Book Title: Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય ઔદારિક તૈજસ-કાશ્મણ સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, તે વર્ણથી કાળા વર્ણ યાવત્ આયત સંસ્થાન પરિણત છે, જે સૂક્ષ્મ પૃથ્વી, તેમજ છે. એ રીતે અનુક્રમે જેને જેટલા શરીર અને ઇન્દ્રિયો છે, તેને તેટલા કહેવા. યાવતુ જે પર્યાપ્તા સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક દેવ પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય-તૈજસકાર્મણ૦ તે શ્રોત્ર યાવતુ સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત વર્ણથી કાળ વર્ણ પરિણત યાવતુ આયત સંસ્થાન પરિણત છે. એ રીતે નવ દંડકો થયા. સૂત્ર-૩૮૪, 385 384. ભગવન મિશ્ર પરિણત પુદ્ગલો કેટલા ભેદે છે? ગૌતમ ! પાંચ ભેદે. એકેન્દ્રિય મિશ્ર પરિણત યાવત્ પંચેન્દ્રિય મિશ્ર પરિણત. ભગવન્! એકેન્દ્રિય મિશ્ર પરિણત પુદ્ગલ, કેટલા ભેદે છે? ગૌતમ ! જેમ પ્રયોગ પરિણતના નવ દંડકો કહ્યા, તેમ મિશ્રપરિણતના પણ નવ દંડકો બધા સંપૂર્ણ કહેવા. વિશેષ એ કે- આલાવો મિશ્ર પરિણતનો કહેવો. બાકી બધું તેમજ છે. યાવત્ જે પર્યાપ્તા સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલ છે તેઆયત સંસ્થાનરૂપે પરિણત છે. 385. ભગવન્! વિસસા પરિણત, પુદ્ગલો કેટલા ભેદે છે ? ગૌતમ ! પાંચ ભેદે - વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ, સંસ્થાન પરિણત. જે પુદ્ગલ વર્ણ પરિણત છે, તે પાંચ ભેદે છે –કાળવર્ણ યાવતુ શુક્લવર્ણ પરિણત, જે પુદ્ગલ ગંધ પરિણત છે, તે બે ભેદે - સુરભિગંધ, દુરભિગંધ પરિણત. જે પુદ્ગલ રસ પરિણત છે તે પાંચ ભેદે છે- તિક્ત રસ પરિણત યાવત મધુર રસ પરિણત. જે પુદ્ગલ સ્પર્શ પરિણત છે તે આઠ ભેદે છે- કર્કશ સ્પર્શ પરિણત યાવત રુક્ષ સ્પર્શ પરિણત. જે મુદ્દલ સંસ્થાન પરિણત છે, તેના પાંચ ભેદ છે-પરિમંડળ સંસ્થાન પરિણત યાવત આયત સંસ્થાન પરિણત. એ રીતે જેમ પન્નવણા સૂત્રના પહેલા પદમાં છે, તેમ સંપૂર્ણ વર્ણન અહી કરવું. સૂત્ર-૩૮૬ ભગવદ્ ! શું એક દ્રવ્ય, પ્રયોગ પરિણત, મિશ્ર પરિણત કે વિસસા પરિણત હોય ? ગૌતમ ! પ્રયોગ કે મિશ્ર કે વિસસા ત્રણે પરિણત હોય. ભગવન્! જો એક દ્રવ્ય પ્રયોગ પરિણત હોય, તો મનપ્રયોગ પરિણત હોય, વચન પ્રયોગ પરિણત કે કાય પ્રયોગ પરિણત હોય ? ગૌતમ ! મન કે વચન કે કાય ત્રણે પ્રયોગ પરિણત હોય. ભગવન્! જો તે મન પ્રયોગ પરિણત હોય તો શું સત્યમન પ્રયોગ પરિણત હોય, મૃષા મન પ્રયોગ પરિણત, સત્યામૃષા મન પ્રયોગ પરિણત કે અસત્યામૃષા મન પ્રયોગ પરિણત હોય? ગૌતમ ! તે સત્ય કે મૃષા, કે સત્યામૃષા કે અસત્યામૃષા ચારે મનપ્રયોગ પરિણત હોય. ભગવન્! જો તે દ્રવ્ય સત્ય મન પ્રયોગ પરિણત હોય તો શું આરંભ સત્યમન પ્રયોગ પરિણત હોય, અનારંભ સત્યમન પ્રયોગ પરિણત હોય, સંરંભ સત્યમન પ્રયોગ પરિણત હોય કે અસંરંભ સત્યમન પ્રયોગ પરિણત હોય સમારંભ સંરંભ સત્યમન પ્રયોગ પરિણત હોય કે અસમારંભ સત્ય મન પ્રયોગ પરિણત હોય? ગૌતમ ! તે છ એ હોય. જો તે દ્રવ્ય મૃષામન પ્રયોગ પરિણત હોય, તો શું આરંભ મૃષા મન પ્રયોગ પરિણત હોય કે, એ પ્રમાણે સત્યમન પ્રયોગ પરિણત ની જેમ મૃષા મન પ્રયોગ પરિણતના વિષયમાં પણ કહેવું. એ રીતે સત્યામૃષા અને અસત્યામૃષા મનપ્રયોગ પણ કહેવો. ભગવન્! જો વચન પ્રયોગ પરિણત હોય તો શું સત્યવચન પ્રયોગ પરિણત હોય કે યાવત અસત્યામૃષા. વચન પ્રયોગ પરિણત હોય ? ગૌતમ ! એ રીતે મનપ્રયોગ પરિણત માફક વચનપ્રયોગ પરિણત પણ યાવત્ અસમારંભ વચનપ્રયોગ પરિણત સુધી કહેવું. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 140
