं ज्ञेयम्- एगे सक्कर०, एगे वालुय०, एगे पंक०, एगे तमाए० २ - २२ । एंगे स०, एगे वा०, एगे पं०, एगे अहेसत्तमाए ३ - २३ । एगे स०, एगे वा०, एगे धू०, एगे ० ४ - २४ । एगे स०, एगे वा०, एगे धू०, एगे अहे० ५-२५ । एगे स०, एगे वा०, एगे त०, एगे अहे० ६–२६ । एगे स०, एगे पं०, एगे धू०, एगे त० ७ - २७ । एगे स०, एगे पं०, एगे धू०, एगे अहे ० ८ = २८ । एगे स०, एगे पं०, एगे त०, एगे अहे ० ९-२९। " ॥ २. एवमत्र एकसंयोगे ७, द्विकसंयोगे ६३, त्रिकसंयोगे १०५, चतुष्कसंयोगे च ३५, इति चतुरो नै रयिकान् प्रतीत्य नरकप्रवेशनेऽत्र सर्वमिलने २१० भङ्गाः ॥ ३. एते ७ भङ्गा एकसंयोगेन ॥ ४. एते रत्नप्रभया द्विकसंयोगे २४ भङ्गाः ॥ ५. एते शर्कराप्रभया द्विकसंयोगे २० भङ्गाः ॥ ६. द्विकर्सयोगे वलुकाप्रभया १६, पङ्कप्रभया १२, धूमप्रभया ८, तमया च ४ भङ्गाः शर्कराप्रभाद्विकसांयोगिकचतुर्विंशतिभङ्गैर्वालुकाप्रभाद्विकसांयोगिकविंशतिभङ्गैश्च सह नरकाणां द्विकसंयोगे अहवा एगे रयण०, चत्तारि सक्करप्पभाए होजा १ । जाव अहवा एगे रयण ०, चत्तारि अहेसत्तमाए होज्जा ६ | अहवा दो रयण०, तिण्ण सक्करपभाए होज्जा १-७ । एवं जाव अहवा दो रयणप्पभाए, तिण्णि असत्तमाए होजा ६=१२ | अहवा तिण्णि रयण०, दो सक्करप्पभाए होजा १-१३ । एवं जाव अहेसत्तमाए होज्जा ६ = १८ | अहवा चत्तारि रयण०, एगे सक्करप्पभाए होजा १-१९। एवं जाव अहवा चत्तारि रयण०, एगे अहेसत्तमाए होज्जा ६ = २४ । अहवा एगे सक्कर०, चत्तारि वालुयप्पभाए होजा १ । एवं जहा रयणप्पभाए समं उवरिमपुढवीओ चारियाओ तहा सक्करप्पभाए वि समं चारेयव्वाओ जाव अहवा चत्तारि सक्करप्पभाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा २०" । एवं एक्केक्का समं चारेयव्वाओ जाव अहवा चत्तारि तमाए, एगे असत्तमाए होजा ८४ । १५ ८४ भङ्गाः ॥ ४२७ ५. २० Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ विवाहपण्णन्तिसुतं [स०९ उ० ३२ । अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, तिण्णि वालुयप्पभाए होज्जा १ । एवं जाव अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, तिण्णि असत्तमाए होजा ५ । अहवा एगे रयण ०, दो सक्कर०, दो वालुयप्पभाए होज्जा १- ६ । एवं जाव अहवा एगे रयण०, दो सक्कर०, दो अहेसत्तमाए होजा ५-१० | ५ रयणप्पभाए, एगे सक्करप्पभाए, दो वालुयप्पभाए होज्जा १ - ११ अहवा दो रयणप्पभाए, एगे सक्करप्पभाए, दो अहेसत्तमाए होज्जा अहवा एगे रयण०, तिण्णि सक्कर०, एगे वालुयप्पभाए होज्जा १ - १६ । एवं जाव अहवा एगे रयण०, तिण्णि सक्कर०, एगे अहेसत्तमाए होज्जा ५-२० । अहवा दो रयण०, दो सक्कर०, एगे वालुयप्पभाए होजा १ - २१ । एवं जाव १० दो रयण०, दो सक्कर, एगे अहेसत्तमाए ५ - २५ | अहवा तिण्णि रयण०, एगे सक्कर०, एगे वालुयप्पभाए होजा १ - २६ । एवं जाव अहवा तिण्णि रयण०, एगे सक्कर, एगे असत्तमाए होज्जा ५-३० | अहवा एगे रयण०, एगे वालुय०, तिण्णि पंकप्पभाए होज्जा १-३१ एवं एएणं कमेणं जहा चउण्हं तियसंजोगो भणितो तहा पंचण्ह वि तियसंजोगो भाणियव्वो; नवरं १५ तत्थ एगो संचारिज्जइ, इह दोण्णि, सेसं तं चेव, जाव अहवा तिण्णि धूमप्पभाए एगे तमाए एगे असत्तमाए होज्जा २१० ' । ४२८ अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे वालुय०, दो पंकप्पभाए होज्जा १ । एवं जाव अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे वालुय० दो अहेसत्तमाए होज्जा ४ | अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, दो वालुय०, एगे २० पंकप्पभाए होज्जा १-५ । एवं जाव असत्तमाए ४-८ | अहवा एगे रयण०, दो सक्करप्पभाए, एगे वालुय०, एगे पंकप्पभाए होज्जा १ - ९ । एवं जाव अहवा एगे रयण०, दो सक्कर, एगे वालुय०, एगे असत्तमाए होज्जा ४-१२। अहवा दो रयण०, एगे सक्कर०, एगे वालुय०, एगे पंकप्पभाए होज्जा १-१३ । एवं जाव अहवा दो रयण०, एगे सक्कर०, एगे वालुय०, एगे अहेसत्तमाए होज्जा ४-१६ | अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे पंक०, दो धूमप्पभाए होज्जा १ - १७ । एवं जहा चउण्डं चउक्कसंजोगो भणिओ तहा पंचण्ह वि चउक्कसंजोगो भाणियव्वो, नवरं अब्भहियं एगो संचारेयव्वो, एवं जाव २५ अहवा दो एवं जाव ५-१५ । १. त्रिकसंयोगे रत्नप्रभया ९०, शर्कराप्रभया ६०, वालुकाप्रभया ३६, पङ्कप्रभया १८, धूमप्रभया च ६, भङ्गाः; सर्वमिलने त्रिकसंयोगे २१० भङ्गाः ॥ Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २०] नेपवेसणगपरूवणा अहवा दो पंक०, एगे धूम०, एगे तमाए, एगे असत्तमाए, होज्जा १४० ।' १. एवमत्र चतुष्कसंयोगे १४० भङ्गा इत्थमवसेयाः १ सकरा० २ ३ * ५ ७ ८ ९ १० ११ १२ १३ १४ १५ १६ १७ १८ १९ २० २१ २२ २३ २४ २५ २६ २७ २८ २९ ३० ३१ ३२ ३३ ३४ ३५ रयण० "3 "" "" " "" 33 " " रयण० "" = = " "" "" रयण ० " "" "" सक्करा० 22 "" > SSSS " "" 32 " " वालुया० 22 " पंक० 23 "3 13 " " 2 : "" " "" "" वालुया ० 33 " 22 " पंक० 33 " धूम० वालुया० " - "" पंक० 2 धूम० पंक० " "" धूम० " वालुया० "" 23 22 पंक० 2 धूम० "" तम ० पंक० " " धूम० " तम० धूम० "" तम० در पंक० " धूम० तम० धूम ० "" तम० " धूम " तम० " पंक० धूम० तम० अहे सत्तमा ० धूम० तम० असत्तमा० तम० अहे सत्तमा "" धूम० तम ० असत्तमा० तम० अहे सत्तमा ० " तम० असत्तमा० "" " धूम० तम० अहेसत्तमा तम० अहे सत्तमा ० " तम० अहे सत्तमा ० در "" "3 तम० असत्तमा० 0 "" (२०) (१०) एतैः पञ्चत्रिंशद्धङ्गैः “१-१-१-२, १-१-२-१, १-२-१-१, २-१-१- १” इत्येतेषां चतुर्णी गुणकारे चतुष्कसंयोगे १४० भङ्गा भवन्ति ॥ (४) (१) ४२९ Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४३० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३२ अहवा १-१-१-१-१ एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे वालुय०, एगे पंक० एगे धूमप्पभाए होज्जा १ । अहवा एगे रयण, एगे सक्कर०, एगे वालुय०, एगे पंक०, एगे तमाए होजा २। अहवा एगे रयण०, जाव एगे पंक० एगे अहेसत्तमाए होजा ३। अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे वालुयप्पभाए, एगे धूमप्पभाए, एगे तमाए होज्जा ४ । अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे वालुय०, एगे धूमाए, एगे अहेसत्तमाए होज्जा ५। अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे वालुय०, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होजा ६। अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे पंक०, एगे धूम०, एगे तमाए होजा ७। अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे पंक०, एगे धूम०, एगे अहेसत्तमाए होजा ८ । अहवा १. एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे पंक०, एगे तम०, एगे अहेसत्तमाए होजा ९। अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, एगे धूम०, एगे तम०, एगे अहेसत्तमाए होजा १० । अहवा एगे रयण०, एगे वालुय०, एगे पंक०, एगे धूम०, एगे तमाए होजा ११ । अहवा एगे रयण०, एगे वालुय०, एगे पंक०, एगे धूम०, एगे अहे सत्तमाए होज्जा १२ । अहवा एगे रयण०, एगे वालुय०, एगे पंक०, एगे तम०, १५ एगे अहेसत्तमाए होजा १३ । अहवा एगे रयण०, एगे वालुय०, एगे धूम०, एगे तम०, एगे अहेसत्तमाए होज्जा १४। अहवा एगे रयण०, एगे पंक०, जाव एगे अहेसत्तमाए होजा १५। अहवा एगे सक्कर० एगे वालुय० जाव एगे तमाए होजा १६। अहवा एगे सक्कर० एगे वालुय०, एगे पंक०, एगे धूम, एगे अहेसत्तमाए होज्जा १७। अहवा एगे सक्कर०, जाव एगे २० पंक०, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होजा १८। अहवा एगे सकर०, एगे वालुय०, एगे धूम०, एगे तमाए, एगे अहेसत्तमाए होजा १९। अहवा एगे सकर०, एगे पंक०, जाव एगे अहेसत्तमाए होजा २० । अहवा एगे वालुय० जाव एगे अहेसत्तमाए होजा २१ । ४६२' । २१. छब्भंते ! नेरइया नेरइयप्पवेसणए णं पविसमाणा किं रयणप्पभाए १. होजा०१ पुच्छा। गंगेया ! रयणप्पभाए वा होजा जाव अहेसत्तमाए वा होजा ७। १. एवं पञ्च नैरथिकान् प्रतीत्यात्र एकसांयोगिकाः ७ भङ्गाः, द्विकसांयोगिकाः ८४ भङ्गाः, त्रिकसांयोगिकाः २१० भङ्गाः, चतुष्कसायोगिकाः १४० भङ्गाः, पञ्चकसांयोगिकाश्च २१ भङ्गाः । इति सर्वमिलने ४६२ भङ्गाः॥ २. एवमेकसंयोगे ७ भङ्गा:॥ Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २१] नेरइयपवेसणगपरूवणा ४३१ अहवा एगे रयण०, पंच सक्करप्पभाए वा होजा १ । अहवा एगे रयण०, पंच वालुयप्पभाए वा होजा २। जाव अहवा एगे रयण, पंच अहेसत्तमाए होजा ६ । अहवा दो रयण०, चत्तारि सक्करप्पभाए होजा १-७। जाव अहवा दो रयण०, चत्तारि अहेसत्तमाए होजा ६-१२। अहवा तिण्णि रयण, तिण्णि सक्कर० १-१३। एवं एएणं कमेणं जहा पंचण्डं दुयासंजोगो तहा छण्ह वि ५ भाणियव्वो, नवरं एक्को अन्महिओ संचारेयव्वो जाव अहवा पंच तमाए एगे अहेसत्तमाए होजा १०५। __ अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, चत्तारि वालुयप्पभाए होज्जा १। अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, चत्तारि पंकप्पभाए होजा २। एवं जाव अहवा एगे रयण० एगे सक्कर० चत्तारि अहेसत्तमाए होज्जा ५। अहवा एगे १० रयण०, दो सक्कर०, तिण्णि वालुयप्पभाए होजा ६। एवं एएणं कमेणं जहा पंचण्हं तियासंजोगो भणिओ तहा छण्ह वि भाणियव्वो, नवरं एक्को अब्भहिओ उच्चारेयव्वो, सेसं तं चेव । ३५० । १. षण्णां नैरयिकाणां '१+५।२+४ । ३+३ । ४+२ । ५+11' इत्येषां पञ्चानां विकल्पानां "१ रत्नप्रभा-शर्कराप्रभा। २ रत्नप्रभा-वालुकाप्रभा।३ रत्नप्रभा-पङ्कप्रभा। ४ रत्नप्रभा-धूमप्रभा। ५ रत्नप्रभा-तमप्रभा। ६ रत्नप्रभा-तमतमाप्रभा।" इत्येतैः षड्भिर्गुणकारे ३० भङ्गाः। एवमेव 'शर्करा-वालुका यावत् तमतमाप्रभा' इत्येतैः पञ्चभिः पूर्वोक्तानां १+५ इत्यादिकपञ्चानां विकल्पानां गुणकारे २५ भङ्गाः । तथा एवमेव 'वालुका-पङ्कप्रभा यावत् तमतमाप्रभा' इत्येतैः चतुर्भिः पूर्वोक्तानां १+५ इत्यादिकानां पञ्चानां विकल्पानां गुणकारे २० भङ्गाः। एवमेव ‘पङ्कप्र० -धूमप्र० यावत् तमतमाप्रभा' इत्येतैत्रिभिः १+५ इत्यादिकानां पञ्चानां विकल्पानां गुणकारे १५ भङ्गाः। एवमेव 'धूमप्र०-तमप्र० यावत् तमतमाप्रभा' इत्याभ्यां द्वाभ्यां १+५ इत्यादिकानां पञ्चानां विकल्पानां गुणकारे १० भङ्गाः। एवमेव 'तमप्र०-तमतमाप्रभा' इत्यनेन १५ इत्यादिकानां पञ्चाना विकल्पानां गुणकारे ५ भङ्गाः। एवं द्विकसंयोगे सर्वसङ्ख्यया १०५ भनाः॥ २. अत्र त्रिकसंयोगे ३५० संख्याकानां भङ्गानां गणना एवम्-प्रथमं तावत् सप्तनरकाणां त्रिकसंयोगवतां विकल्पा एवं कार्याःरत्नप्र. शर्करा वालुकाप्र०। पंकपः। धूमप्र० । तमप्र०॥ वालुका० तमतमाप्र०। पंकप्र०। धूमप्र० । तमप्र० । तमतमाप्र०। Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [स०९ उ०३२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं चउक्कसंजोगो वि तहेव । ३५०'। " रत्नप्र० पंक धूम०। तम.. तमतमा। धूमप्र. तम०। तमतमा। तमप्र० तमतमा। शर्करा वालुका. पंकप्र०। धूम। तमप्र० । तमतमा। पंकप्र० धूम० । तमप्र०। तमतमा। धूम. तम० । तमतमा । तम० वालुका पंक० धूम०। तम० । तमतमा। तम० । तमतमा। तम० तमतमा। पंकप्र० धूमप्र० तमप्र० । तमतमा। तमप्र० धूमप्र० एतैः पञ्चत्रिशद्भिः १+१+४ । १+२+३ । २+१+३ । १+३+२ । २+२+२ । ३+१+२ १+४+१ । २+३+१ । ३+२+१ । ४+१+१ । इत्येषां दशानां विकल्पानां गुणकारे पञ्चाशदधिकं शतत्रयं भङ्गानां लभ्यते, तथा च नरकत्रिकसंयोगे। उक्तरीत्या ३५० भङ्गानां गणना स्पष्टा॥ १. त्रिकसांयोगिकभङ्गनिरूपकटिप्पणे ये पश्चत्रिंशद् विकल्पा दर्शिताः तैः विकल्पैः षट्संख्यायाः चतूराशितया स्थापने कृते चतुष्कसंयोगे जायमानानां दशानां विकल्पाना गुणकारे पूर्ववदेव पञ्चाशदधिकं शतत्रयं भङ्गानां लभ्यते एव । षटसंख्यायाः चतूराशितया दशधा स्थापना एवम् धूम० " ३३ ३५ " १+१+१+३ +१+२+२ +२+१+२ २ +१+१+२।१+१+३+१। १० +३+१+१२+२+१+१ ३ +१+१+१। +२+२+१।२+१+२+१ Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २१] नेरइयपवेसणगपरूवणा ४३३ पंचगसंजोगो वि तहेव, नवरं एको अन्महिओ संचारेयव्वो जाव पच्छिमो भंगो-अहवा दो वालुय०, एगे पंक०, एगे धूम०, एगे तम०, एगे अहेसत्तमाए होजा ।१०५। पकप्र० " अहवा एगे रयण० एगे सक्कर० जाव एगे तमाए होजा १, अहवा एगे रयण० जाव एगे धूम० एगे अहेसत्तमाए होजा २, अहवा एगे रयण० ५ जाव एगे पंक० एगे तमाए एगे अहेसत्तमाए होज्जा ३, अहवा एगे रयण० १. पञ्चसंयोगवताम् एकविंशतिर्विकल्पा विधातव्याः। तद्यथा१. रत्नप्र० शर्कराप्र. वालुकाप्र० पंकप्र० धूमप्र०। तमप्र०। तमतमाप्र०। धूमप्र० तमा। तमतमा। तमा धूम. तमा। तमतमा। तमा धूमप्र० वालुकाप्र० पंकप्रभा धूमप्र० तमा। तमतमा। तमा तमतमा। धूमप्र० पंकप्र० शर्कराप्र० वालुकाप्र० पंकप्र० धूमप्र. तमा। १७. तमतमा। १८. तमतमा। धूमप्र० २०. पंकप्र० २१. वालुकाप्र० , अनया एकविंशत्या षटसंख्यायाः पञ्चराशितया स्थापने लब्धानां पञ्चानां विकल्पानां गुणकारे पञ्चोत्तरं शतं लभ्यते भङ्गानाम् । एवं पञ्चसंयोगे १०५ भङ्गा जायन्ते। षट्संख्यायाः पञ्चराशितया स्थापना एवम् तमा " तमा १९. १+१+१+१+२ १ +१++२+१ +१+२+१+१ +२+१+१+१। २+१+१+१+१॥ २८ Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४३४ १० विवाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३२ जाव एगे वालुय० एगे धूम० जाव एगे अहेसत्तमाए होज्जा ४, अहवा एगे रयण० एगे सक्कर० एगे पंक० जाव एगे अहेसत्तमाए होज्जा ५, अहवा एगे रयण० एगे वालुय० जाव एगे असत्तमाए होज्जा ६, अहवा एगे सक्करप्पभाए एगे वालुयप्पभाए जाव एगे असत्तमाए होज्जा ७' । ९२४ । २ २२. सत्त भंते! नेरइया नेरइयपवेसणए णं पविसमाणा० पुच्छा । गंगेया ! रयणप्पभाए वा होज्जा जाव अहेसत्तमाए वा होना ७ । अहवा एगे रयणप्पभाए, छ सक्करप्पभाए होज्जा । एवं एएणं कमेणं जहा छहं दुयासंजोगो तहा सत्तण्ह वि भाणियव्वं नवरं एगो अब्भहिओ संचारिज्जइ । सेसं तं चेवें । तियासंजोगो, चँउक्कसंजोगो, पंच संजोगो, छक्कसंजोगो य छण्हं जहा तहा १. एते षट्कसंयोगे ७ भङ्गाः ॥ २. एवं षण्णां नैरयिकाणां नरकप्रवेशन के एकसंयोगे ७, द्विक्संयोगे १०५, त्रिसंयोगे ३५०, चतुष्कसंयोगे ३५०, पञ्चकसंयोगे १०५, षट्कसंयोगे च ७ भङ्गाः । एवं सर्वमिलने ९२४ भङ्गाः ॥ ३. एतेषां सप्तानां संयोगानुक्रमेण सप्तसंख्यास्थापना यथा -- ७७७७७७७ । एकसंयोगे - रत्न ० १ । शर्क ० १ । वा० १। पंक० १ | धूम १ । तमा १ । तमतमा १ । ७ भङ्गाः ॥ ४. द्विक्संयोगे १६। २+५। ३+४। ४+३। ५+२ । ६+१ । इत्येवं सप्तसंख्यायाः षड्विकरूपाः। एतैः षड्भिर्विकल्पैः सह निरयरूपसप्तपदद्विकसंयोगजन्यानामेकविंशतिसंख्यकविकल्पानां गुणकारे षड्विंशत्यधिकं शतं भङ्गानां भवति ॥ ५. त्रिकसंयोगे १+१+५।१+२+४।२+१+४। १ +३+३। २+२+३। ३+१+३।१+४+२।२+३+२ । ३+२+२ । ४+१+२।१+५+१।२÷४÷१। ३+३+१।४+२+१।५+१+१। इत्येवं पञ्चदश विकल्पाः । एतैः पञ्चदशभिर्विकल्पैः सह निरयरूपसप्तपदत्रिक संयोगजन्यानां पञ्चत्रिंशत्सङ्ख्यकभङ्गानां गुणकारे पञ्चविंशत्यधिकानि पञ्च शतानि भङ्गानां भवन्ति ५२५ ॥ ६. चतुःसंयोगे १+१+१+४ इत्येवंप्रकारेण पूर्वापराणामङ्कानां चालने विंशतिः विकल्पा एवं विधातव्याः १–१।१।१।४। २ -१।१।४।१। ३ – १।४।१।१। ४–४। १ । १ । १ । ५ - १।१।२ । ३ । ६१।१।३।२। ७ - १।३।१।२। ८ --~ ३।१।१।२ । ९ १।२।१।३। १० - २ । १ । १ । ३ । ११ – ३।२।१।१। १२ - २।३।१।१। १३ – २।२।२।१। १४-२।१।२।२। - Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २२-२३] नेरइयपवेसणगपरूवणा सत्तह वि भाणियव्वो, नवरं एक्केको अब्भहिओ संचारेयव्वो जाव छक्क्गसंजोगो । अहवा दो सक्कर • एगे वालुय० जाव एगे असत्तमाए होज्जा । अहवा एगे रयण० एगे सक्कर ० १।१७१६' । जाव एगे असत्तमाए होजी ५ २३. अड्ड भंते! नेरतिया नेरइयपवेसणए णं पविसमाणा ० पुच्छा । गंगेया ! रयणप्पभाए वा होज्जा जाव असत्तमाए वा होज्जा ७ । अहवा १+७ एगे रयण० सत्त सक्करप्पभाए होज्जा १ । एवं दुया - संजोगो जाव छक्कसंजोगो य जहा सत्तण्हं भणिओ तहा अट्ठण्ह वि भणियव्वो, १५- १।२।२ । २ । १६ – २।२।१।२। १७- १।२।३।११ एतैर्विंशतिभिर्विकल्पैः सह निरयरूपसप्तपदचतुष्कसंयोगजन्यानां पञ्चत्रिंशत्सङ्ख्यकभङ्गानां गुणकारे सप्त शतानि भङ्गानां भवन्ति ७०० ॥ ७. पञ्चसंयोगे सप्तसङ्ख्यायाः स्थापना एवम् - १+१+१+१+ ३ । अत्र एतेषामङ्कानां पूर्वापरचालने पञ्चदश विकल्पा बोध्याः । एतैः पञ्चदशभिः विकल्पैः सह निरयरूपसप्तपदपञ्चकसंयोगजन्यानामेकविंशतिसंख्यकविकल्पानां गुणकारे त्रीणि शतानि पञ्चदशोत्तराणि भङ्गानां भवन्ति ३१५॥ १८- १।३।२।१। १९ – २।११३।१। २० – ३ । १ ।२।१। ८. षट्कसंयोगे सप्तसङ्ख्यायाः स्थापने षड् विकल्पा भवन्ति, तद्यथा - १+१+१+१+ १+२। १+१+१+१+२+१। 9+9+9+3+9+91 9+9+2+9+9+ १। १+२+१+१+१+१। २+१+१+१+१+१। एतैः षडभिर्विकल्पैः सह निरयरूप सप्तपदषट्कसंयोगजन्यानां सप्तानां विकल्पानां गुणकारे द्विचत्वारिंशद् भङ्गा जायन्ते ४२ ॥ १. सप्तसंयोगे सप्तसङ्ख्यास्थापना एवम् - १ । १ । १ । १ । १ । १ । १ । असौ सप्तसांयोगिक एको भङ्गः ॥ २. एवं सप्तानां नैरयिकाणां नरकप्रवेशन के एकसंयोगे ७, द्विक्संयोगे १२६, त्रिसंयोगे ५२५, चतुष्कसंयोगे ७००, पञ्चकसंयोगे ३१५, षट्कसंयोगे ४२, सप्तसंयोगे १, भङ्गाः । सर्वमिलने १७१६ भङ्गाः ॥ ३. एते एकसंयोगे सप्त भङ्गाः ॥ ४. द्विक्संयोगे १+७। २+६ । ३+५। ४÷४।५+३। ६+२। ७+१। इत्येवं सप्त विकल्पाः । एभिः सप्तभिर्विकल्पैः सह नैरयिकरूपसप्तपदद्विकसंयोगजन्यानामेकविंशतिविकल्पानां गुणकारे १४७ भङ्गाः । त्रिकसंयोगे १+१+६। १+२+५। १+३+४। १+४+३। १+५+२। १.