________________
प्राकृतव्याकरणे
होता है तो कभी होता भी है । उदा० - से मूल संस्कृत शब्द ऐसे होते हैं
- ) पडिसोमो, विस्सो असिआ । ( अनुक्रम यौवन । इत्यादि ।
) तैल
सेवादौ वा ।। ९९ ॥
सेवादिषु अनादौ यथादर्शनमन्त्यस्यानन्त्यस्य च द्वित्वं वा भवति | सेव्वा सेवा । नेड्डं नीडं । नक्खा नहा । निहित्तो निहिओ । वाहित्तो । वाहिओ । माउक्कं माउअं । एक्का एओ । कोउहल्लं कोउहलं । वाउल्लो वाउलो । थल्लो थोरो । हुत्तं हूअं । दइव्वं दइवं । तुहिक्को तुहिओ । भुक्को मूओ । खoणू । खा । थिणं थीणं । अनन्त्यस्य । अम्हस्केरं अम्हकेरं । तं च्चेअं तं । सोचिअ सोचिअ । सेवा । नीड । नख । निहित । व्याहृत । मृदुक । एक । कुतूहल । व्याकुल । स्थूल । हूत । दैव । तूष्णीक । मूक । स्थाणु | स्त्यान । अस्मदीय | चेअ । चित्र । इत्यादि ।
१३
सेवा इत्यादि शब्दों में, जैसा वाङ्मय में दिखाई देगा वैसा, अनादि स्थान पर, अन्त्य तथा अनन्त्य व्यञ्जनों का द्वित्व विकल्प से होता है । उदा०--सेव्या थीपं । अनन्त्य व्यञ्जनों का ( द्वित्व ) : अम्होरं चिअ | ( इनके मूल संस्कृत शब्द क्रमसे ऐसे हैं -- ) सेवा अस्मदीय; चेअ, चिअ इत्यादि ।
}
शाङ्गे ङात्पूर्वोत् ॥ १०० ॥
शा
ङात् पूर्वोऽकारो भवति । सारङ्गं ।
शाङ्ग शब्द में, ( र् के अनन्तर और ) ङ् के पहले अकार आता है । उदा०--- सारङ्गं ।
Jain Education International
क्ष्मारलघारित्नेन्त्यव्यञ्जनात् ।। १०१ ।।
एषु संयुक्तस्य यदन्त्यव्यञ्जनं तस्माद् पूर्वोद् भवति । छमा । सलाहा । रयणं । आर्षे सूक्ष्मेऽपि । सुमं ।
क्ष्मा, श्लाघा और रत्न शब्दों में, संयुक्त व्यञ्जन में से जो अन्त्य व्यञ्जन है उसके पूर्व अ आता है । उदा०—छमा रमणं । आर्ष प्रकृत में सूक्ष्म शब्द में भी
( ऐसा अकार आता है । उदा०- - ) सुमं ।
१. चेअ और चिअ ये दो अव्यय ' अवधारण' अर्थ दिखाते हैं ( सू २०१८४ देखिए ) |
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
