Agam 05 Bhagwati 01 Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 123

આગમસૂત્ર 5, અંગસૂત્ર 5, “ભગવતીસૂત્ર ભાગ-૧' એ પ્રમાણે મનુષ્યો પણ ત્રણે છે. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક જીવો પહેલા વિકલ્પથી રહિત છે. બાકીના બધા વૈમાનિક સુધીના જીવો અપચ્ચખાણી છે. ભગવન્! પ્રત્યાખ્યાની આદિ જીવોમાં યાવતું કોણ વિશેષાધિક છે? ગૌતમ ! સૌથી થોડા જીવો પચ્ચકખાણી છે, પચ્ચકખાણા-પચ્ચક્ખાણી જીવો તેનાથી અસંખ્યાતગણી છે, અપચ્ચક્ખાણી જીવો તેનાથી અનંતગુણા છે. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિકજીવોમાં સૌથી થોડા પચ્ચખાણા-પચ્ચક્ખાણી જીવો છે, તેનાથી, અપચ્ચક્ખાણી અસંખ્યાતગણી છે. મનુષ્યોમાં સૌથી થોડા પચ્ચકખાણી જીવો છે, પચ્ચકખાણા-પચ્ચકખાણી જીવો તેનાથી સંખ્યાતગુણા છે,, અપચ્ચકખાણી જીવો તેનાથી અસંખ્યાતગણા છે. સૂત્ર-૩૪ ભગવન! શું જીવો શાશ્વત છે કે અશાશ્વત છે ? ગૌતમ ! કથંચિત્ શાશ્વત છે અને કથંચિતુ અશાશ્વત છે. ભગવદ્ ! એમ કેમ કહ્યું ? ગૌતમ ! દ્રવ્ય દૃષ્ટિએ જીવો શાશ્વત છે, અને ભાવ(પર્યાય)દૃષ્ટિએ અશાશ્વત છે, માટે હે ગૌતમ ! એમ કહ્યું. કે જીવો કથંચિત્ શાશ્વત છે અને કથંચિત્ અશાશ્વત છે. ભગવન્નૈરયિકો શાશ્વત કે અશાશ્વત ? સામાન્ય જીવની જેમ નૈરયિક પણ કહેવા. એ જ રીતે વૈમાનિક સુધી 24 દંડકમાં કહેવું કે જીવ કથંચિત્ શાશ્વત, કથંચિત્ અશાશ્વત છે. ભગવદ્ ! તે એમ જ છે, તે એમ જ છે. શતક-૭, ઉદ્દેશા-૨નો ગુજરાતી અનુવાદ પૂર્ણ શતક-૭, ઉદ્દેશો-૩ “સ્થાવર' સૂત્ર-૩૪૫ ભગવન્વનસ્પતિકાયિક જીવ કયા સમયે સર્વ અલ્પહારી અને કયા કાળે સર્વ મહાહારી હોય છે ? ગૌતમ ! પ્રાવૃત્ (વર્ષાઋતુમાં અર્થાત શ્રાવણ અને ભાદરવામાં તથા વર્ષાઋતુ(આસો અને કારતક)માં વનસ્પતિકાયિક જીવ સર્વ મહાહારી હોય છે. પછી શરદઋતુમાં, પછી હેમંતઋતુમાં, પછી વસંતઋતુમાં, પછી ગ્રીષ્મઋતુમાં વનસ્પતિકાયિક જીવ ક્રમશ: અલ્પાહારી હોય છે, ગ્રીષ્મઋતુમાં તે સર્વ અલ્પાહારી હોય છે. ભગવન્જ્યારે ગ્રીષ્મમાં વનસ્પતિકાયિક સર્વાલ્પહારી હોય છે, તો ગ્રીષ્મમાં ઘણા વનસ્પતિકાયો પત્ર, પુષ્પ, ફળો, હરિયાળીથી દેદીપ્યમાન અને શોભાથી અતિ શોભતા કેમ હોય છે? ગૌતમ! ગ્રીષ્મમાં ઘણા ઉષ્ણુયોનિક જીવો અને પુદ્ગલો વનસ્પતિકાયરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે, વિશેષે ઉત્પન્ન થાય છે, ચય(વૃદ્ધિ)-ઉપચય(વિશેષ વૃદ્ધિ) પામે છે, એ રીતે હે ગૌતમ ! ગ્રીષ્મઋતુમાં ઘણા વનસ્પતિકાય(પત્ર, પુષ્પ) યાવત્ શોભે છે. સૂત્ર-૩૪૬ ભગવદ્ ! શું વનસ્પતિકાયિકના મૂલ, મૂલ જીવોથી પૃષ્ટ હોય છે ?, કંદ, કંદ જીવોથી પૃષ્ટ હોય છે ? થાવત્ બીજો, બીજ જીવોથી પૃષ્ટ હોય છે ? હા, ગૌતમ ! તેમ જ છે. ભગવદ્ ! જો મૂલ, મૂલના જીવોથી સ્પષ્ટ(વ્યાપ્ત હોય યાવતું બીજ, બીજના જીવોથી સ્પષ્ટ હોય, તો ભગવદ્ ! વનસ્પતિકાયિક જીવ કઈ રીતે આહાર કરે ?, કઈ રીતે પરિણમાવે છે? ગૌતમ ! મૂલ, મૂલના જીવોથી સ્પષ્ટ છે અને તે પૃથ્વીના જીવો સાથે પ્રતિબદ્ધ છે, તેથી તે પૃથ્વીમાંથી આહાર લે છે અને પરિણમાવે છે. એ રીતે કંદ, કંદના જીવોથી સ્પષ્ટ છે અને મૂલના જીવ સાથે પ્રતિબદ્ધ હોય છે, તેથી તે મૂળના જીવો દ્વારા પરિણમાવેલ આહારને ગ્રહણ કરે છે અને પરિણમાવે છે. એ રીતે યાવત્ બીજ, બીજ જીવ સૃષ્ટ, ફલ જીવ પ્રતિબદ્ધ છે. આહારને ગ્રહણ કરે છે અને પરિણાવે છે. સૂત્ર-૩૪૭ ભગવન્! આલુ, મૂળા, આદુ, હિરિણી, સિરિલી, સિસ્ટિરિલી, કિટ્ટિકા, ક્ષીરિકા, ક્ષીરવિદારિકા, કૃષ્ણકંદ, મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “ભગવતી)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 123