+६+१। ६+१+१। ५+२+१। २+१+५। २+२+४। २+३+३। ३+२+३। ३ +४+१। ३+३+२। ५+१+२ । इत्येवमेकविंशतिविकल्पैः सह २+४+२। २+५+१। ३+१+४ । ४+२+२। ४+३+१। ४+१+३। ४३५ Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४३६ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०९ उ० ३२ नवरं एकेको अन्महिओ संचारेयव्वो। सेसं तं चेव जाव छक्कसंजोगस्स । अहवा ३+१+१+१+१+१ तिणि सक्कर० एगे वालुय० जाव एगे अहेसत्तमाए होजा, अहवा एगे रयण० जाव एगे तमाए दो अहेसत्तमाए होजा, अहवा एगे रयण० जाव दो तमाए एगे अहेसत्तमाए होजा, एवं संचारेयव्वं जाव अहवा दो रयण. एगे सक्कर० जाव एगे अहेसत्तमाए होजा। ३००३। २४. नव भंते! नेरतिया नेरतियपवेसणए णं पविसमाणा० पुच्छा। गंगेया ! रयणप्पभाए वा होजा जाव अहेसत्तमाए वा होजो ७। नैरयिकरूपसप्तपदत्रिकसंयोगजन्यानां पञ्चत्रिंशद्विकल्पानां गुणकारे पञ्चत्रिंशदधिकानि सप्त शतानि भवन्ति भङ्गानाम् ७३५। चतुःसंयोगे १+१+१+५।१+१+२+४।१+२+१+४।२+१+१+४|१+१+ ३+३।१+२+२+३।२+१+२+३ +३+१+३। २+२+१+३। ३+१+ १+३।१+१+४+२।१+२+३+२।२+१+३+२। १+३+२+२। २+२+ २+२।३+१+२+२ +४+१+२।२+३+१+२। ३+२+१+२।४+१+ १+२।१+१+५+१।१+२+४+१। २+१+४+१। १+३+३+१। २+२+ ३+१ ३ +१+३+१ +४+२+१।२+३+२+१। ३+२+२+१। ४+१+ २+१। १+५+१+१+२+४+१+१ ३+३+१+१४ +२+१+१ +१+ १+१। इत्येवं पञ्चत्रिंशद् विकल्पा जायन्ते, तैः विकल्पैः सह नैरयिकसप्तपदचतुष्कसंयोगेन जायमानानां पञ्चत्रिंशतः विकल्पानां गुणकारे पञ्चविंशत्यधिकानि द्वादशशतानि जायन्ते भङ्गानाम् १२२५। पञ्चकसंयोगे १+१+१+१+४। इत्येवं पूर्वापरसङ्याचालनेन पञ्चत्रिंशद् विकल्पा भवन्ति. तैः विकल्पैः सह नैरयिकसप्तपदपञ्चकसंयोगेन जायमानानामेकविंशतेर्विकल्पानां गुणकारे सप्त शतानि पञ्चत्रिंशदधिकानि भङ्गानां जायन्ते ७३५ । षट्कसंयोगे १+१+१+१+१+३ । इत्येवं पूर्वापरसंख्याचालनेन विकल्पानामेकविंशतिर्जायते, तया सह नैरयिकसप्तपदषट्कसंयोगे जायमानानां सप्तानां विकल्पानां गुणकारे सप्तचत्वारिंशदधिकं भङ्गशतं जायते १४७। सप्तकसंयोगे १+१+१+१+१+१+२।१+१+१+१+१+२+१।१+१+१ +१+२+१+१। १+१+१+२+१+१+१।१+१+२+१+१+१+१।१+ २+१+१+१+१+१।२+१+१+१+१+१+१ । इत्येवं विकल्पसप्तकं जायते, तस्य सप्तनैरयिकपदसंयोगे सप्त भङ्गा जायन्ते ॥ १. एवमष्टानां नैरथिकाणां नरकप्रवेशनके एकसंयोगे ७, द्विकसंयोगे १४७, त्रिकसंयोगे ७३५, चतुष्कसंयोगे १२२५, पञ्चकसंबोगे ७३५, षट्कसंयोगे १४७, सप्तकसंयोगे च ७ भङ्गाः, सर्वमिलने ३००३ भङ्गाः ॥ २. रत्न०९। शके० ९। वालुका०९।पंकप्र०९। धूमप्र०९। तमप्र०९। तमतमाप्र०९। इत्येवं ७ भङ्गा असायोगिकाः॥ Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २४-२५] नेरइयपवेसणगपरूवणा अहवा १-८ एगे रयण० अट्ठ सक्करप्पभाए होज्जा । एवं दुयासंजोगो जाव सत्तगसंजोगो य । जहा अट्टहं भणियं तहा नवण्हं पि भाणियव्वं, नवरं एक्वेक्को अब्भहिओ संचारेयव्वो, सेसं तं चेव । पच्छिमो आलावगो- अहवा तिण्णि रयण० एगे सक्कर • एगे वालुय० जाव एगे अहेसत्तमाए वा होज्जा । ५००५ । २५. दस भंते! नेरइया नेरइयपवेसणए णं पविसमाणा० पुच्छा । ५ गंगेया ! रयणप्पभाए होज्जा जाव असत्तमाए वा होज ७ । अहवा १+९ एगे रयणप्पभाए, नव सक्करप्पभाए होज्जा । एवं दुर्योसंजोगो १. द्विक्संयोगे नवसङ्ख्यायाः स्थापना एवम् - १८ । २+७।३+६। ४+५। ६+३। ५+४। ७+२ । ८ + १ । एतेषामष्टानां विकल्पानां नैरयिकसप्तकद्विकसंयोगे जायमानैः एकविंशत्या पदैः गुणकारे अष्टषष्ट्यधिकं शतं भङ्गानां जायते १६८ । नवसंख्यायाः त्रिकसंयोगे स्थापना - १+१+७।२+३+४। ४+१+४। १+२+६ । २+४+३ । ४+२+३। १+३+५। २+५+२। ४+३+२। १+४+४। २+ ६+१।४+४+११+५+३।३+१+५।५+१+३। १+६+२।३+२+ ४।५+२+२१+७+१। ३+३+३। ५+३+१। २+१+६ । ३+४+२। ६+१+२ । २+२+५। ३+५+१ । ६+२+१। ७+१+१ । इत्येवं जायमानानामष्टाविंशतेर्विकल्पानां नैरयिकत्रिकसंयोगपदेषु जायमानैः पञ्चत्रिंशता विकल्पैः गुणने अशीतिसमधिकानि नव शतानि भङ्गानां जायन्ते ९८० ॥ नवसंख्यायाः चतुष्कसंयोगे स्थापना - १+१+१+ ६ । इत्येवंप्रकारेण अङ्कानां परस्परं चालनेन षट्पञ्चाशद् विकल्पा :जायन्ते, तैर्विकल्पैः नैरयिकसप्तपदचतुष्कसंयोगे जायमानानां पञ्चत्रिंशद्विकल्पानां गुणकारे एकसहस्रं नवशतषष्ट्यधिकं जायते भङ्गानां १९६० । नवसंख्यायाः पञ्चसंयोगे स्थापना - १+१+१+१+५ । इत्येवंप्रकारेण अङ्कानां परस्परं चालनेन सप्ततिर्विकल्पा जायन्ते । तैश्च विकल्पैः नैरयिकसप्तपदपञ्चकसंयोगे जायमानानामेकविंशत्या विकल्पानां गुणकारे एकसहस्रं सप्तत्यधिकं च चतुःशतं भवति भङ्गानाम् १४७० । नवसंख्यायाः षट्कसंयोगे स्थापना - १+१+१+१+१+४ । इत्येवं परस्परमङ्कानां चालनेन षट्पञ्चाशद् विकल्पा जायन्ते । तैश्च विकल्पैः नैरयिकसप्तपदषट्कसंयोगे जायमानस्य विकल्प सप्तकस्य गुणने द्विनवतिसमधिकं शतत्रयं भङ्गानां जायते ३९२ । नवसंख्यायाः संयोगसप्तके १+१+१+१+१+१+३। इत्येवं परस्परमङ्कानां चालनेन अष्टाविंशर्विकल्पा भवन्ति । तैश्च विकल्पैः नैरयिकपदसप्तकस्य सप्तसंयोगे जायमाना अष्टाविंशतिरेव भङ्गाः २८॥ २. एवं नवानां नैरयिकाणां नरकप्रवेशन के एकसंयोगे ७, द्विकसंयोगे १६८, त्रिकसंयोगे ९८०, चतुष्कसंयोगे १९६०, पञ्चकसंयोगे १४७०, षट्कसंयोगे ३९२, सप्तकसंयोगे च २८ सर्वमिलने ५००५ भङ्गाः ॥ भङ्गाः; ३. एते असांयोगिकाः ७ भङ्गाः ॥ ४. द्विकसंयोगे दशसंख्यास्थापना एवम् - १+९।२+८।३+७।४+६।५+५। ४३७ Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४३८ वियाहपण्णत्तिमुत्तं [स०९ उ० ३२ जाव सत्तसंजोगो य जहा नवण्हं, नवरं एक्केको अब्भहिओ संचारेयव्वो। सेसं तं चेव। अपच्छिमआलावगो-अहवा ४+१+१+१+१+१+१, चत्तारि रयण०, एगे सक्करप्पभाए जाव एगे अहेसत्तमाए होज्जा । ८००८ । २६. संखेज्जा भंते ! नेरइया नेरइयप्पवेसणए णं पविसमाणा० पुच्छा। ५ गंगेया ! रयणप्पभाए वा होजा जाव अहेसत्तमाए वा होजा ७। अहवा एगे रयणप्पभाए, संखेजा सक्करप्पभाए होज्जा, एवं जाव अहवा एगे रयणप्पभाए, संखेजा अहेसत्तमाए होजा। अहवा दो रयण०, संखेन्जा सक्करप्पभाए वा होज्जा; एवं जाव अहवा दो रयण०, संखेज्जा अहेसत्तमाए होज्जा। ६+४।७+३ । ८+२।९+१। एतेषां नवानां विकल्पानां निरयसप्तपदद्विकसंयोगे जायमानैः एकविंशत्या विकल्पैः गुणने एकोननवतिसमधिकं शतं भङ्गानां भवति १८९ । त्रिकसंयोगे दशसंख्यास्थापना यथा-१+१+८॥१+२+ १+३+६।१४ +५ +५+४।१+६+३।१+ +२ १ + ८+१।२+ +१।२ + ६ + २।२+ ५+३।२+४+४।२+३+५।२+२+६।२+१+ १३+६+१ ३ +५+ २।३ +४+३।३+३+४।३+२+५। ३+१+६। ४+५+ १/४+४+२। ४+३+३। ४+२+४।४+१+५ :५+४+१।५+३+२। ५+२+३। ५+१+४ । ६+३ +१। ६+२+२। ६+१+३। ७+२+१। +१+२। ८+१+१। एतेषां षट्त्रिंशतो विकल्पानां निरयसप्तपदत्रिकसंयोगे जायमानैः पञ्चत्रिंशता विकल्पैर्गुणने षष्टिसमधिकानि द्वादश शतानि भङ्गानां जायन्ते १२६० । चतुष्कसंयोगे १+१+१+ इत्येवमङ्कानां परस्परं चालनेन चतुरशीतिविकल्पा भवन्ति । तैश्चतुरशीत्या विकल्पैः सह निरयसप्तकपदचतुष्कसंयोगे जायमानानां पञ्चत्रिंशतो विकल्पानां गुणने ८४४३५ चत्वारिंशदधिकानि एकोनत्रिंशच्छतानि भङ्गानां भवन्ति २९४० । पञ्चकसंयोगे दशसंख्यास्थापना-१+१+१+१+६ इत्येवमङ्कानां परस्परं चालनेन षड्विंशतिसमधिकं शतं विकल्या जायन्ते। तैश्च विकल्पैनिरयसप्तकपञ्चकसंयोगे जायमानानां विकल्पानामेकविंशतेर्गुणकारे षटचत्वारिंशदधिकानि षडविंशतिः शतानि भङ्गानां भवन्ति २६४६ । षट्कसंयोगे दशसंख्यास्थापना-१+१+१+१+१+५ इत्येवं परस्परमकानां चालनेन १२६ विकल्पा जायन्ते । तैश्च विकल्पैर्निरयसप्तकषटकसंयोगे जायमानानां सप्तानां विकल्पानां गुणने ८८२ भङ्गा भवन्ति । सप्तकसंयोगे दशसंख्यास्थापना-१+१+१+१+१+१+४ इत्येवमङ्कानां परस्परं चालने ८४ विकल्पा भवन्ति । तैश्च विकल्पैर्निरयसप्तकसप्तकसंयोगसमुत्पन्नस्य एकस्य विकल्पस्य गुणने ८४ भङ्गा भवन्ति ॥ १. दशानां नारकाणां नरकप्रवेशनके एकसांयोगिकाः ७, द्विकसांयोगिकाः १८९, त्रिकसायोगिका १२६०, चतुष्कायोगिकाः २९४०, पञ्चकायोगिकाः २६४६, षट्कसायोगिकाः ८८२, सप्तकसांयोगिकाश्च ८४ भङ्गाः, एवं सर्वमिलने ८.०८ भङ्गाः ॥ २. एते एकसंयोगे ७ भङ्गाः॥ Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २६] नेरइयपवेसणगपरूवणा ४३९ अहवा तिण्णि रयण०, संखेजा सक्करप्पभाए होजा। एवं एएणं कमेणं एकेको संचारेयवो जाव अहवा दस रयण०, संखेजा सक्करप्पभाए होजा, एवं जाव अहवा दस रयण०, संखेज्जा अहेसत्तमाए होजा। अहवा संखेज्जा रयण०, संखेज्जा सकरप्पभाए होजा, जाव अहवा संखेजा रयणप्पभाए, संखेज्जा अहेसत्तमाए होज्जा । अहवा एगे सक्कर०, संखेजा वालुयप्पभाए होज्जा; एवं जहा ५ रयणप्पभाए उवरिमपुढवीहिं समं चारिया एवं सक्करप्पभाए वि उवरिमपुढवीहिं समं चारेयव्वा । एवं एकेका पुढवी उवरिमपुढवीहिं समं चारेयव्वा जाव अहवा संखेजा तमाए, संखेज्जा अहेसत्तमाए होना । २३१' । अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, संखेजा वालुयप्पभाए होजा। अहवा एगे रयण०, एगे सक्कर०, संखेज्जा पंकप्पभाए होजा। जाव अहवा एगे रयण०, एगे १० सक्कर०, संखेज्जा अहेसत्तमाए होजा। अहवा एगे रयण०, दो सक्कर०, संखेन्जा वालयप्पभाए होजा । जाव अहवा एगे रयण०. दो सक्कर०, संखेजा अहेसत्तमाए होजा । अहवा एगे रयण०, तिण्णि सक्कर०, संखेजा वालुयप्पभाए होजा । एवं एएणं कमेणं एकेको संचारेयव्वो। अहवा एगे रयण०, संखेजा सक्कर०, संखेजा वालुयप्पभाए होज्जा; जाव अहवा एगे रयण०, संखेजा वालुय०, संखेज्जा १५ अहेसत्तमाए होजा। अहवा दो रयण०, संखेजा सक्कर०, संखेज्जा वालुयप्पभाए होजा। जाव अहवा दो रयण०, संखेजा सक्कर०, संखेज्जा अहेसत्तमाए होज्जा । अहवा तिण्णि रयण०, संखेजा सक्कर०, संखेज्जा वालुयप्पभाए होजा। एवं एएणं कमेणं एकेको रयणप्पभाए संचारेयव्वो जाव अहवा संखेजा रयण०, संखेजा सक्कर०, संखेज्जा वालुयप्पभाए होजा; जाव अहवा संखेज्जा रयण०, २० संखेजा सक्कर०, संखेजा अहेसत्तमाए होजा। अहवा एगे रयण०, एगे वालुय०, संखेजा पंकप्पभाए होजा; जाव अहवा एगे रयण, एगे वालुय०, संखेजा अहेसत्तमाए होजा। अहषा एगे रयण०, दो वालुय०, संखेज्जा १. “रत्नप्रभायां १, शर्कराप्रभायां सङ्ख्याताः । रत्न० २, शर्करा० सङ्ख्याताः । रत्न० ३, शर्करा० सनयाताः। रत्न० ४, शर्करा० सङ्गयाताः। रत्न० ५, शर्करा० सङ्ख्याताः। रत्न०६, शर्करा० सङ्ख्याताः। रत्न० ७, शर्करा० सङ्ख्याताः। रत्न०८, शर्करा० सङ्ख्याताः। रत्न० ९, शर्करा० सङ्ख्याताः । रत्न० १०, शर्करा सङ्ख्याताः। रत्न० सङ्ख्याताः, शर्करा० सङ्ख्याताः।" एते एकदश भङ्गा रत्नप्रभायाः शर्कराप्रभया सह भवन्ति, एवं वालुकाप्रभादिभिः पञ्चभिर्गुणकारे ५५ भङ्गाः, इत्थं रत्नप्रभायां ६६ भङ्गाः। अनेन क्रमेण शर्कराप्रभायां ५५, वालुकाप्रभायां ४४, पङ्कप्रभायां ३३, धूमप्रभायां २२, तमःप्रभायां च ११ भङ्गाः। एवं द्विकसंयोगे २३१ भङ्गाः॥ २. 'सङ्ख्येय पदेन एकादशसङ्ख्यातः शीर्षप्रहेलिकान्ताः सङ्ख्या बोद्धव्याः ॥ Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४४० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३२ पंकप्पभाए होजा। एवं एएणं कमेणं तियांसंजोगो चउक्कसंजोगो जाव संत्तगसंजोगो य जहा दसण्हं तहेव भाणियव्वो। पच्छिमो आलावगो सत्तसंजोगस्सअहवा संखेज्जा रयण०, संखेजा सक्कर०, जाव संखेज्जा अहेसत्तमाए होजा । ३३३७ । २७. असंखेजा भंते ! नेरइया नेरइयपवेसणए णं० पुच्छा। गंगेया ! रयणप्पभाए वा होजा जाव अहेसत्तमाए वा होज्जा ७। __ अहवा एगे रयण०, असंखेजा सकरप्पभाए होजा। एवं यासंजोगो जाव सत्तगसंजोगो य जहा संखिजाणं भणिओ तहा असंखेजाण वि भाणियव्वो, नवरं असंखेजाओ अब्भहिओ भाणियव्वो, सेसं तं चेव जाव सत्तगसंजोगस्स १. पच्छिमो आलावगो-अहवा असंखेज्जा रयण० असंखेजा सकर० जाव असंखेजा अहेसत्तमाए होजा। १. “रत्नप्रभायां १, शर्कराप्रभायां १, वालुकाप्रभायां सङ्ख्याताः।" इत्यनेन क्रमेणाङ्काना परस्परं चालनेन त्रिकसंयोगे एकविंशतिर्विकल्पा भवन्ति । तैः सह नरकसप्तपदत्रिकसंयोगजन्यानां पञ्चत्रिंशतो विकल्पानां गुणने ७३५ भनाः त्रिकसांयोगिकाः॥ २. “रत्नप्रभायां १, शर्कराप्रभायां १, वालुकाप्रभायां १, पङ्कप्रभायां सङ्ख्याताः।" इत्यनेन क्रमेणाङ्कानां परस्परं चालनेन चतुष्कसंयोगे एकत्रिंशद् विकल्पा भवन्ति । तैः सह नरकसप्तपदचतुष्कसंयोगजन्यानां पञ्चत्रिंशतो विकल्पानां गुणने १०८५ भङ्गाश्चतुष्कसांयोगिकाः॥ ३. “रत्नप्रभायां १, शर्कराप्रभायां १, वालुकाप्रभायां १, पङ्कप्रभायां १, धूमप्रभायां सङ्ख्याताः।" इत्यनेन क्रमेणाङ्कानों परस्परं चालनेन पञ्चकसंयोगे एकचत्वारिंशदु विकल्पा भवन्ति। तैः सह नरकसप्तपदपञ्चकसंयोगजन्यानामेकविंशतेर्विकल्पानां गुणने ८६१ भनाः पञ्चसांयोगिकाः । “रत्नप्रभायां १, शर्कराप्रभायां १, वालुकाप्रभायां १, पङ्कप्रभायां १, धूमप्रभायां १, तमःप्रभायां सङ्ख्याताः।" इत्यनेन क्रमेणाङ्कानां परस्परं चालनेन षट्कसंयोगे एकपञ्चाशद् विकल्पा भवन्ति। तैः सह नरकसप्तपदषट्कसंयोगजन्यानां सप्तानां विकल्पानां गुणने ३५७ भनाः षट्कसायोगिकाः॥ ४. पूर्वोक्तप्रकारेण सप्तसायोगिका ६१ भङ्गा भवन्ति ।। ५. एवं सङ्ख्येयाना नरकप्रवेशनके एकसायोगिकाः ५, द्विकसांयोगिकाः २३१, त्रिकसांयोगिकाः ७३५, चतुष्कसायोगिकाः १०८५, पञ्चकसांयोगिकाः ८६१, षट्कसायोगिकाः ३५७, सप्तकसांयोगिकाश्च ६१ भङ्गाः, सर्वमिलने ३३३७ भङ्गाः ॥ ६. एते असंख्येयपदस्यैकसायोगिकाः सप्त भङ्गाः॥ ७. असंख्येयपदस्य द्विकादिसंयोगे वृत्तौ भङ्गानां या संख्या सूचिता सा एवम्-द्विकसं० २५२, त्रिकसं० ८०५, चतुष्कसं० ११९०, पञ्चकसं० ९४५, षट्कसं० ३९२, सप्तकसं० ६७। एवमसङ्खयेयानां नरकप्रवेशनके सर्वमिलने ३६५८ भङ्गाः ॥ www.jainejbrary.org Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २७-२८] नेरइयपवेसणगपरूवणा [सु. २८. पयारंतरेण नेरइयपवेसणगपरूवणा] २८. उक्कोसा णं भंते ! नेरइया नेरतियपवेसणए णं० पुच्छा ? गंगेया ! सव्वे वि ताव रयणप्पभाए होज्जा ७। अहवा रयणप्पभाए य सक्करप्पभाए य होजा। अहवा रयणप्पभाए य वालुयप्पभाए य होज्जा, जाव अहवा रयणप्पभाए य अहेसत्तमाए य होजो । ५ अहवा रयणप्पभाए य सक्करप्पभाए य वालुयप्पभाए य होजा । एवं जाव अहवारयण०, सक्करप्पभाए य अहेसत्तमाए य होजा ५। अहवा रयण०, वालुय०, पंकप्पभाए य होजा; जाव अहवा रयण०, वालुय०, अहेसत्तमाए य होज्जा ४ । अहवा रयण०, पंकप्पभाए य, धूमाए य होजा। एवं रयणप्पमं अमुयंतेसु जहा तिण्हं तियासंजोगो भणिओ तहा भाणियव्वं जाव अहवा रयण, तमाए य, १० अहेसत्तमाए य होजाँ १५। - अहवा रयणप्पभाए, सक्करप्पभाए, वालुय०, पंकप्पभाए य होज्जा । अहवा रयणप्पभाए, सक्करप्पभाए, वालुय०,धूमप्पभाए य होजा; जाव अहवा रयणप्पभाए, सक्करप्पभाए, वालुय०, अहेसत्तमाए य होजा ४ । अहवा रयण०, सक्कर०, पंक०, धूमप्पभाए य होजा । एवं रयणप्पभं अमुयंतेसु जहा चउण्हं चउक्कसंजोगो तहा १५ भाणियव्वं जाव अहवा रयण०, धूम०, तमाए, अहेसत्तमाए होजाँ २० । अहवा रयण, सक्कर०, वालुय०, पंक०, धूमप्पभाए य होजा १। अहवा १. यद्यपि मुद्रिते क्वचिद् लिखितादर्श चात्र ‘उक्कोसेणं' इति पाठो वर्तते तथापि लिखितप्रत्यन्तरेषूपलभ्यमानः 'उक्कोसा णं' इति वृत्त्यनुसारी पाठः स्वीकृतोऽत्र मूलवाचनायाम्। मुद्रितवृत्तौ क्वचिद् लिखितवृत्तिप्रतौ चात्र ‘उक्कोसेणं' इति प्रतीकमुपलभ्यते किन्तु लिखितवृत्तिप्रत्यन्तरेष्वत्र 'उक्कोसा गं' इति वृत्तिव्याख्यासङ्गतं प्रतीकमुपलभ्यते, तथा च वृत्तिः"उत्कर्षाः-उत्कृष्टपदिनः, ये उत्कर्षत उत्पद्यन्ते ते।" अत्रापि वृत्तिपाठेऽस्मिन् 'ये' इत्येतत्स्थाने मुद्रितवृत्तौ 'येन' इत्यसङ्गतः पाठोऽस्ति ॥ . २. अत्र द्विकसंयोगे षड् भङ्गा इत्थम्-१२।१३। १४ १५ १६। १७॥ ३. अत्र त्रिकसंयोगे पञ्चदश भगा इत्यम्-१२३। १२४ । १२५। १२६। १२७।१३४।१३५। १३६।१३७।१४५। १४६।१४७ । १५६। १५७।१६७।। ४. अत्र चतुष्कसंयोगे विंशतिर्भङ्गा इत्थमू-१२३४। १२३ ५। १२३६। १ २ ३ ५। १२४५। १२४ ६ । १२ ४७। १२५६। १२५७ । १२६७। १३४५। १३४६। १३ ४७। १३५६। १३५७। १३६७।१४५६ १४५७। १४६७। १५६७।। Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४४२ १० विवाहपण्णन्तिसुतं [स० ९उ० ३२ रयणप्पभाए जाव पंक०, तमाए य होज्जा २ । अहवा रयण० जाव पंक०, असत्तमाए य होज्जा ३ | अहवा रयण०, सक्कर०, वालुय०, धूम०, तमाए य star ४ । एवं रयणप्पभं अमुयंतेसु जहा पंचन्हं पंचकसंजोगो तहा भाणियव्वं जाव अहवा रयण०, पंकप्पभा०, जाव अहेसत्तमाए होजी १५ । अहवा रयण०, सक्कर, जाव धूमप्पभाए, तमाए य होज्जा १ । अहवा रयण ०, जाव धूम०, अहेसत्तमाए य होज्जा २ । अहवा रयण०, सक्कर ०, जाव पंक०, तमाए य, अहेसत्तमाए य होज्जा ३ | अहवा रयण०, सक्कर ०, वालुय० " धूमप्पभाए, तमाए, अहेसत्तमाए होज्जा ४ | अहवा रयण०, सक्कर०, पंक० जाव अहेसत्तमाए य होज्जा ५ | अहवा रयण०, वालुय०, जाव अहेसत्तमाए होजो ६ । अहवा रयणप्पभाए य, सक्कर०, जाव अहेसत्तमाए होजा १ । [सु. २९. रयणप्पभादिनेरइयपवेसणगस्स अप्पाचहुर्य] २९. एयस्स णं भंते! रयणप्पभपुढविनेरइयपवेसणगस्स सकरप्पा - पुढवि० जाव अहेसत्तमापुढविनेरइयपवेसणगस्स य कयरे कयरेहिंतो जाव विसेसाहिए वा १ गंगेया ! सव्वत्थोवे असत्तमपुढविनेरइयपवेसणए, तमापुढवि१५ नेरइयपवेसणए असंखेज्जगुणे, एवं पडिलोमगं जाव रयणप्पभापुढविनेरइयपवेसणए असंखेज्जगुणे । [सु. ३० - ३४. तिरिक्खजोणियपधेसणगपरूवणा ] [सु. ३०. तिरिक्खजोणियपवेसणगस्स पंच भेया] ३०. तिरिक्खजोणियपवेसणए णं भंते ! कतिविहे पण्णत्ते ? गंगेया ! २० पंचविहे पण्णत्ते, तं जहा - एगिंदियतिरिक्खजोणियपवेसणए जाव पंचेंदियतिरिक्खजोणियपवेसणए । १. अत्र पञ्चकसंयोगे पञ्चदश भङ्गा इत्थम् - १२३४५ १२३४६ । १२३५७। १२३६७ । १२४५६ | १२३४७ । १२३५६ । १२४५७। १२४६७ । १२५६७। १३४६७। १३५६७ । १४५६७॥ ॥ १३४५६ । १३४५७। २. अत्र षट्कसंयोगे षड् भङ्गा इत्थम् - १२३४५६ । १२३४५७ । १२३ ४६७।१२३५६७।१२४५६७।१३४५६७ ॥ ३. अत्र सप्तकसंयोगे एक एव भङ्गः ॥ ४. भाए पुढवि' ला १ ॥ ५. 'माए पुढ° ला १ ॥ Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४४३ सु० २९-३५] तिरिक्खजोणियपवेसणगपरूवणा [सु. ३१-३२. तिरिक्खजोणियपवेसणए पविसमाणाणं एगादिअसंखेजाणं तिरिक्खजोणियाणं एगिदियाइपंचेंदिए पडुच्च भंगपरूषणा] ३१. एगे भंते ! तिरिक्खजोणिए तिरिक्खजोणियपवेसणए णं पविसमाणे किं एगिदिएसु होजा जाव पंचिंदिएसु होजा ? गंगेया ! एगिदिएसु वा होजा जाव पंचिंदिएसु वा होजा। ३२. दो भंते ! तिरिक्खजोणिया० पुच्छा । गंगेया ! एगिदिएसु वा होजा जाव पंचिंदिएसु वा होजा ५। अहवा एगे एगिदिएसु होजा एगे बेइंदिएसु होजा। एवं जहा नेरइयपवेसणए तहा तिरिक्खजोणियपवेसणए वि भाणियव्वे जाव असंखेजा।। [सु. ३३. पयारंतरेणं तिरिक्खजोणियपवेसणगपरूवणा] ३३. उक्कोसा भंते ! तिरिक्खजोणिया० पुच्छा। गंगेया ! सव्वे वि ताव एगेंदिएसु वा होजा। अहवा एगिदिएसु वा बेइंदिएसु वा होजा। एवं जहा नेरतिया चारिया तहा तिरिक्खजोणिया वि चारेयव्वा। एगिदिया अमुयंतेसु दुयासंजोगो तियासंजोगो चउक्कसंजोगो पंचसंजोगो उवउजिऊण भाणियन्वो जाव अहवा एगिदिएसु वा बेइंदिय जाव पंचिंदिएसु वा होजा। १५ [सु. ३४. एगिदियादितिरिक्खजोणियपषेसणगस्स अप्पाबहुयं] ३४. एयस्स णं भंते ! एगिदियतिरिक्खजोणियपवेसणगस्स जाव पंचिंदियतिरिक्खजोणियपवेसणयस्स य कयरे कयरेहिंतो जाव विसेसाहिए वा ? गंगेया! सव्वत्थोवे पंचिंदियतिरिक्खजोणियपवेसणए, चउरिंदियतिरिक्खजोणियप० विसेसाहिए, तेइंदिय० विसेसाहिए, बेइंदिय० विसेसाहिए, एगिदियतिरिक्ख० २० विसेसाहिए। [सु. ३५-४१ मणुस्सपवेसणगपरूषणा] [सु. ३५. मणुस्सपधेसणगस्स दो भेया] ३५. मणुस्सपवेसणए णं भंते ! कतिविहे पन्नते १ गंगेया ! दुविहे पण्णत्ते, तं जहा-सम्मुच्छिममणुस्सपवेसणए, गब्भवक्कंतियमणुस्सपवेसणए य। २५ १. हुज्जा ला १॥ २. अमुंचतेसु मु० ॥ ३. उवयुज्जि° ला १॥ Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ षियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३२ [सु. ३६-३९. मणुस्सपवेसणए पविसमाणाणं एगादिअसंखेज्जाणं मणुस्साणं सम्मुच्छिम-गब्भयमणुस्से पडुच्च भंगपरूषणा] ३६. एगे भंते ! मणुस्से मणुस्सपवेसणए णं पविसमाणे किं सम्मुच्छिममणुस्सेसु होजा, गब्भवक्कैतियमणुस्सेसु होजा १ गंगेया ! सम्मुच्छिममणुस्सेसु ५ वा होजा, गब्भवकंतियमणुस्सेसु वा होज्जा। ३७. दो भंते ! मणुस्सा० पुच्छा। गंगेया ! सम्मुच्छिममणुस्सेसु वा होजा, गब्भवतियमणुस्सेसु वा होजा। अहवा एगे सम्मुच्छिममणुस्सेसु वा होज्जा, एगे गब्भवक्कंतियमणुस्सेसु वा होजा। एवं एएणं कमेणं जहा नेरइयपवेसणए तहा मणुस्सपवेसणए वि भाणियब्वे जाव दस । ३८. संखेज्जा भंते ! मणुस्सा० पुच्छा। गंगेया ! सम्मुच्छिममणुस्सेसु वा होजा गब्भवकंतियमणुस्सेसु वा होजा । अहवा एगे सम्मुच्छिममणुस्सेसु होज्जा, संखेज्जा गब्भवक्कंतियमणुस्सेसु होजा। अहवा दो सम्मुच्छिममणुस्सेसु होजा, संखेजा गब्भवकंतियमणुस्सेसु होज्जा । एवं एकेकं ओसारितेसु जाव अहव संखेजा सम्मुच्छिममणुस्सेसु होजा, संखेजा गब्भवतियमणुस्सेसु होज्जा । ३९. असंखेन्जा भंते ! मणुस्सा० पुच्छा । गंगेया! सव्वे वि ताव सम्मुच्छिममणुस्सेसु होजा। अहवा असंखेजा सम्मुच्छिममणुस्सेसु, एगे गन्भवतियमणुस्सेसु होजा । अहवा असंखेजा सम्मुच्छिममणुस्सेसु, दो गब्भवकंतियमणुस्सेसु होज्जा। एवं जाव असंखेजा सम्मुच्छिममणुस्सेसु होजा, संखेजा गम्भवक्कंतियमणुस्सेसु होजा। [सु. ४०. पयारंतरेण मणुस्सपसणगपरूषणा] ४०. उक्कोसा भंते ! मणुस्सा० पुच्छा । गंगेया ! सव्वे वि ताव सम्मुच्छिममणुस्सेसु होजो। अहवा सम्मुच्छिममणुस्सेसु य गन्भवतियमणुस्सेसु वा होजा। [सु. ४१. सम्मुच्छिम-गब्भवतियमणुस्सपवेसणगस्स अप्पाबहुयं] ४१. एयस्स णं भंते ! सम्मुच्छिममणुस्सपवेसणगस्स गब्भवकंतियमणु१. उस्सारि° मु०॥ २. जा। अहवा गन्भवतियमणुस्सेसु वा होजा। अहवा सम्म ला० द० स्थितऊजमफोईभंडारप्रतौ शोधकपूरितोऽधिकः पाठोऽयम् ॥ २५ Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३६-४५] मणुस देवपवेसणगपरूवणा स्सपवेसणगस्स य कयरे कयरेहिंतो जाव विसेसाहिए वा १ गंगेया ! सव्वत्थोवे गब्भवतियमणुस्स पवेसणए, सम्मुच्छिममणुस्सपवेसणए असंखेज्जगुणे । ४२. देवपवेसणए णं भंते! कतिविहे पण्णत्ते ? गंगेया ! चउव्विहे पण्णत्ते, तं जहा - भवणवासिदेवपवेसणए जाव वेमाणियदेवपवेसणए । [सु. ४३ - ४४. देवपवेसणए पविसमाणाणं एगादिअसंखेजाणं देवाणं भषणवासिआइदेवे पडुच्च भंगपरूवणा ] [सु. ४२ - ४६. देवपवेसण गपरूवणा] [सु. ४२. देवपवेसणगस्स भेयच उकं ] ४४. दो भंते! देवा देवपवेसणए० पुच्छा । गंगेया ! भवणवासीसु वा होज्जा, वाणमंतर - जोइसिय- वेमाणिएसु वा होज्जा । ४३. एगे भंते ! देवे देवपवेसणए णं पविसमाणे किं भवणवासीसु होज्जा वाणमंतर - जोइसिय-वेमाणिएसु होज्जा १ गंगेया ! भवणवासीसु वा होना १० वाणमंतर - जोइसिय-वेमाणिएसु वा होज्जा । अहवा एगे भवणवासीसु, एगे वाणमंतरेसु होज्जा । एवं जहा तिरिक्खजोणियपवेसण तहा देवपवेसणए वि भाणियव्वे जाव असंखिज्ज त्ति । होजा । [सु. ४५. पयारंतरेण देषपवेसणगपरूषणा ] ४५. उक्कोसा भंते !० पुच्छा । गंगेया ! सव्वे वि ताव जोइसिएस अहवा जोइसिय-भवणवासीसु य होज्जा । अहवा जोइसिय-वाणमंत रेसु य होज्जा | अहवा जोइसिय- वेमाणिएसु य होज्जा । होना । अहवा जोइसिएसु य भवणवासीसु य वाणमंतरेसु य होना । अहवा जोइसिएसु य भवणवासीसु य वेमाणिएसु य होज्जा । अहवा जोइसिएसु य वाणमंतरेसु य वेमाणिएसु य होज्जा । अहवा जोइसिएसु य भवणवासीसु य वाणमंतरेसु य वेमाणिएसु य ४४५ ५ १५ २० २५ Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३२ [सु. ४६. भवणवासिआइदेषपधेसणगस्स अप्पाबहुयं] ४६. एयस्स णं भंते ! भवणवासिदेवपवेसणगस्स वाणमंतरदेवपवेसणगस्स जोइसियदेवपवेसणगस्स वेमाणियदेवपवेसणगस्स य कयरे कयरेहिंतो जाव विसेसाहिए वा ? गंगेया ! सव्वत्थोवे वेमाणियदेवपवेसणए, भवणवा५ सिदेवपवेसणए असंखेजगुणे, वाणमंतरदेवपवेसणए असंखेजगुणे, जोइसियदेवपवेसणए संखेजगुणे। [सु. ४७. नेरइय-तिरिक्खजोणिय-मणुस्स-देषपवेसणगाणमप्पाबहुयं] ४७. एयस्स णं भंते ! नेरइयपवेसणगस्स तिरिक्ख० मणुस्स० देवपवेसणगस्स य कयरे कयरेहिंतो जाव विसेसाहिए वा ? गंगेया ! सव्वत्थोवे १० मणुस्सपवेसणए, नेरइयपवेसणए असंखेजगुणे, देवपवेसणए असंखेज्जगुणे, तिरिक्खजोणियपवेसणए असंखेज्जगुणे । [सु. ४८ चउघीसदंडएसु संतर-निरंतरोषवाय-उव्यदृणापरूषणा] ४८. संतरं भंते ! नेरइया उववजंति निरंतरं नेरइया उववजंति ? संतरं असुरकुमारा उववजति ? निरंतरं असुरकुमारा जाव संतरं वेमाणिया १५ उववज्जति ? निरंतरं वेमाणिया उववजति ? संतरं नेरइया उव्वट्ठति १ निरंतरं नेरतिया उव्वट्ठति १ जाव संतरं वाणमंतरा उव्वति ? निरंतरं वाणमंतरा उव्वटुंति ? -संतरं जोइसिया चयंति ? निरंतरं जोइसिया चयंति ? संतरं वेमाणिया चयंति ? निरंतरं वेमाणिया चयंति ? गंगेया ! संतरं पि नेरतिया उववजंति, निरंतरं पि नेरतिया उववजंति जाव संतरं पि थणियकुमारा उववजंति, निरंतरं पि थणियकुमारा उववति। नो संतरं पुढविक्काइया उववज्जति, निरंतरं पुढविक्काइया उववज्जति; एवं जाव वणस्सइकाइया। सेसा जहा नेरइया जाव संतर पि वेमाणिया उववजंति, निरंतरं पि वेमाणिया उववजंति । संतरं पि नेरइया उव्वटुंति, निरंतरं पि नेरइया उव्वटुंति; एवं जाव थणियकुमारा । नो संतरं पुढविक्काइया उन्वटंति, निरंतरं पुढविक्काइया उव्वद॒तिः १. “अथ नारकादीनामुत्पादादेः सान्तरादित्वं प्रवेशनकात् पूर्व (सू. ३-१३) निरूपितमेवेति किं पुनस्तद् निरूप्यते ? इति, अत्रोच्यते-पूर्व नारकादीनां प्रत्येकमुत्पादस्य सान्तरत्वादि निरूपितम् , ततश्च तथैवोद्वर्तनायाः; इह तु पुनर्नारकादिसर्वजीवानां समुदायतः समुदितयोरेव चोत्पादोद्वर्तनयोस्तन्निरूप्यते इति ।” अधु० ॥ २. सांवरं ला १॥ Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०४६-५१] चउवीसदंडएसु उववाय-उव्वट्टणापरूवणा ४४७ एवं जाव वणस्सइकाइया। सेसा जहा नेरइया, नवरं जोइसिय-वेमाणिया चयंति अभिलावो, जाव संतरं पि वेमाणिया चयति, निरंतरं पि वेमाणिया चयति । [सु. ४९-५७. पयारंतरेण चउघीसदंडएसु उपवाय-उद्धट्टणापरूषणा] ४९. सेओ भंते ! नेरतिया उववजंति ? असओ भंते ! नेरइया उववजंति ? गंगेया ! सैओ नेरईया उववजंति, नो असओ नेरइया उववति । एवं जाव ५ वेमाणिया। ५०. सैओ भंते ! नेरतिया उव्वदृति, अंसओ नेरइया उव्वदृति ? गंगेया ! सेतो नेरइया उव्वटुंति, नो असओ नेरइया उव्वट्ठति । एवं जाव वेमाणिया, नवरं जोइसिय-वेमाणिएसु 'चयंति' भाणियव्वं । ५१. [१] सओ भंते ! नेरइया उववजंति, असओ नेरइया उववजंति ? १० सओ असुरकुमारा उववजंति जाव सतो वेमाणिया उववजंति, असतो वेमाणिया उववनंति ? सतो नेरतिया उव्वटुंति, असतो नेरइया उव्वटुंति ? सतो असुरकुमारा उव्वटुंति जाव सतो वेमाणिया चयंति, असतो वेमाणिया चयंति ? गंगेया ! सतो नेरइया उववज्जति, नो असओ नेरइया उववज्जति, सओ असुरकुमारा उववजंति, नो असतो असुरकुमारा उववजंति, जाव सओ १५ वेमाणिया उववजंति, नो असतो वेमाणिया उववज्जति । सतो नेरतिया उव्वटुंति, नो असतो नेरइया उव्वटुंति; जाव सतो वेमाणिया चयंति, नो असतो वेमाणिया०। [२] से केणद्वेणं भंते ! एवं वुच्चइ सतो नेरइया उववजंति, नो असतो नेरइया उववजति; जाव सओ वेमाणिया चयंति, नो असओ वेमाणिया चयंति ? २० से नणं गंगेया ! पासेणं अरहया पुरिसादाणीएणं सासए लोए बुइए, अणाईए अणवयम्गे जहा पंचमे सए (स० ५ उ० ९ सु० १४ [२]) जाव जे लोक्का से लोए, से तेणटेणं गंगेया ! एवं वुच्चइ जाव सतो वेमाणिया चयंति, नो असतो वेमाणिया चयंति। १. सांतरं ला १॥ २. संवो मु० ॥ ३. असंतो मु०॥ ४. “सओ नेरइया उववनंति त्ति सन्तः-विद्यमाना......नारका उत्पद्यन्ते,......। अथवा सओ त्ति विभक्तिपरिणामात् सत्सु प्रागुत्पन्नेष्वन्ये समुत्पद्यन्ते, नासत्सु ।" अवृ०॥ ५. नूणं भंते! गंगेया! मु०॥ ६. से एएणटेणं ला १॥ Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४४८ ५ [२] से केणणं भंते ! एवं वुच्चइ तं चैव जाव नो असतो वेमाणिया चयंति ? गंगेया ! केवलीणं पुरत्थिमेणं मियं पि जाणइ, अमियं पि जाणइ, दाहिणेणं एवं जहा सैदुद्देसए (स० ५० ४० ४ [२]) जाव निव्वुडे नाणे १० केवलिस्स, से तेणेणं गंगेया ! एवं वुञ्चइ तं चेव जाव नो असतो वेमाणिया चयंति । १५ वियाहपण्णत्तत्तं [स०९ उ० ३२ ५२. [१] सयं भंते ! एतेवं जाणह उदाहु असयं १ असोच्चा एंतेवं जाह उदाहु सोच्चा 'सतो नेरइया उववज्जंति, नो असतो नेरइया उववज्जंति जाव सओ वेमाणिया चयंति, नो असओ वेमाणिया चयंति' ? गंगेया ! सयं ऐतेवं जाणामि, नो असयं; असोच्चा ऐतेवं जाणामि, नो सोच्चा, 'सतो नेरइया उववज्जंति, नो असओ नेरइया उववजंति, जाव सतो वेमाणिया चयंति, नो असतो वेमाणिया चयंति' । २० ५३. [१] सयं भंते! नेरइया नेरइएसु उववज्जंति ? असयं नेरइया नेरइएस उववज्जंति ? गंगेया ! सयं नेरइया नेरइएसु उववज्जंति, नो असयं नेरइया नेरइएसु उववज्जंति । [२] से केणणं भंते! एवं बुच्चइ जाव उववज्जंति ? गंगेया ! कम्मो - दणं कम्मगुरुयत्ताए कम्मभरित्ताए कम्मगुरुसंभारियत्ताए, असुभाणं कम्माणं उदएणं, असुभाणं कम्माणं विवागेणं, असुभाणं कम्माणं फलविवागेणं सयं नेरइया नेरइएसु उववज्जंति, नो असयं नेरइया नेरइएसु उववज्जंति, से तेणद्वेणं गंगेया ! जाव उववज्जंति । ५४. [१] सयं भंते! असुरकुमारा० पुच्छा । गंगेया ! सयं असुरकुमारा जाव उववज्जंति, नो असयं असुरकुमारा जाव उववज्जंति । [२] से केणट्टेणं तं चैव जाव उववज्जंति १ गंगेयाँ ! कम्मोदणं कॅम्मविगतीए कम्मविसोहीए कम्मविसुद्धीए, सुभाणं कम्माणं उदएणं, सुभाणं कम्माणं विवागणं, सुभाणं कम्माणं फलविवागेणं सयं असुरकुमारा असुरकुमार ८८ 3. 'एतेवं ति 'एतदेवम्' इत्यर्थः " अषृ० । एयं एवं ला १ ॥ २. सगडुद्देसलए मु० ॥ ३. से एएणट्टेणं ला १ ।। ४. भारिययाए ला १ ॥ ५. या कम्मोवसमेणं कम्मविग इति अपृ० निर्दिष्टो वाचनान्तरपाठ मेदः ॥ ६. एणं कम्मोचसमेणं कम्मविग मु० ॥ ७. 'कर्मणामशुभानां विगत्या - विगमेन " अवृ० ॥ Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ५२-५९ ] चवी सदंडपसु उववाय - उब्वट्टणापरूवणाइ 1 त्ता उववज्जंति, नो असयं असुरकुमारा असुरकुमारत्ताए उववज्जंति । से' तेणट्टेणं जाव उववज्जंति । एवं जाव थणियकुमारा । ५५. [१] सयं भंते! पुढविक्काइया० पुच्छा । गंगेया ! सयं पुढ - काइया जाव उववज्जंति, नो असयं पुढविक्काइया जाव उववज्र्ज्जति । [२] से केणट्ठेणं भंते ! एवं वुच्चइ जाव उववज्जंति ? गंगेया ! कम्मो - ५ दणं कम्मगुरुयैत्ताए कम्मभारित्ताए कम्मगुरुसंभारियत्ताए, सुभासुभाणं कम्माणं उदएणं, सुभासुभाणं कम्माणं विवागेणं, सुभासुभाणं कम्माणं फलविवागेणं सयं पुढविकाइया जाव उववज्जंति, नो असयं पुढविकाइया जाव उववज्जंति । से तेणट्ठेणं जाव उववज्रंति । ५६. एवं जाव मणुस्सा । ५७. वाणमंतर - जोइसिय-वेमाणिया जहा असुरकुमारा । से तेणट्टेणं गंगेया ! एवं वुच्चइ - सयं वेमाणिया जाव उववजंति, नो असयं जाव उववज्जंति । કર [सु. ५८. भगवओ सव्यण्णुत्ते गंगेयाणगारस्स पच्चभिण्णा ] ५८. तप्पभिर्इं च णं से गंगेये अणगारे समणं भगवं महावीरं पञ्चभि- १५ जाणइ सव्वष्णू सव्वदरिसी । १. सेएणट्टेणं ला १ ॥ २. 'ययाए ला १ ॥ ३. विकाइ' ला १ ॥ ४. सेएणट्टेणं ला १ ॥ ५. दरिसिं ला १ ॥ ६. गंगेए ला १ ॥ ७. ति ॥ ९ । ३२ ॥ ला १ ॥ २९ [सु. ५९. गंगेयाणगारस्स पंचजामधम्मपडिवजणं निव्वाणं च ] ५९. तए णं से गंगेये अणगारे समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं करेइ, करेत्ता वंदइ नमसइ, वंदित्ता नमंसित्ता एवं वयासी - इच्छामि णं भंते! तुब्भं अंतियं चाउनामाओ धम्माओ पंचमहव्वइयं एवं जहा कालासवे - २० सियपुत्तो (स० १ उ० ९ सु० २३-२४) तहेव भाणियव्वं जाव सव्वदुक्खप्पहीणे । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति० । गंगेयो समत्तो ॥ ९.३२ ॥ १० Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४५० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३३ [तेत्तीसइमो उद्देसो ‘कुंडग्गामे'] [सु. १-२०. उसभदत्तमाहण-देवाणंदामाहणीअहियारो] १. तेणं कालेणं तेणं समएणं माहणकुंडग्गामे नयरे होत्या । वण्णओ। बहुसालए चेतिए। वण्णओ। २. तत्थ णं माहणकुंडग्गामे नयरे उसमदत्ते नामं माहणे परिवसतिअंड्ढे दित्ते वित्ते जावं अपरिभूए। रिउवेद-जजुवेद-सामवेद-अथव्वणवेद जहा खंदओ (स० २ उ०१ सु० १२) जाव अन्नेसु य बहुसु बभण्णएसु नएसु सुपरिनिट्ठिए समणोवासए अभिगयजीवाजीवे उवलद्धपुण्ण-पावे जाव अप्पाणं भावेमाणे विहरति । ३. तस्स णं उसभदत्तमाहणस्स देवाणंदा नामं माहणी होत्था, सुकुमालपाणि-पाया जाव पियदंसणा सुरूवा समणोवासिया अभिगयजीवाजीवा उवलद्धपुण्ण-पावा जाव विहरइ। [सु. ४-१२. माहणकुंडग्गामसमोसढस्स भगवओ वंदणत्थं उसभदत्त देवाणंदाणं विभूईए गमणं] ४. तेणं कालेणं तेणं समएणं सामी समोसढे । परिसा जाव पज्जुवासति। ५. तए णं से उसमदत्ते माहणे इमीसे कहाए लद्धढे समाणे हट्ट जाव हियए जेणेव देवाणंदा माहणी तेणेव उवागच्छति, उवागच्छित्ता देवाणंदं माहणिं एवं वयासी—एवं खलु देवाणुप्पिए ! समणे भगवं महावीरे आदिगरे २० जाव सव्वण्णू सव्वदरिसी आगासगएणं चक्केणं जाव सुहंसुहेणं विहरमाणे जाव बहुसालए चेइए अहापडिरूवं जाव विहरति । तं महाफलं खलु देवाणुप्पिएँ ! तहारूवाणं अरहंताणं भगवंताणं नाम-गोयस्स वि सवणयाए किमंग पुण अभिगमण-वंदण-नमंसण-पडिपुच्छण-पज्जुवासणयाए ? एगस्स वि आरियस्स धम्मियस्स सुवयणस्स सवणयाए किमंग पुण विउलस्स अट्ठस्स गहणयाए ? तं १. हुस्था ला १॥ २. इड्ढे ला १॥ ३. “वित्ते त्ति प्रसिद्धः" अय० ॥ ४. “यावत्करणात् 'विच्छिन्नविउलभवण-सयणासण जाव वाहणाइन्ने' इत्यादि दृश्यम्।" अवृ०॥ ५. महप्फलं ला १॥ ६.°ए ! जाव तहामु०॥ Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४५१ सु० १-९] उसभदत्तमाहण-देवाणंदामाहणीअहियारो गच्छामो णं देवाणुप्पिए ! समणं भगवं महावीरं वंदामो नमसामो जाव पज्जुवासामो। एयं णं इहभवे य परभवे य हियाए सुहाए खमाए निस्सेसाए आणुगामियत्ताए भविस्सइ। ६. तए णं सा देवाणंदा माहणी उसभदत्तेणं माहणेणं एवं वुत्ता समाणी हट्ट जाव हियया करयल जावं कटु उसमदत्तस्स माहणस्स एयमढे विणएणं ५ पडिसुणेइ। ७. तए णं से उसभदत्ते माहणे कोडुंबियपुरिसे सद्दावेइ, कोडुंबियपुरिसे सद्दावेत्ता एवं वयासि-खिप्पामेव भो! देवाणुप्पिया! लहुकरणजुत्तजोइयसमखुर-वालिधाणसमलिहियसिंगएहिं जंबूर्णयामयकलावजुत्तप'विसिट्ठएहिं रैययामयघंटसुत्तरज्जुयवरकंचणनत्थपग्गहोग्गहियएहिं नीलुप्पलकयामेलएहिं पवर- १० गोणजुवाणएहिं नाणामणिरयणघंटियाजालपरिगयं सुजायजुगजोतरज्जुयजुगपसत्थसुविरचितनिम्मियं पवरलक्खणोववेयं [ग्रन्थाग्रम् ६०००] धम्मियं जाणप्पवरं जुत्तामेव उवट्ठवेह, उवट्ठवित्ता मम एयमाणत्तियं पञ्चप्पिणह । ८. तए णं ते कोडुंबियपुरिसा उसभदत्तेणं माहणेणं एवं वुत्ता समाणा हट्ट जाव हियया करयल० एवं वयासी—सामी ! 'तह' ताणाए विणएणं वयणं १५ जाव पडिसुणेत्ता खिप्पामेव लहुकरणजुत्त० जाव धम्मियं जाणप्पवरं जुत्तोंमेव उवट्ठवेत्ता जाव तमाणत्तियं पञ्चप्पिणंति । । ९. तए णं से उसमदत्ते माहणे ण्हाए जाव अप्पमहग्घाभरणालंकियसरीरे साओ गिहाओ पडिनिक्खमति, साओ गिहाओ पडिनिक्खमित्ता जेणेव बाहिरिया उवट्ठाणसाला, जेणेव धम्मिए जाणप्पवरे तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता १० धम्मियं जाणप्पवरं दुरूढे । १. हिदाए ला १॥२. “यावत्करणादेवं दृश्यम्-हट्टतुट्ठचित्तमाणंदिया...पीइमणा...परमसोमणस्सिया...हरिसवसविसप्पमाणहियया” अवृ०॥ ३. 