________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧ ભગવન્! પુદ્ગલાસ્તિકાય ના અનંત પ્રદેશો શું દ્રવ્ય છે?પૂર્વવત્ યાવતુ આઠે ભંગો કહેવા. સૂત્ર-૪૩૪ ભગવનલોકાકાશના પ્રદેશો કેટલા કહ્યા છે? ગૌતમ ! અસંખ્યાત પ્રદેશો કહ્યા છે. ભગવનું ! એક-એક જીવના કેટલા જીવપ્રદેશો કહ્યા છે ? ગૌતમ ! જેટલા લોકાકાશના પ્રદેશ છે, તેટલા. પ્રમાણમાં એક-એક જીવના જીવપ્રદેશો કહ્યા છે. સૂત્ર-૪૩૫ ભગવન્! કેટલી કર્મપ્રકૃતિ છે? ગૌતમ ! આઠ. તે આ જ્ઞાનાવરણીય યાવતું અંતરાય. ભગવન્! નૈરયિકોની કેટલી કર્મપ્રકૃતિઓ છે ? ગૌતમ ! આઠ. એ રીતે બધા જીવોની આઠ કર્મપ્રકૃતિ વૈમાનિક પર્યંત કહેવી. ભગવનજ્ઞાનાવરણીય કર્મના કેટલા અવિભાગ પરિચ્છેદો છે? ગૌતમ ! અનંતા. ભગવન્નૈરયિકોના જ્ઞાનાવરણીય કર્મના કેટલા અવિભાગ પરિચ્છેદો છે ? ગૌતમ ! અનંતા. એ પ્રમાણે બધા જીવોના જાણવા. વૈમાનિકની પૃચ્છા. ગૌતમ! અનંત અવિભાગ પરિચ્છેદો છે. એ પ્રમાણે જેમ જ્ઞાનાવરણીયના અવિભાગ પરિચ્છેદો કહ્યા, તેમ આઠે કર્મપ્રકૃતિના અંતરાય પર્યન્ત વૈમાનિક સુધી કહેવા. ભગવદ્ ! એક એક જીવના એક એક જીવપ્રદેશે જ્ઞાનાવરણીય કર્મના કેટલા અવિભાગ પરિચ્છેદ આવેષ્ટિત-પરિવેષ્ટિત છે ? ગૌતમ ! કથંચિત આવેષ્ટિત-પરિવેષ્ટિત છે, કથંચિત નથી. જો આવેષ્ટિત-પરિવેષ્ટિત હોય તો નિયમા અનંત અવિભાગ વડે હોય. ભગવદ્ ! એક-એક નૈરયિકના એક-એક જીવપ્રદેશે જ્ઞાનાવરણીય કર્મના કેટલા અવિભાગ-પરિચ્છેદ આવેષ્ટિત-પરિવેષ્ટિત છે ? ગૌતમ ! નિયમા અનંતા. જેમ નૈરયિક કહ્યા તેમ યાવત્ વૈમાનિક કહેવા. વિશેષ એ કે - મનુષ્યોને જીવની માફક જાણવા. ભગવદ્ ! એક એક જીવને એક એક જીવપ્રદેશે દર્શનાવરણીય કર્મના કેટલા અવિભાગ-પરિચ્છેદ આવેષ્ટિત-પરિવેષ્ટિત છે ? ગૌતમ !જ્ઞાનાવરણીય માફક દંડક કહેવો યાવત્ વૈમાનિક. એ પ્રમાણે અંતરાયના૦ સુધી કહેવું. વિશેષ આ - વેદનીય, આયુ, નામ, ગોત્ર આ ચાર કર્મોના વિષયમાં નૈરયિકવત મનુષ્યો કહેવા. સૂત્ર-૪૩૬ ભગવન્! જેના જ્ઞાનાવરણીય કર્મ છે, તેના દર્શનાવરણીય પણ છે અને જેના દર્શનાવરણીય કર્મ છે, તેના. જ્ઞાનાવરણીય પણ છે? ગૌતમ ! નિયમા આ બંને હોય. ભગવન્! જેના જ્ઞાનાવરણીય કર્મ છે, તેના વેદનીય છે, જેના વેદનીય કર્મ છે તેના જ્ઞાનાવરણીય પણ છે? ગૌતમ ! જેના જ્ઞાનાવરણીય છે, તેના વેદનીય નિયમા છે, પણ જેના વેદનીય છે, તેને જ્ઞાનાવરણીય કદાચ હોય, કદાચ ન હોય. ભગવન્! જેના જ્ઞાનાવરણીય કર્મ છે, તેના મોહનીય છે, જેના મોહનીય કર્મ છે, તેના જ્ઞાનાવરણીય છે? ગૌતમ ! જેના જ્ઞાનાવરણીય કર્મ છે તેના મોહનીય કદાચ હોય, કદાચ ન હોય. જેના મોહનીય કર્મ હોય, તેના જ્ઞાનાવરણીય નિયમો હોય. ભગવદ્ ! જેના જ્ઞાનાવરણીય કર્મ છે, તેને આયુ કર્મ છે, એ પ્રમાણે જેમ વેદનીય કર્મમાં કહ્યું, તેમ આયુ કર્મમાં પણ કહેવું. એ પ્રમાણે નામ કર્મમાં, ગોત્રકર્મમાં પણ કહેવું. જે રીતે દર્શનાવરણીય સાથે કહ્યું. તે પ્રમાણે અંતરાયમાં પણ નિયમથી પરસ્પર સહભાવ છે. ભગવન ! જેને દર્શનાવરણીય કર્મ છે, તેને વેદનીય છે, જેને વેદનીય કર્મ છે તેને દર્શનાવરણીય છે ? જે પ્રમાણે જ્ઞાનાવરણીયનું કથન ઉપર સાત કર્મો સાથે કર્યું, એ જ પ્રકારે દર્શનાવરણીય કર્મનું પણ અંતરાયકર્મ સુધી છ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 172
