Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૩૯૧
હહા+તમ્ - હ્રસ્વ: ૪-૧-૩૯ થી પૂર્વનો સ્વર હ્રસ્વ. નહા+તમ્ - હોર્ન: ૪-૧-૪૦ થી પૂર્વનાં હૂઁ નો પ્. जहितस् આ સૂત્રથી ધાતુનાં નો રૂ વિકલ્પ. સોસ, ર:પવાસ્તે... થી નન્તિઃ પ્રયોગ થશે. વિકલ્પપક્ષે આ સૂત્રથી આ નો રૂ ન થાય ત્યારે નહીં+તમ્ -ામી:... ૪-૨-૯૭ થી આ નો છું થવાથી નહીત: પ્રયોગ થશે. એજ પ્રમાણે - નથિ:, બન્નીથ:- નહિવઃ, નહીવ: - નહિમ:, નદીમ: વગેરે.
.
व्यञ्जन इत्येव નતિ, નતુ - અહીં અન્તિ અને અન્તુ પ્રત્યય અવિશિત્ છે પણ વ્યંજનાદિ નથી. સ્વરાદિ છે તેથી આ સૂત્રથી 7 ધાતુનાં આ નો રૂ વિકલ્પે થયો નથી. પરન્તુ ૪-૨-૯૪ થી અન્તિ અને અનુનાં સ્ નો લોપ અને ૪-૨-૯૬ થી આ નો લોપ થયો છે. शितीत्येव નિંદ્ઘાતિ - અહીં સત્રન્તનો સન્ પ્રત્યય શિત્ ન હોવાથી તેમજ ખેહીયતે - અહીં યન્તનો યદ્ પ્રત્યય શત્ ન હોવાથી આ સૂત્રથી હૈં। ધાતુનાં આ નો રૂ વિકલ્પ થયો નથી.
―
-
-
r
હાંફ્ -તૌ
अवितीत्येव નન્નાતિ, નાપ્તિ - અહીં તિ-શિલ્ પ્રત્યય શત્ છે પણ વિત્ છે તેથી આ સૂત્રથી રૂ ધાતુનાં ઞ નો રૂ વિકલ્પે થયો નથી. હા એ પ્રમાણે અનુબંધનો નિર્દેશ કરેલો હોવાથી (૧૧૩૬) ધાતુનો અને વસ્તુવન્ત નો નિષેધ થયો છે. હા: ની અનુવૃત્તિ નીચેનાં સૂત્રમાં લઈ જવા માટે ૪-૨-૯૯ સૂત્રથી ૪-૨-૧૦૦ સૂત્ર જુદું બનાવ્યું છે
આ ચહૌ। ૪-૨-૨૦o
અર્થ:- ત્તિ પ્રત્યય પર છતાં હ્રા ધાતુનાં આ નો મ અને રૂ વિકલ્પે થાય છે. વિવેચન - નહાર્દિ, નિિહ, નહીહિ = તું ત્યાગ કર. ના સુધી ૪-૨-૧૦૦ માં જણાવ્યા પ્રમાણે. નહીં+દ્દિ - તુ-તાર્... ૩-૩-૮ થી ત્તિ પ્રત્યય. નહાદિ, નિિત્ત - આ સૂત્રથી આ અને રૂ વિકલ્પ. આ સૂત્રથી આ નો આ `અને રૂ ન થાય ત્યારે ામી:... ૪-૨-૯૭ થી આ નો ફ્ થવાથી નહીદ્દિ પ્રયોગ થશે. એમ બે વિકલ્પે ત્રણ રૂપ થશે.