'जाव' पदेन एवं बोध्यम्-'करयलपरिग्गहियं सिरसावत्तं दसनहं मत्थए अंजलिं' ॥ ४. वालधानं-पुच्छम् ॥ ५. °यसंग ला १॥ ६. °णतामतक° ला १। “जाम्बूनदमयौ यौ कलापौ-कण्ठाभरणविशेषौ ताभ्यां युक्तौ प्रतिविशिष्टको च" अवृ०॥ ७. परिवि ला १ विना॥ ८. रयताम ला १॥ ९. 'यघंटासुत्तरज्जुयपवर मु०॥ १०. जुत्त ला १॥ ११. त्ति +आणाए =त्ताणाए। त्ति आणाए मु०॥ १२. जुत्तमेव ला १॥ Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४५२ विवाहपण्णत्तिसुत्तं [स० ९ ४०.३३ १०. तं णं सा देवाणंदा माहणी पहाया जाव अप्पमहग्घाभरणालं - कियसरीरा बहूहिं खुज्जाहिं चिलाइयाहिं जाव अंतेउराओ निग्गच्छति; अंतेउराओ निग्गच्छित्ता जेणेव बाहिरिया उवट्ठाणसाला, जेणेव धम्मिए जाणप्पवरे तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता जाव धम्मियं जाणप्पवरं दुरूढा । ११. तए णं से उसभदत्ते माहणे देवाणंदाए माहणीए सद्धिं धम्मियं जाणप्पवरं दुरूढे समाणे णियगपरियालसंपरिवुडे माहणकुंडग्गामं नगरं मज्झंमज्झेणं निग्गच्छइ, निग्गच्छित्ता जेणेव बहुसालए चेइए तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता छत्तादीए तित्थकरातिसए पासइ, २ धम्मियं जाणप्पवरं ठवेइ, ठवेत्ता धम्मियाओ जाणप्पवराओ पञ्चोरुहइ, २ समणं भगवं महावीरं पंचविण १० अभिगमेणं अभिगच्छति, तं जहा – सचित्ताणं दव्वाणं विओसरणयाए एवं जहा बिइयसए (स० २ उ० ५ सु० १४ ) जाव तिविहाए पज्जुवासणाए पज्जुवासइ । १२. तए णं सा देवाणंदा माहणी धम्मियाओ जाणप्पवराओ पचोरुहइ०, पच्चोरुहिता बहुयाहिं खुज्जाहिं जाव महतरगवंदपरिक्खित्ता समणं भगवं महावीरं पंचविहेणं अभिगमेणं अभिगच्छइ, तं जहा – सचित्ताणं दव्वाणं विओसरणयाए १ अचित्ताणं दव्वाणं अविमोयणयाए २ विणयोणयाए गायलट्ठीए ३ चक्खुफासे अंजलिपग्गहेणं ४ मणस्स एगत्तीभावकरणेणं ५ । जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणं १५ १. " तए णं सा देवाणंदा माहणी इत्यादि । इह च स्थाने वाचनान्तरे देवानन्दावर्णक एवं दृश्यते -' अंतो अंतेउरंसि व्हाया कयबलिकम्मा कयकोउयमंगलपायच्छित्ता वरपादपत्तनेउरमणिमेहलाहाररइयउचियकडगखुड्डा गएगावली कंठसुत्त उरत्थगेवेजसो णिसुत्तगणाणामणिरयणभूसणविराइयंगी चीर्णसुयवत्थपवरपरिहिया दुगुल्लसुकुमाल उत्तरिज्जा सव्वोजयसुरभिकुसुमवरियसिरया वरचंदणवंदिया वराभरणभूसियंगी कालागुरुधूवधूविया सिरीसमाणवेसा' । इतः प्रकृतवाचना अनुखियते 'खुजाहिं' ति" अवृ० ॥ २. “ चिलाइयाहिं ति चिलातदेशोत्पन्नाभिः " अवृ० ॥ ३. “ यावत्करणादिदं दृश्यम् - वामणियाहिं वडहियाहिं बब्बरियाहिं पओसियाहिं ईसिगणियाहिं वासगणियाहिं जोण्हि(‘जोणि 'प्रत्य० ) याहिं पल्हवियाहिं ल्हासियाहिं लउसियाहिं आरबीहिं दमिलाहिं सिंहली हिं पुलिंदीहिं पक्कणीहिं बहलीहिं मुरुंडीहिं सबरीहिं पारसी हिं नाणादेसिविदेसपरिपिंडियाहिं सदेसने वत्थगहियवेसाहिं इंगियचिंतियपत्थियवियाणियाहिं कुसलाहिं विणीयाहिं, युक्ता इति गम्यते । चेडियाचक्कवालवरिसधर-थेरकंचुइज्ज- महतरयवंदपरिक्खित्ता । इह च सर्व वाचनान्तरे साक्षाद् वास्ति" अवृ० । अत्र वृत्तिपाठे 'नाणादेसिविदेस ० ' स्थाने 'नाणादेसविदेस० ' पाठस्तद्वयाख्या च वर्तते, किन्तु प्राचीनतमप्रतिषु 'नाणादेसि० ' इत्येतदनुसारी पाठस्तद्वयाख्या चोपलभ्यते । उपलभ्यते चायं वृत्तिनिर्दिष्टो वाचनान्तरगतः पाठः ला १ प्रतौ अन्यासु च सूत्रप्रतिषु क्वचित् पाठभेदेन मूलवाचनापाठत्वेन ॥ Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १०-१६] उसभदत्तमाहण-देवाणंदामाहणी अहियारो पयाहिणं करेs, करेत्ता वंदइ नमसइ, वंदित्ता नमंसिता उसमदत्तं माहणं पुरओ कट्टु ठियां चैव सपरिवारा सुस्सूसमाणी णमंसमाणी अभिमुद्दा विणएणं पंजलिउडा पज्जुवासइ । [सु. १३ - १४. भगवंतदंसण गयपण्ड्य देवाणंदा संबंधियगोयमपुच्छाए भगवओ समाहाणं] १३. तए णं सा देवाणंदा माहणी आगयपण्हया पेप्फुयलोयणा संवरियवलय बाहा कंचुयपरिक्खित्तिया धाराहयकलंबगं पिव समूससियरोमकूवा समणं भगवं महावीरं अणिमिसाए दिट्ठीए देहमाणी देहमाणी चिट्ठति । १४. ' भंते !' त्ति भगवं गोयमे समणं भगवं महावीरं वंदति नम॑सति, वंदित्ता नर्मसित्ता एवं व्यासी – किं णं भंते! एसा देवाणंदा माहणी आगयपण्हया तं चैव जाव रोमकूवा देवाणुप्पियं अणिमिसाए दिट्ठीए देहमाणी देहari fast ? ' गोयँमा ! ' दि समणे भगवं महावीरे भगवं गोयमं एवं वयासीएवं खलु गोयमा ! देवाणंदा माहणी मम अम्मगा, अहं णं देवाणंदाए माहणीए अत्तए । तेणं एसा देवाणंदा माहणी तेणं पुव्वपुत्तसिणेहाणुरागेणं आगयपण्या जाव सम्रुससियरोमकूवा ममं अणिमिसाए दिट्ठीए देहमाणी देहमाणी चिट्ठइ । [सु. १५ - २०. उसभदत्त देवाणंदाणं पव्वज्जा गहणं निव्वाणं च ] १५. तए णं समणे भगवं महावीरे उसभदत्तस्स माहणस्स देवाणंदाए य माहणीए तीसे य महति महालियाए इंसिपरिसाए जाव परिसा पडिगया । 1. "ऊर्ध्वस्थानस्थिता एव, अनुपविष्टेत्यर्थः " अवृ० ॥ २. पप्फुतलो' ला १॥ ३. ते इ भग° ला १ ॥ ४. वयासि ला १ ॥ ५ णुप्पिए मु० ॥ ६. अणमि' ला १ ॥ ७. “ गोयमा इत्ति गौतम! 'इति' एवमामन्त्रयेत्यर्थः । अथवा 'गौतम' इति नामोच्चारणं 'अयि' इति आमन्त्रणार्थो निपातः हे भो इत्यादिवत् ” अवृ० । अत्र वृत्तिपाठगत 'अयि' इत्येतत्स्थाने मुद्रितवृत्तौ 'अह' इति वर्तते ॥ ८. “ महतिमहालियाए त्ति महती चासौ अतिमहती चेति महातिमहती, तस्यै । ' आल' प्रत्ययश्चेह प्राकृतप्रभवः " अवृ० ॥ ९. पश्यन्तीति ऋषयःज्ञानिनः " अनु० ॥ १०. सेयं तुज्झे वद मु० ॥ " ४५३ २० १६. तए णं से उसभदत्ते माहणे समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतिय धम्मं सोचा निसम्म तुट्ठे उट्ठाए उट्ठेइ, उट्ठाए उट्ठेत्ता समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आया० जाव नमंसित्ता एवं वयासी - ' एवमेयं भंते! तहमेयं भंते ! ' जहा खंदओ (स० २ उ० १ सु० ३४) जाव ' से" जहेयं तुब्भे वदह' त्ति १० १५ Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४५४ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०९ उ० ३३ कट्टु उत्तरपुरस्थिमं दिसीभागं अवक्कमइ, उत्तरपुरस्थिमं दिसीभागं अवक्कमित्ता . सयमेव आभरण-मल्लालंकारं ओमुयइ, सयमेव आभरण-मल्लालंकारं ओमुइत्ता सयमेव पंचमुट्ठियं लोयं करेति, सयमेव पंचमुट्ठियं लोयं करित्ता जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, उवागच्छित्ता समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणं पयाहिणं जाव नमंसित्ता एवं वयासी-आलित्ते णं भंते ! लोए, पलिते णं भंते ! लोएं, एवं जहा खंदओ ( स० २ उ० १ सु. ३४) तहेव पव्वइओ जाव सामाइयमाइयाइं इक्कारस अंगाई अहिजइ जाव बहुहिं चउत्थ-छट्ठ-ऽट्ठम-दसम जाव विचित्तेहिं तवोकम्मेहिं अप्पाणं भावेमाणे बहूई वासाइं सामण्णपरियायं पाउणइ, पाउणिता मासियाए संलेहणाए अत्ताणं झूसेति, मासियाए संलेहणाए अत्ताणं झसित्ता सहि भत्ताइं अणसणाए छेदेति, सहिँ भत्ताई अणसणाए छेदेत्ता जस्सट्टाए कीरति नग्गभावो जाव तमढें आराहेइ, २ जाव सव्वदुक्खप्पहीणे । १७. तए णं सा देवाणंदा माहणी समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतियं धम्मं सोचा निसम्म हट्टतुट्ठा० समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं १५ जाव नमंसित्ता एवं वयासि-एवमेयं भंते !, तहमेयं भंते !, एवं जहा उसभदत्तो (सु०१६) तहेव जाव धम्ममाइक्खियं । १८. तए णं समणे भगवं महावीरे देवाणंदं माहणि सयमेव पवावेति, सयमेव मुंडावेति, सयमेव अन्जचंदणाए अजाए सीसिणित्ताए दलयइ । १९. तए णं सा अजचंदणा अन्जा देवाणंदं माहणिं सयमेव पवावेति, २० सयमेव मुंडावेति, सयमेव सेहावेति, एवं जहेव उसभदत्तो तहेव अजचंदणाए अजाए इमं एयारूवं धम्मियं उवदेसं सम्मं संपडिवज्जइ-तमाणाए तहा गच्छइ जाव संजमेणं संजमति। २०. तए णं सा देवाणंदा अज्जा अजचंदणाए अजाए अंतियं सामाइयमाइयाई एक्कारस अंगाइं अहिजइ । सेसं तं चेव जाव सव्वदुक्खप्पहीणा। १. °ए, आलित्तपलित्ते णं भंते ! लोए जराए मरणेण य, एवं एएणं कमेणं इमं जहा खंदओ . मु०॥ २, ते अवितहमेयं भंते! ला १॥ ३. “इह च देवानन्दाया भगवता प्रवाजनकरणेऽपि यदार्यचन्दनया पुनस्तत्करणं तत् तत्रैव अनवगतावगमकरणादिना विशेषाधानमित्यवगन्तव्यम्" अवृ०॥ Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०१७-२३] जमालिअहियारो [सु. २१-११२. जमालिअहियारो] २१. तस्स णं माहणकुंडग्गामस्स नगरस्स पञ्चत्थिमेणं, एत्थ णं खंत्तियकुंडग्गामे नामं नगरे होत्था । वण्णओ। [सु. २२. जमालिस्स भोगोवभोगाइविभववण्णणं] २२. तत्थ णं खत्तियकुंडग्गामे नयरे जमाली नाम खत्तियकुमारे परि- ५ वसति, अड्ढे दित्ते जाव अपरिभूए उप्पि पासायवरगए फुट्टमाणेहिं मुइंगमत्थएहिं बत्तीसतिबद्धेहिं नाडऍहिं वरतरुणीसंपउत्तेहिं उवनचिजमाणे उवनचिजमाणे उवगिजमाणे उवगिजमाणे उवलालिजमाणे उवलालिजमाणे पाँउस-वासारत्तसरद-हेमंत-वसंत-गिम्हपजंते छप्पि उऊ जहाविभवेणं माणेमाणे माणेमाणे कालं गाँलेमाणे इढे सद्द-फरिस-रस-रूव-गंधे पंचविहे माणुस्सए कामभोगे पञ्चणुभवमाणे १. विहरइ। [सु. २३-२८. भगवंतागमणसवणाणंतरं जमालिस्स खत्तियकुंडग्गामाओ माहणकुंडग्गामे भगवओ समीषमागमणं] २३. तए णं खत्तियकुंडग्गोम नगरे सिंघाडग-तिय-चउक्क-चच्चर जाव १. क्षत्रियकुण्डग्राम नगर माहणकुण्डग्रामस्य पश्चिमायां दिशि विद्यते ॥ २. अत्र जमालिनामकक्षत्रियकुमाराधिकारे जमालेः पितुर्मातुश्च नामनिर्देशो नास्ति । तस्याष्टौ कन्याः परिणायिता इति । सूचितम् , परन्तु 'अयं जमालिर्भगवतो जामाताऽऽसीत्' इति मूले वृत्तौ च क्वापि न निर्दिष्टम् ॥ ३. °एहिं णाणाविहवरत मु० ॥ ४. अत्र षड्ऋतुनामनिरूपणे प्रावृऋतुमादौ कृत्वा ऋतुनामानि निर्दिष्टानि तथा षट्स्वेतेषु नामसु शिशिरऋतोर्नाम नास्ति तत्पूर्ती च वर्षारात्रकऋतुनामोपलभ्यते; अत एतद्विषयाभ्यासिनामुपयोग्ययं सूत्रपाठः। एतत्सूत्रपाठगततत्तदृतुगतमासनिरूपणं वृत्तावित्थमस्ति -"प्रावृट् च-श्रावणादिः, वर्षा रात्रः-अश्वयुजादिः, शरद्-मार्गशीर्षादिः, हेमन्तः-माधादिः, वसन्तः-चैत्रादिः, ग्रीष्मः-ज्येष्ठादिः"। अन्यत्र हेमन्तऋतुमादौ कृत्वा तत्तदृतुगत. मासानामित्थं क्रमः-हेमन्तः-मार्गशीर्ष-पोषौ, शिशिरः-माघ-फाल्गुनी, वसन्तः-चैत्र-वैशाखौ, प्रीष्मः-ज्येष्ठाषाढौ, वर्षा-श्रावण-भाद्रपदौ, शरद्-अश्वयुक्-कार्तिकौ; एतदनुसारि निरूपण अभिधानचिन्तामणिनाममालादिषूपलभ्यते; एष क्रमश्चान्द्रमासगणनया ज्ञेयः। सौरमासगणनया ऋतूनां क्रमो ज्योतिषशास्त्रे इत्थमुपलभ्यते-“मीन-मेषगते सूर्य वसन्तः परिकीर्तितः। वृषभे मिथुने ग्रीष्मो, वर्षा सिंहेऽथ कर्कटे॥१॥ कन्यायां च तुलायां च शरदृतुरुदाहृतः। हेमन्तो वृश्चिकद्वन्द्वे, शिशिरो मृग-कुम्भयोः ॥२॥"॥ ५. “माणतो माणतो-भोगवतो" इति भाषायाम् ॥ ६. “गालेमाणे ति गालयन्-अतिवाहयन्" अवृ०॥ ७. 'इह यावत्करणादिदं दृश्यम्-°चउम्मुह-महापह-पहेसु त्ति' अवृ०॥ Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ०३३ बहुजणसद्दे इ वा जंहा उववाइए जाव एवं पण्णवेइ, एवं परूवेइ–एवं खलु देवाणुप्पिया! समणे भगवं महावीरे आइगरे जाव सव्वण्णू सव्वदरिसी माहणकुंडग्गामस्स नगरस्स बहिया बहुसालए चेइए अहापडिरूवं जाव विहरइ । तं महप्फलं खलु देवाणुप्पिया ! तहारूवाणं अरहंताणं भगवंताणं जहा उववाइए जाव एगाभिमुहे खत्तियकुंडग्गामं नगरं मझमज्झेणं निग्गच्छंति, निग्गच्छित्ता जेणेव माहणकुंडग्गामे नगरे जेणेव बहुसालए चेइए एवं जहा उववाइए जाव तिविहाए पज्जुवासणाए पज्जुवासंति । २४. तए णं तस्स जमालिस्स खत्तियकुमारस्स तं महया जणसदं वा जाव जणसन्निवायं वा सुणमाणस्स वा पासमाणस्स वा अयमेयारूवे अज्झथिए जाव समुप्पज्जित्था--किं णं अज्ज खत्तियकुंडग्गामे नगरे इंदमहे इ वा, खंदमहे इ वा, मुगुंदमहे इ वा, नागमहे इ वा, जक्खमहे इ वा, भूयमहे इ वा, कूवमहे इ वा, तडागमहे इ वा, नइमहे इ वा, दहमहे इ वा, पव्वयमहे इ वा, रुक्खमहे इ वा, चेइयमहे इ वा, थूममहे इ वा, जं णं एए बहवे उग्गा भोगा राइन्ना इक्खागा णाया कोरव्वा खत्तिया खत्तियपुत्ता भडा भडपुत्ता सेणावइ २२ १. “जहा उववाइए त्ति तत्र चेदं सूत्रमेवं लेशतः-जणवूहे इ वा जणबोले इ वा जणकलकले ति वा जणुम्मी इ वा जणुक्कलिया इ वा जणसन्निवाए इ वा बहुजणो अन्नमन्नस्स एवमाइक्खइ एवं भासइ त्ति" अवृ० । अस्यार्थः वृत्तौ वृत्तिकारेण निरूपितः । औपपातिकसूत्रे एतद् वर्णनं ५७ तमपत्रस्य प्रथमपृष्ठेऽस्ति आगमो० आवृत्तौ॥ २. 'इह यावत्करणादिदं दृश्यम-उग्गहं ओगिण्हति, ओगिण्हित्ता संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे त्ति' अवृ०॥ ३. “जहा उववाइए त्ति तदेव लेशतो दर्यते-नामगोयस्स वि सवणयाए, किमंग पुण अभिगमण-वंदण-णमंसणपडिपुच्छणपज्जुवासणयाए ?, एगस्स वि आयरियस्स सुवयणस्स सवणयाए, किमंग पुण विउलस्स अट्ठस्स गहणयाए, तं गच्छामो णं देवाणुप्पिया! समणं भगवं महावीरं वंदामो नमंसामो सक्कारेमो सम्माणेमो, एथं णे पेच्चभवे हियाए सुहाए खमाए णिस्सेअसाए आणुगामियत्ताए भविस्सइ त्ति कटु बहवे उग्गा उग्गपुत्ता एवं भोगा राइन्ना खत्तिया भडा अप्पेगइया बंदणवत्तिय एवं पूअणवत्तियं सक्कारवत्तियं सम्माणवत्तियं कोउहलवत्तियं, अप्पेगइया 'जीयमेयंति कटु व्हाया कयबलिकम्मा० इत्यादि" अवृ०। एष सन्दर्भ औपपातिकसूत्रे प० ५७-५९ पर्यन्तं सविस्तरो दृश्यते, आगमो० ॥ ४. “एवं जहा उववाइए त्ति, तत्र चैतदेवं सूत्रम्-तेणामेव उवागच्छंति, तेणामेव उवागच्छित्ता छत्ताइए तित्थयराइसए पासंति, जाण-वाहणाई ठाइंति इत्यादि" अवृ०। दृश्यतां औपपातिकसूत्रस्य ७५-७६ पत्रगतं सूत्रं ३२, आगमो० आवृत्तिः॥ ५. वा इमेया ला १॥ ६. 'यावत्करणादिदं दृश्यम्-चिंतिए...पत्थिए...मणोगए...संकप्पे' अवृ०॥ ७. अत्र '२' इत्यनेनाङ्केन 'पुत्ता' इति संयोज्य तत् तत् पदं ज्ञेयम् , यथा 'सेणावइपुत्ता' इत्यादि । Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २४-२८] जमालिअहियारो पसत्थारो २ लेच्छई २ माहणा २ इन्भा २ जंहा उववाइए जाव सत्थवाहप्पभिइओ ण्हाया कयबलिकम्मा जहा उववाइए जाव निग्गच्छंति १ एवं संपहेइ, एवं संपेहित्ता कंचुइज्जपुरिसं सद्दावेति, कंचुइज्जपुरिसं सद्दावेत्ता एवं वयासि-किं णं देवाणुप्पिया ! अन्ज खत्तियकुंडग्गामे नगरे इंदमहे इ वा जाव निग्गच्छंति ? २५. तए णं से कंचुइज्जपुरिसे जमालिणा खत्तियकुमारेणं एवं वुत्ते समाणे हद्वतुट्ठ० समणस्स भगवओ महावीरस्स आगमणगहियविणिच्छए करयल. जमालिं खत्तियकुमारं जएणं विजएणं वद्धावेइ, वद्धावेत्ता एवं वयासी-'णो खलु देवाणुप्पिया ! अन्ज खत्तियकुंडग्गामे नयरे इंदमहे इ वा जाव निग्गच्छंति । एवं खलु देवाणुप्पिया ! अज समणे भगवं महावीरे आइगरे जाव सवण्णू सव्व- १० दरिसी माहणकुंडग्गामस्स नगरस्स बहिया बहुसालए चेइए अहापडिरूवं उग्गहं जाव विहरति, तए णं एए बहवे उग्गा भोगा जाव अप्पेगइया वंदणवत्तियं जाव निग्गच्छंति'। २६. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे कंचुइज्जपुरिसस्स अंतिए एयमद्वं सोचा निसम्म हट्टतुट्ठ० कोडुंबियपुरिसे सद्दावेइ, कोडंबियपुरिसे सदावइत्ता एवं १५ वयासी—खिप्पामेव भो देवाणुप्पिया ! चाउग्घंटं आसरहं जुत्तामेव उवट्ठवेह, उवट्ठवेत्ता मम एयमाणत्तियं पञ्चप्पिणह। २७. तए णं ते कोडुंबियपुरिसा जमालिणा खत्तियकुमारेणं एवं वुत्ता समाणा जाव पञ्चप्पिणंति । २८. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे जेणेव मजणघरे तेणेव उवा- २० १. 'जहा उववाइए त्ति, तत्र चेदमेवं सूत्रम्-माहणा भडा जोहा मलई लेच्छई अन्ने य बहवे राईसर-तलवर-माडंबिय-कोडुबिय-इब्भ-सेट्ठि-सेणावइ त्ति' अवृ० । दृश्यतां औपपातिकसूत्रस्य २७ तमं सूत्रम् प०५७-५९ आगमो० आवृत्ति ॥ " २. “जहा उववाइए त्ति अनेन चेदं सूचितम्कयकोउयमंगलपायच्छित्ता सिरसाकंठेमालाकडा इत्यादि" अवृ० । औपपातिकसूत्रे पत्रम् ५९ सू० २७॥३. "इह यावत्करणादिदं दृश्यम्-अप्पेगइया पूअणवत्तियं एवं सकारवत्तियं सम्माणवत्तियं कोउहल्लवत्तियं असुयाई सुणिस्सामो, सुयाई निस्संकियाई करिस्सामो, मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वइस्सामो, अप्पेगइया हयगया एवं गय-रह-सिबिया संदमाणियागया, अप्पेगइया पायविहारचारिणो पुरिसवग्गुरापरिक्खित्ता महता उक्किटिसीहणायबोलकलकलरवेणं समुद्दरवभूयं पिव करेमाणा खत्तियकुंडग्गामस्स नगरस्स मज्झमज्झेणं ति" अवृ०॥ . Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णचिन्तं [ स०९४०३३ गछच्इ, तेणेव उवागच्छित्ता हाए कयबलिकम्मे जंहा उववाइए परिसावण्णओ तहा भाणियव्त्रं जाव चंदणोक्खित्तगायसरीरे सव्वालंकारविभूसिए मज्जणघराओ पडिनिक्खमइ, मज्जणघराओ पडिनिक्खमित्ता जेणेव बाहिरिया उवट्टाणसाला जेणेव चाउघंटे आसरहे तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता चाउघंटं आसरहं दुरूहेइ, चाउघंटं आसरहं दुरूहित्ता सकोरंटैमल्लदामेण छत्तेणं धरिज्जमाणेणं महया भडचडकर पहकरवंदपरिक्खित्ते खत्तियकुंडग्गामं नगरं मज्झमज्झेणं निग्गच्छइ, निग्गच्छित्ता जेणेव माहणकुंडग्गामे नगरे जेणेव बहुसालए चेइए तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता तुरएँ निगिण्हेर, तुरए निगिण्डित्ता रहं ठवेइ, रहं ठवित्ता रहाओ पच्चोरुहति, रहाओ पचोरुहिता पुप्फ- तंबोलाउहमादीयं वाहणाओ १० य विसज्जेइ, वाहणाओ विसज्जित्ता एगसडियं उत्तरासंगं करेइ, एगसाडियं उत्तरासंगं करेत्ता आयंते चोक्खे परमसुइब्भूए अंजलिमउलियहत्थे जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता समणं भगवं महावीरं तिक्खुतो आयाहिणपयाहिणं करेइ, तिक्खुत्तो आयाहिणपयाहिणं करेत्ता जाव तिविहाए पज्जुवासणाए पज्जुवासेइ । ४५८ ५. १५ [सु. २९ - ३३. भगवंतदेसणासवणाणंतरं अम्मा-पिणं पुरओ जमालिस पव्यजगहणसंकष्पकणं ] २९. तए णं समणे भगवं महावीरे जमालिस्स खत्तियकुमारस्स तीसे य महतिमहा लियाए इसि० जाव धम्मकहा जाव परिसा पडिगया । ३०. