Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૨૯૨
अहन्निति किम् ? वृत्रहणि ઇન્દ્રમાં. વૃત્રે હન્તિ અર્થમાં વૃત્ બ્રહ્મ... ૫-૧-૧૬૧ થી પ્િ પ્રત્યય, વૃત્રહ+ ્ - ચૌ... ૧-૧-૧૮ થી ઙિ પ્રત્યય, વૃત્રખિ – વા... ૨-૩-૭૬ થી ૬ નો ખ્ થયો છે. અહીં સૂત્રમાં હર્ ધાતુનું વર્જન કરેલું હોવાથી સ્વર દીર્ઘ થયો નથી. धुटीत्येव - म्य અટકાય છે. ય+તે - તિવ્... ૩-૩-૬ થી તે જ્ય:... ૩-૪-૭૦ થી વયં પ્રત્યય થયો. તે વય પ્રત્યય કિત્ છે પણ ધુડાદિ કિત્ ન હોવાથી આ સૂત્રથી યમ્ નો સ્વર દીર્ઘ થયો નથી.
=
પ્રત્યય. યમ્યતે
=
=
अनुनासिके चं च्छ्-वः शूद् । ४-१-१०८
અર્થ:- અનુનાસિક આદિમાં હોય એવો પ્રત્યય, પ્િ પ્રત્યય અને ધુડાદિ પ્રત્યય પર છતાં ધાતુનાં ∞ અને વ્ નો અનુક્રમે ગ્ અને ર્ આદેશ થાય છે.
વિવેચન - (૧) પ્રશ્નઃ = પૂછવું તે. સાનિકા ૪-૧-૮૪-સૂત્રમાં જણાવેલ પૃષ્ઠ: પ્રમાણે થશે. પ્રથ્ ધાતુને યનિ... ૫-૩-૮૫ થી ૬ પ્રત્યય લાગશે. ૨૧-૮૭, ૧-૩-૬૦ અને ૪-૧-૮૪ સૂત્ર નહીં લાગે. 7 પ્રત્યય અનુનાસિક આદિવાળો હોવાથી આ સૂત્રથી નો શ્ આદેશ થયો છે. (૨) શબ્દાશ્ત = શબ્દ પૂછનારાં બે. શવ્યું પૃતિ અર્થમાં ર્િ પ્રત્યય લાગ્યો છે તેથી આ સૂત્રથી છ્ નો ફ્ આદેશ થયો છે.
(૩) પૃષ્ટઃ = પૂછેલો. સાનિકા ૪-૧-૮૪ માં કરેલી છે. અહીં ધુડાદિ કિત્ (ō) પ્રત્યય હોવાથી આ સૂત્રથી છ્ નો [ આદેશ થયો છે.
(૪) ચોમા = દરજી (સીવનાર). ષિવૂ-તૌ. (૧૧૬૪) સિ+મર્ - મન્... ૫-૧-૧૪૭ થી મન્ પ્રત્યય. સિ+મન્ - આ સૂત્રથી વ્ નો ટ્
ક્યૂમન્ - વર્ગાવે... ૧-૨-૨૧ થી રૂ નો યુ. ચોમન્ - નામિનો... ૪-૩-૧ થી ૪ નો ગુણ ઓ. સ્યોમ+ત્તિ - ચૌ... ૧-૧-૧૮ થી સિ પ્રત્યય. ચોમા+ત્તિ - નિવીર્ય: ૧-૪-૮૫ થી ૬ ની પૂર્વનો સ્વર દીર્ઘ.
