Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૫૭૪
ચાલનાર. +7
ાતૃૌ ૫-૧-૪૮ થી તૃપ્
=.
પ્રત્યય, ઋમિટ્ટ - આ સૂત્રથી રૂર્ આગમ, મિતૃ-સિ - ૧-૧-૧૮ થી સિ પ્રત્યય, ઋમિતૃ+ગા ઋતુશનવ્... ૧-૪-૮૪ થી સિ નો ૩૩, ઋમિતા- ડિત્યન્ય... ૨-૧-૧૧૪ થી અન્યસ્વરાદિ ૠ નો લોપ. અનાત્મન નૃત્યેવ - પ્રશ્નની = આરંભ કરનાર. પ્ર+7 - બતૌ ૫-૧-૪૮ થી પૃથ્ પ્રત્યય, પ્રતૢ - માં... ૧-૩-૩૯ થી ર્ નો સ્. હવે પછીની સાનિકા મિતા પ્રમાણે થશે. આરંભ અર્થમાં આત્મનેપદ થાય છે તેથી આત્મનેપદનો વિષય હોવાથી આ સૂત્રથી ર્ આગમ થયો નથી. .
વિવેચન - મિતા
=
-
અહીં અનાત્મને નો અધિકાર જરૂરી નથી કારણકે તૃપ્ અને તૃત્ પ્રત્યય આત્મનેપદ ધાતુ કે પરૌંપદ ધાતુ ગમે તે હોય તો પણ થાય જ છે છતાં ગનાત્મને નો અધિકાર આ સૂત્રમાં ગ્રહણ કર્યો છે તેથી જ્યારે ક્રિયાવ્યતિહાર અર્થમાં અને આરંભાદિ અર્થમાં મ્ ધાતુ આત્મનેપદી થાય છે તેવો અર્થ જણાતો હોય તો આ સૂત્રથી રૂર્ ગમ ન થાય. જેમકે - વ્યતિન્તા, પ્રત્તા, ૩પત્તા, વિન્તા, આન્તા, પરાન્તા પ્રયોગ થશે. ૩-૩-૪૭, ૪૮, ૪૯, ૫૦, ૫૧, ૫૨ સૂત્રો જોઈ લેવા.
મૈં વૃક્ષ્યઃ । ૪-૪-૧૯
www
અર્થ:- વૃત્ત, સ્વ ્, વૃધ્, શ્રૃધ્ અને વ્ એ પાંચ ધાતુઓથી પરમાં રહેલાં અશિત્ સકારાદિ અને તકારાદિ પ્રત્યયની આદિમાં ર્ આગમ થતો નથી. પણ આત્મનૈપદનો વિષય હોય તો રૂટ્ આગમ થાય છે. વિવેચન - (૧) વસ્મૃતિ = તે રહેશે, સ્વસ્થ્યતિ તે ટપકશે, વસ્મૃતિ તે વૃદ્ધિ પામશે, સ્મૃતિ = તે ખરાબ શબ્દ કરશે, તિ સમર્થ થશે. સાધનિકા ૪-૪-૫૦ માં જણાવેલ જ્યંતિ પ્રમાણે થશે. અને ་તિ માં ૠ... ૨-૩-૯૯ થી ધ્ ધાતુનાં ૠ નો ગુણ થયા પછી ર્ નો સ્ થયો છે. એ પ્રમાણે સન્નન્તમાં - વિવૃત્તતિ, સિસ્યન્તતિ, વિવૃત્તતિ, શિવૃત્તતિ, વિસ્તૃપ્તતિ પ્રયોગ થશે. સાધનિક ૪-૪-૫૦ માં જણાવેલ ત્રિવૃત્તતિ પ્રમાણે થશે. અનાત્મને ઇત્યેવ – વર્તિતા –હેશે. અહીં શ્રસ્તની આત્મનેપદનો સ
–
પ્રત્યય છે તેથી આ સૂત્રથી રૂર્ આગમનો નિષેધ ન થતાં સ્વાઘ... ૪-૪
=
=
તે
