________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5 “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧ ગૌતમ ! તે શ્રાવકના મનમાં એવું હોય છે કે - આ હિરણ્ય-સુવર્ણ-કાંસ-વસ્ત્ર-વિપુલ ધન કનક રત્ના મણિ મોતી શંખ પ્રવાલ શિલ રક્તરત્ન ઇત્યાદિ વિદ્યમાન સારભૂત દ્રવ્ય મારું નથી, પણ મમત્વભાવનું તેણે પ્રત્યાખ્યાન કર્યું નથી. તેથી હે ગૌતમ! એમ કહ્યું કે પોતાના ભાંડ-ઉપકરણ શોધે છે, બીજાના નહીં. ભગવદ્ ! સામાયિક કરીને શ્રમણની વસતીમાં બેસેલ શ્રાવકની પત્ની સાથે કોઈ વ્યભિચાર કરે તો ભગવન્! શ્રાવક પત્નીને તે ભોગવે છે કે બીજી સ્ત્રીને ? ગૌતમ ! તે શ્રાવકપત્નીને ભોગવે છે, બીજીને નહીં. ભગવન્તે શીલ, વ્રત, ગુણ, વિરમણ, પૌષધોપવાસ કરવાથી શું શ્રાવકની પત્ની ‘અપત્ની થઈ જાય ? હા, થઈ જાય. તો ભગવન્! કયા હેતુથી કહ્યું કે - તે શ્રાવકપત્ની સાથે વ્યભિચરે છે, બીજી સ્ત્રી સાથે નહીં ? ગૌતમ ! તે શ્રાવકને એમ થાય છે કે - મારે માતા-પિતા-ભાઈ-બહેન-સ્ત્રી-પુત્ર-પુત્રી-પુત્રવધૂ નથી, પણ તેનું પ્રેમબંધના તૂટ્યું હોતું નથી, તેથી હે ગૌતમ ! એમ કહ્યું કે યાવત્ બીજી સ્ત્રી ભોગવતો નથી. સૂત્ર-૪૦૨ થી 404 402. ભગવન ! જે શ્રાવકે પૂર્વે સ્કૂલ પ્રાણાતિપાતનું પચ્ચકખાણ કરેલ નથી, હે ભગવનું ! તે પછી તેનું પચ્ચખાણ કરતા શું કરે ? ગૌતમ ! તે અતીતનું પ્રતિક્રમણ, વર્તમાનનો સંવર, ભાવિનું પચ્ચખાણ કરે. ભગવન્! અતીતનું પ્રતિક્રમણ કરતા શું તે 1. ત્રિવિધ-ત્રિવિધે(ત્રણ કરણ અને ત્રણ યોગથી) પ્રતિક્રમે ? 2. ત્રિવિધ-દ્વિવિધ પ્રતિક્રમે ? 3. ત્રિવિધ-એકવિધ પ્રતિક્રમે ?4. દ્વિવિધ-ત્રિવિધ પ્રતિક્રમે ? 5. દ્વિવિધ-દ્વિવિધ પ્રતિક્રમે ? 6. દ્વિવિધ-એકવિધ પ્રતિક્રમે ? 7. એકવિધ-ત્રિવિધ પ્રતિક્રમે ? 8. એકવિધ-દ્વિવિધ પ્રતિક્રમે ? 9. એકવિધ-એકવિધ પ્રતિક્રમે? ગૌતમ ! ત્રિવિધ ત્રિવિધ પ્રતિક્રમે કે ત્રિવિધ-દ્વિવિધ પ્રતિક્રમે એ રીતે યાવતુ એકવિધ-એકવિધ પ્રતિક્રમે . 1. જો ત્રિવિધ-ત્રિવિધ પ્રતિક્રમે તો 1. મન-વચન-કાયાથી સ્વયં ન કરે - ન કરાવે - ન અનુમોદે. 2. ત્રિવિધ-દ્વિવિધ પ્રતિક્રમે તો મન-વચનથી કરે - કરાવે - અનુમોદે નહીં. અથવા મન, કાયાથી ન કરે - ન કરાવે - ન અનુમોદે અથવા વચન, કાયાથી ન કરે - ન કરાવે - ન અનુમોદે. 3. ત્રિવિધ-એકવિધ પ્રતિક્રમે તો મનથી કે વચનથી કે કાયાથી ન કરે - ન કરાવે - અનુમોદે નહીં. 4. દ્વિવિધ-ત્રિવિધ પ્રતિક્રમે તો મન-વચન-કાયાથી ન કરે, ન કરાવે અથવા ન કરે, ન અનુમોદે અથવા ના કરાવે, ન અનુમોદે. 5. દ્વિવિધ-દ્વિવિધ પ્રતિક્રમે તો- ન કરે, ન કરાવેમાં ત્રણ ભેદે મન, વચન અથવા મન, કાયા અથવા વચન, કાયા. પછી ન કરે, ન અનુમોદેમાં ત્રણ ભેદ - મન, વચન અથવા મન, કાયા અથવા વચન, કાયા. પછી ન કરાવે, ના અનુમોદેમાં ત્રણ ભેદ - મન, વચન અથવા મન, કાયા અથવા વચન, કાયા. 6. દ્વિવિધ એકવિધ પ્રતિક્રમે તો નવ ભેદ. ન કરે, ન કરાવે સાથે ત્રણ ભેદ મનથી કે વચનથી કે કાયાથી. પછી ન કરે, ન અનુમોદે સાથે ત્રણ ભેદ - મનથી કે વચનથી કે કાયાથી. પછી ન કરાવે, ન અનુમોદે સાથે ત્રણ ભેદ - મનથી કે વચનથી કે કાયાથી. 7. એકવિધ ત્રિવિધ પ્રતિક્રમતા ત્રણ ભેદ. મનથી 1. ન કરે, 2. ન કરાવે, 3. ન અનુમોદે., વચનથી 1. ના કરે, 2. ન કરાવે, 3. ન અનુમોદે., કાયા થકી - 1. ન કરે, 2. ન કરાવે, 3. ન અનુમોદે. 8. એકવિધ દ્વિવિધ પ્રતિક્રમતા નવ ભેદ. ન કરે સાથે ત્રણ ભેદ - મનથી, વચનથી અથવા મનથી, કાયાથી અથવા વચનથી, કાયાથી. પછી ‘ન કરાવે’ સાથે ત્રણ ભેદ-મનથી, વચનથી અથવા મનથી, કાયાથી અથવા વચનથી, કાયાથી. પછી ‘ન અનુમોદે સાથે ત્રણ ભેદ - મનથી, વચનથી અથવા વચનથી, કાયાથી અથવા મનથી, કાયાથી. એકવિધ એકવિધ પ્રતિક્રમતા નવ ભેદ. ‘ન કરે સાથે ત્રણ ભેદ - મન કે વચન કે કાયાથી, આ જ ત્રણ ભેદ ‘ના મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 153
