Book Title: Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧ - ચતુરિન્દ્રિય જીવો કામી છે કે ભોગી છે ? ગૌતમ ! ચતુરિન્દ્રિયો કામી પણ છે અને ભોગી પણ છે. ભગવદ્ 'એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ ! તેઓ ચક્ષુરિન્દ્રિય આશ્રીને કામી છે, ધ્રાણ-જિહા-સ્પર્શન ઇન્દ્રિયોને આશ્રીને ભોગી છે, તેથી એ પ્રમાણે કહ્યું. શેષ વૈમાનિક સુધીના જીવોને સામાન્ય જીવ માફક જાણવા. ભગવદ્ ! આ કામી-ભોગી, નોકામી-નોભોગી અનેભોગી જીવોમાં કોણ કોનાથી અલ્પ, બહુ, તુલ્ય કે વિશેષાધિક છે ? ગૌતમ ! સૌથી થોડા જીવો કામી-ભોગી છે. નોકામી-નોભોગી જીવ તેનાથી અનંતગુણ છે, ભોગી જીવો તેનાથી અનંતગુણ છે. સૂત્ર-૩૬૩ ભોગી હોય, ઉત્થાન-કર્મ-બળ-વીર્ય-પુરુષકાર પરાક્રમથી વિપુલ ભોગોપભોગ ભોગવતો વિચરવા સમર્થ છે ? ભગવદ્ ! આપ આ અર્થને આમ જ કહો છો? ગૌતમ ! એ અર્થ યોગ્ય નથી, કેમ કે તે ઉત્થાન-કર્મ-બલ-વીર્યપુરુષકાર પરાક્રમ દ્વારા કોઈપણ વિપુલ ભોગ ભોગવતો વિચરવાને સમર્થ છે. તેથી તે ભોગી ભોગનો ત્યાગ કરતો મહાનિર્જરા, મહાપર્યવસાનવાળો(કર્મોનો સર્વથા અંત કરનારો) થાય છે. ભગવદ્ ! અધોવધિક(અધો અવધિજ્ઞાની) મનુષ્ય જે કોઈ તુરંતમાં દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થવાના હોય, શું તે ક્ષીણભોગી હોય ? ગૌતમ! એ જ બધું જેમ છદ્મસ્થમાં કહ્યું તેમ કહેવું યાવત્ મહાપર્યવસાનવાળો થાય છે. ભગવદ્ ! પરમ અવધિજ્ઞાની મનુષ્ય જે તે જ ભવગ્રહણથી તુરંતમાં સિદ્ધ-બુદ્ધ-મુક્ત થવા યોગ્ય અને સર્વ દુખોનો અંત કરવાના હોય, શું તે ક્ષીણ-ભોગી છે, વગેરે બધું છદ્મસ્થ માફક પૂછવું.હા ગૌતમ ! તે પરમ અવધિજ્ઞાની અણગાર ક્ષીણભોગી છે, ઉત્થાનાદિ દ્વારા ભોગ ભોગવતા નથી માટે તે જ ભવે સિદ્ધ થઇ સર્વ દુખોનો અંત કરે. ભગવન્! કેવલી મનુષ્ય, જે તે જ ભવગ્રહણથી તુરંત સિદ્ધ, બુદ્ધ, મુક્ત યાવત્ સર્વ દુખોનો અંતકર થવાના. હોય, શું તે ક્ષીણભોગી યાવત્ ભોગ ભોગવવામાં સમર્થ ન હોય? ગૌતમ ! બધું પરમ અવધિજ્ઞાની મુજબ જાણવું. સૂત્ર-૩૬૪ ભગવન ! જે આ અસંજ્ઞી પ્રાણી છે, જેમ કે - પૃથ્વીકાયિક યાવતુ વનસ્પતિકાયિક, છઠ્ઠા કોઈ ત્રસ જીવ, જે અંધ છે, મૂઢ છે-તમપ્રવિષ્ટ છે-તમઃપટલ અને મોહજાલથી આચ્છાદિત છે, તેઓ અકામનિકરણ(અજાણપણે કે અનિચ્છાએ) વેદના વેદે છે. એવું કહી શકાય ? હા, ગૌતમ ! એવું કહી શકાય. ભગવન્! શું તે સમર્થ હોવા છતાં અકામનિકરણ વેદના વેદે છે ? હા, ગૌતમ ! વેદે છે. ભગવન્! તે સમર્થ હોવા છતાં અકામ નિકરણ વેદના કઈ રીતે વેદે? ગૌતમ૧. જેમ જીવ સમર્થ હોવા છતાં અંધકારમાં રૂપોને જોવા સમર્થ નથી, 2. જે અવલોકન કર્યા સિવાય સન્મુખ રહેલા રૂપોને જોવા સમર્થ નથી, 3. અવેક્ષણ-નજર કર્યા વિના પાછળના ભાગે જોઈ ન શકે 4 થી 6. જેમ આલોચન કર્યા સિવાય આજુ-બાજુના રૂપોને કે ઉપરના કે નીચેના રૂપો ન જોઈ શકે તેમ ગૌતમ ! આ જીવો સમર્થ હોવા છતાં અકામનિકરણ વેદના વેદે છે. ભગવન્! શું સમર્થ હોવા છતાં, જીવ પ્રકામનિકરણ(તીવ્ર ઈચ્છાપૂર્વક) વેદના વેદે છે ? હા, ગૌતમ !વેદે છે. ભગવન્! સમર્થ હોવા છતાં જીવ પ્રકામ નિકરણ વેદના કઈ રીતે વેદે છે ? ગૌતમ ! 1. જેમ કોઈ સમુદ્રને પાર જવા. સમર્થ નથી, 2. જે સમુદ્રની પારના રૂપો જોવાને સમર્થ નથી, 3. જે દેવલોકમાં જવા સમર્થ નથી, 4. જે દેવલોકગત રૂપોને જોવા સમર્થ નથી. એ રીતે હે ગૌતમ ! સમર્થ હોવા છતાં પ્રકામ નિકરણ વેદનાને વેદે છે. ભગવદ્ ! આપ કહો છો, તે એમ જ છે, એમ જ છે. શતક-૭, ઉદ્દેશા-૭નો ગુજરાતી અનુવાદ પૂર્ણ શતક-૭, ઉદ્દેશો-૮ ‘છદ્મસ્થ’ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 129
