Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૬૧૧
રહેલાં હ્ર ધાતુની આદિમાં સ્કટ્ આગમ થાય છે. વિવેચન - ૩પત્ઝીર્ય મદ્રા: સુનન્તિ મદ્રદેશનાં લોકો ફેંકી ફેંકીને કાપે છે એટલે ફેંકતા જાય છે અને કાપતા જાય છે. અહીં કાપવું અર્થ ગમ્યમાન હોવાથી આ સૂત્રથી સ્વર્ આગમ થયો છે. તેથી પÓ+ત્વા પ્રાધાને ૫-૪-૪૭ થી ત્વા પ્રત્યય, ઉપય અનન્ત્ર.... ૩-૨૧૫૪ થી ત્વા નો યજ્, પર્ટિ ઋતાં... ૪-૪-૧૧૬ થી ૠ નો इर्, उपस्कीर्य ક્વારે... ૨-૧-૬૩ થી રૂર્ નો રૂ દીર્ઘ.
✡
लवन इति किम् ? उपकिरति पुष्पम् પુષ્પને ફેંકે છે. સાનિકા ઍન્જિર: ૩-૩-૩૦ માં જણાવેલ અપરિતિ પ્રમાણે થશે. અહીં લવન અર્થ ગમ્યમાન નથી તેથી આ સૂત્રથી સ્મર્ આગમ થયો નથી. અહીં વાવે... ૨-૧-૬૩થી રૂર્ નો રૂ.દીર્ઘ નહીં થાય. કેમકે ર્ ની પૂર્વે નામી સ્વર છે પણ ર્ ની પછી વ્યંજન નથી, સ્વર છે.
સૂત્રમાં :િ એ પ્રમાણે નિર્દેશ કરેલો હોવાથી જ ધાતુ તુવિ ગણનો જ ગ્રહણ થશે જ્યાદ્રિ વિગેરે ગણનાં હ્ર ધાતુની નિવૃત્તિ થશે. प्रतेश्च वधे । ४-४-९४
અર્થ:- હિંસાનો વિષય અથવા હિંસા અર્થ ગમ્યમાન હોય તો પ્રતિ અને ૩૫ ઉપસર્ગથી ૫૨માં ૨હેલાં ધાતુની આદિમાં સ્વર્ આગમ થાય છે. વિવેચન - (૧) પ્રતિસ્બીર્નમ્, ૩પીર્ણમ્ વા ૪ તે વૃષન મૂયાત્ = હે વૃષલ ! તને હિંસા સંબંધી વિક્ષેપ થાઓ. અહીં હિંસા વિષય ગમ્યમાન હોવાથી આ સૂત્રથી સ્કટ્ આગમ થયો છે.
-
प्रतिस्कृ+त
h... ૫-૧-૧૭૪ થી હ્ર પ્રત્યય.
प्रतिकिर्त
તાં... ૪-૪-૧૧૬ થી ૠ નો ર્.
प्रतिस्की
વાવે... ૨-૧-૬૩ થી રૂર્ નો રૂ દીર્ઘ.
प्रतिस्कीन
રવાવ... ૪-૨-૬૯ થી તા નાં ત્ નો સ્.
प्रतिस्कीर्ण
રવૃવળ... ૨-૩-૬૩ થી ૬ નો પ્. એજ પ્રમાણે ૩પસ્જીળ. સિ પ્રત્યય, સિ નો અમ્ અને અન્ નાં ઞ નો લોપ થવાથી પ્રતિસ્કીર્ણન, પસ્બોર્નમ્ પ્રયોગ થશે.
(૨) પ્રતિષરે નà: તેણે નખોવડે ચીરી નાંખ્યો. અહીં હિંસા અર્થ
-
=
=
-
=
