________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' ભાજનપ્રત્યયિક, પરિણામપ્રત્યયિક તે બંધનપ્રત્યયિક સાદિક વીસસાબંધ શું છે ? પરમાણુ પુદ્ગલ, દ્વિપ્રદેશિક, ત્રિપ્રદેશિક યાવત્ દશપ્રદેશિક, સંખ્યાત પ્રદેશિક, અસંખ્યાત પ્રદેશિક, અનંતપ્રદેશિક પુદ્ગલ સ્કંધોની, ભગવન્! વિમાત્રાએ સ્નિગ્ધતાથી, વિમાત્રાએ ઋક્ષતાથી, વિમાત્રાએ સ્નિગ્ધતા-રૂક્ષતાથી બંધનપ્રત્યયિક બંધ સમુત્પન્ન થાય છે. જઘન્યથી એક સમય, ઉત્કૃષ્ટથી અસંખ્યકાળ. ભગવદ્ ! ભાજન પ્રત્યયિક વીસસાબંધ શું છે ? ગૌતમ ! જૂનો દારુ, જૂનો ગોળ, જૂના ચોખાનો ભાજના પ્રત્યયિક સાદિ વીસસા બંધ સમુત્પન્ન થાય છે. તે જઘન્યથી અંતમુહૂર્ત, ઉત્કૃષ્ટથી સંખ્યાતકાળ રહે. તે પરિણામ પ્રત્યયિક શું છે? જે વાદળ, આમ્રવૃક્ષનું શતક-૩-માં યાવત્ અમોઘનો પરિણામ પ્રત્યયિક બંધ સમુત્પન્ન થાય. તે જઘન્યથી એક સમય, ઉત્કૃષ્ટથી છ માસ હોય છે. આ પરિણામ પ્રત્યયિક છે, આ સાદિક વીસસાબંધ છે, આ વીસસાબંધ છે. સૂત્ર-૪૨૪ ભગવન્! પ્રયોગબંધ શું છે? પ્રયોગબંધ ત્રણ ભેદે કહ્યો છે, તે આ - અનાદિ અપર્યવસિત, સાદિ અપર્યવસિત, સાદિ સપર્યવસિત. તેમાં જે અનાદિ અપર્યવસિત છે, તે જીવના આઠ મધ્યપ્રદેશોનો હોય છે. તે આઠ પ્રદેશોમાં પણ ત્રણ ત્રણ અનાદિ અપર્યવસિત બંધ છે, બાકીના સાદિ બંધ છે. તેમાં જે સાદિ અપર્યવસિત છે તે સિદ્ધોને હોય છે. તેમાં જે સાદિ સપર્યવસિત છે, તે ચાર ભેદે છે, તે - આલાપન બંધ, અલ્લિકાપન બંધ, શરીર બંધ, શરીરપ્રયોગ બંધ. ભગવદ્ ! આલાપન બંધ શું છે ? ગૌતમ ! જે તૃણનો, કાષ્ઠનો, પાંદડાનો, પલાલનો, વેલનો ભાર છે તેને વેલલતા, છાલ, વસ્ત્રા, ર, વેલ, કુશ અને ડાભ આદિથી બાંધવાથી આલાપનબંધ સમુત્પન્ન થાય છે. આ બંધ જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યયકાળ સુધી રહે છે. ભગવન્! આલીનબંધ શું છે ? ગૌતમ ! આલીન બંધ ચાર ભેદે છે. તે આ - શ્લેસણા બંધ, ઉચ્ચય બંધ, સમુચ્ચય બંધ અને સંહનન બંધ. ભગવન્! શ્લેષણા બંધ શું છે ? ગૌતમ ! જે ભીંતોનો, કુટ્ટિઓનો, સ્તંભોનો, પ્રાસાદોનો, કાષ્ઠોનો, ચર્મોનો, ઘડીનો, વસ્ત્રોનો, ચટાઈઓનો ચૂડા, કાદવ, શ્લેષ, લાખ, મીણ આદિ શ્લેષ્ણ દ્રવ્યોથી બંધ સંપન્ન થાય છે તે શ્લેષણા બંધ. જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત, ઉત્કૃષ્ટથી સંખ્યાત કાળ છે. ભગવદ્ ઉચ્ચય બંધ શું છે ? ગૌતમ ! તૃણનો ઢગલો, કાષ્ઠનો ઢગલો, પત્રનો ઢગલો, તુષનો ઢગલો, ભૂસુંનો ઢગલો, છાણનો ઢગલો, કચરાનો ઢગલો આ બધાના ઊંચા ઢગલાને ઉચ્ચયબંધ કહે છે. તે જઘન્ય અંતર્મુહુર્ત અને ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાતકાળ પર્યત રહે છે. ભગવન્! તે સમુચ્ચય બંધ શું છે ? જે કૂવા, તળાવ, નદી, દ્રહ, વાવ, પુષ્કરિણી, દીર્ઘકા, ગુંજાલિકા, સર, સરપંક્તિ, સરસર પંક્તિ, બિલપંક્તિ, દેવકુલ, સભા, પરબ, સ્તૂપ, ખાઈ, પરિખા, પ્રાકાર, અટ્ટાલક, ચરિકા દ્વાર, ગોપુર, તોરણ, પ્રાસાદ, ઘર, શરણસ્થાન, લયન, આપણ, શૃંગાટક, ત્રિક, ચતુષ્ક ચત્વર, ચતુર્મુખ, મહાપથ આદિના ચૂના, પ આદિ દ્વારા સમુચ્ચયરૂપે જે બંધ થાય છે તેને, સમુચ્ચયબંધ કહે છે. જે જઘન્યથી અંતર્મુહર્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી સંખ્યાતકાળનો છે. તે સમુચ્ચયબંધ છે. ભગવન્! સંહનન બંધ શું છે ? સંવનન બંધ બે ભેદે કહ્યો છે - દેશ સંવનન બંધ, સર્વ સંહનન બંધ. ભગવન્! તે દેશ સંવનન બંધ શું છે ? જે શકટ, રથ, યાન, યુગ્ય, ત્રિલિ, થિલિ, સીય, અંદમાનીય, લોઢી, લોઢીની કડાઈ કડછો, આસન, શયન, સ્તંભ, ભાંડ-માત્ર ઉપકરણાદિ વડે દેશ સંહનન બંધ ઉ૮ જઘન્ય અંતર્મહર્ત અને ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાતકાળ હોય છે. તે આ દેશ સંવનન બંધ છે. ભગવન્! તે સર્વ સંહનન બંધ શું છે? તે દૂધ-પાણીની જેમ એકમેક થઈ જવું તે. તે સર્વ સંહનન બંધ કહ્યો, મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 163
