Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 146

આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' નોઇન્દ્રિય ધારણા છે, આ ધારણાનું સ્વરૂપ છે ત્યાં સુધી કહેવું., તે આ મતિઅજ્ઞાન છે. ભગવન્! તે શ્રુત અજ્ઞાન શું છે ? જે રીતે નંદીસૂત્રમાં કહ્યું કે જે અજ્ઞાની મિથ્યાદૃષ્ટિ દ્વારા સ્વચ્છંદ બુદ્ધિમતિ થી પ્રરૂપિત છે, તે શ્રુત અજ્ઞાન છે. ભગવન્! તે વિભંગજ્ઞાન શું છે ? તે અનેક ભેદે છે - ગામ સંસ્થિત, નગર સંસ્થિત યાવત્ સંનિવેશ સંસ્થિત, દ્વીપ-સમુદ્ર-વર્ષ-વર્ષધર-પર્વત-વૃક્ષ-સ્તૂપ-અશ્વ-હાથી-નર-કિંનર-કિં,રિષ-મહોરગ ગંધર્વ-વૃષભસંસ્થિતા તથા પશુ-પશય-પક્ષી-વાનર સંસ્થાન સંસ્થિત. આ રીતે વિર્ભાગજ્ઞાન વિવિધ આકારોથી યુક્ત છે. ભગવન્! જીવો જ્ઞાની કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ ! જીવો જ્ઞાની પણ છે અને અજ્ઞાની પણ છે. જે જ્ઞાની છે તેમાં કોઈ બે જ્ઞાનવાળા છે, કોઈ ત્રણ, કોઈ ચાર, કોઈ એક જ્ઞાનવાળા છે. જે બે જ્ઞાનવાળા - તે આભિનિબોધિક જ્ઞાની, શ્રુતજ્ઞાની છે. જે ત્રણ જ્ઞાનવાળા - તે આભિનિબોધિક, શ્રુત, અવધિ જ્ઞાની છે અથવા આભિનિબોધિક, શ્રત, મન:પર્યવજ્ઞાની છે. જે ચતુર્ગાની છે તે આભિનિબોધિક, શ્રુત, અવધિ, મન:પર્યવજ્ઞાની છે. જે એક જ્ઞાની છે તે નિયમા કેવલજ્ઞાની છે. જે અજ્ઞાની છે. તે કોઈ બે અજ્ઞાનવાળા છે, કોઈ ત્રણ અજ્ઞાનવાળા છે. બે અજ્ઞાનવાળા તે મતિ-મૃતા અજ્ઞાની. ત્રણ વાળા તે મતિ અજ્ઞાની,, શ્રુત અજ્ઞાની અને વિર્ભાગજ્ઞાની. ભગવદ્ ! નૈરયિક જીવો જ્ઞાની છે કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ ! બંને, જે જ્ઞાની છે, તે નિયમાં ત્રણ જ્ઞાનવાળા છે - આભિનિબોધિક શ્રુત અને અવધિ. જે અજ્ઞાની છે, તે કોઈ બે અજ્ઞાનવાળા છે, કોઈ ત્રણ અજ્ઞાનવાળા છે. એ રીતે ત્રણ અજ્ઞાન ભજનાએ છે. ભગવન્! અસુરકુમારો જ્ઞાની છે કે અજ્ઞાની ? નૈરયિકની માફક જાણવા. ત્રણ જ્ઞાનો નિયમા હોય, ત્રણ અજ્ઞાન વિકલ્પ હોય છે. એ રીતે સ્વનિતકુમાર સુધી જાણવા. ભગવનું ! પ્રધ્વીકાયિક જ્ઞાની છે કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ ! તે જ્ઞાની નથી, અજ્ઞાની છે. જે અજ્ઞાની છે તેને નિયમથી બે અજ્ઞાન હોય છે- મતિ અજ્ઞાન અને શ્રુત અજ્ઞાન. એ પ્રમાણે વનસ્પતિકાય સુધી જાણવું. ભગવન્! બેઇન્દ્રિય જીવ જ્ઞાની કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ ! જ્ઞાની, અજ્ઞાની બંને. જ્ઞાની હોય તે નિયમા મતિશ્રુતજ્ઞાની. અજ્ઞાની હોય તે નિયમા બે અજ્ઞાની છે- મતિ અજ્ઞાની અને શ્રુત અજ્ઞાની. એ રીતે તેઇન્દ્રિય, ચઉરિન્દ્રિય પણ જાણવા. ભગવદ્ ! પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક જીવ જ્ઞાની છે કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ ! તે જ્ઞાની અને અજ્ઞાની બંને છે. જે જ્ઞાની છે તેમાં કોઈ બે, કોઈ ત્રણ જ્ઞાનવાળા છે. એ રીતે ત્રણ જ્ઞાન, ત્રણ અજ્ઞાન વિકલ્પ છે. મનુષ્યોને જીવની માફક પાંચ જ્ઞાન અને ત્રણ અજ્ઞાન વિકલ્પ છે. | વ્યંતરો, નૈરયિક માફક જાણવા. જ્યોતિષ્ક અને વૈમાનિકોને ત્રણ જ્ઞાન, ત્રણ અજ્ઞાન નિયમાં હોય. સિદ્ધો વિશે પ્રશ્ન - તે જ્ઞાની છે, અજ્ઞાની નથી. તેઓ નિયમા કેવળજ્ઞાન-એક જ્ઞાનવાળા છે. સૂત્ર–૩૯૨ ભગવન્! નિરયગતિક જીવો જ્ઞાની કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ ! તે જ્ઞાની પણ છે અને અજ્ઞાની પણ છે. જે જ્ઞાની છે તે નિયમાં ત્રણ જ્ઞાનવાળા છે. જે અજ્ઞાની છે, તેને ત્રણ અજ્ઞાન વિકલ્પ હોય છે. ભગવન્! તિર્યંચગતિક જીવો જ્ઞાની છે કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ ! બે જ્ઞાન કે બે અજ્ઞાન નિયમા હોય છે. ભગવન્! મનુષ્યગતિક જીવો જ્ઞાની કે અજ્ઞાની? ગૌતમ ! ત્રણ જ્ઞાન ભજનાએ, બે અજ્ઞાન નિયમા. ભગવદ્ ! દેવગતિક જીવો, નિરયગતિક માફક જાણવા. સિદ્ધિગતિક જીવો સિદ્ધની જેમ જાણવા. ભગવન્! ઇન્દ્રિયવાળા જીવો જ્ઞાની છે કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ! ચાર જ્ઞાન કે ત્રણ અજ્ઞાન ભજનાએ હોય છે. ભગવદ્ ! એકેન્દ્રિય જીવો જ્ઞાની છે કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ ! પૃથ્વીકાયિકની જેમ કહેવા. બે થી ચાર ઇન્દ્રિયવાળા બે જ્ઞાન કે બે અજ્ઞાન નિયમાં હોય છે. પંચેન્દ્રિયો જીવનું કથન ઇન્દ્રિયવાળા જીવો માફક જાણવા. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતીઆગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 146