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे समणस्स भगवओ महावीरस्स २० अंतिएँ धम्मं सोचा निसम्म हट्ठ जाव उट्ठाए उट्ठेइ, उट्ठाए उट्ठेत्ता समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो जाव नमसित्ता एवं वयासी - सद्दहामि णं भंते! निग्गंथं १. " जहा उववाइए परिसावन्नओ त्ति यथा कौणिकस्योपपातिके परिवारवर्णक उक्तः स तथाऽस्यापीत्यर्थः, स चायम् - अणेगगणनायग-दंडनायगराईसर-तलवर माडंबिय - कोडुंबिय मंतिमहामंति-गणग-दोवारिथ अमच - चेड - पीढमद्द-नगर-निगम-सेट्ठि- [सेणा वइ- ] सत्थवाह दूय- संधिवाल सद्धिं संपरिवुडे त्ति,...एषां द्वन्द्वः, तैः, इह तृतीयाबहुवचनलोपो द्रष्टव्यः सार्द्ध - सह " अवृ० । दृश्यतामौपपातिकसूत्रे पत्र ६६, सू० ३१ ॥ २. “ अमिलाते स्यादम्लातोऽपरिम्लानः कुरण्टकः " । " न म्लायति अभिलातः " - हैमनिघण्टुशेषे, अस्य रक्तानि वा पीतानि वा पुष्पाणि भवन्ति तानि च न म्लायन्ति ॥ ३. ए गिण्es, तुरए गिण्हित्ता रहं ला १ ॥ ४. 'साडिं उत्त' ला १ ॥ ५. अंतियं ला १ ॥ Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० २९-३३] जमालिअहियारो पावयणं, पत्तियामि णं भंते! निग्गंथं पावयणं, रोएमि णं भंते! निग्गंथं पावयणं, अब्भुमि णं भंते! निग्गंथं पावयणं, एवमेयं भंते! तहमेयं भंते! अवितहमेयं भंते ! असंदिद्धमेयं भंते ! जाव से जहेवं तुब्मे वदह, जं नवरं देवाणुप्पिया ! अम्मा- पियरो आपुच्छामि, तए णं अहं देवाणुप्पियाणं अंतियं मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पेव्ययामि । अहासुरं देवाणुप्पिया ! मा पडिबंधं । ३२. तए णं तं जमालिं खत्तियकुमारं अम्मा- पियरो एवं वयासि — धन्ने सिणं तुमं जाया !, कयत्थे सि णं तुमं जाया, कयपुण्णे सि णं तुमं जाया !, कयलक्खणे सिणं तुमं जाया !, जं णं तुमे समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतियं धम्मे निसंते, से वि य ते धम्मे इच्छिए पडिच्छिए अभिरुइए । ३१. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे समणेणं भगवया महावीरेण एवं वुत्ते समाणे हडतुड० समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो जाव नमंसित्ता तमेव चाउघंटं आसरहं दुरूहेइ, दुरूहित्ता समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतियाओ बहुसालाओ चेइयाओ पडिनिक्खमइ, पडिनिक्खमित्ता संकोरंट जाव धरिज्जमाणेणं महया भडचडगर० जाव परिक्खित्ते जेणेव खत्तियकुंडग्गामे नयरे तेणेव उवाग- १० च्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता खत्तिय कुंडग्गामं नगरं मज्झंमज्झेणं जेणेव सर्वं गिहे जेणेव बाहिरिया उवट्ठाणसाला तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता तुरए निगिues, तुरए निगिण्हित्ता रहं ठवेइ, रहं ठवेत्ता रहाओ पचोरुहइ, रहाओ पच्चरुहित्ता जेणेव अभितरिया उवट्ठाणसाला, जेणेव अम्मा-पियरो तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता अम्मा- पियरो जएणं विजएणं वद्धावेइ, वद्धावेत्ता १५ एवं वयासी - एवं खलु अम्म ! ताओ ! मए समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतियं धम्मे निसंते, से वि य मे धम्मे इच्छिए, पडिच्छिए, अभिरुइए । ४५९ ५ ३३. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे अम्मा- पियरो दोचं पि एवं वयासी - एवं खलु मए अम्म ! ताओ ! समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतिए धम्मे निसंते जाव अभिरुइए । तए णं अहं अम्म ! ताओ ! संसारभउव्विग्गे, भीए जैम्मण-मरणेणं, तं इच्छामि णं अम्म ! ताओ ! तुब्भेहिं अब्भणुण्णाए २५ समाणे समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतियं मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वइत्तए । १. पचामि ला १ ॥ २. सकोरिंट ला १ ॥ ३ °ए गेहे ला १ ॥ ४. 'जम्मजरामर मु० ॥ २० Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४६० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३३ [सु. ३४. पुत्तपन्यज्जागहणवयणसवणाणंतरं जमालिमायाए मुच्छानिषडणं] ३४. तए णं सा जमालिस्स खत्तियकुमारस्स माता तं अणिहँ अतं अप्पियं अमणुण्णं अमणामं असुयपुव्वं गिरं सोचा निसम्म सेयागयरोमकूवपगलंतविलीणगत्ता सोगंभरपवेवियंगमंगी नित्तेया दीणविमणवयणा करयलमलिय व्व कमलमाला तक्खणओलुग्गदुब्बलसरीरलायन्नसुन्ननिच्छाया गयसिरीया पसिढिलभूसणपडंतर्खण्णियसंचुण्णियधवलवलयपन्भट्ठउत्तरिजा मुच्छावसणट्ठचेतगुरुई सुकुमालविकिण्णकेसहत्था परसुणियत्त व्व चंपगलता निव्वत्तमहे व्व इंदलट्ठी विमुक्कसंधिबंधणा कोट्टिमतलंसि ‘धस 'त्ति सव्वंगेहिं सन्निवडिया। [सु. ३५-४४. पव्यज्जिउकामस्स जमालिस्स पधज्जागहणनिवारएहिं अम्मा-पिईहिं सह संलापो] ३५. तए णं सा जमालिस्स खत्तियकुमारस्स माया संसंभमोयत्तियाए तुरियं कंचणभिंगारमुहविणिग्गयसीयलजलविमलधारापसिच्चमाणनिव्ववियगायलट्ठी उक्खेवगतालियंटवीयणगजणियवाएणं सफुसिएणं अंतेउरपरिजणेणं आसासिया समाणी रोयमाणी कंदमाणी सोयमाणी विलवमाणी जमालिं खत्तियकुमारं एवं १५ वयासी-तुमं सि णं जाया ! अम्हं एगे पुत्ते इढे कंते पिए मणुण्णे मणामे थेजे वेसासिए सम्मए बहुमए अणुमए भंडकरंडगसमाणे रयणे रयणब्भूए जीविऊसविये हिययनंदिजणणे उंबरपुप्फ पिव दुल्लभे सवणयाए किमंग पुण पासणयाए ? तं नो खलु जाया ! अम्हे इच्छामो तुम्भं खणमवि विप्पओगं, तं अच्छाहि ताव जाया ! जाव ताँव अम्हे जीवामो; तओ पच्छा अम्हेहिं २० कालगएहिं समाणेहिं परिणयवये वैड्ढिय कुलवंसतंतुकजम्मि निरवयक्खे समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतिय मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वइहिसि । १. “शोकभरेण. प्रवेपितं-प्रकम्पितमङ्गमङ्गं यस्याः सा” अवृ० ॥ २. "खुण्णिय त्ति भूमिपतनात् प्रदेशान्तरेषु नमितानि" अवृ०॥ ३. “ मूर्छावशाद् नष्टे चेतसि गुर्वी-अलघु. शरीरा" अवृ०॥ ४. “ससम्भ्रमापवर्तिकया, चेटया इति गम्यते ।...... अथवा ससम्भ्रमावर्तितया......विमलधारया इत्येवं व्याख्येयम् , लुप्ततृतीयैकवचनदर्शनात्" अवृ० ॥ ५. "जीवितम् उत्सूते-प्रसूते इति जीवितोत्सवः, स एव जीवितोत्सविकः; जीवितविषये वा उत्सवः-महः स इव यः स जीवितोत्सविकः । ‘जीवितोच्छ्वासकः' इति पाठान्तरम्' अवृ०॥ ६. पुप्फमिव मु०॥ ७. “यत् पुनः ‘तावत्'शब्दस्योच्चारणं तद् भाषामात्रमेव" अवृ०॥ ८. "वड्ढिय ति सप्तम्येकवचनलोपदर्शनाद् वर्द्धिते ।......अथवा वर्द्धितशब्दः कर्मधारयेण सम्बन्धनीयः" अवृ०॥ Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ३४-३८] जमालिअहियारो ३६. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे अम्मा-पियरो एवं वयासीतहा वि णं तं अम्म! ताओ! जं णं तुन्भे मम एवं वदह 'तुमं सि णं जाया! अहं एगे पुत्ते इढे कंते तं चेव जाव पव्वइहिसि', एवं खलु अम्म! ताओ ! माणुस्सए भवे अणेगजाइ-जरा-मरण-रोग-सारीर-माणसपकामदुक्खवेयण-वसणसतोवद्दवाभिभूए अधुवे अणितिए असासए संझब्भरागसरिसे जलबुब्बुदसमाणे ५ कुसग्गजलबिंदुसन्निभे सुविणगदंसणोवमे विज्जुलयाचंचले अणिच्चे सडण-पडणविद्धंसणधम्मे पुनि वा पच्छा वा अवस्सविप्पजहियव्वे भविस्सइ, से केस णं जाणइ अम्म ! ताओ ! के पुट्विं गमणयाए ? के पच्छा गमणयाए ? तं इच्छामि णं अम्म! ताओ ! तुब्भेहिं अब्भणुण्णाए समाणे समणस्स भगवओ महावीरस्स जाव पव्वइत्तए । ३७. तए णं तं जमालिं खत्तियकुमारं अम्मा-पियरो एवं वयासी-इमं च ते जाया ! सरीरगं पविसिट्ठरूवं लक्खण-वंजण-गुणोववेयं उत्तमबल-वीरियसत्तजुत्तं विण्णाणवियक्खणं ससोहग्गगुणसमुस्सियं अभिजायमहक्खमं विविहवाहिरोगरहियं निरुवहयउदत्तलट्ठपंचिंदियपहुं, पढमजोव्वणत्थं अणेगउत्तमगुणेहिं जुत्तं, तं अणुहोहि ताव जाव जाया ! नियगसरीररूवसोहग्गजोव्वणगुणे, तओ पच्छा १५ अणुभूयनियगसरीररूवसोभग्गजोव्वणगुणे अम्हेहिं कालगएहिं समाणेहिं परिणयवये वड्ढिय कुलवंसतंतुकजम्मि निरवयक्खे समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतियं मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वइहिसि। ३८. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे अम्मा-पियरो एवं वयासीतहा वि णं तं अम्म ! ताओ ! जं णं तुब्भे ममं एवं वदह 'इमं च णं ते जाया ! २० सरीरगं० तं चेव जाव पव्वइहिसि' एवं खलु अम्म ! ताओ! माणुस्सगं सरीरं दुक्खाययणं विविहवाहिसयसन्निकेतं अट्ठियकद्रुट्ठियं छिरा-ण्हारुजालओणद्धसंपिणद्धं मट्टियभंडं व दुब्बलं असुइसंकिलिटुं अणिट्ठवियसव्वकालसंठप्पयं जराकुणिम-जजरघरं व सडण-पडण-विद्धंसणधम्मं पुट्विं वा पच्छा वा अवस्स १. अनिए ला १। “अणितिए त्ति 'इति' शब्दः नियतरूपोपदर्शनपरः, ततश्च न विद्यते इतियंत्रासौ अनितिकः-अविद्यमाननियतस्वरूपः" अब० ॥ २. “से केस णं जाणइ त्ति अथ कोऽसौ जानाति" अवृ० ॥ ३. अम्मा ! ला १॥ ४. घयासि ला १॥ ५. “अभिजातं-कुलीनम् , महती क्षमा यत्र तत् तथा, ततः कर्मधारयः। अथवा अभिजातानां मध्ये महत्-पूज्यम्, क्षम-समर्थ च यत् तत् तथा" अवृ०॥६. अम्मा! ला १॥ ७. "जराकुणपश्च-जीर्णताप्रधानशबः, जर्जरगृहं च-जीर्णगेहम् , समाहारद्वन्द्वाद् जराकुणप-जर्जरगृहम्" अवृ०॥ Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४६२ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३३ विप्पजहियव्वं भविस्सइ, से केस णं जाणति अम्म ! ताओ ! के पुट्विं० १ तं चेव जाव पव्वइत्तए। ३९. तए णं तं जमालिं खत्तियकुमारं अम्मा-पियरो एवं वयासी-इमाओ य ते जाया ! विपुलकुलबालियाओ कलाकुसलसव्वकाललालियसुहोचियाओ मद्दव५ गुणजुत्तनिउणविणओवयारपंडियवियक्खणाओ मंजुलमियमहुरभणियविहसियविप्पे क्खियगतिविलासचिट्ठियविसारदाओ अविकलकुलसीलसालिणीओ विसुद्धकुलवंससंताणतंतुवद्धणपंगब्भवयभाविणीओ मणाणुकूलहियइच्छियाओ अट्ठ तुज्झ गुणवल्लभाओ उत्तमाओ निचं भावाणुरत्तसव्वंगसुंदरीओ भारियाओ, तं भुंजाहि ताव जाया! एताहिं सद्धिं विउले माणुस्सए कॉमभोगे, तओ पच्छा भुत्तभोगी १० विसयविगयवोच्छिन्नकोउहल्ले अम्हेहिं कालगएहिं जाव पव्वइहिसि । ४०. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे अम्मा-पियरो एवं वयासीतहा वि णं तं अम्म ! ताओ ! जं णं तुन्भे मम एवं वयह 'इमाओ ते जाया ! विपुलकुल० जाव पव्वइहिसि' एवं खलु अम्म ! ताओ ! माणुस्सगा कामभोगा उच्चार-पासवण-खेल-सिंघाणग-वंत-पित्त-पूय-सुक्क-सोणियसमुब्भवा अमणुण्णदुरूवमुत्त-पूइयपुरीसपुण्णा मयगंधुस्सासअसुभनिस्सासा उव्वेयणगा बीभच्छा अप्पकालिया लहुसगा कलमलाहिवासदुक्खबहुजणसाहारणा परिकिलेस-किच्छदुक्खसज्झा अबुहजणसेविया सदा साहुगरहणिजा अणंतसंसारवद्धणा कडुयफलविवागा चुंडलि व्व अमुच्चमाण दुक्खाणुबंधिणो सिद्धिगमणविग्धा, से केस णं जाणति अम्म ! ताओ ! के पुट्विं गमणयाए ? के पच्छा गमणयाए ? तं इच्छामि णं २० अम्म ! ताओ! जाव पवइत्तए। ४१. तए णं तं जमालिं खत्तियकुमारं अम्मा-पियरो एवं वयासी-इमे य ते जाया! अजय-पजय-पिउपज्जयागए सुबहुहिरण्णे य सुवण्णे य कंसे य १. °याओ [सरिसियाओ प्रत्यं०] सरित्तयाओ सरिव्वयाओ सरिसलावण्णरूवजोव्वणगुणोववेयाओ सरिसएहिंतो कुलेहितो आणिएलियाओ कलाकुसल मु० प्रत्यन्तरे च ॥ २. पगन्भुन्भवपभाविणीओ अवृपा० ॥ ३. °ओ, तं भुं° ला १॥ ४. “इह कामभोगग्रहणेन तदाधारभूतानि स्त्री-पुरुषशरीराणि अभिप्रेतानि" अवृ०॥ ५. °गा असुई असासया वंतासवा पित्तासवा खेलासवा सुक्कासवा सोणियासवा उच्चार मु०॥ ६. उब्धिय ला १॥ ७. °णणिसे मु०॥ ८. “चुडलि व्व प्रदीप्ततृणपूलिका इव" अवृ० ॥ ९. "अमुच्चमाण त्ति इह प्रथमाबहुवचनलोपो दृश्यः" अवृ०॥ १०. पव्वयत्तए ला १॥ Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०३९-४३] जमालिअहियारो दूसे य विउलधणकणग० जाव संतसारसावएजे अलाहि जाव आसत्तमाओ कुलवंसाओ पैकामं दातुं, पैकामं भोत्तुं, पकामं परिभाएउं, तं अणुहोहि ताव जाया ! विउले माणुस्सए इड्ढिसकारसमुदए, तो पच्छा अणुहूयकल्लाणे वड्ढिय कुलवंसतंतु जाव पव्वइहिसि। ४२. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे अम्मा-पियरो एवं वयासी-तहा ५ विणं तं अम्म! ताओ ! जं णं तुब्भे ममं एवं वदह-'इमे य ते जाया ! अजग-पजग० जाव पव्वइहिसि' एवं खलु अम्म ! ताओ! हिरण्णे य सुवण्णे य जाव सावएजे अग्गिसाहिए चोरसाहिए रायसाहिए मच्चुसाहिए दाइयसाहिए अग्गिसामन्ने जाव दाइयसामन्ने अधुवे अणितिए असासए पुट्विं वा पच्छा वा अवस्सविप्पजहियव्वे भविस्सइ, से केस णं जाणइ० तं चेव जाव १० पव्वइत्तए। ४३. तए णं तं जमालिं खत्तियकुमारं अम्म-ताओ जाहे नो संचाएंति विसयाणुलोमाहिं बहूर्हि आघवणाहि य पण्णवणाहि य सन्नवणाहि य विण्णवणाहि य आघवित्तए वा पण्णवित्तए वा सन्नवित्तए वा विण्णवित्तए वा ताहे विसयपडिकूलाहिं संजमभयुग्वेवणकरीहिं पण्णवणाहिं पण्णवेमाणा एवं वयासीएवं खलु जाया! निग्गंथे पावयणे सच्चे अणुत्तरे केवले जहा आवस्सए जाव सव्वदुक्खाणमंत करेंति, अँहीव एंगंतदिट्ठीए, खुरो इव एंगंतधाराए, लोहमया जवा चावेयव्वा, वालुयाकवले इव निरस्साए, गंगा वा महानदी पडिसोयगमणयाए, महासमुद्दे वा भुजाहिं दुत्तरे, तिक्खं कमियव्वं, गरुयं लंबेयव्वं, असिधारगं वतं चरियव्वं, नो खलु कप्पइ जाया! समणाणं निग्गंथाणं आहाकम्मिए २० १."यावत्करणादिदं दृश्यम्-रयण-मणि-मोत्तिय-संख-सिल-प्पवाल-रत्तरयणमाइए ति" अवृ०॥ २. “जाव त्ति यत्परिमाणम्" अवृ०॥ ३. पगामं ला १॥ ४. अनियए ला १॥ ५. युव्वेयणकराहिं मु०॥ ६. “एवं चेदं तत्र सूत्रम्-पडिपुण्णे... नेयाउए...संसुद्धे... सल्लगत्तणे,...सिद्धिमग्गे...मुत्तिमग्गे...निजाणमग्गे...निव्वाणमग्गे... अवितहे... अविसंधि... सव्वदुक्खप्पहीणमग्गे... एत्थं ठिया जीवा सिझंति, बुझंति, मुच्चंति, परिनिव्वायंति" अवृ०॥ ७. “अहीव एगंतदिट्ठीए अहेरिव एकान्तः-निश्चयो यस्याः सा दृष्टिः-बुद्धिर्यस्मिन् निर्ग्रन्थप्रवचने चारित्रपालनं प्रति तदेकान्तदृष्टिकम् । अहिपक्षे आमिषग्रहणैकतानतालक्षणा एकान्ताएकनिश्चया दृष्टि:-दृग यस्य सः एकान्तदृष्टिकः" अव०॥८. निर्ग्रन्थप्रवचनस्य विशेषणमिदम॥ ९. 'निर्ग्रन्थप्रवचनं महाभयकरम्' इत्येतस्योपमार्थे इदम् ॥ १०. भाषायाम् 'लोढाना चणा चाववा' इति प्रसिद्धम् ॥ ११. निस्साए मु०॥ १२. “ तीक्ष्णं-खङ्गादि" अवृ०॥ १३. “गुरुक-महाशिलादिकम् लम्बथितव्यम्-अवलम्बनीयम्" अवृ०॥ Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४६४ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ०३३ इवा, उद्देसिए इ वा, मिस्सजाए इ वा, अज्झोयरए इ वा, पूइए इ वा, कीए इवा, पामिच्चे इ वा, अच्छेज्जे इ वा, अणिसट्टे इ वा, अभिहडे इ वा, कंतारभत्ते इ वा, दुभिक्खभत्ते इ वा, गिलाणभत्ते इ वा, वदलियाभत्ते इ वा, पाहुणगभत्ते इवा, सेन्जायरपिंडे इ वा, रायपिंडे इ वा, मूलभोयणे इ वा, कंदभोयणे इ वा, फलभोयणे इ वा, बीयभोयणे इ वा, हरियभोयणे इ वा, भुत्तए वा पायए वा । तुमं सि च णं जाया ! सुहसमुयिते णो चेव णं दुहसमुयिते, नालं सीयं, नालं उण्हं, नालं खुहा, नालं पिवासा, नालं चोरा, नालं वाला, नालं दंसा, नालं मसगा, नालं वाइय-पित्तिय-सेंभिय-सन्निवाइए विविहे रोगायके परीसहोवसग्गे उदिण्णे अहियासेत्तए । तं नो खलु जाया ! अम्हे इच्छामो तुज्झं खणमवि विप्पयोग, तं अच्छाहि ताव जाया ! जाव ताव अम्हे जीवामो, तओ पच्छा अम्हेहिं जाव पव्वइहिसि। ४४. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे अम्मा-पियरो एवं वयासी-तहा वि णं तं अम्म ! ताओ ! जं णं तुब्भे ममं एवं वदह-एवं खलु जाया ! निग्गंथे पावयणे सच्चे अणुत्तरे केवले तं चेव जाव पव्वइहिसि। एवं खलु १५ अम्म! ताओ ! निग्गंथे पावयणे कीवाणं कायराणं कापुरिसाणं इहलोगपडिबद्धाणं परलोगपरम्मुहाणं विसयतिसियाणं दुरणुचरे, पागयजणस्स, धीरस्स निच्छियस्स ववसियस्स नो खलु एत्थं किंचि वि दुक्करं करणयाए, तं इच्छामि णं अम्म ! ताओ! तुब्भेहिं अब्भणुण्णाए समाणे समणस्स भगवओ महावीरस्स जाव पव्वइत्तए। [४५. जमालिपव्यजागहणे अम्मा-पिईणमणुमती] ४५. तए णं तं जमालिं खत्तियकुमारं अम्मा-पियरो जाहे नो संचाएंति विसयाणुलोमाहि य विसयपडिकूलाहि य बहूहि य आघवणाहि य पण्णवणाहि य सन्नवणाहि य विण्णवणाहि य आघवेत्तए वा जॉव विण्णवेत्तए वा ताहे अकामाइं चेव जमालिस्स खत्तियकुमारस्स निक्खमणं अणुमन्नित्था । १. “अध्यवपूरक इति वा तल्लक्षणं चेदम्-स्वार्थ मूलाग्रहणे कृते साध्वाद्यर्थमधिकतरकणक्षेपणम" अवृ०॥ २. समुचिए मु०॥ ३. "इह च कचित् प्राकृतत्वेन द्वितीयार्थे प्रथमा दृश्या" अवृ० । 'चोरा' 'वाला' 'दंसा' इति एवंप्रकाराणि पदानि प्राकृतव्याकरणानुसारेण द्वितीयान्तानि अपि संभवन्ति-सम्पा०॥ ४. इत्थं ला १॥ ५. 'जाव'पदेन 'पण्णवेत्तए व सण्णवेत्तए वा' इति बोध्यम् ॥ ६. अकामए चेव मु० ॥ Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ४४-५०] जमालिपव्वज्जागहणस्स वित्थरओ वण्णणं ४६५ [सु. ४६-८२. विसिट्ठषिभूइवण्णणापुव्यं जमालिपव्वागहणधिसइयं वित्थरओ षण्णणं जमालिस्स पव्वजागहणं च] ४६. तए णं तस्स जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पिया कोडुंबियपुरिसे सद्दावेइ, सद्दावेत्ता एवं वयासी-खिप्पामेव भो देवाणुप्पिया ! खत्तियकुंडग्गामं नगरं सभितरबाहिरियं आसियसम्मज्जिवलितं जंहा उववाइए जाव पञ्चप्पिणंति। ५ ४७. तए णं से जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पियो दोचं पि कोडुंबियपुरिसे सद्दावेइ, सद्दावेत्ता एवं वयासी-खिप्पामेव भी देवाणुप्पिया! जमालिस्स खत्तियकुमारस्स महत्थं महग्यं महरिहं विपुलं निक्खमणाभिसेयं उवट्ठवेह । ४८. तए णं ते कोडुंबियपुरिसा तहेव जाव पञ्चप्पिणंति । ४९. तए णं तं जमालिं खत्तियकुमारं अम्मा-पियरो सीहासणवरंसि १० पुरत्थाभिमुहं निसीयावेंति, निसीयावेत्ता अट्ठसएणं सोवण्णियाणं कलसाणं एवं जहा राँयप्पसेणइज्जे जाव अट्ठसएणं भोमिजाणं कलसाणं सब्विड्डीए जाँव रवेणं महया महया निक्खमणाभिसेगेणं अभिसिंचइ, निक्खमणाभिसेगेण अभिसिंचित्ता करयल जाव जएणं विजएणं वद्धाति, जएणं विजएणं वद्धावेत्ता एवं वयासीभण जाया ! किं देमो ? किं पयच्छामो १ किणा वा ते अट्ठो ? ५०. