Book Title: Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્તક સંમૂચ્છિમ જલચર પ્રયોગ પરિણત છે, તે ઔદારિક-તૈજસ-કાશ્મણશરીર પ્રયોગ પરિણતા છે. એ પ્રમાણે પર્યાપ્તા પણ જાણવા. ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક પર્યાપ્તા, અપર્યાપ્તા બંને એ પ્રમાણે જ જાણવા. વિશેષ એ કે - પર્યાપ્તા બાદર વાયુકાયિકની જેમ પર્યાપ્તાના ચાર શરીર પ્રયોગ પરિણત કહેવા. એ પ્રમાણે જેમ જલચરોમાં ચાર આલાવા કહ્યા તેમ ચતુષ્પદ ઉરપરિસર્પ, ભુજપરિસર્પ અને ખેચરોમાં પણ ચાર આલાવા કહેવા. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્ત સંમૂચ્છિક મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત છે, તે ઔદારિક, તૈજસ, કાર્મણ શરીર પ્રયોગપરિણત છે. એ પ્રમાણે ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક અપર્યાપ્તક પર્યાપ્તક પણ જાણવા. વિશેષ એ કે - શરીર પાંચ કહેવા. અપર્યાપ્ત અસુરકુમાર ભવનવાસી, નૈરયિકની જેમ જાણવા. એ રીતે પર્યાપ્તા પણ કહેવા. એ પ્રમાણે બબ્બે ભેદથી સ્વનિતકુમાર સુધી ભવનવાસીદેવોના સંબંધમાં કહેવું. એ પ્રમાણે પિશાચથી ગંધર્વ સુધી,ચંદ્રથી તારાવિમાન સુધી જ્યોતિષ્કદેવ, સૌધર્મકલ્પથી અશ્રુત સુધી વૈમાનિક દેવ, હેઠિમહેઠિમ રૈવેયકથી ઉપરિમ ઉપરિમ રૈવેયક, તથા વિજયથી સર્વાર્થસિદ્ધ સુધી પ્રત્યેકના બબ્બે ભેદો જાણવા. તેમાં બંને ભેદોમાં વૈક્રિય, તૈજસ અને કાર્મણ શરીર પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલ કહેવા જોઈએ. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્તા સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, તે સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, જે પુદ્ગલ પર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વી છે, તે પણ સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત જ છે. જે અપર્યાપ્તા બાદરપૃથ્વીકાયિક છે, તે અને પર્યાપ્તા પણ એમ જ છે. એ રીતે ચાર ભેદ(સૂક્ષ્મ, બાદર, પર્યાપ્ત, અપર્યાપ્ત) થી વનસ્પતિકાયિક સુધી જાણવું. તે સર્વે સ્પર્શનેન્દ્રીય પ્રયોગ પરિણત છે. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્તા બેઇન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, તે જિહેન્દ્રિય અને સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, પર્યાપ્તા. બેઇન્દ્રિય એ પ્રમાણે જ છે. એ રીતે ચાર ઇન્દ્રિય સુધી જાણવું. વિશેષ એ કે- તેમાં એક-એક ઇન્દ્રિયની વૃદ્ધિ કહેવી. જે મુદ્દલ અપર્યાપ્તા રત્નપ્રભા પૃથ્વીનૈરયિક પાંચ ઇન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત છે તે શ્રોત્ર, ચક્ષુ, ધ્રાણ, જીલ્લા અને સ્પર્શ ઇન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત કહેવા. એ જ રીતે પર્યાપ્તા કહેવા. એ પ્રમાણે સાતે નરક સંબંધી કથન કરવું પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવો એ સર્વેના વિષયમાં પણ એમજ કહેવું યાવત્ જે પુદ્ગલ પર્યાપ્ત સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક કલ્પાતીત દેવ પ્રયોગ પરિણત છે તેઓ પાંચ ઇન્દ્રિયોથી પરિણત છે, ત્યાં સુધી કથન કરવું. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્તા સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય ઔદારિક-તૈજસ-કાશ્મણ શરીરપ્રયોગ પરિણત છે. તે સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, જે પુલ પર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ છે તે અને બાદર અપર્યાપ્તા-પર્યાપ્તા છે, તે બધાં એ પ્રમાણે જ જાણવા. એ રીતે આ આલાવાથી જેની જેટલી ઇન્દ્રિયો અને શરીરો છે, તે તેને કહેવા. યાવત્ જે પુદ્ગલ પર્યાપ્તા સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક કલ્પાતીત દેવ પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય-તૈજસ-કાશ્મણ શરીર પ્રયોગ પરિણત છે, તે શ્રોત્ર યાવત્ સ્પર્શ ઇન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પ્રથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે તે વર્ણથી કાળો-નીલો-રાતો-પીળોસફેદ વર્ણ પરિણત છે. ગંધથી સુરભિ-દુરભિગંધ પરિણત છે, રસથી તિક્ત-કડુય-કસાય-અંબિલ-મધુર રસ પરિણત છે, સ્પર્શથી કર્કશ યાવત્ રૂક્ષ પરિણત, સંસ્થાનથી પરિમંડલ-વૃત્ત-વ્યસ-ચતુરસ-આયત સંસ્થાના પરિણત છે. જે પર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વી. એ જ પ્રમાણે છે. એ પ્રમાણે અનુક્રમે જાણવું કે જેના જેટલા શરીરો યાવત્ જે પર્યાપ્ત સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક દેવ પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય-તૈજસ-કાશ્મણશરીરી યાવત્ પરિણત છે, તે વર્ણથી કાળા યાવત્ આયત સંસ્થાન પરિણત છે. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્તા સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત છે, તે વર્ણથી કાળા યાવતુ આયત-સંસ્થાન પરિણત છે. પર્યાપ્તા સૂક્ષ્મ પૃથ્વીએમ જ છે. એ રીતે અનુક્રમે જેને જેટલી ઇન્દ્રિયો છે, તેને તેટલી. કહેવી, યાવત્ જે પર્યાપ્તા સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તર યાવત્ શ્રોત્રથી સ્પર્શ સુધી પરિણત છે, વર્ણથી કાળા યાવત્ આયતા સંસ્થાન પરિણત છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 139
