________________ આગમસૂત્ર 5 અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧ શતક-૭ સૂત્ર-૩૨૭ ૧-આહાર, ૨-વિરતિ, ૩-સ્થાવર, ૪-જીવ, ૫-પક્ષી, ૬-આયુ, ૭-અણગાર, ૮-છદ્મસ્થ, ૯-અસંવૃત્ત, ૧૦-અન્યતીર્થિક. આ શતકમાં આ દશ ઉદ્દેશા છે. શતક-૭, ઉદ્દેશો-૧ ‘આહાર સૂત્ર-૩૨૮ તે કાળે, તે સમયે યાવતુ આમ કહ્યું - ભગવન્! પરભવમાં જતો જીવ કયા સમયે અનાહારક હોય ? ગૌતમ ! પરભવમાં જતો જીવ પહેલા સમયે કદાચ આહારક હોય કદાચ અનાહારક હોય, બીજે સમયે કદાચ કદાચ અનાહારક હોય. ત્રીજે સમયે કદાચ આહારક, કદાચ અનાહારક પણ ચોથા સમયે નિયમો આહારક હોય. આ રીતે 24 દંડક કહેવા. સામાન્ય જીવ અને એકેન્દ્રિયો ચોથા સમયે, બાકીના ત્રીજા સમયે આહારક હોય. ભગવન્! જીવ કયા સમયે બધાથી અલ્પાહારી હોય ? ગૌતમ ! ઉત્પત્તિના પ્રથમ સમયે અથવા ભવના અંતિમ સમયે જીવ સર્વથી અલ્પાહારી હોય. આ પ્રમાણે વૈમાનિક પર્યન્ત 24 દંડકમાં કહેવું. સૂત્ર-૩૨૯ ભગવદ્ ! લોકનું સંસ્થાન કેવું છે ? ગૌતમ ! સુપ્રતિષ્ઠક (શકોરા)આકારે છે. તે નીચે વિસ્તીર્ણ યાવત્ ઉપર ઉર્ધ્વ મૃદંગાકાર સંસ્થિત. એવા આ શાશ્વત લોકમાં ઉત્પન્ન કેવલ જ્ઞાન-દર્શનધર અરહંત, જિન, કેવલી, જીવોને જાણે છે અને જુએ છે અને અજીવોને પણ જાણે છે અને જુએ છે. ત્યારપછી તેઓ સિદ્ધ, બુદ્ધ અને મુક્ત થાય છે અને સર્વ દુઃખોનો અંત કરે છે. સૂત્ર૩૩૦ ભગવન્! શ્રમણની સમીપ આશ્રયે રહેલ શ્રાવકને ભગવન્! ઐર્યાપથિકી ક્રિયા લાગે કે સાંપરાયિકી ? ગૌતમ શ્રમણના સમીપ આશ્રયે રહેલ, સામાયિક કરતા શ્રાવકનો આત્મા અધિકરણી હોય છે. આત્માધિકરણ નિમિત્તે તેને ઐર્યાપથિકી ક્રિયા ન લાગે, સાંપરાયિકી ક્રિયા લાગે. તે હેતુથી કહ્યું કે યાવતુ સાંપરાયિકી ક્રિયા લાગે છે. સૂત્ર-૩૩૧ ભગવદ્ ! જે શ્રાવકને પહેલાથી જ ત્રસ-પ્રાણની હિંસાના પચ્ચક્ખાણ હોય, પરંતુ પૃથ્વીકાય હિંસાના પ્રત્યાખ્યાન ન કર્યા હોય, તે શ્રાવકથી પૃથ્વીને ખોદતા જો કોઈ ત્રસ જીવની હિંસા કરે તો ભગવન્! તેને વ્રત ઉલ્લંઘના થાય ? ના, ગૌતમ ! વ્રતનું ઉલ્લંઘન ન થાય. કેમ કે તે શ્રાવકને તે પ્રવૃત્તિમાં ત્રસ જીવની હિંસાનો સંકલ્પ હોતો નથી. ભગવદ્ ! શ્રાવકને પૂર્વેથી વનસ્પતિ હિંસાનું પચ્ચખાણ હોય અને પૃથ્વી ખોદતા તેના હાથે તે કોઈ વૃક્ષનું મૂળ છેદી નાંખે તો તેને વ્રતનું ઉલ્લંઘન થાય ? ગૌતમ ! તેમ ન થાય. કેમ કે તે શ્રાવકને તે પ્રવૃત્તિમાં વનસ્પતિ જીવની હિંસાનો સંકલ્પ હોતો નથી. સૂત્ર-૩૩૨ ભગવન ! તથારૂપ અહિંસક શ્રમણ કે બ્રાહ્મણને પ્રાસુક(અચિત) અને એષણીય(દોષરહિત) અશનપાન-ખાદિમ-સ્વાદિમથી પ્રતિલાલતા શ્રાવકને શું લાભ થાય ? ગૌતમ ! તથારૂપ શ્રમણ કે બ્રાહ્મણને યાવત્, પ્રતિલાભતો શ્રાવક તથારૂપ શ્રમણ કે બ્રાહ્મણને સમાધિ પમાડે છે. સમાધિને કારણે તે પણ સમાધિ પામે છે. ભગવન્તથારૂપ અહિંસક શ્રમણને, ચારે પ્રકારે આહાર વડે પ્રતિલાલતો શ્રાવક શું તજે છે ? ગૌતમ ! જીવિતનો અને દુત્યાજ્યનો ત્યાગ કરે છે. દુષ્કર કાર્ય કરે છે, દુર્લભ એવા સુપાત્ર દાનના લાભને પામે છે, બોધિને મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 118
