Book Title: Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 5 અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧ સૂત્ર-૭૦ ભગવદ્ ! લોકાંત અલોકાંતને સ્પર્શે અને અલોકાંત લોકાંતને સ્પર્શે ? હા, ગૌતમ ! લોકાંત અલોકાંતને અને અલોકાંત લોકાંતને સ્પર્શે છે. ભગવદ્ ! જે સ્પર્શાય છે તે સ્પષ્ટ છે કે અસ્પષ્ટ છે ? ગૌતમ! યાવત્ નિયમાં છ દિશાને સ્પર્શે છે. ભગવદ્ ! દ્વીપાંત સાગરાંતને સ્પર્શે અને સાગરાંત દ્વીપાંતને સ્પર્શે ? હા, ગૌતમ! સ્પર્શે યાવત્ નિયમા છ એ. દિશાને સ્પર્શે. એ રીતે આ આલાવાથી પાણીનો છેડો વહાણના છેડાને સ્પર્શે, છિદ્રાંત વસ્ત્રાંતને સ્પર્શે , છાયાંત આતપાતને સ્પર્શે, યાવતુ છ એ દિશાઓમાં સ્પર્શે છે. સૂત્ર-૭૧ ભગવન્! જીવો પ્રાણાતિપાત ક્રિયા કરે છે? હા, ગૌતમ ! કરે છે. ભગવન્! તે ક્રિયા પૃષ્ટ કરાય છે કે અસ્પૃષ્ટ? ગૌતમ! તે ક્રિયા પૃષ્ટ છે યાવત્ વ્યાઘાત ન હોય તો. છ એ દિશામાં અને વ્યાઘાત હોય તો કદાચ ત્રણ, કદાચ ચાર, કદાચ પાંચ દિશાને સ્પર્શે છે. ભગવન! જે ક્રિયા કરાય છે તે શું કૃત કરાય કે અકૃત ? ગૌતમ ! કૃત કરાય, અંકૃત ન કરાય. ભગવદ્ ! તે ક્રિયા આત્મકૃત છે, પરકૃત છે કે ઉભયકૃત છે ? ગૌતમ ! આત્મકૃત છે, પરકૃત કે ઉભયકૃત નથી. ભગવન્! તે ક્રિયા આનુપૂર્વી (અનુક્રમ)કૃત છે કે અનાનુપૂર્વી (ક્રમ વિના) કરાય છે ? ગૌતમ ! આનુપૂર્વીકૃત છે, અનાનુપૂર્વીકૃત નથી. જે ક્રિયા કૃત છે - કરાય છે - કરાશે તે આનુપૂર્વી કૃત છે, પણ અનાનુપૂર્વી કૃત નથી. ભગવદ્ ! નૈરયિકો પ્રાણાતિપાત ક્રિયા કરે ? હા, કરે. જે ક્રિયા કરાય તે શું સ્પષ્ટ છે કે અસ્પષ્ટ? - યાવત્ - નિયમા છ એ દિશામાં કરાય છે ભગવદ્ ! જે ક્રિયા કરાય છે તે કૃત છે કે અકૃત છે ? ગૌતમ ! પૂર્વવત જાણવું યાવત્ અનાનુપૂર્વી કૃત નથી. નૈરયિકો માફક એકેન્દ્રિય સિવાયના યાવત્ વૈમાનિક સુધીના જીવો કહેવા અને એકેન્દ્રિયજીવોનું કથન સામાન્ય જીવોની માફક કરવું જોઈએ. પ્રાણાતિપાત ક્રિયા માફક મૃષાવાદ, અદત્તાદાન, મૈથુન, પરિગ્રહ, ક્રોધ યાવત્ મિથ્યાદર્શનશલ્ય સુધીના આ અઢારે સ્થાનોના વિષયમાં ૨૪-દંડક કહેવા જોઈએ. ભગવન્! તે એમ જ છે, એમ જ છે, કહી ગૌતમ શ્રમણ વિચરે છે. સૂત્ર-૭૨ થી 76. 72. તે કાળે, તે સમયે શ્રમણ ભગવંત મહાવીરના શિષ્ય રોહ' નામક અણગાર હતા, જેઓ સ્વભાવથી ભદ્રક, સ્વભાવથી મૃદુ, સ્વભાવથી વિનીત, સ્વભાવથી ઉપશાંત, અલ્પ ક્રોધ-માન-માયા-લોભવાળા, નિરહંકારતા સંપન્ન, ગુરુઆશ્રિત(ગુરુભક્તિમાં લીન), કોઈને ન સંતાપનાર, વિનયી હતા. તેઓ ભગવંત મહાવીરની અતિ દૂર નહીં- અતિસમીપ નહીં એ રીતે ઉભડક બેસી, મસ્તક ઝુકાવી, ધ્યાનરૂપ કોઠામાં પ્રવેશી, સંયમ અને તપથી આત્માને ભાવતા વિચરે છે. ત્યારે તે રોહ અણગાર જાતશ્રદ્ધ થઈ યાવત્ પર્ફપાસના કરતા આ પ્રમાણે બોલ્યા - ભગવન્! પહેલા લોક અને પછી અલોક કે પહેલા અલોક અને પછી લોક? રોહ! લોક અને અલોક પહેલા. પણ છે, પછી પણ છે. આ બંને શાશ્વત ભાવો છે. તેમાં પહેલો કે પછી ક્રમ નથી. ગવન્! પહેલા જીવ પછી અજીવ કે પહેલા અજીવ પછી જીવ ? જેમ લોક-અલોકમાં કહ્યું, તેમ જીવઅજીવમાં જાણવુ. એ પ્રમાણે ભવસિદ્ધિક-અભવસિદ્ધિક, સિદ્ધિ-અસિદ્ધિ, સિદ્ધ-અસિદ્ધ પણ જાણવા. ભગવદ્ ! પહેલા ઇંડુ પછી કુકડી કે પહેલા કુકડી પછી ઇંડુ ? રોહ ! તે ઇંડુ ક્યાંથી થયું ? ભગવદ્ ! કુકડીથી. કુકડી ક્યાંથી થઈ ? ભગવદ્ ! ઇંડાથી. એ રીતે હે રોહા ઇંડુ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 24
