Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૬૨૧
૩-૩-૩૫
બનાવવાથી આ પ્રમાણે નિયમ થયો શપ ૩પતાને જ્ઞાપક સૂત્ર છે. તેથી હવે જીત્ અને ક્ષત્ પ્રત્યય પર છતાં નામ: ૪૪-૧૦૩ સૂત્રથી ઉપસર્ગ વિનાનાં સ્રમ્ ધાતુને સ્ નો આગમ નહીં થાય. તેથી લામ: માં મૈં નો આગમ થયો નથી.
મુ-તુર્વ્ય: । ૪-૪-૨૦૮
અર્થ:- વત્, અને પત્ પ્રત્યય પર છતાં કોઈપણ ઉપસર્ગથી પર સુવુર્ અથવા સુ અને દુર્ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલાં તમ્ ધાતુનાં સ્વરથી પરમાં મૈં આગમ થાય છે.
✡
-
વિવેચન - (૧) અતિસુત્તમ્ભમ્ = અત્યંત સુલભ.' (૨) અતિદુર્ભુમ્ભમ્ = અત્યંત દુર્લભ.
(૩) અતિસુપુત્ત્તમમ્ = અતિશય દુર્લભ. સાનિકા ૪-૪-૧૦૭ માં જણાવેલ સુવ્રતમ્ પ્રમાણે થશે.
(૪) અતિસુલ્ત~; = અત્યંત સુલભ. (૫) અતિદુર્લક્ષ્ય: = અત્યંત દુર્લભ. (૬) અતિસુવુńન્મ: અતિશય દુર્લભ. સાનિકા ૪-૪-૧૦૭ માં જણાવેલ પ્રતમ્ભઃ પ્રમાણે થશે.
=
૩૫માંવિત્યેવ - મુત્તમમ્ = સુલભ: તુર્તમમ્ = દુર્લભ, સુહુર્તમમ્ અતિશય દુર્લભ, સુામ:, ટુર્નામ:, સુવુત્તમ:- અહીં સમસ્ત અને વ્યસ્ત સુ અને દુર્ ઉપસર્ગથી પરમાં હ્રધ્ ધાતુ છે અને તેનાથી પરમાં વત્ અને ક્ પ્રત્યય છે. પણ સુ અને ર્ કોઈ ઉપસર્ગથી પરમાં નથી તેથી આ સૂત્રથી ૬ આગમ થયો નથી.
જોકે અતિભુત્વમ્ભર્ પ્રયોગમાં ૪-૪-૧૦૭ થી ૬ આગમ સિદ્ધ જ હતો પરન્તુ આ સૂત્ર બનાવવાથી નિયમ થયો કે सु અને दुर् ઉપસર્ગથી ૫૨માં ૨હેલાં તમ્ ધાતુનાં સ્વરથી પરમાં મૈં નો આગમ ત્યારે જ થાય न् કે જ્યારે સુ અને વુર્ ઉપસર્ગ કોઈ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલાં હોય તેથી પુખ્તમમ્ પ્રયોગમાં ૪-૪-૧૦૭ થી પણ મૈં નો આગમ થતો નથી. सु અને दुर् ઉપસર્ગને સમસ્ત અને વ્યસ્ત ગ્રહણ કરવા માટે અને દુર્ થી વુર્ ઉપસર્ગનું પણ ગ્રહણ કરવા માટે સૂત્રમાં સુદુર્વ્ય: એ પ્રમાણે બહુવચનમાં નિર્દેશ કરેલો છે.
અતિસુતમમ્, અતિદુર્તમમ્ - અહીં અતિ પૂજા અને અતિક્રમ અર્થમાં
=
