________________
૧૮૫ સનત્તરોવર ઋરિત્યેવ - મધ નૌઃ પાત્ર = ગોવાળવડે ગાય અટકાવાઈ આ કર્મણિ પ્રયોગ છે. તેથી માd-on: ૩-૪-૬૮ થી શ્રદ્ ધાતુને ત્રિર્ પ્રત્યય થયો છે. કર્મકર્તરિ પ્રયોગ હોય તો જ આ સૂત્રથી ગિન્ પ્રત્યયનો નિષેધ થાય છે.
સ્વ-સુદ્દો વા ! રૂ-૪-૨૦, અર્થ- સ્વરાત્ત ધાતુને અને ૩૬ ધાતુને પૂર્વોક્ત સૂત્રથી (૩-૪-૮૬ અને ૩
૪-૮૭ સૂત્રથી )કર્મકર્તરિમાં વિધાન કરાએલો ગિલ્ પ્રત્યય વિકલ્પ
નિષેધ થાય છે. વિવેચન :- (૧) કર્તરિ - ચૈત્ર: ૮ પ્રકૃતિ = ચૈત્ર સાદડી બનાવી.
કર્મકર્તરિ - પ્રકૃતિ, મારિ : સ્વયમેવ = સાદડી સ્વયં જ બની ગઈ. • મત ની સાધનિકા ૩-૪-૮૭માં જણાવેલ કપરું પ્રમાણે થશે. માત્ર વિજ્ઞ. ર-૧-૮૬ સૂત્ર નહીં લાગે. મારિ ની સાધનિકો માવ... ૩૪-૬૮માં જણાવેલ પ્રમાણે થશે. અહી ધાતી... ૩-૪-૮૬ સૂત્રથી સ્વરાન્ત ધાતુને કર્મકર્તરિ પ્રયોગમાં ઉગવું પ્રત્યયની નિત્ય પ્રાપ્તિ હતી
તેનો આ સૂત્રે વિકલ્પ કર્યો. (૨), કર્તરિ - નેપાત નાં દુધ = ગોવાળે ગાયને દોહી.
કર્મકર્તરિ - ગૌ મહુધ, મોદિ સ્વયમેવ = ગાય સ્વયં દોહવાઈ. • મહુધ ની સાધનિકા ૩-૪ ૭ માં જણાવ્યા પ્રમાણે થશે.
મોદિ ની સાધનિકા ૩-૪-૬૮ માં જણાવ્યા પ્રમાણે થશે. અહી ધાતી.. ૩-૪-૮૬ સૂત્રથી અકર્મકમાં ગત્ પ્રત્યયની પ્રાપ્તિ હતી પણ પડ્યું અને તુ ધાતુ માટે ૩-૪-૮૭ સૂત્ર બનાવ્યું તેથી અકર્મક કે સકર્મક બન્ને પ્રકારનાં કુટું ધાતુને ગર્ પ્રત્યયની પ્રાપ્તિ થઈ. પણ મૂષાર્થ.૩-૪-૯૩ સૂત્રથી વિઃિ અન્તર્ગત તુલ્ ધાતુને બિન્ નો નિષેધ થયો તેથી વર્ષના... ૩-૪-૮૮ સૂત્રની રચના કરવાથી એમ સાબિત થયું કે કર્મનાં યોગમાં ટુ ધાતુને ગિન્ ન થાય એટલે અકર્મકનાં યોગમાં ત્રિર્ પ્રત્યય થાય તેથી પાત્રત્ય એ ન્યાયથી ૩-૪-૯૩ થી નિષેધ થવાં છતાં ૩-૪-૮૮ સૂત્ર બનાવતાં અકર્મક કુટું, ને ગિદ્ પ્રત્યય થશે. પણ ૩-૪-૯૦ સૂત્રથી અકર્મક ૯૯ ધાતુને વિદ્