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे अम्मा-पियरो एवं वयासीइच्छामि णं अम्म ! ताओ ! कुत्तियावणाओ रयहरणं च पडिग्गहं च आणिउं कासवगं च सद्दाविउं। १. “जहा उववाइए त्ति एवं चैतत् तत्र-सिंघाडग-तिय-चउक्क-चच्चर-चउम्मुह-महापह-पहेसु आसित्तसित्तसुइयसम्मट्ठरत्यंतरावणवीहियं...मंचाइमंचकलिअं णाणाविहरागउच्छियज्झय-पडागाइपडागमंडियं..., इत्यादि" अवृ० । दृश्यतामोपपातिकसूत्रे पत्रं ६१ सू० २९ ॥ २. 'या दुश्चं ला १॥ ३. “एवं जहा रायप्पसेणइने त्ति एवं चैतत् तत्र-अट्ठसएणं सुवण्णमयाणं कलसाणं, अट्ठसएणं रुप्पमयाणं कलसाणं, अट्ठसएणं मणिमयाणं कलसाणं, अट्ठसएणं सुवण्ण-रुप्पमयाणं कलसाणं, अट्ठसएणं सुवण्ण-मणिमयाणं कलसाणं, अट्ठसएणं रुप्प-मणिमयाणं कलसाणं, अट्ठसएणं सुवण्ण-रुप्प-मणिमयाणं कलसाणं" अवृ० । दृश्यता रायप्पसेणइज्ज(गुर्जरग्रन्थ०) पृ० २४१-२४२ कण्डिका-१३५॥ ४. “यावत्करणादिदं दृश्यम्-सव्वजुईए...सव्वबलेणं...सव्वसमुदएणं... सव्वयरेणं...सव्वविभूईए...सम्वविभूसाए...सव्वसंभमेणं...सव्वपुप्फगंध-मल्लालंकारेणं सव्वतुडियसहसन्निनाएणं महया इड्डीए महया जुईए महया बलेणं महया समुदएणं महया वरतुडियजमगसमगप्पवाइएणं ... संख-पणव-पडह-मेरि-झल्लरि-खरमुहि- हुडुक्क मुरय-मुइंग-दुंदुहिनिग्घोसनाइय-" अवृ०॥ ३० Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४६६ वियाहपण्णन्तिसुतं [स०९० ३३ ५१. तए णं से जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पिया कोडुंबिय पुरिसे सद्दावेइ, सदावेत्ता एवं वयासी - खिप्पामेव भो देवाणुप्पिया ! सिरिघराओ तिण्णि सयसहस्साइं गहायं सयसहस्सेणं सयसहस्सेणं कुत्तियावणाओ रयहरणं च पडिगहं च आणेह, सयसहस्सेणं च कासवगं सद्दावेह | ५२. तए णं ते कोडुंबिय पुरिसा जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पिउणा एवं वृत्ता समाणा तुट्ठा करयल जाव पडिसुणित्ता खिप्पामेव सिरिघेराओ तिण्णि सयसहस्साइं तव जाव कासवगं सद्दावेंति । ५३. तए णं से कासव जमालिस्स खत्तिय कुमारस्स पिउणो कोटुंबिय - पुरिसेहिं सद्दाविते समाणे हट्ठे तुट्ठे ण्हाए कयबलिकम्मे जाव सरीरे जेणेव जमा१० लिस्स खत्तियकुमारस्स पिया तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता करयल० जमालिस खत्तियकुमारस्स पियरं जएणं विजएणं वद्धावेइ, जएणं विजएणं वद्धावित्ता एवं वयासी - संदिसंतु णं देवाणुप्पिया ! जं मए करणिजं । ५४. तए णं से जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पिया तं कासवगं एवं वयासी - तुमं णं देवाणुप्पिया ! जमालिस्स खत्तिय कुमारस्स परेणं जत्तेणं चउ१५ रंगुलवज्जे निक्खमणपाउग्गे अग्गकेसे कप्पेहि । २० ५५. तए णं से कासवए जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पिउणा एवं वुत्ते समाणे तुट्ठे करयल जाव एवं सामी ! तहत्ताणाए विणएणं वयणं पडिसुणेइ, पडिणित्ता सुरभिणा गंधोदरणं हत्थ पादे पक्खालेइ, सुरभिणा गंधोदरणं हत्थ-पादे पक्खालित्ता सुद्धाए अट्ठपडलाए पोत्तीएँ मुहं बंधइ, मुहं बंधत्ता जमालिस खत्तियकुमारस्स परेणं जत्तेणं चउरंगुलवज्जे निक्खमणपाउग्गे अग्गकेसे कप्पे | ५६. तए णं सा जमालिस्स खत्तियकुमारस्स माया हंसैलक्खणेणं पेंडसाडएणं अग्गकेसे पडिच्छइ, अग्गकेसे पडिच्छित्ता सुरभिणा गंधोदणं पक्खालेइ, सुरभिणा गंधोदणं पक्खालेत्ता अग्गेहिं वरेहिं गंधेहिं मलेहिं अच्चेति, अच्चित्ता २५ सुद्धवत्थेणं बंधेइ, सुद्धवत्थेणं बंधित्ता रयणकरंडगंसि पक्खिवति, पक्खिवित्ता "( १. य दोहि सयसहस्सेहिं कुत्ति मु० ॥ २. " सिरिघराओ त्ति भाण्डागारात् " अवृ० ॥ ३. पुत्तीए ला १ ॥ ४. “ शुक्लेन हंसचिह्वेन वा " अ० ॥ ५. 'पटरूपः शाटकः पटशाटकः, शाटको हि शटनकारकोऽपि उच्यते इति तद्वयवच्छेदार्थे पटग्रहणम् । अथवा शाटको वस्त्रमात्रम्, स च पृथुलः पटोsभिधीयते इति पटशाटकः अवृ० ॥ Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ५१-५७] जमालिपव्वजागहणस्स वित्थरओ वण्णणं ४६७ हार-वारिधार-सिंदुंवार-छिन्नमुत्तावलिप्पगासाइं सुयवियोगदूसहाई अंसूई विणिम्मुयमाणी विणिम्मुयमाणी एवं वयासी-एस णं अम्हं जमालिस्स खत्तियकुमारस्स बहूसु तिहीसं य पैव्वणीसु य उस्सवेसु य जैण्णेसु य छैणेसु य अपच्छिमे दरिसणे भविस्सति इति कट्ठ ओसीसगमूले ठवेति । ५७. तए णं तस्स जमालिस्स खत्तियकुमारस्स अम्मा-पियरो दुचं पि ५ उत्तरावक्कमणं सीहासणं रयाति, दुचं पि उत्तरावक्कमणं सीहासणं रयावित्ता जमालिं खत्तियकुमारं सेयापीतएहिं कलसेहिं ण्हाणेति, से०२ पम्हसुकुमालाए सुरभीए गंधैंकासाइए गायाइं लूहेंति, सुरभीए गंधकासाइए गायाइं लूहेत्ता सरसेणं गोसीसचंदणेणं गायाइं अणुलिंपति, गायाइं अणुलिंपित्ता नासानिस्सासवायवोज्झं चक्खुहरं वण्णफरिसजुत्तं हयलालापेलवातिरेगं धवलं कणग- १० खचियंतकम्मं महरिहं हंसलक्खणं पडसाडगं परिहिंति, परिहित्ता होरं पिणखेति, २ अद्धहारं पिणद्धति, अ० पिणद्धित्ता एवं जहा सूरियाभस्स अलंकारो तहेव १. "सिंदुवार त्ति वृक्षविशेषः निर्गुण्डी इति केचित् , तत्कुसुमानि सिन्दुवाराणि, तानि च शुक्लानीति" अवृ०॥ २. सहसहाई 8 ला १॥ ३. “मदनत्रयोदश्यादितिथिषु । पव्वणीसु य त्ति पर्वणीषु च कार्तिक्यादिषु । उस्सवेसु य त्ति प्रियसङ्गमादिमहेषु । जण्णेसु य त्ति नागादिपूजासु । छणेसु य त्ति इन्द्रोत्सवादिलक्षणेषु" अवृ०॥ ४. "अपच्छिमे त्ति अकारस्य अमङ्गलपरिहारार्थत्वात् पश्चिम दर्शनं भविष्यति एतत् केशदर्शनमपनीतकेशावस्थस्य जमालिकुमारस्य यद् दर्शनम् सर्वदर्शनपाश्चात्यं तद भविष्यतीति भावः। अथवा न पश्चिमं पौनःपुन्येन जमालिकुमारस्य दर्शनम् एतद्दर्शने भविष्यतीत्यर्थः" अव०॥ ५. त्ता दो पि जमालिस्स खत्तियकमारस्स सीयापीयएहि कलसेहि न्हाणेति, सीयापीयएहिं कलसेहिं नाण्हेत्ता पम्ह मु०॥ ६. सीयापीयएहिं मु० अमु०। "सेयापीयएहिं ति रूप्यमयैः सुवर्णमयैश्चेत्यर्थः" अवृ०॥ ७. “गन्धप्रधानया कषायरक्तया, शाटिकयेत्यर्थः" अवृ०॥ ८. "चक्षुर्हरम् लोचनानन्ददायकत्वात् , चक्षुरोधकं वा घनत्वात्" अवृ०॥ ९. स्वसुतं जमालिं क्षत्रियकुमारं परिधापयन्ति इति आशयः। अत्र 'परिहिंति' क्रियापदं आर्षत्वात् 'परिधापयन्ति' अर्थे बोध्यम् । 'मातापितरः' कर्तृपदम् ॥ १०. “हारम्-अष्टादशसरिकम्" अवृ०॥११. “पिनह्यतः, पितराविति शेषः" अवृ०॥ १२. “अर्द्धहारम् -नवसरिकम्" अवृ०॥ १३. “एवं जहा सूरियाभस्स अलंकारो तहेव त्ति, स चैवम्-एगावलिं पिणद्धंति, एवं मुत्तावलि कणगावलि रयणावलिं अंगयाइं केऊराइं कडगाइं तुडियाई कडिसुत्तयं दसमुद्दयार्णतयं वच्छसुत्त्रं मुरविं कंठमुरविं पालंबं कुंडलाइं चूडामणिं" अवृ०। वृत्तिकृद्भिरेतेषामाभरणानामर्थोऽपि निरूपितः, तत्र यो विशेषः स एवम्-“अङ्गद केयूरं च-बाह्वाभरणविशेषः । एतयोश्च यद्यपि नामकोशे एकार्थतोक्ता तथापीह आकारविशेषाद् भेदः अवगन्तव्यः। त्रुटिकम्-बाहुरक्षिका। वक्षःसूत्रं-हृदयाभरणभूतं सुवर्णसङ्कलकम् , 'वेच्छासुत्तंति पाठान्तरम् , तत्र वैकक्षिकासूत्रम्-उत्तरासङ्ग्रपरिधापनीयं सङ्कलकम् । मुरवी-मुरजाकारम् आभरणम् । प्रालम्ब-झुम्बनकम् (भाषायाम्-झूमणुं सम्पा०) वाचनान्तरे तु अयम् अलंकारवर्णकः साक्षाद् लिखित एव दृश्यते" अवृ० । एष समग्रोऽपि आभरणवर्णको रायपसेणइज्जसूत्रेऽपि वर्तते, गुर्जरग्रन्थ० पृ० २५१-२५२, कंडिका-१३७॥ Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४६८ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ ३० ३३ जाव चित्तं रयणसंकडुक्कडं मउडं पिणद्धति, किं बहुणा १ गंथिम-वेढिम-परिमसंघांतिमेणं चउन्विहेणं मल्लेणं कप्परुक्खगं पिव अलंकियविभूसियं करेंति । ५८. तए णं से जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पिया कोडंबियपुरिसे सद्दावेइ, सद्दावेत्ता एवं वयासि—खिप्पामेव भो देवाणुप्पिया ! अणेगखंभसयसन्निविट्ठ लीलट्ठियसालभंजियागं जहा रायप्पसेणइज्जे विमाणवण्णओ जाव मणिरयणघंटियाजालपरिखित्तं पुरिससहस्सवाहणीयं सीयं उवट्ठवेह, उवट्ठवेत्ता मम एयमाणत्तियं पञ्चप्पिणह। ५९. तए णं ते कोडुंबियपुरिसा जाव पञ्चप्पिणति । ६०. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे केसालंकारेणं वत्थालंकारेणं मल्ला१० लंकारेणं आभरणालंकारेणं चउविहेणं अलंकारेण अलंकरिए समाणे पडिपुण्णा लंकारे सीहासणाओ अब्भुढेति, सीहासणाओ अब्भुढेत्ता सीयं अणुप्पदाहिणीकरेमाणे सीयं दुरूहइ, दुरूहित्ता सीहासणवरंसि पुरत्थाभिमुहे सन्निसण्णे । ६१. तए णं तस्स जमालिस्स खत्तियकुमारस्स माया पहाया कयबलिकम्मा जाव सरीरा हंसलक्खणं पडसाडगं गहाय सीयं अणुप्पदाहिणीकरेमाणी १५ सीयं दुरूहइ, सीयं दुरूहित्ता जमालिस्स खत्तियकुमारस्स दाहिणे पासे भद्दासण वरंसि सन्निसण्णा। १. घायमेणं ला १॥ २. "वाचनान्तरे पुनरिदमधिकम्-'ददरमलयसुगंधिगंधिएहिं गायाई भुकुंडेंति' त्ति दृश्यते । तत्र च दर्दर-मलयाभिधानपर्वतयोः सम्बन्धिनः तदुद्भतचन्दनादिद्रव्यजत्वेन ये सुगन्धयो गन्धिकाः-गन्धवासाः ते तथा । अन्ये त्वाहुः-दर्दरः-चीवरावनद्धं कुण्डिकादिभाजनमुखम् तेन गालिताः तत्र पक्का वा ये मलय ति मलयोद्भवत्वेन मलयजस्यश्रीखण्डस्य सम्बन्धिनः सुगन्धयो गन्धिकाः-गन्धास्ते तथा, तैर्गात्राणि भुकुंडेंति त्ति उद्भूलयन्ति" अवृ०॥ ३. सालिभं ला १ अधूमु० । “वाचनान्तरे पुनरिदमेवं दृश्यते-अब्भुग्गयसुकयवइरवेइयतोरणवररइयलीलट्ठियसालिभंजियागं ति" अवृ०॥ ४. 'जहा रायप्पसेणइज्जे विमाणवण्णओ त्ति, एवमस्या अपि वाच्य इत्यर्थः। स च अयम्-ईहामिय-उसभ-तुरग-नर-मगर-वालग-विहगकिन्नर-रुरु-सरभ-चमर-कुंजर-वणलय-पउमलय-भत्तिचित्तं, ...... खंभुग्गयवइरवेइयापरिगताभिरामं ......विज्जाहरजमलजुयलजंतजुत्तं पिव,...... अञ्चीसहस्समालिणीयं, ......रूवगसहस्सकलियं, भिसमाणं...भिब्भिसमाणं, चक्खुलोयणलेसं,......सुहफासं सस्सिरीयरूवं घंटावलिचलियमहरमणहरस्सर, सुहं कंतं दरिसणिजं निउणोवियमिसिमिसंतमणिरयणघंटियाजालपरिक्खित्तं......। वाचनान्तरे पुनरयं वर्णकः साक्षाद् दृश्यते एव" अवृ० । अयं वर्णकः रायप्पसेणइजसूत्रे (गुर्जरप्रन्थ.) पृ० १५५ कण्डिका ९७ पृ० १८२ कण्डिका १०७॥ ५. “यद्यपि तस्य तदानीं केशाः कल्पिताः इति केशालङ्कारो न सम्यक् तथाऽपि कियतामपि सद्भावात् तद्भाव इति, अथवा केशानाम् अलङ्कारः पुष्पादि केशालङ्कारः तेन" अवृ०॥ Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ५८-६७] जमालिपवजागहणस्स वित्थरओ वण्णणं ६२. तए णं तस्स जमालिस्स खत्तियकुमारस्स अम्मधाई ण्हाया जाव सरीरा रयहरणं च पडिग्गहं च गहाय सीयं अणुप्पदाहिणीकरेमाणी सीयं दुरूहइ, सीयं दुरूहित्ता जमालिस्स खत्तियकुमारस्स वामे पासे भद्दासणवरंसि सन्निसण्णा । ६३. तए णं तस्स जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पिट्ठओ एगा वरतरुणी सिंगारागारचारुवेसा संगय-गय जीव रूवजोव्वणविलासकलियों सुंदरथण० ५ हिम-रयत-कुमुद-कुंदेंदुप्पगासं सकोरेंटमल्लदामं धवलं आयवत्तं गहाय सलील ओधरेमाणी ओधरेमाणी चिट्ठति । ६४. तए णं तस्स जमालिस्स उभयोपासिं दुवे वरतरुणीओ सिंगारागारचारु जाव कलियाओ नाणामणि-कणग-रयण-विमलमहरिहतवणिज्जुज्जलविचित्तदंडाओ चिल्लियाँओ संखंक कुंदेंदु-दगरयअमयमहियफेणपुंजसन्निकासाओ चोम- १० राओ गहाय सलील वीयमाणीओ वीयमाणीओ चिट्ठति । ६५. तए णं तस्स जमालिस्स खत्तियकुमारस्स उत्तरपुरस्थिमेणं एगा वरतरुणी सिंगारागार जावं कलिया सेयं रयतामयं विमलसलिलपुण्णं मत्तगयमहामुहाकितिसमाणं भिंगारं गहाय चिट्ठइ । ६६. तए णं तस्स जमालिस्स खत्तियकुमारस्स दाहिणपुरत्थिमेणं एगा १५ वरतरुणी सिंगारागार जावं कलिया चित्तं कणगदंडं तालयंट गहाय चिट्ठति । ६७. तए णं तस्स जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पिया कोडुबियपुरिसे सद्दावेइ, कोडुबियपुरिसे सद्दावेत्ता एवं वयासी-खिप्पामेव भो देवाणुप्पिया ! सरिसयं सरितयं सरिन्वयं सरिसलावण्ण-रूव-जोव्वणगुणोववेयं एगाभरणवसणगहियनिजोयं कोडुबियवरतरुणसहस्सं सद्दावेह। .. “यावस्करणादेवं दृश्यम्-संगय-गय हसिय-भणिय-चिट्ठिय-विलास-संलावुल्लावनिउणजुत्तोवयारकुसला" अवृ०॥ २. °या सरदव्भ-हिम-रयत ला १॥ ३. " सुंदरथण इत्यनेन 'सुंदरथणजहण-वयण-कर-चरण-णयण-लायण्णरूव-जोव्वणगुणोववेय' त्ति सूचितम्" अवृ०॥ ४. सलीलं उवरि धारेमाणी २ चिट्ठति मु०॥ ५. “अथात्र कनक-तपनीययोः को विशेषः ? उच्यते-कनक पीतम् , तपनीयं रक्तमिति" अधु० ॥ ६. °त्तचित्तदं मु० ॥ ७. °याओ वनियाओ सं° ला १ । "चिल्लियाओ त्ति दीप्यमाने, ‘लीने' इत्येके अवृ०॥ ८. °णपुनपुंज° मु०॥ ९. “यद्यपि 'चामर' शब्दः नपुंसकलिङ्गो रूढः तथाऽपीह स्त्रीलिङ्गतया निर्दिष्टः तथैव क्वचिद् रूढत्वादिति" अवृ० । अत्र “लिङ्गम् अतन्त्रम्" ८।४।४४५। सूत्रं दृश्यम्। चमरो, चामरो ८११६७। सूत्रे 'चामर' शब्दः पुंस्यपि निर्दिष्टः॥ १०. दृश्यतां सूत्र ६३ गत 'जाव' शब्दोपरिगता टिप्पणी ॥ ११. तालवेंट मु. प्रत्य० ॥ १२. “निर्योगः-परिकरः" अवृ०॥ Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७० वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३३ ६८. तए णं ते कोडंबियपुरिसा जाव पडिसुणेत्ता खिप्पामेव सरिसयं सरित्तयं जाव सदावेंति। ६९. तए णं ते कोडुंबियपुरिसा(? तरुणा) जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पिउणो कोइंबियपुरिसेहिं सदाविया समाणा हट्टतुट्ठ० ण्हाया कयबलिकम्मा कयकोउयमंगलपायच्छित्ता एगाभरण-वसणगहियनिजोया जेणेव जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पिया तेणेव उवागच्छंति, तेणेव उवागच्छित्ता करयल जाव वद्धावेत्ता एवं वयासी-संदिसंतु णं देवाणुप्पिया ! जं अम्हेहिं करणिज । ७०. तए णं से जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पिया तं कोडुबियवरतरुणसहस्सं एवं वदासी-तुब्भे णं देवाणुप्पिया ! हाया कयबलिकम्मा जाव १० गहियनिजोगा जमालिस्स खत्तियकुमारस्स सीयं परिवहह । ७१. तए णं ते कोडुबियपुरिसा(? तरुणा) जमालिस्स खत्तियकुमारस्स जाव पडिसुणेत्ता ण्हाया जाव गहियनिजोगा जमालिस्स खत्तियकुमारस्स सीयं परिवहंति। ७२. तए णं तस्स जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पुरिससहस्सवाहिणि सीयं १५ दुरूढस्स समाणस्स तप्पढमयाए इमे अट्ठमंगलगा पुरओ अहाणुपुव्वीए संपट्ठिया, तं०-सोत्थिय सिरिवच्छ जीव दप्पणा। तदणंतरं च णं पुण्णकलसभिंगारं जहा उववाइए जाव गगणतलमणुलिहंती पुरओ अहाणुपुवीए संपट्ठिया । एवं जहा १. “अष्टौ अष्टौ इति वीप्सायां द्विवचनम् , मङ्गलकानि-माल्यवस्तूनि । अन्ये त्वाहुः-अष्टसंख्यानि अष्टमङ्गलकसंज्ञानि वस्तूनि" अवृ०॥२. "जाव दप्पण त्ति (दप्पणं ति अवृमु०) इह यावत्करणादिदं दृश्यम्-नंदियावत्त-वद्धमाणग-भद्दासण-कलस-मच्छ त्ति। तत्र वर्धमानकं शरावम् , 'पुरुषारूढः पुरुषः' इत्यन्ये, 'स्वस्तिकपञ्चकम्' इत्यन्ये, 'प्रासादविशेषम्(षः)' इत्यन्ये ।" अब० ॥ ३. “जहा उववाइए त्ति अनेन यदुपात्तं तद् वाचनान्तरे साक्षादेवास्ति, तच्चेदम्-दिव्वा य छत्तपडागा...... सचामरादंस (रादरस अवमु०) रइयआलोयदरिसणिज्जा ('सचामरादसणरइयआलोयदरिसणिज्जा' इति अवपा०) वाउद्धयविजयवेजयंती य ऊसिया गगणतलमणुलिहंती" अवृ० । एतच्च वर्णनम औपपातिकसूत्रे कूणिकनृपतिनिर्गमनवर्णने पृ० ६९ प्रथमपार्श्वे सू० ३१ तमे समायातम् ॥ ४. “जहा उववाइए त्ति अनेन यत् सूचितं तदिदम्-तयाणंतरं च णं वेरुलियभिसंतविमलदंडं, भिसंत त्ति दीप्यमानम्, पलंबकोरंटमल्लदामोवसोहियं चंदमंडलनिभं समूसियं विमलमायवत्तं पवरं सीहासणं च मणिरयणपायपीढं सपाउयाजुगसमाउत्तं...बहुकिंकरकम्मगरपुरिसपायत्तपरिक्खित्तं ...पुरओ अहाणुपुठवीए संपट्ठियं। तयाणंतरं च णं बहवे लडिग्गाहा कुंतग्गाहा चामरग्गाहा पासग्गाहा चावग्गाहा पोत्थयम्गाहा फलगग्गाहा पीढयग्गाहा वीणग्गाहा कूवयग्गाहा कुतपःतैलभाजनविशेषः, हडप्पग्गाहा हडप्पो-द्रम्मादिभाजनं ताम्बूलार्थ पूगफलादिभाजनं वा (भाषायाम् Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ६८-७३] जमालपव्वज्जागहणस्स वित्थरओ वण्णणं उववाइए तहेव भाणियव्वं जाव आलोयं चं करेमाणा 'जय जय' सद्दं चं परंजमाणा पुरओ अहाणुपुवीए संपट्टिया । तदणंतरं च णं बहवे उग्गा भोगा जैहा उववाइए जाव महापुरिसवग्गुरा परिक्खित्ता जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पुरओ य मग्गओ य पासओ य अहाणुपुव्वीए संपट्टिया । ७३. तए णं से जमालिस्स खत्तिय कुमारस्स पिया हए कतबलिकम्मे ५ जाव विभूसिए हत्थिखंधवरगए सकोरिंटमलदामेणं छत्तेणं धरिज्ज्ञमाणेणं सेयवर 'हडफो' इति प्रसिद्धम् ) पुरओ अहाणुपुव्वीए संपट्टिया । तयाणंतरं च बहवे दंडिणो मुंणिणो सिहंडिणो ...जडिणो... पिच्छिणो... हासकरा... डमरकरा... दवकरा... चाडुकरा कंदप्पिया... कोकुआ... वायंता य गायंता य नच्चंता य हासंता य भासिंता य सासिंता य... सावेंताय रक्खंता य... । 