________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' જ્યોતિષ્ક, ભવનવાસીમાં હોય - અથવા - જ્યોતિષ્ક, વ્યંતરમાં હોય, અથવા જ્યોતિષ્ક, વૈમાનિકમાં હોય - અથવા - જ્યોતિષ્ક વ્યંતર, વૈમાનિકમાં હોય અથવા જ્યોતિષ્ક, ભવનવાસી, વ્યંતરમાં હોય અથવા જ્યોતિષ્ક ભવનવાસી, વૈમાનિકમાં હોય અથવા જ્યોતિષ્ક, ભવનવાસી, વ્યંતર, અને વૈમાનિકમાં હોય. ભગવન્! આ ભવનવાસી દેવ પ્રવેશનક, વ્યંતર દેવ પ્રવેશનક, જ્યોતિષ્ક દેવ પ્રવેશનક, વૈમાનિક દેવ પ્રવેશનકમાં કોણ કોનાથી અલ્પ, બહુ, તુલ્ય કે વિશેષાધિક છે ? ગાંગેય ! સૌથી થોડા વૈમાનિક દેવ પ્રવેશનક છે, ભવનવાસી દેવ પ્રવેશનક તેનાથી અસંખ્યાતગણા, વ્યંતર દેવ પ્રવેશનક તેનાથી અસંખ્યાતગણા, જ્યોતિષ્ક દેવ પ્રવેશનક તેનાથી સંખ્યાતગણા છે. સૂત્ર-૪૫૭ - ભગવન્આ નૈરયિક પ્રવેશનક તિર્યંચ પ્રવેશનક મનુષ્ય પ્રવેશનક અને દેવ પ્રવેશનકમાં કોણ કોનાથી અલ્પ, બહુ. તુલ્ય અને વિશેષાધિક છે ? ગાંગેય! સૌથી થોડા મનુષ્ય પ્રવેશનક છે, તેનાથી, નૈરયિક પ્રવેશનક અસંખ્યાતગણા છે, દેવ પ્રવેશનક તેનાથી અસંખ્યાતગણા છે, તિર્યંચયોનિક પ્રવેશનક તેનાથી અસંખ્યાતગણા છે. સૂત્ર-૪૫૮ ભગવન્નૈરયિકો સાંતર ઉત્પન્ન થાય કે નિરંતર ? અસુરકુમાર સાંતર ઉપજે કે નિરંતર ? યાવતુ વૈમાનિક સાંતર ઉપજે કે નિરંતર? નૈરયિક સાંતર ઉદ્વર્તે કે નિરંતર ? યાવતુ વ્યંતર સાંતર ઉદ્વર્તે કે નિરંતર ? જ્યોતિષ્કો સાંતર વે કે નિરંતર ? વૈમાનિકો સાંતર ચ્યવે કે નિરંતર ? ગાંગેય ! નૈરયિક સાંતર પણ ઉપજે, નિરંતર પણ. યાવત્ સ્વનિતકુમાર સાંતર પણ ઉપજે નિરંતર પણ. પૃથ્વીકાયિકો સાંતર ન ઉપજે, નિરંતર ઉપજે. એ પ્રમાણે યાવત્ વનસ્પતિકાયિક સુધી કહેવું. બાકીના વૈમાનિક સુધીના જીવો નૈરયિકની સમાન સાંતર પણ ઉપજે, નિરંતર પણ ઉપજે. નૈરયિકો સાંતર પણ ઉદ્વર્તે, નિરંતર પણ ઉદ્વર્તે. એ રીતે સ્વનિતકુમાર સુધી જાણવું. પૃથ્વીકાયિક જીવો સાંતર ન ઉદ્વર્તે, નિરંતર ઉદ્વર્તે. એ પ્રમાણે વનસ્પતિકાયિક સુધી જાણવું. બાકીના નૈરયિકવત છે. વિશેષ એ કે - જ્યોતિષ્ક, વૈમાનિકમાં ઉદ્વર્તીને બદલે ચ્યવે છે, એમ કહેવું. યાવત્ વૈમાનિક સાંતર પણ ધ્યાવે અને નિરંતર પણ ચ્યવે. ભગવન્નૈરયિકો, સત્ (નરકાયુના ઉદયવાળા) ઉત્પન્ન થાય કે અસત્ (નરકાયુનો ઉદય ન થયો હોય તેવા) ઉત્પન્ન થાય ? ગાંગેય! નૈરયિકો સત્ ઉત્પન્ન થાય, અસત્ નહીં. એ પ્રમાણે વૈમાનિક સુધી કહેવું. ! નૈરયિકો સત ઉદ્વર્ત કે અસત ? ગાંગેય ! સત નૈરયિક ઉદ્વર્તે. અસત નહીં. એ પ્રમાણે વૈમાનિક સુધી કહેવું. વિશેષ એ કે - જ્યોતિષ્ક અને વૈમાનિક દેવો ચ્યવે છે, તેમ કહેવું. ભગવદ્ ! શું નૈરયિક જીવ, સત્ નૈરયિકોમાં (નૈરયિક ભાવયુક્ત નરક સ્થાનમાં) ઉપજે કે અસત્ નૈરયિકોમાં (નૈરયિક ભાવરહિત નરક સ્થાનમાં) ઉપજે છે? અસુરકુમાર દેવ સત્ અસુરકુમારોમાં ઉપજે કે અસત્ અસુરકુમારોમાં ઉપજે ? એ જ રીતે યાવત્ વૈમાનિક દેવા સતુ વૈમાનિકોમા ઉપજે કે અસતુ વૈમાનિકોમા ઉપજે ? સત્ નૈરયિકોમાંથી ઉદ્વર્તે છે કે અસત્ રયિકોમાંથી ઉદ્વર્તે? સત્ અસુરકુમારોમાંથી ઉદ્વર્તે છે કે અસત્ અસુર કુમારોમાંથી ઉદ્વર્તે, યાવત્ સત્ વૈમાનિકોમાંથી ચ્યવે કે અસત્ વૈમાનિકોમાંથી ચ્યવે ? ગાંગેય ! નૈરયિક જીવ, સત્ નૈરયિકોમાં ઉપજે અસત્ નૈરયિકોમાં નહીં. અસુરકુમારદેવ, સત્ અસુરકુમારમાં ઉપજે, અસત્ અસરકુમારમાં નહીં. યાવતુ સતુ વૈમાનિકોમાં ઉપજે, અસતુ વૈમાનિક નહીં. સત્ નૈરયિકોમાંથી ઉદ્વર્તે, અસતુ નૈરયિકોમાંથી નહીં યાવતુ વૈમાનિક, સતુ વૈમાનિકોમાંથી ચ્યવે, અસત્ વૈમાનિકોમાંથી ચ્યવતા નથી. ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું કે સત્ નૈરયિકોમાંથી ઉપજે, અસત્ નૈરયિકોમાંથી નહીં મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 187
