Book Title: Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' અદ્ધા-પ્રત્યાખ્યાન. ૩૪૨.ભગવદ્ ! દેશઉત્તરગુણ પચ્ચકખાણના કેટલા ભેદ છે ? સાત- દિગુવ્રત, ઉપભોગ-પરિભોગ પરિમાણ, અનર્થદંડ વિરમણ, સામાયિક, દેશાવકાસિક, પૌષધોપવાસ, અતિથિસંવિભાગ - તથા - અપશ્ચિમ મારણાંતિક સંલેખના જોષણા-આરાધના. સૂત્ર-૩૪૩ ભગવદ્ ! શું જીવો મૂલગુણપચ્ચકખાણી છે, ઉત્તરગુણપચ્ચકખાણી છે કે અપચ્ચકખાણી છે ? ગૌતમ ! જીવો આ ત્રણે પચ્ચકખાણી છે. ભગવન્નૈરયિકો, મૂલગુણ પચ્ચખાણી છે આદિ પૃચ્છા. ગૌતમ ! નૈરયિકો મૂલગુણ કે ઉત્તરગુણ પચ્ચક્ખાણી નથી, પણ અપચ્ચકખાણી છે. એ પ્રમાણે ચતુરિન્દ્રિય જીવો પર્યન્ત કહેવું. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક અને મનુષ્યોને જીવોની જેમ જાણવા. વ્યંતર, જ્યોતિષ્ક અને વૈમાનિકને નૈરયિકો જેવા જાણવા. ભગવન્! આ મૂલગુણ પચ્ચખાણી, ઉત્તરગુણ પચ્ચકખાણી અને અપચ્ચકખાણીમાં કોણ કોનાથી અલ્પ, બહુ, તુલ્ય કે વિશેષાધિક છે ? ગૌતમ ! સર્વથી ઓછા મૂલગુણ પચ્ચક્ખાણી છે, તેનાથી ઉત્તરગુણ પચ્ચક્ખાણી અસંખ્યાતા, તેનાથી અપચ્ચખાણી અનંતગુણા છે. ભગવન્! પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિકનો પ્રશ્ન, ગૌતમ ! મૂલગુણ પચ્ચક્ખાણી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જીવો સૌથી થોડા, ઉત્તરગુણ પચ્ચખાણી તેનાથી અસંખ્યગુણા, અપ્રત્યાખ્યાની તેનાથી અસંખ્યગુણા છે. ભગવદ્ ! આ મનુષ્યોમાં મૂલગુણ પચ્ચખાણી આદિ પૃચ્છા. ગૌતમ ! મૂલગુણ પચ્ચખાણી મનુષ્યો સૌથી થોડા, તેનાથી ઉત્તરગુણ પચ્ચખાણી સંખ્યાત ગુણા, તેનાથી અપ્રત્યાખ્યાની અસંખ્યાતગુણા છે. ભગવતુ ! શું જીવો, સર્વમૂલગુણ પચ્ચક્ખાણી છે, દેશમૂલગુણ પચ્ચક્ખાણી છે કે અપચ્ચક્ખાણી છે ? ગૌતમ! જીવો આ ત્રણે પચ્ચખાણી છે. નૈરયિક જીવો વિશે પૃચ્છા - ગૌતમ ! નૈરયિકો સર્વ મૂલગુણ પચ્ચકખાણી નથી કે દેશ મૂલગુણ પચ્ચખાણી નથી, પરંતુ અપચ્ચખાણી છે. એ પ્રમાણે ચઉરિન્દ્રિય સુધી જાણવું. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચની પૃચ્છા - ગૌતમ ! પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો સર્વમૂલગુણ પચ્ચકખાણી નથી, દેશ મૂલગુણ પચ્ચકખાણી છે અને અપચ્ચખાણી પણ છે.. મનુષ્યને સામાન્ય જીવો સમાન કહેવા, વ્યંતર, જ્યોતિષ્ક વૈમાનિકોને નૈરયિક સમાન કહેવા. ભગવન્! આ જીવોમાં સર્વમૂલગુણ પચ્ચખાણી, દેશમૂલગુણ પચ્ચખાણી, અપચ્ચકખાણી જીવોમાં કોણ કોનાથી યાવત્ વિશેષાધિક છે ? ગૌતમ ! સૌથી થોડા મૂલગુણ પચ્ચકખાણી જીવ છે, દેશમૂલગુણ પચ્ચકખાણી. તેનાથી અસંખ્ય ગુણા, અપચ્ચખાણી તેનાથી અનંતગુણા છે. એ પ્રમાણે ત્રણેનું અલ્પબદુત્વ પહેલા દંડક મુજબ કહેવું. વિશેષ એ કે- સૌથી થોડા દેશમૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાની પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો છે અને તેનાથી અપ્રત્યાખ્યાની પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો અસંખ્યગુણા છે. ભગવદ્ ! જીવો સર્વ ઉત્તરગુણ પચ્ચકખાણી છે, દેશ ઉત્તરગુણ પચ્ચકખાણી છે કે અપચ્ચક્ખાણી છે? ગૌતમ! તે ત્રણે છે. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અને મનુષ્યો પણ એમ જ છે. બાકીના વૈમાનિક સુધી જીવોઅપચ્ચખાણી છે. ભગવદ્ ! આ સર્વ ઉત્તર ગુણ પચ્ચખાણી, દેશ ઉત્તરગુણ પચ્ચખાણી, અપચ્ચખાણી જીવોમાં અલ્પબદુત્વ પહેલા દંડકમાં કહ્યા મુજબ, મનુષ્યો સુધી જાણવું. ભગવન્! જીવો સંયત છે, અસંયત છે કે સંયતાસંયત ? ગૌતમ! તે ત્રણે છે. એ પ્રમાણે જેમ પન્નવણા સૂત્રના પદ- 32 માં કહ્યા પ્રમાણે, વૈમાનિક સુધી કહેવું. ત્રણેનું અલ્પબદુત્વ પણ પૂર્વવત્ જાણવું. ભગવન્! જીવો પચ્ચકખાણી છે, અપચ્ચખાણી છે કે પચ્ચખાણા-પચ્ચખાણી છે ? ગૌતમ ! ત્રણે છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 122
