________________ આગમસૂત્ર 5 અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧ કર્મો સાથે કથન કરવું. ભગવન જેને વેદનીય કર્મ છે, તેને મોહનીય છે અને જેને મોહનીય કર્મ છે, તેને વેદનીય છે? ગૌતમ ! જેને વેદનીય કર્મ છે, તેને મોહનીય કર્મ કદાચ હોય, કદાચ ન હોય. જેને મોહનીય કર્મ છે, તેને વેદનીય નિયમા હોય. ભગવન્! જેને વેદનીય કર્મ છે, તેને આયુ કર્મ? આ બંને નિયમાં પરસ્પર સાથે હોય. જેમ આયુની સાથે વેદનીય કહ્યું, તેમ નામ સાથે અને ગોત્ર સાથે પણ કહેવું. ભગવન્જેને વેદનીય કર્મ હોય, તેને અંતરાય કર્મ હોય? પૃચ્છા. ગૌતમ ! જેને વેદનીય કર્મ હોય, તેને અંતરાય કર્મ કદાચ હોય, કદાચ ન હોય. પણ જેને અંતરાય હોય તેને વેદનીય નિયમાં હોય. ભગવન્! જેને મોહનીય કર્મ હોય તેને આયુકર્મ હોય અને જેને આયુ કર્મ હોય તેને મોહનીય કર્મ છે? ગૌતમ ! જેને મોહનીય કર્મ છે તેને આયુ કર્મ નિયમાં છે, જેને આયુકર્મ છે, તેને મોહનીયકર્મ કદાચ હોય, કદાચ ન હોય. આ પ્રમાણે નામ, ગોત્ર અને અંતરાય પણ કહેવું. ભગવન્જેને આયુકર્મ હોય તેને નામકર્મ હોય? પૃચ્છા. બંને પરસ્પર નિયમા હોય. આ પ્રમાણે ગોત્રકમ સાથે પણ કહેવું. ભગવદ્ ! જેને આયુકર્મ હોય તેને અંતરાય ? પૃચ્છા. ગૌતમ ! જેને આયુકર્મ હોય, તેને અંતરાયકર્મ કદાચ હોય, કદાચ ન હોય. પણ જેને અંતરાયકર્મ હોય તેને આયુકર્મ નિયમા હોય. ભગવન્! જેને નામકર્મ હોય, તેને ગોત્રકર્મ હોય? પૃચ્છા. ગૌતમ ! બંને પરસ્પર નિયમાં હોય. ભગવન્! જેને નામકર્મ હોય તેને અંતરાય કર્મ હોય? પૃચ્છા. ગૌતમ ! જેને નામકર્મ હોય, તેને અંતરાય કર્મ કદાચ હોય, કદાચ ન હોય. જેને અંતરાય કર્મ હોય, તેને નિયમા નામ હોય. ભગવદ્ જેને ગોત્રકર્મ હોય, તેને અંતરાયકર્મ હોય? પૃચ્છા. ગૌતમ ! જેને ગોત્રકર્મ છે, તેને અંતરાય કર્મ હોય કે ન હોય, અંતરાય કર્મવાળાને ગોત્ર કર્મ નિયમા હોય. સૂત્ર-૪૩૭ ભગવદ્ ! જીવ પુદ્ગલી છે કે પુદ્ગલ છે ? ગૌતમ ! જીવ બંને છે. ભગવન્એમ કેમ કહ્યું ? ગૌતમ ! જેમ કોઈ પાસે છત્ર હોય તો છત્રી, દંડથી દંડી, ઘટથી ઘટી, પટથી પટી, કરથી કરી કહેવાય છે, એમ જ હે ગૌતમ! જીવ પણ શ્રોત્ર-ચક્ષુ-ધ્રાણ-જીભ-સ્પર્શ ઇન્દ્રિયોને આશ્રીને પુદ્ગલી કહેવાય. જીવને આશ્રીને પુદ્ગલ કહેવાય. તેથી પૂર્વવત્ કહ્યું. ભગવદ્ ! નૈરયિક પુદ્ગલી કે પુદ્ગલ ? એ પ્રમાણે જ વૈમાનિક સુધી કહેવું. વિશેષ એ કે - જેને જેટલી ઇન્દ્રિયો છે, તેને તેટલી કહેવી. ભગવન્સિદ્ધો પુદ્ગલી છે કે પુદ્ગલ ? ગૌતમ ! પુદ્ગલી નથી, પુદ્ગલ છે. ભગવદ્ ! એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ ! જીવને આશ્રીને. તેથી હે ગૌતમ ! એમ કહ્યું. ભગવન્! તે એમ જ છે, એમ જ છે. શતક-૮, ઉદ્દેશા-૧૦નો ગુજરાતી અનુવાદ પૂર્ણ શતક-૮ નો મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ ગુજરાતી અનુવાદ પૂર્ણ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 173
