Book Title: Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' પામે છે, સિદ્ધ થાય છે, યાવત્ સર્વ દુઃખોનો અંત કરે છે. સૂત્ર-૩૩૩ ભગવન્! શું કર્મરહિત જીવની ગતિ થાય ? હા, ગૌતમ થાય. ભગવન ! અકર્મની ગતિ કઈ રીતે થાય ? ગૌતમ ! નિસ્ટંગતા-નિરાગતા-ગતિ પરિણામ-બંધન છેદનતાનિરિધનતા-પૂર્વ પ્રયોગથી અકર્મની ગતિ કહી છે. ભગવદ્ ! નિસ્ટંગતા, નિરાગતા, ગતિપરિણામથી કર્મ રહિત જીવની ગતિ કઈ રીતે કહી ? જેમ કોઈ પુરુષ નિછિદ્ર, નિરુપત, સૂકા તુંબડાને ક્રમપૂર્વક સંસ્કાર કરી, દર્ભ અને કુશ વડે વટે. પછી માટીના આઠ લેપથી લીંપે, પછી તાપમાં સૂકવે, સૂકાયા પછી અથાગ-અતાર પુરુષ પ્રમાણ પાણીમાં નાંખે, તો હે ગૌતમ ! તે તુંબડું, તે માટીના આઠ લેપની ગુરુતાથી, ભારથી, ગુરુતા અને ભારથી, પાણીના તળને ઉલ્લંધીને નીચે ભૂમિ પર સ્થિત થાય ? હા, ભગવદ્ ! તે તુંબડું તળિયે સ્થિત થાય. હવે તે તુંબડું માટીના આઠ લેપનો ક્ષય થતા ભૂમિતળને છોડીને જળના ઉપરના તટે આવીને સ્થિર થાય? હા, ભગવન્! તે પાણીની સપાટીએ સ્થિર થાય. એ પ્રમાણે ગૌતમ ! નિસ્ટંગતાથી (કર્મનો સંગ દૂર થવાથી), નિરાગતાથી(આસક્તિ દૂર થતા) અને ગતિ પરિણામ(સ્વાભાવિક ગતિ સ્વભાવ)થી કર્મરહિત જીવની ગતિ કહી છે. ભગવન્બંધન છેદત્વથી કર્મરહિત જીવની ગતિ કઈ રીતે થાય ? ગૌતમ ! જેમ કોઈ વટાણા-મગ-અડદસિંબલીની શિંગ કે એરંડાનું બીજ તડકે મૂક્યા હોય અને સૂકાઈને ફૂટે અને એક બાજુ ઊડે. તેમ હે ગૌતમ ! કર્મરૂપ બંધનનો છેદ થઈ જવાથી કર્મરહિત જીવની ગતિ થાય છે. ભગવદ્ ! નિરિધનત્વથી કર્મરહિત જીવની ગતિ કઈ રીતે થાય ? ગૌતમ ! જેમ ઇંધણથી છૂટેલ ધૂમ્રની ગતિ સ્વાભાવિક રીતે, નિર્ચાઘાતપણે ઉપર જાય, તેમ હે ગૌતમ ! કર્મરૂપી ઇંધણથી રહિત થતાં તેમજ શરીરથી મુક્ત થતા. કર્મરહિત જીવની ઉર્ધ્વ ગતિ થાય છે. ભગવન્! પૂર્વ પ્રયોગથી કમરહિતની ગતિ કઈ રીતે થાય ? ગૌતમ ! જેમ ધનુષથી છૂટેલ બાણની ગતિ કોઇ પણ પ્રકારના વ્યાઘાત વિના લક્ષ્યને અભિમુખ થાય, તેમ હે ગૌતમ ! કર્મરહિત જીવની ગતિ થાય. સૂત્ર-૩૩૪ ભગવદ્ ! શું દુઃખી જીવ દુઃખથી પૃષ્ટ છે કે અદુઃખી જીવ દુઃખથી પૃષ્ટ થાય ? ગૌતમ! દુઃખી જીવ દુઃખથી સ્કૃષ્ટ થાય છે, અદુઃખી જીવ દુઃખથી પૃષ્ટ થાય નહીં. ભગવદ્ ! દુઃખી નૈરયિક દુઃખથી સ્પષ્ટ છે કે અદુઃખી નૈરયિક દુઃખથી પૃષ્ટ છે ? ગૌતમ ! દુઃખી નૈરયિક દુઃખથી પૃષ્ટ છે, અદુઃખી નૈરયિક નહીં. એ પ્રમાણે વૈમાનિક સુધી 24 દંડકમાં કહેવું. આ પ્રમાણે પાંચ દંડક જાણવા. ૧.દુઃખી દુઃખથી સ્પષ્ટ, ૨.દુઃખી દુઃખનું ગ્રહણ કરે, ૩.દુઃખી દુઃખને ઉદીરે, ૪.દુઃખી દુઃખને વેદે, ૫.દુઃખી દુઃખને નિજરે. સૂત્ર-૩૩૫ ભગવદ્ ! અનુપયુક્ત અણગાર ચાલતા, ઊભતા, બેસતા, સૂતા, અનુપયુક્ત વસ્ત્ર-પાત્ર-કંબલ-રજોહરણ લેતા કે મૂકતા, તેને હે ભગવન્! ઐર્યાપથિકી ક્રિયા લાગે કે સાંપરાયિકી ? ગૌતમ ! ઉક્ત પ્રવૃત્તિથી તે અણગારને ઐર્યાપથિકી ક્રિયા ન લાગે પણ સાંપરાયિકી ક્રિયા લાગે. ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ ! જેના ક્રોધ, માન, માયા, લોભ ત્રુચ્છિન્ન થયા છે, તેને ઐર્યાપથિકી ક્રિયા લાગે, સાંપરાયિકી ક્રિયા ન લાગે. પરંતુ જેના ક્રોધાદિ વ્યચ્છિન્ન થયા નથી, તેને સાંપરાયિકી ક્રિયા લાગે, ઐર્યાપથિકી નહીં. સૂત્ર અનુસાર ચાલનારને ઐર્યાપથિકી ક્રિયા લાગે, ઉસૂત્રથી ચાલનારને સાંપરાયિકી ક્રિયા લાગે. ઉપયોગરહિત ગમન આદિ કરનાર અણગાર, સૂત્ર વિરુદ્ધ જ વર્તે છે, માટે હે ગૌતમ ! પૂર્વવત્ કહ્યું. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 119