'आलोकं च करेमाणा' इत्यादि तु लिखितमेवास्तीति । एतच्च वाचनान्तरे प्रायः साक्षाद् दृश्यते एव । तथेदमपरं तत्रैवाधिकम् — तयाणंतरं च णं जच्चाणं वरमल्लिहाणाणं चंचुच्चियललियपुलयविक्कम विलासियगईणं हरिमेलामउलमल्लियच्छाणं थासगअमिलाणचमरगंडपरिमंडियकडीणं अट्ठसयं वरतुरगाणं पुरओ अह्वाणुपुब्बीए संपट्ठियं । तयाणंतरं च णं ईसिंदंताणं ईसिंमत्ताणं ईसिंउन्नयविसालधवलदंताणं कंचनकोसीपविद्वदतोवसो हियाणं अट्ठसयं गयकलहाणं पुरओ अहाणुपुव्वी ए संपट्टियं । तयाणंतरं च णं सच्छत्ताणं सज्झयाणं संघंटाणं सपडागाणं सतोरणवराणं सखिखिणीहेमजालपेरंतपरिक्खित्ताणं सनंदिघोसाणं हेमवयचित्ततिणिसकणगनिज्जुत्तदारुगाणं सुसंविद्धचक्कमंडलधुराणं कालायस सुकयने मिजंतकम्माणं आइन्नवरतुरगसुसंपउत्ताणं कुसलनरच्छेयसार हिमुपग्गहियाणं सरसतबत्तीसतोणपरिमंडियाणं सकंकंडवडेंसगाणं सचावसरपहरणावरणभरियजुद्धसज्जाणं असयं रहाणं पुरओ अहाणुपुव्वीए संपट्ठियं । तयाणंतरं च णं असि सत्ति - कोंत- तोमर- सूल-लउडभिंडिमाल धणु- बाणसज्जं पायत्ताणीयं पुरओ अहाणुपुथ्वीए संपट्ठियं । तयाणंतरं च णं बहवे राईसरतलवर-कोडुंबिय माडंबिय - इब्भ- सेट्ठि- सेणावइ - सत्थवाहपभिइओ अप्पेगइया हयगया अप्पेगइया गयगया अप्पेगइया रहगया पुरओ अहाणुपुव्वीए संपट्टिया । तत्र च 'वरमल्लिहाणाणं' ति वरं माल्याधानं-पुष्पबन्धनस्थानं शिरः केशकलापो येषां ते वरमाल्याधानास्तेषाम्, इकारः प्राकृतप्रभवः ' वलिहाण' मित्यादाविवेति; अथवा वरमल्लिकावत् शुक्लत्वेन प्रवरविच किलकुसुमवद् घ्राणं नासिका येषां ते तथा तेषाम् । क्वचित् 'तरमल्लिहायणाणं' ति दृश्यते, तत्र तरः- वेगो बलम्, तथा 'मल मल्ल धारणे' ततश्च तरोमल्ली-तरोधारको वेगादिधारकः, हायनः - संवत्सरो वर्तते येषां ते तरोमलिहायनाः - यौवनवन्त इत्यर्थः, अतस्तेषाम् ; वरतुरगाणामिति योगः । 'वरमल्लिभासणाणं' ति क्वचिद् दृश्यते, तत्र तु प्रधानमाल्यवताम्, अत एव दीप्तिमतां चेत्यर्थः । ...... चंचुच्चियं ति प्राकृतत्वेन चञ्चरितम् - कुटिलगमनम्, अथवा चचुः - शुकचक्षुः तद्वद् वक्रतया उच्चितम् - उच्चताकरणं पादस्योत्पाटनं वा [शुक] पादस्येवेति चञ्चच्चितम् ” अवृ० । वर्णकस्यास्यान्यान्यपि कतिचित् पदानि तत्पाठान्तरैः सह वृत्तौ व्याख्यातानि । समग्रोऽयं वर्णको दृश्यतामौपपातिकसूत्रे पत्र ६४-७४-७५, सू० ३१-३२ ॥ १. वा मु० ला १ ॥ २. वा ला १ ॥ ३. " जहा उववाइए ति यावत्कर णादिदं . दृश्यम् - राइन्ना खत्तिया इक्खागा नाया कोरव्वा इत्यादि ” अबृ० । एतद्वृत्तिपाठगतं 'इक्खागा' इति • पदमैौपपातिकसूत्रे नास्ति, औपपातिकसूत्रवृत्तौ चैतत् पदं पाठान्तरत्वेन निर्दिष्टमस्ति दृश्यतामौपपा ० प० ५८-५९ सू० २७ ॥ ४. पहाया कयबलिकम्मा मु० ॥ " ४७१ Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७२ १० वियाहपण्णत्तिसुतं [स० ९४०३३ चामराहिं उद्धव्वैमाणीहिं उद्धव्वमाणीहिं हय-गय-रह-पवरजोहकलियाए चाउरंगिणीए सेणाए सद्धिं संपरिवुडे महया भड - चडगर जाव परिक्खित्ते जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पिट्ठओ पिट्ठओ अणुगच्छइ । ७४. तणं तस्स जमालिस्स खत्तियकुमारस्स पुरओ महंआसा आँसवरा, उभओ पासिं णागा णागवरा, पिट्ठओ रहा रहसंगेली । ७५. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे अब्भुग्गयभिंगारे पग्गहियतालियंटे ऊसवियसेतछत्ते पवीइतसेतचामरवालवीयणीए सव्विड्ढी जावे णादितैरवेणं खत्तियकुंडग्गामं नगरं मज्झंमज्झेणं जेणेव माहणकुंडग्गामे नयरे जेणेव बहुसालए चेइए जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव पहारेत्थ गमणाए । ७६. तए णं तस्स जमालिस्स खत्तियकुमारस्स खत्तिय कुंडग्गामं नगरं मज्झंमज्झेणं निग्गच्छमाणस्स सिंघाडग-तिग- चउक्क जाव पहेसु बहवे अत्थत्थिया जहाँ उववाइए जाव अभिनंदता य अभित्थुणंता य एवं वयासी – जय जय आसवरा - अश्वानां अवृ०; भाषायाम् च णं लउड-असि राईसर - तलवर जाव • १.माणे २ हय मु० ।। २. " महंआस त्ति महाश्वाः अवृ० ।। ३. मध्ये वराः । आसवार ति पाठान्तरम्, तत्र अश्ववाराः - अश्वारूढपुरुषाः ' 'असवार' इति सम्पा० ॥ ४. “ रहसंगेल्लि त्ति रथसमुदायः " अवृ० ।। ५. अत्र ' जाव' - पदनिर्दिष्टः सन्दर्भ औपपातिकसूत्राद् ज्ञेयः, दृश्यतां तत्र प० ७२ सू० ३१ ।। ६. 'तरवे ariरं च बहवे लट्ठिग्गाहा कुंतग्गाहा जाव पुथयग्गाहा जाव वीणग्गाहा । तयाणंतरं चणं असयं गयाणं अट्ठसयं तुरगाणं भट्ठसयं रहाणं । तयानंतरं कोंतहत्थाणं बहूणं पायत्ताणीणं पुरओ संपट्टियं । तयानंतरं च णं बहवे सत्थवाहपभिइभ पुरओ संपट्ठिया जाव णादितरवेणं मु०, एतत्पाठान्तगत 'जाव णादितरवेणं' इत्येतद्विकलः समग्रोऽप्ययं पाठभेदः प्रत्यन्तरेष्वप्युपलभ्यते ॥ ७. पहारित्था ला १।। ८. ' जाव' पदेन 'चच्चर - चउम्मुह - महापह' एतानि पदानि अत्र योज्यानि ॥ ९. " जहा उववाइए त्ति [ यावत् ] करणादिदं दृश्यम् - कामत्थिया भोगत्थिया लाभत्थिया इड्डिसिया किट्टिसिया (क्वचित् किट्टिसिकस्थाने किव्विसिय त्ति पठ्यते) कारोडिया कारवाहिया संखिया चक्किया नंगलिया मुहमंगलिया वद्धमाणा पूसमाणवा ( ' इज्जिसिया पिंडिसिया घंटिया' इति क्वचित् दृश्यते) ताहि इट्ठाहिं कंताहिं पियाहिं मणुष्णाहिं मणामाहिं ओरालाहिं कल्लाणाहिं सिवाहिं धन्नाहिं मंगलाहिं सस्सिरीयाहिं हिययगमणिजाहिं हिययपल्हायणिजाहिं मिय-महुर - गंभीर गाहियाहिं (मिथमहुरगंभीरसस्सिरीयाहिं ति क्वचिद् दृश्यते) अट्ठसइयाहिं ताहिं अपुणरुत्ताहिं वग्गृहिं अणवरयं ' अभिनंदता य' इत्यादि तु लिखितमेव आस्ते " अवृ०, अवृत्तौ चैतद्वर्णकगतानि समप्राणि पदानि व्याख्यातान्यपि सन्ति, तथा एतद्वर्णके ( ) एतादृकोष्ठकान्तर्गताः पाठभेदा अवृत्तावेव निर्दिष्टा ज्ञेयाः । एतद्वर्णकगतानां केषाञ्चिद् विशिष्टानां पदानाम् अवृत्तिव्याख्यानुसारेणार्थो निरूप्यतेऽत्र" कामत्थिया - 'कामौ ' शुभशब्द रूपे । भोगत्थिया - 'भोगाः ' शुभगन्धादयः । इड्डिसिया रूढि - गम्याः । किट्टिसिया - ' किल्बिषिकाः ' भाण्डादयः । कारोडिया - कापालिकाः । कारवाहिया - 'कार "" ८८ * Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु०७४-७७] जमालिपव्वजागहणस्त वित्थरओ वण्णणं गंदा ! धम्मेणं, जय जय गंदा! तवेणं, जय जयणंदा ! भदं ते, अभग्गेहि णाण-दंसण-चरित्तमुत्तमेहिं अजियाइं जिणाहि इंदियाइं, जियं च पालेहि समणधम्मं, जियविग्यो वि य वसाहि तं देव! सिद्धिमज्झे, णिहणाहि य राग-दोसमले तवेणं घितिणियबद्धकच्छे, मदाहि अट्ठकम्मसत्तू झाणेणं उत्तमेणं सुक्केणं, अप्पमत्तो हराहि आराहणपडागं च धीर ! तिलोकरंगमज्झे, पाव य वितिमिरमणुत्तरं केवलं च ५ णाणं, गच्छ य मोक्खं परं पदं जिणवरोवदितॄणं सिद्धिमग्गेणं अकुडिलेणं, हंता . परीसहचमुं, अभिभविय गामकंटकोवसग्गा णं, धम्मे ते अविग्धमत्थु । त्ति कटु अभिनंदंति य अभिथुणंति य । ७७. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे नयणमालासहस्सेहिं पिच्छिज्जमाणे पिच्छिज्जमाणे एवं जहा उँववाइए कूणिओ जाव णिग्गच्छति, निग्गच्छित्ता १० राजदेयं द्रव्यं वहन्तीत्येवंशीलाः, करबाधिता वा। संखिया-चन्दनगर्भशङ्खहस्ता मङ्गल्यकारिणः शङ्कहस्ता वा। चक्किया-'चाक्रिकाः' चक्रप्रहरणाः कुम्भकारादयो वा। नंगलिया-गलावलम्बित सुवर्णादिमयलाङ्गलप्रतिकृतिधारिणो भविशेषाः कर्षका वा। वद्धमाणा-स्कन्धारोपितपुरुषाः । पूसमाणवा-मागधाः । इजिसिया- 'इज्यां' पूजाम् इच्छन्ति एषयन्ति वा ये ते इज्यैषाः, त एव, स्वार्थिककप्रत्ययविधानाद् इज्यैषिकाः । एवं पिण्डैषिका अपि, नवरं पिण्डः' भोजनम् । घाण्टिकास्तु ये घण्टया चरन्ति तां वा वादयन्ति । अट्ठसइयाहि-अर्थशतिकाभिः; अथवा 'सइ' बहुफलत्वम् , अर्थतः सइयाओ अट्ठसइयाओ ताहि" । एष वर्णक औपपातिकसूत्रस्य द्वात्रिंशत्तमसूत्रे विद्यते, पत्र ७३, तत्र क्वचित् पदाधिक्यं पदन्यूनता पाठान्तरं क्रमभेदश्च विद्यते॥ १. "नंदा धम्मेणं ति नन्द-वर्द्धस्व धर्मेण, एवं तपसाऽपि; अथवा जय जय विपक्षम्, केन? धर्मेण हे नन्द! इत्येवमक्षरघटनेति" अवृ० ।। २. “हे जगनन्दिकर !" अवृ० ।। ३. “वस त्वं हे देव ! सिद्धिमध्ये, देव-सिद्धिमध्ये वा" अवृ०॥ ४. “धृतिरेव धनिकम्-अत्यथै बद्धा कक्षा येन स तथा। मल्लो हि मल्लान्तरजयसमर्थो भवति गाढबद्धकक्षः सन्" अवृ० ।। ५. "हराहि त्ति गृहाण" अवृ०॥६. "हत्वा परीषहसैन्यम् ; अथवा हन्ता-घातकः परीषहचम्वा इति, विभक्तिपरिणामात् ; शीलार्थक'तृन्'अन्तत्वाद्वा हन्ता परीषहचमूम्" अवृ०॥ ७. “अभिभविय त्ति अभिभूय-जित्वा; गामकंटकोवसग्गा णं ति इन्द्रियप्रामप्रतिकूलोपसर्गानित्यर्थः, णं इति वाक्यालङ्कारे। अथवा अभिभविता-जेता ग्रामकण्टकोपसर्गाणाम्" अवृ०॥ ८. “एवं जहा उववाइए त्ति अनेन यत् सूचित तदिदम-वयणमालासहस्सेहिं अमिथुम्वमाणे अभिथुव्वमाणे, हिययमालासहस्सेहिं अभिनंदिजमाणे अभिनंदिजमाणे..., मणोरहमालासहस्सेहिं विच्छिप्पमाणे विच्छिप्पमाणे..., कंतिरूव-सोहग्गजोव्वणगुणेहिं पत्थिज्जमाणे पत्थिजमाणे..., अंगुलिमालासहस्सेहिं दाइजमाणे दाइजमाणे, दाहिणहत्येणं बहूणं नरनारिसहस्साणं अंजलिमालासहस्साई पडिच्छमाणे पडिच्छमाणे, भवणभित्तीसहस्साई समइच्छमाणे समइच्छमाणे, तंती-तल-ताल-गीय-वाइयरवेणं...महुरेणं मणहरेणं "जय जय' सहग्योसमीसएणं...मंजुमंजुणा घोसेणं...अपडिबुज्झमाणे ति अप्रतिबुद्धयमानः शब्दान्तराण्यनवधारयन् , अप्रत्युह्यमानो वा..., कंदरगिरिविवरकुहर-गिरिवर-पासादुद्धघणभवणदेवकुल-सिंघाडग-तिग - चउक्क-चच्चर -आरामुजाण - काणण - सभ-प्पवप्पदेस-देसभागे समइ Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं . [स०९ ३० ३३ जेणेव माहणकुंडग्गामे नगरे जेणेव बहुसालए चेइए तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता छत्तादीए तित्थगरातिसए पासइ, पासित्ता पुरिससहस्सवाहिणिं सीयं ठवेइ, ठवित्ता पुरिससहस्सवाहिणीओ सीयाओ पचोरुहइ। ___७८. तए णं तं जमालिं खत्तियकुमारं अम्मा-पियरो पुरओ काउं जेणेव ५ समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ तेणेव उवागच्छित्ता, समणं भगवं महा.वीरं तिक्खुत्तो जाव नमंसित्ता एवं वदासी-एवं खलु भंते ! जमाली खत्तियकुमारे अम्हं एगे पुत्ते इठे कंते जाव किमंग पुण पासणयाए १ से जहानामए उप्पले इ वा पउमे इ वा जाँव सहस्सपत्ते इवा पंके जाए जले संवुड्ढे णोवलिप्पति पंकरएणं णोवलिप्पइ जलरएणं एवामेव जमाली वि खत्तियकुमारे कामेहिं जाए भोगेहिं संवुड्ढे णोवलिप्पइ कामरएणं णोवलिप्पइ भोगरएणं णोवलिप्पइ मित्त-णाइ-नियग-सयणसंबंधि-परिजणेणं, एस णं देवाणुप्पिया! संसारभउविग्गे, भीए जम्मण-मरणेणं देवाणुप्पियाणं अंतिएँ मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वयइ, तं एयं णं देवाणुप्पियाणं अम्हे सीसभिक्खं दलयामो, पडिच्छंतु णं देवाणुप्पिया सीसभिक्खं । ७९. तए णं समणे भगवं महावीरे तं जमालिं खत्तियकुमारं एवं वयासी१५ अहासुहं देवाणुप्पिया ! मा पडिबंधं । ८०. तए णं से जमाली खत्तियकुमारे समणेणं भगवया महावीरेणं एवं वुत्ते समाणे हट्टतुढे समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो जाव नमंसित्ता उत्तरपुरस्थिमं दिसीभागं अवक्कमइ, अवकमित्ता सयमेव आभरण-मल्लालंकारं ओमुयइ । ८१. तते णं से जमालिस्स खत्तियकुमारस्स माया हंसलक्खणेणं च्छमाणे......अयं पुनर्दण्डकः क्वचिदन्यथा दृश्यते-कंदर-दरि-कुहर-विवर-गिरि-पायारऽद्यालचरिय-दार-गोउर-पासाय-दुवार-भवण-देवकुल-आरामुजाण - काणण-सभ-पएसे प्रतीतार्थश्चायम् , पडिसुयासयसहस्ससंकुले करेमाणे करेमाणे..., हयहेसिय-हत्थिगुलुगुलाइअ-रहघणघणाइयसदमीसएणं महया कलकलरवेण य जणस्स सुमहुरेणं पूरतो अंबर, समंता सुयंधवरकुसुमचुण्णउविद्धवासरेणुमइलं णभं करेंते..., कालागुरु-पवरकुंदुरुक्क-तुरुक्क-धूवनिवहेण जीवलोयं इव वासयंते..., समंतओ खुभियचक्कवालं..., पउरजण-बाल-बुड्ढपमुइयतुरियपहावियविउलाउलबोलबहुलं नभं करेंते......खत्तियकुंडग्गामस्स नयरस्स मज्झंमज्झेणं ति शेषं तु लिखितमेव आस्ते इति" अवृ०, व्याख्यातश्चायं वर्णकः अवृत्तौ। औपपातिकसूत्रस्य ३१-३२ सूत्रयोरयम् वर्णको द्रष्टव्यः, पत्र ६८-७५, तत्र पाठान्तराण्यपि विद्यन्ते ॥ १. “इह यावत्करणादिदं दृश्यम् -कुमुदे इ वा नलिणे इ वा सुभगे इ वा सोगंधिए इ वा इत्यादि एषां च भेदो रूढिगम्यः" अवृ० ॥२. “कामलक्षणं रजः कामरजस्तेन कामरजसा, कामरतेन वा-कामानुरागेण" अवृ० ॥३. अंतियं ला १॥ Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ७८-८६ ] जमालिहल पव्वज्जा भगवंताऽणणुमईए विहरणं च पडसाडएणं आभरण-मल्लालंकारं पंडिच्छति, पडिच्छिता होर- वारि जाव विणिम्मुयमाणी विणिम्मुयमाणी जमालिं खत्तियकुमारं एवं वयासी - ' घडियव्वं जाया !, जयव्वं जाया !, परक्कमियव्वं जाया !, अस्सिं च णं अट्ठे णो पमायेतव्त्रं ' ति कट्टु जमालिस्स खत्तियकुमारस्स अम्मा- पियरो समणं भगवं महावीरं वंदंति णमंसंति, वंदित्ता णमंसिता, जामेव दिसं पाउब्भूया तामेव दिसं पडिगया । ८२. तणं से जमाली खत्तियकुमारे सयमेव पंचमुट्ठियं लोयं करेति, करिता जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता एवं जहा उसभदत्तो (सु. १६) तहेव पव्वइओ, नवरं पंचहिं पुरिससएहिं सद्धिं तव सव्वं जाव सामाइयमाइयाई एक्कारस अंगाई अहिज्जइ, सामाइयमाइयाइं एक्कारस अंगाई अहिज्जेता बहूहिं चउत्थ छट्ठ-ऽट्ठम जाव मासमासखमणेहिं विचितेहिं तवोकम्मेहिं अप्पाणं भावेमाणे विहरइ । 1 [सु. ८३ - ८७. भगवंताणुमह उवेहगस्स जमालिस्स जणवयविहरणं ] ८३. तए णं से जमाली अणगारे अन्नया कयाई जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता समणं भगवं महावीरं वंदति नम॑सति, वंदित्ता नमंसित्ता एवं वयासी - इच्छामि णं भंते ! तुब्भेहिं अब्भणुण्णाए १५ समाणे पंचहि अणगारसएहिं सद्धिं बहिया जणवयविहारं विहरित्तए । ८४. तए णं से समणे भगवं महावीरे जमालिस्स अणगारस्स एयम आढाइ, णो परिजाणाइ, तुसिणीए संचिवइ । ८६. तए णं समणे भगवं महावीरे जमालिस्स अणगारस्स दोचं पि तच्च पियम णो आढाइ जाव तुसिणीए संचिवइ । ८५. तणं से जमाली अणगारे समणं भगवं महावीरं दोच्चं पि तच्चं पि एवं वयासी - इच्छामि णं भंते! तुब्भेहिं अन्भगुण्णाए समाणे पंचहिं २० अणगारसहिं सद्धिं जाव विहरित्तए । १. " हारवारि इह 'यावत्' करणात् इदं दृश्यम् — धारा सिंदुवार - च्छिन्नमुत्तावलिपयासाइं अंसूणि त्ति" अवृ० ॥ २. “एवं जहा उसभदत्तो त्ति इत्यनेन यत् सूचितं तदिदम् — तेणामेव उवागच्छइ, उबागच्छित्ता समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणं पयाहिणं करेइ, २ वंदइ नमंसइ, वंदित्ता नमंसित्ता एवं वयासी- आलित्ते णं भंते! लोए इत्यादि, व्याख्यातं चेदं प्रागिति” अवृ० ॥ ४७५ १० Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७६ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३३ ८७. तए णं से जमाली अणगारे समणं भगवं महावीरं वंदइ णमंसइ, वंदित्ता णमंसित्ता समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतियाओ बहुसालाओ चेइयाओ पडिनिक्खमइ, पडिनिक्खमित्ता पंचहिं अणगारसएहिं सद्धिं बहिया जणवयविहारं विहरइ। [सु. ८८-९१. जमालिस्स सापत्थीए भगवओ य चंपाए पिहरणं] ८८. तेणं कालेणं तेणं समएणं सावत्थी नाम णयरी होत्था । वण्णओ। कोट्ठए चेइए । वण्णओ। जाव वणसंडस्स। ८९. तेणं कालेणं तेणं समएणं चंपा नाम नयरी होत्था। वण्णओ। पुण्णभद्दे चेइए। वण्णओ। जाव पुढविसिलावट्टओ। ९०. तए णं से जमाली अणगारे अन्नया कयाइ पंचहिं अणगारसएहिं सद्धिं संपरिवुडे पुव्वाणुपुग्विं चरमाणे गामाणुगाम दूइज्जमाणे जेणेव सावत्थी नयरी जेणेव कोट्ठए चेइए तेणेव उवागच्छइ, तेणेव उवागच्छित्ता अहापडिरूवं उग्गहं उग्गिण्हति, अहापडिरूवं उग्गहं उग्गिण्हित्ता संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे विहरइ। ९१. तए णं समणे भगवं महावीरे अन्नया कयाइ पुव्वाणुपुव्विं चरमाणे जाव सुहंसुहेणं विहरमाणे जेणेव चंपा नगरी जेणेव पुण्णभद्दे चेइए तेणेव उवागच्छइ; तेणेव उवागच्छित्ता अहापडिरूवं उग्गहं उग्गिण्हति, अहापडिरूवं उग्गहं उग्गिण्हित्ता संजमेणं तवसा अप्पाणं भावमाणे विहरइ । [सु. ९२. जमालिसरीरे रोगायंकुप्पत्ती] ९२. तए णं तस्स जमालिस्स अणगारस्स तेहिं अरसेहि ये विरसेहि ये अंतेहि ये पंतेहि ये लूहेहि ये तुच्छेहि ये कालाइक्कतेहि ये पमाणाइक्कतेहि ये सीतएहि ये पाण-भोयणेहिं अन्नया कयाइ सरीरगंसि विउले रोगातके पाउन्भूए उज्जले तिउँले पगाढे कक्कसे कडुए चंडे दुक्खे दुग्गे तिव्वे दुरहियासे, पित्तज्जरपरिगतसरीरे दाहवकंतिए यावि विहरइ। १. कुटुए ला १॥ २. या ला १॥ ३. “तिउले त्ति त्रीनपि मनःप्रभृतिकानर्थान् तुलयतिजयतीति त्रितुलः; क्वचिद् ‘विउले' इत्युच्यते, तत्र विपुलः सकलकायव्यापकत्वात्" अवृ० । अत्र सूत्रादशेषु क्वापि नोपलभ्यते 'तिउले' इति, किन्तु सर्वत्र ‘विउले' इति पाठः ॥ Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७७ सु० ८७-९७] जमालिस्स भगवंतवयणे विपरिणामणा [सु. ९३-९७. उप्पन्नरोगायंकस्स जमालिस्स संथारगकरणपण्हुत्तरगय _ 'कडेमाणकड'विसइया विपरिणामणा] ९३. तए णं से जमाली अणगारे वेयणाए अभिभूए समाणे समणे णिग्गंथे सद्दावेइ, सद्दावेत्ता एवं वयासी-तुब्भे णं देवाणुप्पिया! मम सैज्जासंथारंग संथरेह। ९४. तए णं ते समणा णिग्गंथा जमालिस्स अणगारस्स एयमढे विणएणं पडिसुणेति, पडिसुणेत्ता जमालिस्स अणगारस्स सेज्जासंथारगं संथति। ९५. तए णं से जमाली अणगारे बलियतरं वेदणाए अभिभूए समाणे दोचं पि समणे निग्गंथे सद्दावेइ, सद्दावित्ता दोचं पि एवं वयासी-ममं गं देवाणुप्पिया ! सेजासंथारए किं कडे १ कजइ ? तए णं ते समणा निग्गंथा जमालिं १० अणगारं एवं वयासी–णो खलु देवाणुप्पियाण सेज्जासंथारए कडे, कजति । [सु. ९६-९७. 