________________
प्राकृतव्याकरण
संव्यान ( = ढक्कन, वस्त्र ) इस अर्थ में होनेवाले 'उपरि' शब्द के आगे ल्ल प्रत्यय स्वार्थी आता है । उदा० - अवरिल्लो । संव्यान अर्थ में होनेवाले ऐसा क्यों कहा है ? ( कारण वह अर्थ न होने पर; स्वार्थे ल्ल प्रत्यय नहीं लगता है । उदा०-) ० - ) अवरि । वो मया माया || १६७ ॥
शब्दात् स्वार्थे मया डमया इत्येतौ प्रत्ययौ भवतः । भुमया । ममया । भ्रू शब्द के आगे मया और डमया ( = अमया ) ऐसे ये प्रत्यय स्वार्थे आते हैं ।
उदा
- भुमया, भमया ।
गूढो ।
१०९
शनैसो डिअं ।। १६८ ।।
शनैस् शब्दात् स्वार्थे डिअम् भवति । सणि 'अमवगूढो ।
शनैः
शब्द के आगे डिअं ( इअं ) ऐसा स्वार्थे प्रत्यय आता है । उदा०--सणि."
मनाको न या डयं च ।। १६६ ।।
मनाक् शब्दात् स्वार्थे डयं डिअं च प्रत्ययो वा भवति । मणयं मणियं । पक्षे । मणा ।
मनाक् शब्द के आगे अयं ( इयं ) और इअं ( डिअं ) ऐसे स्वार्थे प्रत्यय विकल्पसे आते हैं । उदा० - मणयं, पणियं । (विकल्प) पक्ष में-मणा ।
मिश्राङडालिअः || १७० ॥
मिश्रशब्दात् स्वार्थे डालि अः प्रत्ययो वा भवति । मोसालिअं । पक्षे ।
मीसं
मिश्र शब्द के आगे डालिअ ( आलिय ) ऐसा स्वार्थे प्रत्यय विकल्प से आता है । मोसालिअं । ( विकल्प - ) पक्ष में-मीसं ।
Jain Education International
रो दीर्घात् ।। १७१ ।।
दीर्घशब्दात् परः स्वार्थे रो वा भवति । दोहरं । दीहं ।
दीर्घ शब्द के आगे र ऐसा स्वार्थे प्रत्यय विकल्प से आता है । उदा०दीहरं, दीहं । त्वादेः सः ।। १७२ ।.
भावे त्वतल् ( हे० ७.१ ) इत्यादिना विहितात् त्वादेः परः स्वार्थे स एव त्वादिर्वा भवति । मृदुकत्वेन मउअत्तयाइ । आतिशायिकात् त्वातिशायिकः
१. शनैः अवगूढः ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
