Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
પરસ્પર બે માળા બનાવી.
વિ+અતિ+ 1+મૃ+7 જિયા... ૩-૩-૨૩ સૂત્રની સહાયથી
✡
-
અતિ+સૃ+7 - વાવે.... ૧-૨-૨૧ થી રૂ નો ય્. व्यति+असृज्+त અદ્ધાતો.... ૪-૪-૨૯ થી અદ્ આગમ. व्यति+असृज्+स्+त સિન.... ૩-૪-૫૩ થી સિક્ પ્રત્યય. વ્યતિ+અમૃ+ત - પ્... ૪-૩-૭૦ થી પિ ્ નો લોપ. व्यत्यसृज्+त વળત.... ૧-૨-૨૧ થી રૂ નો પ્.
–
-
૧૭૬
व्यत्यसृष्+त ચનસૃન.... ૨-૧-૮૭ થી ગ્ નો પ્.
વ્યત્યસૃષ્ટ - તર્પાસ્ય.... ૧-૩-૬૦ થી त् નો ટ્.
અહીં ક્રિયાવ્યતિહારમાં પ્રયોગ છે અને મિથુનને ભોગની લાલસા એટલે ભોગવિષયક શ્રદ્ધાવાળા છે પણ ચિત્તશુદ્ધિની પ્રવૃત્તિ વિશે શ્રદ્ધાવાળા નથી તેથી આ સૂત્રથી ગિપ્ પ્રત્યય થયો નથી.
વિવેચન :- તખતે તવ: સાધુ:
વિ-તાર્...૩-૩-૧૧ થી 7 પ્રત્યય.
પેસ્તપ: જર્માત્ । ૩-૪-૮૬
અર્થઃ- કર્તરિ પ્રયોગમાં તપ કર્મવાળા તપ્ ધાતુથી પૂર્વે કહ્યા પ્રમાણે ગિ, જ્ય અને આત્મનેપદ થાય છે.
=
સાધુ તપ કરે છે. તö-સંતાપે (૩૩૩) સાધુનિકા ૩-૪-૮૪ માં જણાવેલ મુખ્યતે પ્રમાણે થશે.
તેજે તપ: સાધુઃ = સાધુએ તપ કર્યો.
તપ્+TM - છવ્... ૩-૩-૧૨ થી ૬ પ્રત્યય.
ए
તેને - અનાવેશ.... ૪-૧-૨૪ થી તપ્ ના ઞ નો છુ અને દ્ધિત્વનો નિષેધ. અહીં બન્ને ઉદાહરણમાં તપ્ ધાતુનું કર્મ તપ શબ્દ છે તેથી આ સૂત્રથી જ્ય અને આત્મનેપદ થયું. તપ... ૩-૪-૯૧ સૂત્રથી તવ્ ધાતુને નિર્ પ્રત્યયનો નિષેધ થતો હોવાથી ત્રિપ્ પ્રત્યયનું ઉદાહરણ આ સૂત્રમાં
આપેલ નથી.
તપ કૃતિ વ્હિમ્ ? ત્તવૃતિ સ્વળ સ્વપ્નાઃ = સુવર્ણકાર (સોની) સુવર્ણને તપાવે છે. અહીં સોની સુવર્ણને તપાવતો હોવાથી સુવર્ણ એ
