Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૩૬૪
પીન:, પીનવાન્ - ઓપ્યાયક્ - વૃદ્ધૌ (૮૦૫) બાયુ+ત - મત્યર્થ... ૫-૧-૧૧ થી TM પ્રત્યય, પૌત-યો... ૪-૧-૯૨ થી પ્લાય્ નો આદેશ, આ સૂત્રથી ત્ નો સ્ થવાથી પીત્ત:, પીનવાન્ પ્રયોગ થશે. શૂનઃ,શૂનવાન્ - ોષ્ઠિ-તિવૃધ્ધો: (૯૯૭) ખ્રિ+7 ૫-૧-૧૭૪ થી ત્ત પ્રત્યય, શ્રુત-યજ્ઞાતિ... ૪-૧-૭૯ થી વૃત્. જૂન-વીર્ય... ૪-૧-૧૦૩ થી દીર્થ. આ સૂત્રથી ત્ નો સ્ થવાથી શૂનઃ, જૂનવાન્ પ્રયોગ થશે. વૃધા:, વૃાવાનું - ઓવ્રત્ત્વૌત્ વને (૧૩૪૧) સાધનિકા સત્ત તનવાન્ પ્રમાણે થશે. અહીં T-!... ૨-૩-૬૩ થી ૬ નો ખ્ થશે. આ ઉદાહરણો એ ઇત્વાળા ધાતુનાં છે.
:
ण्
ઇમ્ય કૃતિ નિમ્ ? પીત:, પીતવાન્ - પીં-પાને (૧૨૫૧) પ ધાતુ એ સૂ વિગેરે નવ ધાતુમાંનો ધાતુ નથી તેથી આ સૂત્રથી ત્ નો મૈં થયો નથી.
સૂતિ એ પ્રમાણે સૂત્રમાં ય નો નિર્દેશ કરેલો હોવાથી સૂતિ બીજા ગણનાં અને સુવતિ છઠ્ઠા ગણનાં ધાતુનો આ સૂત્રમાં સમાવેશ થતો નથી.
व्यञ्जनान्तस्थाऽऽतोऽख्या- ध्यः । ४-२-७१
અર્થ:- રહ્યા અને ધ્યા ધાતુને વર્જીને અન્ય ધાતુ સંબંધી વ્યંજનથી પર રહેલાં અંતસ્થાથી પરમાં આ હોય તેવા ધાતુથી પર રહેલાં TM અને વતુ નાં ત્ નો મૈં થાય છે.
न्
વિવેચન - (૧) સ્થાન:= ભેગું કરેલો. સ્ત્ય-સંષાતે શન્દ્રે ૨ (૪૦)
स्त्यै+त
... ૫-૧-૧૭૪ થી ત્હ પ્રત્યય.
स्त्यात આત્... ૪-૨-૧ થી ૫ે નો આ.
स्त्यान
આ સૂત્રથી ત્ નો સ્.
સિ પ્રત્યય, સોહ:, ર:પવાસ્તે... થી સ્થાન: થશે.
(૨) સ્ત્યાનવાન્ = ભેગું કર્યું. સ્ત્યાનવત્ થયા પછી સાધનિકા ૪-૨-૬૭ માં જણાવેલ ત્રવાન્ પ્રમાણે થશે. અહીં સ્ત્યા ધાતુનો વ્યંજન સ્, તેની પછી અંતસ્થા ય્ અને તેની પછી આ છે તેથી આ સૂત્રથી ત્ નો સ્ થયો. એજ પ્રમાણે - ભૈ ધાતુનો ત્તાનઃ, જ્ઞાનવાન્ પ્રયોગ થશે. વ્યજ્જન કૃતિ વ્હિમ્ ? યાત: = ગયેલો. યાંન-પ્રાપને (૧૦૬૨) અહીં
-
