Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૪૬
आङो ज्योतिरुद्गमे । ३-३-५२
અર્થ:- આ ઉપસર્ગથી પર રહેલાં ચંદ્રાદિનું ઉગવું એ અર્થમાં વર્તતાં મ્ ધાતુથી કર્તામાં આત્મનેપદ થાય છે.
વિવેચન : આમતે ચન્દ્ર:પૂર્યો વા =
અહીં આ ઉપસર્ગ છે તેથી ઊગવું અર્થમાં વર્તતાં મ્ ધાતુને આ સૂત્રથી આત્મનેપદ થયું છે. આમતે ની સાધનિકા ૩-૩-૪૭ માં કહ્યા પ્રમાણે થશે.
ज्योतिरुद्गम इति किम् ? आक्रामति बटुः कुतुपम् = બાળક (ઘાસનું) થાંભલાનું આલંબન લે છે. ધૂમ આામતિ = ધૂમાડો ઉપર વ્યાપે છે. અહીં આ પૂર્વક મ્ ધાતુ છે પણ જ્યોતિષનું ઉગવું અર્થ નથી તેથી આ સૂત્રથી આત્મનેપદ ન થતાં શેષાત્... ૩-૩-૧૦૦ થી પરમૈપદ થયું. આમિતિ ની સાધનિકા ૩-૩-૪૭ માં આપેલ ામતિ પ્રમાણે થશે.
ચંદ્ર અથવા સૂર્ય ઊગે છે.
दागोऽस्वाssस्य प्रसार - विकासे । ३-३-५३
અર્થ:- આ ઉપસર્ગથી પર રહેલાં પોતાનાં મુખનો પ્રસાર અને વિકાસ અર્થ સિવાયના અર્થમાં વર્તતાં રૂ ધાતુથી કર્તામાં આત્મનેપદ થાય છે. વિવેચન : વિદ્યામ્ આવત્તે વિદ્યાને ગ્રહણ કરે છે.’
આ+વા+તે
તિથ્ તસ્... ૩-૩-૬ થી તે પ્રત્યય. હવ: શિતિ ૪-૧-૧૨ થી ધાતુ દ્વિત્વ
આ+વાવા+તે
આ+વવા+તે
હ્રસ્વ: ૪-૧-૩૯ થી પૂર્વ ધાતુ હ્રસ્વ.
आदद्+ते
નથાઽઽત: ૪-૨-૯૬ થી ઞ નો લોપ. અધોછે. ૧-૩-૫૦ થી द् નો મૈં.
आदत्ते
સ્વાસ્યાતિવર્ગને મ્િ ? ૩ષ્ટ્ર: મુલ્લું વ્યાવવાતિ = ઊંટ પોતાના મુખને પ્રસારે છે (ખોલે છે). તં વ્યાવતિ
ફૂલ (નદીનો કાંઠો) વિકાસ
પામે છે.
-
1
=
=
વિ+આ+વા+તિ તિક્તસ્... ૩-૩-૬ થી તિલ્ પ્રત્યય. વિ+આ+દ્રાવા+તિ હવ: શિતિ ૪-૧-૧૨ થી ધાતુ દ્વિત્વ
