Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૫૬૨
થાય ત્યારે રેષિતુમ્ થશે. એજ પ્રમાણે રે-રેષિતા, રેઋત્યમ્ - ષિતવ્યમ્ તાવેરિતિ વિમ્ ? સહિષ્યતે, નોમિતિ, ષિતિ, રોષિષ્યતિ, રેષિતિ અહીં સ્વાઘ... ૪-૪-૩૨ થી નિત્ય ટ્ આગમ થયો છે. આ સૂત્રથી વિકલ્પે ટ્ આગમ થતો નથી કેમકે તકારાદિ પ્રત્યય નથી સકારાદિ પ્રત્યય છે.
કેટલાંક અશ, રૃ, સ્તુ, શુદ્, વસ્ ધાતુને તકારાદિ પ્રત્યય પર છતાં વિકલ્પે ટ્ આગમ થાય એમ માને છે તેથી અથ, શિતા - માં, મરિતા, સ્તોતા-સ્તવિતા, શોહા-શોવિતા, વસ્તા-વસિતા પ્રયોગ થશે.
તથા રુ, નુ, સુ અને રૂ ધાતુને પરોક્ષા સિવાયમાં સ્ વિકલ્પે થાય છે એમ માને છે તેથી રોતા-વિતા, નોતા-નવતા, સોતા-સવિતા, રોતા, વિતા. પરોક્ષામાં રૂર્ આગમ નિત્ય થવાથી રુવિમ, નુત્તુવિમ, સુસુવિમ અને દુવિમ પ્રયોગ થશે.
-
તથા વિધ્ ધાતુને મૂલ અને 7 કર્મ હોય તો પરોક્ષા સિવાયમાં પ્ વિકલ્પે થાય છે એમ માને છે તેથી વેટા, વેષિતા મૂલાનિ તાનિ વા. મૂત્ત અને 7 કર્મ ન હોય તો સંા પ્રયોગ થાય છે અને પરોક્ષામાં સંવિવિષિમ પ્રયોગ થશે.
રૂવૃધ-પ્રશ્ન-વૃધ્મ-ત્રિ-યૂળું-મ-જ્ઞપિ-સનિતનિ-પતિ-વૃક્ વૃદ્ધિઃ સનઃ । ૪-૪-૪૭
અર્થ:- વ્ અન્તે છે જેને એવા વન્ત ધાતુથી પરમાં રહેલાં તેમજ ઋ, પ્રસ્નૂ, તમ્, ત્રિ, યુ, ઝપ્નું, રૃ, રર્, સન્, તન્, પત્, વૃ અને કારાન્ત ધાતુથી પરમાં રહેલાં તથા રિદ્રા ધાતુથી પરમાં રહેલાં સન્ પ્રત્યયની આદિમાં ર્ આગમ વિકલ્પે થાય છે.
વિવેચન - (૧) તુવ્રૂતિ, દ્બેિનિતિ વિ+સ - તુમŕ... ૩-૪-૨૧ થી સત્ પ્રત્યય. दिव्+स આ સૂત્રથી રૂર્ નૌ નિષેધ વિકલ્પે. +િસ - પાન્ચે ૪-૩-૩૪ થી અનિટ્ સન્ કિત્. અનુનાસિò... ૪-૧-૧૦૮ થી ર્ નો ટ્
दिऊ+स
ઘૂસ - વર્ષાવે....૧-૨-૨૧ થી રૂ નો યુ.
=
તે ક્રિડા કરવાની ઈચ્છા કરે છે.
