Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૫૩૨
૭૩ માં કરેલી છે અને વવું: ની સાધનકા ૪-૧-૭૫ માં કરેલી છે. યુ: - અહીં ન વયોવ્ ૪-૧-૭૩ થી ઘૃત્ નો નિષેધ થયેલો છે. વવુઃ અહીં અતિ વા ૪-૧-૭૫ થી ધૃત્ નો નિષેધ થયેલો છે.
ૠઃ શુ-તૃ-પ્રઃ । ૪-૪-૨૦
અર્થઃ- પરોક્ષાનાં પ્રત્યયો પ૨ છતાં શૂ-૬ અને ર્ ધાતુનાં અન્ય નો આદેશ વિકલ્પે થાય છે.
વિવેચન - (૧) વિજ્ઞશ્રતુ:, વિશશતુઃ = તે બેએ હિંસા કરી. શૃણ્-હિંસાયાન્ (૧૫૩૧)
વિશ્+ઞતુમ્ - બ્... ૩-૩-૧૨ થી અનુસ્ પ્રત્યય.
વિશ્+અતુમ્ - ફન્ચ... ૪-૩-૨૧ થી અતુલ્ ને કિાવ. વિષ્ણુ+તુમ્ - આ સૂત્રથી નો ૠ આદેશ.
ૠ
विशृशृ+अतुस्
विशशृ+अस्
વિશઋતુસ્ - વર્ષાવૈ... ૧-૨-૨૧ થી ૠ નો ડ્
સોહ:, ર:પવાસ્તે... થી વિશઋતુઃ થશે. આ સૂત્રથી જ્યારે નો ન થાય ત્યારે હ્રસ્વ: ૪-૧-૩૯ થી પૂર્વનો સ્વર હ્રસ્વ થશે અને ... ૪-૩-૮ થી ૠ નો ગુણ અ થવાથી વિશશતુઃ પ્રયોગ થશે. એજ પ્રમાણે -
-
-
બિંદુ.... ૪-૧-૧ થી ધાતુ દ્વિત્વ.
ૠતોત્ ૪-૧-૩૮ થી પૂર્વનાં ૠ નો અ.
-
ऋ
(૨) વિવતુ:, વિવવતુ: = તે બેએ ફાડ્યું. વૃદ્-વિવારને (૧૫૩૫) (૩) વિવ્રતુ:, વિપપરતુઃ = તે બેએ પાલન કર્યું. પશુ-પાલનપૂરળયો: (૧૫૩૨) ✡ विशशार વ્ પ્રત્યય પર છતાં આ સૂત્રથી નો ૠ કરે છતે નાપિનો... ૪-૩-૫૧ થી ૠ ની વૃદ્ધિ આર્ થવાથી વિશાર થશે અને આ સૂત્રથી ૠ નો ૠ આદેશ ન કરે તો પણ નામો... ૪-૩-૫૧ થી ≠ ની વૃદ્ધિ આર્ થવાથી વિશR પ્રયોગ થશે. બન્ને રીતે રૂપો સમાન જ થશે. એજ પ્રમાણે - વિવાર, નિપપાર.
વિશશતું:, વિષ્ણુ:, નિપપરંતુઃ આ પ્રયોગો શુ વિગેરે ઋતુનાં ૠનો .... ૪-૩-૮ થી ગુણ કરાએ છતે સિદ્ધ છે. અને વિદ્રતુઃ,
