Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05

Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan

Page 91

૭૪
णिग् – प्रदीपः भृत्यान् दर्शयति તૃણું-પ્રેક્ષળે (૪૯૫).
વૃ+f[ - પ્રયો... ૩-૪-૨૦ થી ત્િ પ્રત્યય.
શિ - લખો.... ૪-૩-૪ થી ૠ નો ગુણ અર્
હવે પછીની સાનિકા આરોયતે પ્રમાણે થશે.
P
=
દીપક નોકરોને દેખાડે છે.
અહીં અળિય્ અવસ્થાનું કરણ fણ્ અવસ્થામાં કર્તા બન્યું છે. તેથી આ સૂત્રથી વૃક્ ધાતુને આત્મનેપદ ન થતાં શેષાદ્... ૩-૩-૧૦૦ થી પરખૈપદ થયું છે.
નિશિતિ વિમ્ ? અળિય્ - ચૈત્ર: જેવાં સુનાતિ = ચૈત્ર કેદારને કાપે છે. कर्मकर्ता भी लूयते केदारः स्वयमेव કેદાર સ્વયં જ કપાય છે. णिग् – चैत्रः केदारं लावयति ચૈત્ર કેદારને કપાવે છે. જૂશ છેવને (૧૫૧૯).
તૂ+ર્િ - પ્રયો... ૩-૪-૨૦ થી નિત્ પ્રત્યય.
હ્રૌ+દ્િ - નામિનો... ૪-૩-૫૧ થી ૩ ની વૃદ્ધિ સૌ. लावि ઓવોતો... ૧-૨-૨૪ થી ઔ નો આ.
હવે પછીની સાનિકા આરોયતે પ્રમાણે થશે..
અહીં અણ્િ અવસ્થાનું કર્મ એ કર્મકર્તામાં કર્તા બન્યું છે. પણ વ્િ અવસ્થામાં કર્તા બન્યું નથી. fણ્ અવસ્થામાં તો કર્મ જ રહ્યું છે. તેથી આ સૂત્રથી આત્મનેપદ ન થતાં શેષાત્... ૩-૩-૧૦૦ થી પરÂપદ થયું છે. એટલે કે જ્યાં જેવાર કર્તા છે ત્યાં તૂ ધાતુ પ્રેરક નથી અને જ્યાં લૂ ધાતુ પ્રેરક છે ત્યાં વ્હેવાર કર્તા નથી પણ કર્મ છે. कर्तेति किम् ? अणिग् - आरोहन्ति हस्तिनं हस्तिपकाः હાથી ઉપર ચડે છે.
મહાવતો
=
=
નિમ્ - તાર્ (હસ્તિપા) નમ્ (સ્તિન) આરોતિ મહામાત્ર: = મંત્રી મહાવતોને હાથી ઉપર ચડાવે છે. અહીં દ્ અવસ્થાનું હસ્તિનં કર્મ એ ર્િ અવસ્થામાં કર્મ જ રહ્યું છે કર્તા બન્યું નથી તેથી આ સૂત્રથી આત્મનેપદ ન થતાં શેષાત્... ૩-૩-૧૦૦ થી પરસૈંપદ થયું છે.