'चलमाण-चलिय' आइभगवंतषयणविरुद्धाए जमालिकयाए परूषणाए केसिंचि जमालिसिस्साणमसद्दहणा भगवंतसमीवगमणं च] ९६. तए णं तस्स जमालिस्स अणगारस्स अयमेयारूवे अज्झथिए जाव समुप्पज्जित्था-जं णं समणे भगवं महावीरे एवं आइक्खइ जाव एवं परवेइ- १५ 'एवं खलु चलमाणे चलिए, उदीरिजमाणे उदीरिए जाव निजरिजमाणे णिज्जिण्णे' तं णं मिच्छा, इमं च णं पञ्चक्खमेव दीसइ सेन्जासंथारए कन्नमाणे अकडे, संथरिजमाणे असंथरिए, जम्हा णं सेज्जासंथारए कन्जमाणे अकडे संथरिजमाणे असंथरिए तम्हा चलमाणे वि अचलिए जाव निजरिजमाणे वि अणिज्जिण्णे । एवं संपेहेइ; एवं संपेहेत्ता समणे निग्गंथे सद्दावेइ; समणे निग्गंथे सद्दावेत्ता २० एवं वयासी-जं गं देवाणुप्पिया ! समणे भगवं महावीरे एवं आइक्खइ जाव परवेइ- एवं खलु चलमाणे चलिए तं चेव सवं जाव णिज्जरिज्जमाणे अणिज्जिण्णे। ९७. तए णं तस्स जमालिस्स अणगारस्स एवं आइक्खमाणस्स जाव परूवेमाणस्स अत्थेगइया समणा निग्गंथा एयमढें सहहंति पत्तियति रोयंति । अत्थेगइया समणा निग्गंथा एयमढें णो-सदहंति णो पत्तियति णो रोयति । तत्थ णं २५ जे ते समणा निग्गंथा जमालिस्स अणगारस्स एयमद्वं सद्दहति पत्तियंति रोयंति ते णं १. "शय्यायै-शयनाय संस्तारकः शय्यासंस्तारकः" अवृ० ॥ Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७८ वियाहपण्णत्तिसुतं [स०९ उ० ३३ जमालिं चेव अणगारं उवसंपज्जित्ताणं विहरति । तत्थ णं जे ते समणा निग्गंथा जमालिस्स अणगारस्स एयमढे णो सद्दहंति णो पत्तियंतिणो रोयति ते णं जमालिस्स अणगारस्स अंतियाओ कोट्टयाओ चेइयाओ पडिनिक्खमंति, पडिनिक्खमित्ता पुवाणुपुर्दिवं चरमाणा गामाणुगामं दूइज्जमाणा जेणेव चंपानयरी जेणेव पुण्णभद्दे चेइए जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छंति, उवागच्छित्ता समणं भगवं महावीरं तिक्खुत्तो आयाहिणं पयाहिणं करेंति, करित्ता वंदंति णमंसंति, २ समणं भगवं महावीरं उवसंपज्जित्ताणं विहरति । [सु. ९८. चंपाए भगवंतसमीवागयस्स जमालिस्स अप्पाणमुद्दिस्स केवलित्तपरूषणं] ९८. तए णं से जमाली अणगारे अन्नया कयाइ ताओ रोगायंकाओ विप्पमुक्के हेढे जाए अरोए बलियसरीरे सावत्थीओ नयरीओ कोट्ठयाओ चेइयाओ पडिनिक्खमइ, पडिनिक्खमित्ता पुव्वाणुपुट्विं चरमाणे गामाणुगामं दूइजमाणे जेणेव चंपा नयरी जेणेव पुण्णभद्दे चेइए जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, उवागच्छित्ता समणस्स भगवओ महावीरस्स अदूरसामंते ठिचा समणं १५ भगवं महावीरं एवं वयासी-जहा णं देवाणुप्पियाणं बहवे अंतेवासी समणा निग्गंथा छउमत्था भवेत्ता छउमत्थावक्कमणेणं अवकंता, णो खलु अहं तहा छउमत्थे भवित्ता छउमत्थावक्कमणेणं अवकंते, अहं णं उप्पन्नणाण-दसणधरे अरहा जिणे केवली भवित्ता केवलिअवक्कमणेणं अवक्ते । [सु. ९९-१०२. गोयमकयपण्हनिरुत्तरस्स भगवंतकयसमाहाणमसद्दहतस्स - य जमालिस्स मरणं लंतयदेवकिब्बिसिएसु उपपाओ य] . ९९. तए णं भगवं गोयमे जमालिं अणगारं एवं वयासि-णो खलु जमाली ! केवलिस्स णाणे वा दंसणे वा सेलंसि वा थंभंसि वा थूभंसि वा आवरिजइ वा णिवारिजइ वा । जइ णं तुम जमाली! उप्पन्नणाण-दसणधरे अरहा जिणे केवली भवित्ता केवलिअवक्कमणेणं अवकंते तो णं इमाइं दो वागरणाइं वागरेहि, २५ 'सासए लोए जमाली! असासए लोए जमाली ! १ सासए जीवे जमाली ! असासए जीवे जमाली ! ?' १. हटे तुढे जाए मु० ॥ २. अवक्कमिए मु० ॥ Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० ९८-१०३] जमालिस मरणं देवलोगोववाओ य १००. तए णं से जमाली अणगारे भगवया गोयमेणं एवं वृत्ते समाणे संकिए कंखिए जाव कलुससमावन्ने जाए यावि होत्थां णो संचाएति भगवओ गोयमस्स किंचि वि पैमोक्खमाइक्खित्तए, तुसिणीए संचिइ | १०१. ' जमाली 'ति समणे भगवं महावीरे जमालिं अणगारं एवं वयासी - अत्थि णं जमाली ! ममं बहवे अंतेवासी समणा निग्गंथा छउमत्था जे ५ णं पभू एयं वागरणं वागरितए जहा णं अहं, नो चेव णं एयप्पगारं भासं भासित्तए जहा णं तुमं । सासए लोए जमाली ! जं णं कयावि णासि ण, कयावि ण भवति ण, न कदावि ण भविस्सइ; भुविं च, भवइ य, भविस्सइ य, धैवे णितिए सासए अक्खए अव्वए अवट्ठिए णिच्चे । असासए लोए जमाली ! जओ ओसप्पिणी भवित्ता उस्सप्पिणी भवइ, उस्सप्पिणी भवित्ता ओसप्पिणी भवइ । सासए जीवे १० जमाली ! जं णं न कयाइ णासि जाव णिच्चे । असासए जीवे जमाली ! जं णं नेरइए भवित्ता तिरिक्खजोणिए भवइ, तिरिक्खजोणिए भवित्ता मणुस्से भवइ, मणुस्से भवित्ता देवे भवइ । ४७९ १०२. तए णं से जमाली अणगारे समणस्स भगवओ महावीरस्स एवमाइक्खमाणस्स जाव एवं परुवेमाणस्स एयमङ्कं णो सद्दहइ णो पत्तियइ णो १५ रोएइ, एयमङ्कं असद्दहमाणे अपत्तियमाणे अरोएमाणे दोचं पि समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतियाओ आयाए अवक्कमइ, दोच्चं पि आयाए अवक्कमित्ता बहू हिं असम्भावुब्भावणाहिं मिच्छत्ताभिणिवेसेहि य अप्पाणं च परं च तदुभयं च बुग्गामाणे वुप्पाएमाणे बहूइं वासाईं सामण्णपरियागं पाउणइ, पाउणित्ता अद्धमासियाए संलेहणाए अंताणं झूसेइ, अ० झूसेत्ता तीसं भत्ताई अणसणाए २० छेदेति, छेदेत्ता तस्स ठाणस्स अणालोइयपडिक्कंते कालमासे कालं किच्चा लंतए कप्पे तेरससागरोवमठितीएस देवकिञ्चिसिएस देवेसु देवकिब्बिसियत्ताए उववन्ने । [सु. १०३. गोयमपण्डुत्तरे भगवंतकथं जमालिगइपरूवणं ] १०३. तए णं से भगवं गोयमे जमालिं अणगारं कालगयं जाणित्ता २५ जेणेव समणे भगवं महावीरे तेणेव उवागच्छइ, उवागच्छित्ता समणं भगवं महावीरं वंदति नम॑सति, वंदित्ता नर्मसित्ता एवं वयासी एवं खलु देवाणुप्पियाणं १. हुत्था ला १ ॥ २. पमुक्ख' ला १ ॥ ३. धुवए ला १ ॥ ४. अप्पाणं ला १ ॥ Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ ३० ३३ अंतेवासी कुसिस्से जमाली णामं अणगारे, से णं भंते ! जमाली अणगारे कालमासे कालं किच्चा कहिं गए ? कहिं उववन्ने ? गोयमा दि समणे भगवं महावीरे भगवं गोयम एवं वयासी-एवं खलु गोयमा ! ममं अंतेवासी कुंसिस्से जमाली नामं अणगारे से णं तदा मम एवं आइक्खमाणस्स ४ एयमटुंणो सद्दहइ णो पत्तियइ ५ णो रोएइ, एयम असद्दहमाणे अपत्तियमाणे अरोएमाणे दोचं पि ममं अंतियाओ आयाए अवकमइ, अवक्कमित्ता बहूहिं असन्भावुब्भावणाहिं तं चेव जाव देवकिब्बिसियत्ताए उववन्ने । [सु. १०४-९. देवकिब्धिसियाणं भेय-ठाण-उवधायहेउ-अणंतरगइपरूवणा] १०४. कतिविहा णं भंते ! देवकिब्बिसिया पण्णत्ता ? गोयमा ! तिविहा १० देवकिब्बिसिया पण्णत्ता, तं जहा–तिपलिओवमट्टिईया, तिसागरोवमट्टिईया, तेरससागरोवमट्टिईया। १०५. कहि णं भंते! तिपलिओवमद्वितीया देवकिब्बिसिया परिवसंति ? गोयमा ! उप्पिं जोइसियाणं, हिडिं सोहम्मीसाणेसु कप्पेसु, एत्थ णं तिपलिओवमट्टिईया देवकिब्बिसिया परिवति । १०६. कहि णं भंते ! तिसागरोवमट्टिईया देवकिब्बिसिया परिवसंति ? गोयमा ! उप्पिं सोहम्मीसाणाणं कप्पाणं, हिडिं सणंकुमार-माहिदेसु कप्पेसु, एत्थ णं तिसागरोवमट्टिईया देवकिब्बिसिया परिवसंति । १०७. कहि णं भंते ! तेरससागरोवमट्टिईया देवकिब्बिसिया देवा परिवसति १ गोयमा ! उप्पिं बंभैलोगस्स कप्पस्स, हिडिं लंतए कप्पे, एत्थ णं २० तेरससागरोवमट्टिईया देवकिब्बिसिया देवा परिवति । १०८. देवकिब्बिसिया णं भंते ! केसु कम्मादाणेसु देवकिब्लिसियत्ताए उववत्तारो भवंति ? गोयमा ! जे इमे जीवा आयरियपडिणीया उवज्झायपडिणीया कुलपडिणीया गणपडिणीया, संघपडिणीया, आयरिय-उवज्झायाणं अयसकरा अवएणकरा अकित्तिकरा बहुहिं असम्भावुब्भावणाहि मिच्छत्ताभिनिवेसेहि य अप्पाणं च १. कुसीसे ला १॥ २. गोयमा ई समणे ला १। 'गौतमः आदि:-आदिभूतो यस्य श्रमणस्य स गौतमादिश्रमणः' इत्येवमेतत्पदं व्याख्यातं श्रीमलयगिरिसूरिमी राजप्रश्नीयादिवृत्तौ। तत्तत्स्थाने अस्य पदस्य तैरेव सूरिभिः कृता अन्याऽन्या व्याख्या पूर्वमेव सूचिता ॥ ३. कुसीसे ज° ला १। ४. बम्हलो' ला ॥ Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १०४-१२] देवकिविलियमेयाइपरूवणा परं च उभयं च वुग्गाहेमाणा वुप्पाएमाणा बहूइं वासाइं सामण्णपरियागं पाउणंति, पाउणित्ता तस्स ठाणस्स अणालोइयपडिक्कंता कालमासे कालं किच्चा अन्नयरेसु देवकिब्बिसिएसु देवकिब्बिसियत्ताए उववत्तारो भवंति ; तं जहा - तिपलिओवमट्ठितीएसु वा तिसागरोवमट्ठितीएसु वा तेरससागरोवमट्ठितीएसु वा । १०९. देवकिब्बिसिया णं भंते! तांओ देवलोगाओ आउक्खएणं ५ भवक्खएणं ठिइक्खएणं अणतरं चयं चइत्ता कहिं गच्छंति ? कहिं उववज्जंति ? गोयमा ! जाव चत्तारि पंच नेरइय- तिरिक्खजोणिय - मणुस्स - देवभवग्गहणाई संसारं अणुपरियट्टित्ता तओ पच्छा सिज्झंति बुज्झंति जाव अंतं करेंति । अत्थेगइया अणादीयं अणवदग्गं दीहमद्धं चाउरंतसंसारकंतारं अणुपरियहंति । [सु. ११०-११. जमालिस्स देवकिब्बिसिओघवाय हे उपरूवणा ] ११०. जमाली णं भंते! अणगारे अंरसाहारे विरसाहारे अंताहारे पंताहारे लूहाहारे तुच्छाहारे अरसजीवी विरसजीवी जाव तुच्छजीवी उवसंतजीवी पसंतजीवी विवित्तजीवी ? हंता, गोयमा ! जमाली णं अणगारे अरसाहारे विरसाहारे जाव विवित्तजीवी । ४८१ १११. जति णं भंते! जमाली अणगारे अरसाहारे विरसाहारे जाव विवित्तजीवी कम्हा णं भंते! जमाली अणगारे कालमासे कालं किच्चा लंतए कप्पे तेरससागरोवमट्टितीएसु देवकिब्बिसिएसु देवेसु देवकिब्बिसियत्ताए उववन्ने १ गोयमा ! जमाली णं अणगारे आयरियपडिणीए उवज्झायपडिणीए आयरिय-उवज्झायाणं अयसकारए जाव वुग्गाहेमाणे वुप्पाएमाणे बहूइं वासाई सामण्णपरियागं पाउणित्ता अद्धमासियाए संलेहणाए तीसं भत्ताइं अणसणाए छेदेति, तीसं २० भत्ता असणाए छेदेत्ता तस्स ठाणस्स अणालोइयपडिक्कंते कालमासे कालं किञ्चा लंत कप्पे जाव उववन्ने । १. वातोला १ ॥ २. " इह च अरसाहारे इत्याद्यपेक्षया अरसजीवी इत्यादि न पुनरुक्तम्, शीलादिप्रत्ययार्थेन भिन्नार्थत्वात् " अषृ० ॥ ३. ततो ला १ ॥ ४. वज्जइ ? मु० ॥ ५. मा ! चत्तारि पंच मु० ॥ १० [सु. ११२. जमालिजीवस्स परंपरेणं सिज्झणापरूषणा ] ११२. जमाली णं भंते! देवे ताओ देवलोयाओ आउक्खएणं जाव कहिं उववैज्जिहिति ? गोयमों ! जाव पंच तिरिक्खजोणिय - मणुस्स - देवभवग्गहणाई २५ १५ Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४८२ _ वियाहपण्णत्तिसुत्तं स० ९ उ० ३४ संसारं अणुपरियट्टित्ता ततो पच्छा सिज्झिहिति जाव अंतं काहिति' । सेवं भंते ! सेवं भंते ! ति० ॥ जमाली समत्तो ॥९. ३३ ॥ [चउत्तीसइमो उद्देसो ‘पुरिसे'] | [सु. १. चोत्तिसइमुद्देसस्सुवुग्धाओ] १. तेणं कालेणं तेणं समएणं रायगिहे जाव एवं वदासी[सु. २-६. पुरिस-आस-हत्थिआइ-अन्नयरतसपाण-इसिहणमाणे पुरिसे तदण्णजीघहणणपरूषणा] २. [१] पुरिसे णं भंते ! पुरिसं हणमाणे किं पुरिसं हर्णति, नोपुरिसं १० हणति ? गोयमा ! पुरिसं पि हणति, नोपुरिसे वि हणति । [२] से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ 'पुरिसं पि हणइ, नोपुरिसे वि हणइ'१ गोतमा! तस्स णं एवं भवइ-'एवं खलु अहं एगं पुरिसं हणामि' से णं एगं पुरिसं हणमाणे अणेगे जीवे हणइ । से तेणटेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ 'पुरिसं पि हणइ नोपुरिसे वि हणति'। ३. [१] पुरिसे णं भंते ! आसं हणमाणे किं आसं हणइ, नोआसे वि हणइ ? गोयमा ! आसं पि हणइ, नोआसे वि हणइ। [२] से केणद्वेणं १ अट्ठो तहेव। ४. एवं हत्थिं सीहं वग्धं जाव चिल्ललग। ५. [१] पुरिसे णं भंते ! अन्नयरं तसपाणं हणमाणे किं अन्नयरं तसपाणं २० हणइ, नोअन्नयरे तसे पाणे हणइ ? गोयमा ! अन्नयर पि तसपाणं हणइ, नोअन्नयरे वि तसे पाणे हणइ। १. “अथ भगवता श्रीमन्महावीरेण सर्वज्ञत्वादमुं तद्वयतिकरं जानताऽपि किमिति प्रव्राजितोऽसौ ? इति उच्यते, अवश्यम्भाविभावानां महानुभावैरपि प्रायो लवयितुमशक्यत्वाद् इत्थमेव वा गुणविशेषदर्शनात् । अमूढलक्षा हि भगवन्तोऽर्हन्तो न निष्प्रयोजनं क्रियासु प्रवर्तन्ते इति" अवृ०॥ २. "छणइ त्ति कचित् पाठः; क्षणधातोहिँसार्थत्वात्" अवृ०॥ ३. “नोपुरिसं हणइ त्ति पुरुषव्यतिरिक्तं जीवान्तरं हन्ति" अवृ०॥ ४. °णं जाव नोपुरिसे ला १॥५. लगं। एते सव्वे वि एक्कगमा। ६. [७] पुरिसे ला १॥ Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सु० १-१०] पुरिसाइघायगे तदण्णजीवहणणपरूवणाइ ४८३ [२] से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ 'अन्नयरं पि तसपाणं [हणति] नोअन्नयरे वि तसे पाणे हणइ' ? गोयमा ! तस्स णं एवं भवइ-एवं खलु अहं एगं अन्नयरं तसं पाणं हणामि, से णं एग अन्नयरं तसं पाणं हणमाणे अणेगे जीवे हणइ । से तेणट्टेणं गोयमा। तं चेव । एए सव्वे वि एक्कगमा । ६. [१] पुरिसे णं भंते ! इसिं हणमाणे किं इसिं हणइ, नोइसिं हणइ ? ५ गोयमा ! इसि पि हणइ नोइसि पि हणइ । [२] से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ जाव नोइसि पि हणइ १ गोयमा ! तस्स णं एवं भवइ-एवं खलु अहं एग इसिं हणामि, से णं एग इसिं हणमाणे अणंते जीवे हणइ से तेणटेणं निक्खेवओ।। [सु. ७-८. हणमाणस्स पुरिसस्स वेरफासणापत्तव्यया] ७. [१] पुरिसे णं भंते ! पुरिसं हणमाणे किं पुरिसवेरेणं पुढे, नोपुरिसवेरेणं पुढे १ गोयमा ! निर्यमा ताव पुरिसवेरेणं पुढे १, अहवा पुरिसवेरेण य णोपुरिसवेरेण य पुढे २, अहवा पुरिसवेरेण य नोपुरिसवेरेहि य पुढे ३। [२] एवं आसं, एवं जाव चिल्ललगं जाव अहवा चिल्ललगवेरेण य. णोचिल्ललगवेरेहि य पुढे । ८. पुरिसे णं भंते! इसिं हणमाणे किं इसिवेरेणं पुढे, नोइसिवेरेणं पुढे १ गोयगा! नियमा ताव इसिवेरेणं पुढे १, अहवा इसिवेरेण य णोइसिवेरेण य पुढे २, अहवा इसिवेरेण य नोइसिवेरेहि य पुढे ३। [सु. ९-१५. पुढषिकाइयाईणं पंचण्हं उच्छासाइपरूषणा] ९. पुढेविकाइये णं भंते! पुढविकायं चेव आणमति वा पाणमति वा २० ऊससति वा नीससति वा १ हंता, गोयमा! पुढविक्काइए पुढविक्काइयं चेव आर्णमति वा जाव नीसँसति वा। .. १०. पुढविक्काइए णं भंते ! आउक्काइयं आणमति वा जाव नीसँसति वा? हंता, गोयमा! पुढविक्काइए आउक्काइयं आणमति वा जाव नीसँसति वा। १. "एते-हस्त्यादय एकगमाः-सदृशाभिलापाः" अवृ०॥ २. “इसिं ति ऋषिम्" अवृ०॥ ३. “निक्खेवओ त्ति निगमनम्" अवृ०॥ ४. णियमं ला १॥ ५. पुढविकाइया गं भंते ! पुढविकायं चेव आणमंति वा पाणमंति वा, उससंति वा नीससंति वा मु०॥ ६. णमंति मु० ॥ ७. °ससंति मु०॥ Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४८४ वियाहपण्णत्तिसुत्तं [स०९ उ० ३४ ११. एवं तेउक्काइयं वाउक्काइयं । एवं वणस्सइकाइयं। १२. आउक्काइए णं भंते! पुढविक्काइयं आणमति वा पाणमति वा०१ एवं चेव। १३. आउक्काइए णं भंते ! आउक्काइयं चेव आणमति वा० १ एवं चेव । १४. एवं तेउ-वाउ-वणस्सइकाइयं । १५. तेउक्काइए णं भंते ! पुढविक्काइयं आणमति वा ? एवं जाव वणस्सइकाइए णं भंते ! वणस्सइकाइयं चेव आणमति वा० १ तहेव । [सु. १६-२२. उच्छसंताईसु पुढविकाइयाईसु पंचसु किरियापरूषणा] १६. पुढविक्काइए णं भंते ! पुढविकाइयं चेव आणममाणे वा पाणममाणे १० वा ऊससमाणे वा नीससमाणे वा कइकिरिए ? गोयमा ! सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए, सिय पंचकिरिए। १७. पुढविक्काइए णं भंते ! आउक्काइयं आणममाणे वा०१ एवं चेव । १८. एवं जाव वणस्सइकाइयं । १९. एवं आउकाइएण वि सव्वे वि भाणियव्वा । २०. एवं तेउक्काइएण वि। २१. एवं वाउक्काइएण वि। २२. वणस्सइकाइए णं भंते ! वणस्सइकाइयं चेव आणममाणे वा० ? पुच्छा । गोयमा ! सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए, सिय पंचकिरिए। [सु. २३-२५. रुक्खमूल-कंद-बीयाणि पचालेमाणे पवाडेमाणे य पाउकाए किरियापरूवणा] २३. वाउकाइए णं भंते ! रुक्खस्स मूलं पचालेमाणे वा पवाडेमाणे वा कतिकिरिए ? गोयमा ! सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए, सिय पंचकिरिए । २४. एवं कंदं। २५. एवं जीव बीयं पचालेमाणे वा० पुच्छा। गोयमा ! सिय तिकिरिए, २५ सिय चउकिरिए, सिय पंचकिरिए। सेवं भंते ! सेवं भंते त्तिक । ॥चउत्तीसइमो उद्देसो समत्तो ॥९.३४॥ नवमं सतं समत्तं ॥९॥ , णमंति मु० ॥ २. जाव मूलं बीयं मु० ॥ Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सुद्धिपत्तयं पंतीए असुद्धं सोहणीयं शीर्षके सु०१] अत्रत्यं दृश्यम् कल्पेअका दुर्ग प. २३ सु०१-२] अत्रत्या दृश्या कल्पे अका दुर्गप० शीर्षके सुतं ॥१४॥ नेरइया णं प्यारा G ० विना ॥ला०॥ भासा! गो०? नयसे नमंसा ० नेरइयाणं प्यारो ला. विना॥ भासा? गो! नयेसु नमंसा. लों ८३ पृष्ठांङ्कः करणीयः शुभार्थी °द्विति हरणं २९ लों शीर्षके २९ शुभाथीं द्विती हरण माणसि माणसि ११५ ११९ १२४ १२६ १२७ १२९ जीव देवाः" अभिध। १३ सु. °पजतीए णसा माणि १. कई जीवे देवाः"। सु. १३ °पजत्तीए °णसामाणि° कयाइ रायहाणीव कयाई १३३ रायहाणवि १४० २० Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सुद्धिपत्तयं पत्तरस पंतीए असुद्धं सोहणीयं १४४ १६४ १७० °स्स पुन्वभववुत्तंतो यरूव ला० १ स्स वुत्ततो यरूवं ला. १७१ शीर्षके १३ सु. ४-०] °ए, भुसे गोमए °अगणि सु०४] °ए भुसे गोमए, अगणि १२ शीर्षके सु°० सु० °त्तदट्टव्वयानि १९१ २११ २१७ २३३ २३४ २३५ २४८ २४९ २५२ गाहा °त्तावलोयणनि गाहाओ] वयप्प इतिः देवाइकडतं देवकडतं मुग्धाय वयष्प इति. देवाइकारियत्तं देवकारियत्तं °मुग्धाय कुमारा। १० भविए १४ २५७ शीर्षके कुमारा। . बंधेज, मोद्दाला; २६२ ३१ १ २६४ नागकारियत्तं अभाव-प असुर-कारियत्तं भविए १० बंधेज; मोद्दालाः नागकडतं अभावप °असुरकडतं दंडगेसु अवृ०॥ गहण-नि तइओ २१ २६६ दंडगसु अ०॥ गहणनि तइआ २० १. .. वा कमे णिजरा-वेदणाभाव रओव २८७ शीर्षके २० वा कमेण वेदणा-णिज्जराभाव रओ व ३०७ ३१९ १२ ___ ३४३ शीर्षके सिद्भिय सिद्धिय Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सुद्धिपत्तयं पत्तस्स पंतीए. असुद्धं सोहणीयं ३५१ एगूवीस दारंति प्रेमैव-त्तिप्री एगूणवीस °दारंत्ति प्रेमैव-प्री ३५६ 2. ३०४ ४०१ ४०९ ४१० ४११ अत्र द्वादशतमी टिप्पणी फल्गु ज्ञेया रआ रओ दव्वं दव्वं० येनासा येनासौ याणं ख याणं कम्माणं ख णं! णं भंते! °वरणानि °वरणीयानि सम्मद्धाइ सद्धम्माइ ४१३ ४१९ ४२१ सुयेके. सुयके २४ जहा. राद्वदुत्त पुढवि प °सत्तभाए भङ्गाः जहा°रादुद्वत्त °पुढवीओ प° ४२४ सत्तमाए ४२७ भङ्गाः । ४४४ अहव अहवा ४७१ Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________