Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૨૦૦ શૂ+ગ - તીર્ષ... ૪-૧-૧૦૩ થી અન્ય વૃત દીર્ઘ. શૂ+ગ - આ સૂત્રથી ધાતુ દ્ધિત્વ.
+ગ - (સ્વ: ૪-૧-૩૯ થી પૂર્વનો સ્વર હૃસ્વ. શુૌ+ગ - નામનો... ૪-૩-૫૧ થી ૪ ની વૃદ્ધિ. મૌ. શુપાવ - મોટીતો... ૧-૨-૨૪ થી ગૌ ને ખાવું. સ્વરાદિ પ્રત્યય પર છતાં સ્વરવિધિ પહેલાં કિવ થાય છે એમ સૂત્રમાં કહ્યું છે. પણ અહીં વ્રત કરવું તે સ્વરવિધિ નથી તેથી પહેલાં વૃત કર્યા પછી દ્ધિત્વ કરવાથી શુાવ રૂપ સિદ્ધ થાય. જો પ્રથમ દ્ધિત્વ કાર્ય કર્યું હોત તો ઈશ્વ હિન્દુ થાત. અનાદિ વ્યંજનનો લોપ થઈને જ થાત. અને પછી સ્વર-વ્યંજન વિધિ રૂપ વૃત્ નું કાર્ય થાય તો શુરવ ને બદલે શિશવ એ પ્રમાણે અનિષ્ટ રૂપ થાત. અહીં સ્વર અને
વ્યંજન બંનેનું કાર્ય થવું તે વૃત છે. છે જ્યાં સુધી વિનો અધિકાર છે ત્યાં સુધી “ઝ તુ સ્વરે વરવધે?”
દરેક સૂત્રોમાં જાણવું. તેથી આટલું સૂત્ર અધિકારસૂત્ર પણ કહેવાય છે. જો આવું પદ ઉત્તર સૂત્રમાં ન લીધું હોત તો ૪-૧-૪ માં બતાવેલ ટિસ્ પ્રયોગ સિદ્ધ ન થાત. .
મા સ્વર ૪-૧-ર અર્થ:- પરોક્ષાનાં પ્રત્યયો અને કે પ્રત્યય પરમાં હોતે છતે અનેકસ્વરી ધાતુનો
આદ્ય એકવરી અવયવ લિવ થાય છે. વિવેચન - (૧) ગના IIR = તે જાગ્યો. ના-નિદ્રા (૧૮૯૩)
સાધનિકા ૩-૪-૪૯ સૂત્રમાં આપેલી છે. (૨) કવીકાત્ = તે કાણો થયો, તેણે એક આંખ મીંચી.
કમ્ - નિમીત્તને (૧૩૩૭)
[+fબન્ - પુરિ. ૩-૪-૧૭ થી ગર્ પ્રત્યય. Mિ - Mત્તિ ૪-૩-૫૦ થી 1 ની વૃદ્ધિ મા. શનિ+ન્ - રિ-તા... ૩-૩-૧૧ થી ૯ પ્રત્યય. કાળિ+3+ - fણ-ત્ર. -૪-૫૮ થી ૩ પ્રત્યય.
