Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05

Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan

Page 426

॥ અમ્ ॥
चतुर्थस्याऽध्यायस्य तृतीयः पादः
नामिनो गुणोऽक्ङिति । ४-३-१
અર્થ:- ત્િ-હિત્ પ્રત્યય વર્જીને અન્ય પ્રત્યય પર છતાં નામ્યન્ત ધાતુનાં અન્ય સ્વરનો ગુણ થાય છે.
વિવેચન - શ્વેતા = એકઠું કરશે.
चि+ता તા તારો... ૩-૩-૧૪ થી તા પ્રત્યય.
चेता આ સૂત્રથી રૂ નો ગુણ . એજ પ્રમાણે.
નેતા, સ્તોતા, સવિતા, તાં, તરિતા, નયતિ, નૈતિ, મતિ, રીતિ, તરતિ વિગેરે પ્રયોગો થશે.
-
અવિકતિ કૃતિ વિમ્ ? યુતઃ = તેઓ બે મિશ્રણ કરે છે. યુ6-મિત્રણે (૧૦૮૦) યુ+તસ્ તિર્... ૩-૩-૬ થી તસ્ પ્રત્યય. શિવિત્ ૪૩-૨૦ થી ત ્ પ્રત્યય અવિશિત્ હોવાથી હિત્ થાય છે તેથી આ સૂત્રથી યુ ધાતુનાં ૩ નો ગુણ થયો નથી. તથા યુતઃ પ્રયોગ હૈં પ્રત્યય લાગીને પણ થશે. એજ પ્રમાણે -
–
અશિત્રિવત્ - અહીં અદ્યતનીનો ૬ પ્રત્યય લાગ્યો છે તે હિત્ છે. તેથી આ સૂત્રથી ગુણ થયો નથી.
જીતુવે – અહીં પરોક્ષાનો ૬ પ્રત્યય જ્ન્મ... ૪-૩-૨૧ થી ત્િ થાય છે તેથી આ સૂત્રથી ગુણ થયો નથી.
નામિન કૃતિ વિમ્ ? ૩મ્મિતા = પૂર્ણ કરશે. સમ્બન્-પૂરને (૧૩૮૬) અહીં નામિ સ્વર અન્ત્યમાં નથી તેથી આ સૂત્રથી ગુણ થયો નથી. યાતિ = તે જાય છે. યા ધાતુમાં અન્યમાં નામી સ્વર નથી તેથી આ સૂત્રથી ગુણ થયો નથી.
ग्लायति, म्लायति સૈ અને મ્ત ધાતુમાં અન્ય નામી સ્વર છે Òકારનાં બળથી ગુણ થતો નથી. કેમકે કોઇનો પણ ગુણ કરીએ તો ઉત્કર્ષ થવો જોઈએ તેનાં બદલે ભૈ-ૌ ધાતુનાં અન્ય રે નો ગુણ ૫