Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૧૧૮ મહેલની જેમ રહે છે અહીં આધારવાચક ઉપમાનવાચી પ્રાસાદ્રિ નામને આ સૂત્રથી વચન પ્રત્યય લાગ્યો છે. સાધનિકા ૩-૪-૨૩ માં આપેલ પુત્રીતિ પ્રમાણે થશે. ૩૫માનાવિતિ વિમ્ ? છત્રા મા મૂત્ - ઉપમાનવાચી નામને તેનું પ્રત્યય થાય છે તેથી પુત્ર શબ્દને થશે પણ છત્ર શબ્દને નહીં થાય. માથારાત્ સિ મિ ? પશૂના વેણ રૂવ માવતિ = બરછીવડેદાત્રવડે કાપતો હોય તેમ આચરે છે. અહીં આધારવાચી પરણ્ શબ્દ
નથી પણ તૃતીયાન્ત છે તેથી આ સૂત્રથી વચમ્ પ્રત્યય થયો નથી. છે નમાવ્યથાતિ વિમ્ ? ä રૂવ બાવતિ, સ્વ: રૂવ ગોવરતિ – અહીં
અંતવાળો અને અવ્યય છે તેનું સૂત્રમાં વર્જન કરેલું છે તેથી આ સૂત્રથી વત્ પ્રત્યય ન થતાં વાક્ય જ રહેશે.
कर्तुः विप् गल्भ-क्लीब-होडात्तु ङित् । ३-४-२५ અર્થ- ઉપમાનવાચી કર્તવાચક નામથી આચાર અર્થમાં પ્રત્યય વિકલ્પ થાય
છે. ૫, વસ્તીવ અને દોર્ડ નામથી તે જ " પ્રત્યય fહત્ થાય છે. વિવેચન - (૧) : રૂવ માવતિ - અશ્વતિ = ઘોડાની જેમ આચરણ કરે
છે. (ઘોડા જેવો દેખાય છે.) અશ્વ+૦ - આ સૂત્રથી ૫ પ્રત્યય. અશ્વતિ – તિર્ ત... ૩-૩-૬ થી તિવ્ પ્રત્યય. અશ્વ+ગ+તિ - ઈ. ૩-૪-૭૧ થી શત્ પ્રત્યય. અશ્વતિ – સુચિ... ૨-૧-૧૧૩ થી પૂર્વનાં મ નો લોપ. TH: રૂવ માવતિ - સ્મિતે = ધૃષ્ટની જેમ આચરણ કરે છે. સાધનિકા ૩ શ્વતિ પ્રમાણે થશે પણ |િ પ્રત્યય હિ થાય છે તેથી
હતા. ૩-૩-૨૨ થી કર્તામાં આત્મપદ થશે. (૩) વતી વકફવ સાવરતિ - વત્નીવતે = નપુંસકની જેમ આચરણ કરે છે.
સાધનિકા વિગેરે સ્મતે પ્રમાણે થશે. (૪) રોડ: વ.બાવતિ - દોડતે = અનાદર કરનારની જેમ-આચરણ કરે
છે. સાધનિકા વિગેરે આત્મતે પ્રમાણે થશે.
